زړه

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ps">
  <siteinfo>
    <sitename>ويکيپېډيا</sitename>
    <dbname>pswiki</dbname>
    <base>https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">رسنۍ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ځانگړی</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">کارن</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">د کارن خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ويکيپېډيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">د ويکيپېډيا خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">دوتنه</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">د دوتنې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ميډياويکي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">د ميډياويکي خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">کينډۍ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">د کينډۍ خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">لارښود</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">د لارښود خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">وېشنيزه</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">د وېشنيزې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">تانبه</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">د تانبې خبرې اترې</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>زړه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4658</id>
    <revision>
      <id>284087</id>
      <parentid>179456</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:16:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30271" xml:space="preserve">[[دوتنه:Human heart with coronary arteries new.png|بټنوک|250px|زړه]]
[[دوتنه:Heart-and-lungs.jpg|بټنوک|250px|زړه او سږي، د ''[[Gray's Anatomy]]'' د زاړه چاپ کتاب نه.]]
زړه په ډېری ژوندیو موجوداتو کې یو عضلاني غړی دی. دغه غړی وینه د وینې د رګونو په واسطه ټول وجود ته پمپ کوي. پمپ شوې وینه اکسیجن او انرژي د وجود ټولو برخو ته رسوي او بېرته اضافي متابولیکي مواد لکه کاربن ډای اکسایډ سږو ته را انتقال کوي. په انسانانو کې د زړه اندازه د یوه سوک کړي لاس په کچه ده او د سږو ترمنځ د سینې د قفس په منځنۍ برخه کې موقعیت لري. &lt;ref name=&quot;tabers&quot;&gt;{{cite book|author1=Taber, Clarence Wilbur|author2=Venes, Donald|title=Taber's cyclopedic medical dictionary|publisher=F. A. Davis Co.|year=2009|pages=1018–1023|isbn=978-0-8036-1559-5}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Moore's 6&quot;&gt;{{cite book|author1=Moore, Keith L.|author2=Dalley, Arthur F.|author3=Agur, Anne M. R.|title=Clinically Oriented Anatomy|publisher=Wolters Kluwel Health/Lippincott Williams &amp; Wilkins|isbn=978-1-60547-652-0|pages=127–173|chapter=1|year=2009}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Guyton &amp; Hall|2011|p=157}}

په انسانانو، ټولو تي لرونکو حیواناتو او الوتونکو کې زړه څلور برخې لري: کیڼ دهلېز، ښی دهلېز، کیڼ بطن او ښی بطن. په معمول ډول ښی دهلېز او ښی بطن د ښي زړه او کیڼ دهلېز او کیڼ بطن د کیڼ زړه په توګه یادول کېږي. په داسې حال کې چې د ماهیانو زړه دوه برخې یو دهلېز او یو بطن او د حشراتو زړه درې برخې لري. په یوه سالم زړه کې وینه د زړه له یوې خوا څخه پمپ کېږي او د هغو له بېرته شاته راتلو مخه نیسي. زړه د پریکارډ په نامه په یوه ساتونکې کڅوړه کې چاپېر دی چې یوه اندازه مایع هم لري. د زړه دیوال له دریو طبقو اپي کارډ، میوکارډ او انډوکارډ څخه جوړ شوی. &lt;ref name=&quot;StarrEvers2009&quot;&gt;{{cite book|author1=Starr, Cecie|author2=Evers, Christine|author3=Starr, Lisa|title=Biology: Today and Tomorrow With Physiology|url=https://books.google.com/books?id=dxC27ndpwe8C&amp;pg=PA422|year=2009|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-495-56157-6|page=422|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160502095349/https://books.google.com/books?id=dxC27ndpwe8C&amp;pg=PA422|archive-date=2 May 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;K2008&quot;&gt;{{cite book|last1=Reed|first1=C. Roebuck|last2=Brainerd|first2=Lee Wherry|last3=Lee|first3=Rodney|last4=Inc|first4=the staff of Kaplan|title=CSET : California Subject Examinations for Teachers|date=2008|publisher=Kaplan Pub.|location=New York|isbn=978-1-4195-5281-6|page=154|edition=3rd|url=https://books.google.com/books?id=hP7n4Rki02EC&amp;pg=PA154|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160504211756/https://books.google.com/books?id=hP7n4Rki02EC&amp;pg=PA154|archive-date=4 May 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;K20082&quot;&gt;{{cite book|last1=Reed|first1=C. Roebuck|last2=Brainerd|first2=Lee Wherry|last3=Lee|first3=Rodney|last4=Inc|first4=the staff of Kaplan|title=CSET : California Subject Examinations for Teachers|date=2008|publisher=Kaplan Pub.|location=New York|isbn=978-1-4195-5281-6|page=154|edition=3rd|url=https://books.google.com/books?id=hP7n4Rki02EC&amp;pg=PA154|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160504211756/https://books.google.com/books?id=hP7n4Rki02EC&amp;pg=PA154|archive-date=4 May 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNX2014&quot;&gt;{{cite book|last1=Betts|first1=J. Gordon|title=Anatomy &amp; physiology|date=2013|isbn=978-1-938168-13-0|url=http://cnx.org/content/m46676/latest/?collection=col11496/latest|access-date=11 August 2014|pages=787–846|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227144954/https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/19-1-heart-anatomy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Gray's Anatomy|2008|p=960}}

زړه د هغه ریتم له مخې چې په دهلېزي سینوسي غوټه کې د ضربان ټاکونکو حجراتو له مخې ټاکل کېږي، وینه پمپ کوي. دغه حجرې هغه جریان رامنځته کوي چې د زړه د انقباض لامل ګرځي او د دهلېزي بطني غوټې له لارې د زړه د الکتریکي هدایت د سیسټم په اوږدو کې حرکت کوي. په انسانانو کې له اکسیجن پرته وینه د ښي دهلېز له لارې له ستر پورتني او لاندني ورید څخه زړه ته ننوزي او هغه ښي بطن ته رسوي. له دغه ځایه هغه د ریوي سرکولشن له لارې سږو ته ځي، چېرې چې اکسیجن له ځانه سره اخلي او کاربن ډای اکساید پرېږدي. له دې وروسته اکسیجن لرونکې وینه د زړه کیڼ دهلېز ته راګرځي او له کیڼ بطن څخه په تېرېدو د زړه د آئورټ لوی شریان پر مټ د وجود د وینې جریان ته پمپ کېږي او د شریانونو او کوچنیو رګونو پر واسطه د وجود هرې برخې ته رسېږي – چېرې چې انرژي او نور مواد د وینې د رګونو او حجراتو ترمنځ تبادله کېږي اکسیجن هغو ته رسوي او کاربن ډای اکساید اخلي – وړاندې له دې چې بېرته د وریدونو له لارې زړه ته را وګرځي. د استراحت په حالت کې د زړه د ضربان کچه په دقیقه کې ۷۲ ځله ده. بدني فعالیت په لنډ مهالې توګه د زړه ضربان زیاتوي خو په اوږد مهال کې د استراحت پر مهال د زړه ضربان ورسره کمېږي چې دا بیا د زړه روغتیا ته ګټمن دی. {{sfn|Guyton &amp; Hall|2011|pp=101, 157–158, 180}}{{sfn|Guyton &amp; Hall|2011|pp=105–107}}{{sfn|Guyton &amp; Hall|2011|pp=1039–1041}}

له ۲۰۰۸ زکال راهیسې د زړه د رګونو ناروغۍ په ټوله نړۍ کې د مړینې تر ټولو لوی لامل دی او نږدې ۳۰ سلنه مړینه له همدغه امله ده. د دغې کچې مړینې درې پر څلور برخې یې د رګونو د بندښت او همدارنګه د زړه د درېدو له امله دي. د زړه د ناروغیو په رامنځته کوونکو عواملو کې سګرټ وهل، چاغوالی، لږ ورزش، لوړ کلسترول لرل، د وینې لوړ فشار لرل، نه کنټرول شوی شکر شاملېږي. د زړه د رګونو ناروغۍ تر ډېره پورې کومې نښې نه لري او یا هم کېدای شي د سینې د قفس د درد او یا هم د نفس د بندیدو لامل وګرځي. د زړه د ناروغیو تشخیص د طبي سوابقو په اخیستو، په طبي غوږیو سره د زړه غږ ته له اورېدو، اکوکارډیوګرام او سونوګرافي له لارې ترسره کېږي. هغه متخصصین چې د زړه د ناروغیو درملنه کوي کارډیالوژیست یا د زړه متخصصین بلل کېږي؛ په داسې حال کې چې کېدای شي ګڼ شمېر نور طبي تخصصونه هم د هغو په درملنه کې داخل وي. &lt;ref name=&quot;Harrisons&quot;&gt;{{cite book|last1=Longo|first1=Dan|last2=Fauci|first2=Anthony|last3=Kasper|first3=Dennis|last4=Hauser|first4=Stephen|last5=Jameson|first5=J.|last6=Loscalzo|first6=Joseph|title=Harrison's Principles of Internal Medicine|year=2011|publisher=McGraw-Hill Professional|isbn=978-0-07-174889-6|page=1811|edition=18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Graham|first1=I|last2=Atar|first2=D|last3=Borch-Johnsen|first3=K|last4=Boysen|first4=G|last5=Burell|first5=G|last6=Cifkova|first6=R|last7=Dallongeville|first7=J|last8=De Backer|first8=G|last9=Ebrahim|first9=S|last10=Gjelsvik|first10=B|last11=Herrmann-Lingen|first11=C|last12=Hoes|first12=A|last13=Humphries|first13=S|last14=Knapton|first14=M|last15=Perk|first15=J|last16=Priori|first16=SG|last17=Pyorala|first17=K|last18=Reiner|first18=Z|last19=Ruilope|first19=L|last20=Sans-Menendez|first20=S|last21=Scholte op Reimer|first21=W|last22=Weissberg|first22=P|last23=Wood|first23=D|last24=Yarnell|first24=J|last25=Zamorano|first25=JL|last26=Walma|first26=E|last27=Fitzgerald|first27=T|last28=Cooney|first28=MT|last29=Dudina|first29=A|last30=European Society of Cardiology (ESC) Committee for Practice Guidelines|first30=(CPG)|title=European guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: executive summary: Fourth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (Constituted by representatives of nine societies and by invited experts)|journal=European Heart Journal|date=Oct 2007|volume=28|issue=19|pages=2375–2414|pmid=17726041|doi=10.1093/eurheartj/ehm316|url=https://pure.qub.ac.uk/ws/files/498032/European%20guidelines%20on%20cardiovascular%20disease%20prevention%20in%20clinical%20practice%20-%20executive%20summary%20-%20Eur%20Heart%20J%202007%20-%20Yarnell%20JW%20(EACPR).pdf|doi-access=free|access-date=21 October 2019|archive-date=27 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190427100116/https://pure.qub.ac.uk/ws/files/498032/European%20guidelines%20on%20cardiovascular%20disease%20prevention%20in%20clinical%20practice%20-%20executive%20summary%20-%20Eur%20Heart%20J%202007%20-%20Yarnell%20JW%20(EACPR).pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WHO CVD 2013&quot;&gt;{{cite web |title=Cardiovascular diseases (CVDs) Fact sheet N°317 March 2013 |url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs317/en/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140919020049/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs317/en/ |archive-date=19 September 2014 |access-date=20 September 2014 |website=WHO |publisher=World Health Organization}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Moore's 62&quot;&gt;{{cite book|author1=Moore, Keith L.|author2=Dalley, Arthur F.|author3=Agur, Anne M. R.|title=Clinically Oriented Anatomy|publisher=Wolters Kluwel Health/Lippincott Williams &amp; Wilkins|isbn=978-1-60547-652-0|pages=127–173|chapter=1|year=2009}}&lt;/ref&gt;

== وده ==
زړه لومړنی عمل کوونکی غړی دی چې د جنین د رامنځته کېدو د دریمې اونۍ په شاوخوا کې په وده پیل کوي، ضربان مومي او وینه پمپ کوي. د دغه غړي دکار ژر پیل کول د جنین په ودې او د امیدارۍ په راتلونکې کې ډېر مهم دی. &lt;ref&gt;{{cite book|last1=Dorland's|title=Dorland's Illustrated Medical Dictionary|date=2012|publisher=Elsevier|isbn=978-1-4160-6257-8|page=1461|edition=32nd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNX20142&quot;&gt;{{cite book|last1=Betts|first1=J. Gordon|title=Anatomy &amp; physiology|date=2013|isbn=978-1-938168-13-0|url=http://cnx.org/content/m46676/latest/?collection=col11496/latest|access-date=11 August 2014|pages=787–846|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227144954/https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/19-1-heart-anatomy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

زړه په عصبي صفحه کې له splanchnopleuric mesenchyme څخه سرچینه اخلي چې کارډیوژنیک سیمه جوړوي. دوه اندوکاریال ټیوبونه دلته جوړي او بیا له یو بل سره پیوند مومي او د زړه لومړنۍ لوله جوړوي چې د لوله یي زړه په نوم یادېږي. د جنین د دریمې او څلورمې اونۍ پر مهال د زړه لوله اوږدېږي او په پریکارډیوم کې د S ډول مومي. دغه برخې او اصلي رګونه په خپله سمه توګه د زړه په توګه وده کوي. په راتلونکې وده کې یې د سپتا او د زړه د بطنونو او دهلېزونو وده شاملېږي. د پنځمې اونۍ په پای کې سپتومونه او په نهمه اونۍ کې د زړه برخې بشپړېږي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Main Frame Heart Development |url=http://www.meddean.luc.edu/lumen/MedEd/GrossAnatomy/thorax0/heartdev/main_fra.html |url-status=live |archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20011116192836/http://www.meddean.luc.edu/lumen/meded/grossanatomy/thorax0/heartdev/main_fra.html |archive-date=16 November 2001 |access-date=2010-10-17 |publisher=Meddean.luc.edu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNX20143&quot;&gt;{{cite book|last1=Betts|first1=J. Gordon|title=Anatomy &amp; physiology|date=2013|isbn=978-1-938168-13-0|url=http://cnx.org/content/m46676/latest/?collection=col11496/latest|access-date=11 August 2014|pages=787–846|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227144954/https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/19-1-heart-anatomy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

له پنځمې اونۍ وړاندې د جنین په زړه کې د فورامن اوال په نوم سوری شتون لري. فورامن اوال (foramen ovale) د جنین په زړه کې ویني ته اجازه ورکوي په مستقیم ډول له ښي دهلېز څخه چپ دهلېز ته ولېږي او همدارنګه یوه اندازه وینه سږو ته هم ورسېږي. له زیږون یوازې څو ثانیې وروسته د سپټوم پریموم په نامه یو متحرک نسج چې وړاندې یې د دهلېز په توګه عمل کاوه فورامن اوال تړي او په معمولي توګه د وینې جریان رامنځته کوي. د ښي دهلېز په هغه ځای کې چې وړاندې په کې بیضوي سوري ځای درلود؛ ژوروالی پاتې کېږي چې دغه ژوروالي ته فوسا اولیس (fossa ovalis) ویل کېږي. &lt;ref name=&quot;CNX20144&quot;&gt;{{cite book|last1=Betts|first1=J. Gordon|title=Anatomy &amp; physiology|date=2013|isbn=978-1-938168-13-0|url=http://cnx.org/content/m46676/latest/?collection=col11496/latest|access-date=11 August 2014|pages=787–846|archive-date=27 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227144954/https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/19-1-heart-anatomy|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

د جنین زړه د القاح څخه ۲۲ ورځې وروسته (د طبیعي قاعدګۍ (حیض) له وروستۍ دورې ۵ اونۍ وروسته) په ضربان پیل کوي؛ چې د مور د زړه د ضربان په کچه په دقیقه کې شاوخوا ۷۵ -۸۰ ځله ضربان کوي. وروسته یې د زړه ضربان زیاتېږي او د اوومې اونۍ په لومړیو کې (له LMP وروسته د اوومې اونۍ په لومړیو کې) یې د ضربان کچه په دقیقه کې ۱۶۵-۱۸۵ ته رسېږي. له ۹ مې اونۍ وروسته (د جنیني مرحلې په شروع کېدو سره) یې ضربان راکمېږي او د زیږون تر مهاله په دقیقه کې تر ۱۴۵ (±۲۵) پورې رسېږي. له زیږون وړاندې د ښځینه او نارینه د زړه په ضربان کې هېڅ توپیر شتون نه لري.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=DuBose|first1=T. J.|last2=Cunyus|first2=J. A.|last3=Johnson|first3=L.|s2cid=72955922|title=Embryonic Heart Rate and Age|journal=J Diagn Med Sonography|year=1990|volume=6|doi=10.1177/875647939000600306|pages=151–157|issue=3|citeseerx=10.1.1.860.9613}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Fetal Sonography&quot;&gt;DuBose, TJ (1996) ''Fetal Sonography'', pp. 263–274; Philadelphia: WB Saunders {{ISBN|0-7216-5432-0}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;DuBose, Terry J. (26 July 2011) [http://www.obgyn.net/articles/sex-heart-rate-and-age Sex, Heart Rate and Age] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502000841/http://www.obgyn.net/articles/sex-heart-rate-and-age|date=2 May 2014}}. obgyn.net&lt;/ref&gt;

== د زړه لومړنی پړاو ==
{{آرنی|د زړه وده}}
[[دوتنه:HeartBeat.gif|بټنوک|250px|د زړه د درزا سايکل]]
[[دوتنه:EHR-BBII.jpg|بټنوک|250px|د انسان زړه د حاملگۍ يا بلاربوالي نه ۲۱ ورځې وروسته د لومړي ځل لپاره  په وينې پمپولو پيل کوي.]]
انساني زړه د يوه کس د ژوند په مهال کې په منځنۍ کچه له ۲،۵ بيليون وار نه هم ډېر درزېږي. د انسان زړه د حاملگۍ يا بلاربوالي نه ۲۱ ورځې وروسته د لومړي ځل لپاره  په وينې پمپولو پيل کوي او يا هم د وروستي حيض نه پينځه اوونۍ وروسته، عموماً دا هغه وخت وي چې د زېږون نېټه پکې اټکل کېږي. پدې وخت کې د ماشوم زړه او د مور د زړه د پمپولو کچه يو شان وي، چې سمه کچه يې د ۷۵ نه تر ۸۰ درزا په يو دقيقه کې اټکل کېږي. خو د مور په نس کې د جنين د زړه درزا د وخت په تېرېدو سره چټکه کېږي چې په لويه کچه د ۱۶۵ نه تر ۱۸۵ درزا په يوه دقيقه پورې رسېږي. دا هغه مهال پېښېږي کله چې د بلاربوالي نه اووه اوونۍ تېرې شوي وي چې د وروستي حېض نه د ۹ اوونيو د تېرېدو مودې سره سمون خوري. نو په همدې توگه مونږ ويلای شو چې د هرې ورځې د تېرېدو وروسته، د زړه درزا ۳،۳ ځله په يوه دقيقه کې ډېرېږي. او يا په بل ډول د هر درې ورځو وروسته د زړه درزا د لومړۍ ځل په پرتله په يوه دقيقه کې ۱۰ درزا ډېره شوې وي چې د يوې مياشتې د تېرېدو سره سره د ماشوم د زړه چټکي په يوه دقيقه کې ۱۰۰ درزا ته رسېږي.&lt;ref&gt;http://www.obgyn.net/us/us.asp?page=/us/cotm/0001/ehr2000&lt;/ref&gt;

کله چې د يوې مور په نس کې ماشوم د وروستي ځل حېض نه وروسته د ۹.۲ اوونيو شي نو په دې وخت کې په يوه دقيقه کې يې د زړه درزا ۱۵۰ (BPM +/-۲۵) واره ته راټيټيېږي او د 15مې اوونۍ د وروستي حيض وروسته بيا د زړه درزا نوره هم منځنۍ کچې ته راټيټېږي. په منځنۍ کچه په يوه دقيقه کې د زړه درزا نژدې ۱۴۵ (+/-۲۵ BPM) واره اټکل شوې. مخکې له دې نه چې يو جنين، د سر-کوناټي په مېچنه کې، ۲۵ ملي مترو پورې رسېږي او يا هم د وروستي حېض د ۹.۲ اوونيو په پړاو کې وي، نو په داسې وخت کې هم مونږ کولای شو چې د يوه جنين د زړه چټکوالی د لانديني فورمول په مرسته مالوم کړو:

عمر په ورځو کې = EHR(0.3)+6 

Embryonic Heart Rate = د نطفې د زړه د پمپولو کچه

دا هم وگورۍ: [http://www.obgyn.net/us/us.asp?page=/us/cotm/0001/ehr2000 Embryonic Heart Rates Compared in Assisted and Non-Assisted Pregnancies]

د زېږون نه دمخه د نارينه او ښځينه زړه په درزا کې هېڅ کوم توپير نشته.&lt;ref&gt;Terry J. DuBose http://www.obgyn.net/english/pubs/features/dubose/ehr-age.htm Sex, Heart Rate and Age]&lt;/ref&gt;

==جوړښت==  	 
په انسانانو کې زړه د ټټر په منځنۍ برخه کې کيڼ لور وخوا ته او د سينې د هډوکي لاندې پروت دی ([http://www.easyrashi.com/TEFILLIN/Position_of_heart.htm انځورونه] وگورۍ). په ټولگړي توگه زړه کيڼ لور ته پروت دی او ساينسپوهان په دې باور دي چې ددې سبب د زړه کيڼ بطن دی. د زړه کيڼ بطن د ښي بطن په پرتله ډېر غښتلی او ځواکمن دی دا ځکه چې د زړه کيڼ بطن، ټول بدن ته د وينې رسولو دنده ترسره کوي. د سږو اناتومي ته که وگورو نو دا به ښکاره شي چې کيڼ سږی د ښي [[سږي]] په پرتله وړوکی دی او ددې سبب هم دا دی چې زړه د نيم-ټټر کيڼه برخه نيسي. زړه په يو ډول کڅوړه کې پوښل شوی چې د پيريکارډيم په نامه سره يادېږي او په همدې توگه د همدغې کڅوړې نه دباندې بيا دواړه سږي د زړه نه راچارپېر دي. پيريکارډيم يوه غبرگه پرده ده چې په ځان کې يو ډول مايع لري. دغه مايع چې د serous fluid په نامه سره يادېږي، د زړه د راغونجېدو په مهال اصطېکاک کې کمی راولي. گوگل چې په انگريزي ژبه بلل کېږي، په ټټر کې يو تشځای دی، او په همدغه تشځای کې زړه ځای پرځای شوی.

The ''apex'' is the blunt point situated in an inferior (pointing down and left) direction. A stethoscope can be placed directly over the apex so that the beats can be counted. It is located posterior to the 5th intercostal space in the left mid-clavicular line. In normal adults, the mass of the heart is 250-350 [[gram|g]] (9-12 oz), or about three fourths the size of a clenched fist, but extremely diseased hearts can be up to 1000 g (2 lb) in mass due to [[Organ hypertrophy|hypertrophy]]. It consists of four chambers, the two upper ''atria'' (singular: atrium
) and the two lower ''ventricles''.  On the left is a picture of a fresh human heart which was removed from a 64-year-old British male.

== کړنه ==
[[دوتنه:Humhrt2.jpg|بټنوک|انساني زړه]]
د زړه د ښي برخې کړنه دا ده چې دغه برخه بې آکسيجنه وينه، چې د ټول بدن نه ښي بطن ته راځي، د ښي دهليز لخوا سږو ته ورپمپ کړي. هر کله چې همدا وينه سږو ته ورننوځي نو په سږو کې دinto the lungs ([[pulmonary circulation]]) so that carbon dioxide can be dropped off and oxygen picked up ([[gas exchange]]). This happens through a passive process called [[diffusion]]. The left side (see [[left heart]]) collects oxygenated blood from the [[lung]]s into the [[left atrium]].  From the left atrium the blood moves to the [[left ventricle]] which pumps it out to the body.  On both sides, the lower ventricles are thicker and stronger than the upper atria.
The muscle wall surrounding the left ventricle is thicker than the wall surrounding the right ventricle due to the higher force needed to pump the blood through the [[systemic circulation]].

The blood flows through a system, starting in the right atrium, the blood flows to the tricuspid valve, then to the right ventricles that pump blood out, to the pulmonary semilunar valve [psv], and on to the pulmonary [[artery]] which delivers blood to the lungs. From there, blood flows back to the pulmonary [[vein]] to the left atrium, then the bicuspid valve, and to the left ventricle, then on to the aortic semilunar valve. Then the blood &quot;forks off&quot; and is delivered to the rest of the body through the aorta, then the arteries, to the arterioles, and to capillaries where they go back to the heart to the venules, to the veins, to the inferior/superior vena cava, and starts all over again.

The heart is effectively a [[syncytium]], a meshwork of cardiac muscle cells interconnected by contiguous cytoplasmic bridges. This relates to electrical stimulation of one cell spreading to neighboring cells.

== لومړۍ مرسته ==
[[دوتنه:heart.jpg|بټنوک|زړه]]
''د لا نورو مالوماتو لپاره [[د زړه درېدل]] ولولۍ''

که چېرته د يو چا زړه درېږي، (د زړه د درزا نشتون)، نو په دغه وخت کې [[د زړه احيا]] کولو کړنه بايد سمدلاسه پيل شي او بيا دې د مسلکي طبي املې سره اړيکې ونيولای شي.  If an [[automated external defibrillator]] is available, this device may automatically administer [[defibrillation]] if this is indicated. Usually, if there is enough time, the person can be rushed to the hospital where he or she will be cared for by a cardiologist, a doctor who specializes in the heart and lungs.

Electrical innervation of the heart in health is supplied by two closely intertwined mechanisms. The first mechanism is well demonstrated in electrical coil systole (interpreted by the electrocardiogram as QRS)as an individualized myocardial electrical tree initiated by the sinoatrial node. Secondary diastolic electrical control is posited to represent autonomic recoil control from the vagus nerve and cardiac branches and the thoracic ganglia.

== د خواړو په توگه کارول ==
په ډېرو هېوادونو کې د بېلابېلو ژويو لکه د [[چرگ]]، [[پسه]]، [[غوا]]، غوايي، او نورو زړونه د خواړو په توگه کارېږي. که څه هم چې دا د حلال شويو ژويو منځني غړي لکه سږي، کولمې او زړه اکثراً ناخوړنده غړي گڼل کېږي، خو دا چې زړه د عضلاتو نه جوړ دی، که چېرته څوک زړه پوخ کړي نو د زړه خوند هم د نورمالې غوښې خوند ته ورته دی. په بله وينا د پوخ شوي زړه خوند د هوسۍ د غوښې خوند ته ورته دی.

== زړه د سمبول په توگه ==
په پخوانيو پېرونو کې زړه ته د روح د ناستي ځای په سترگه کتل کېده او خلکو داسې انگېرله چې زړه هغه غړی دی چې د انساني فکر او آند دنده لري. د ساري په توگه روميانو دې ته پام کړی وه چې د انساني احساساتو او د زړه د خوځښت تر مېنځ يو تړاو دی لکه د ډار، مينې او هيجان په وختونو کې چې د زړه د درزېدو په کچه کې توپير راځي. نن ورځ دا ثابته شوې چې د زړه او د انساني فکر يا انساني احساساتو لکه مينه، هېڅ تړاو نشته، خو په نني پېر کې هم خلک د زړه وييکه د مينې اړونده په تشبيحاتو کې کاروي. کله چې په خبرو کې په انځوريزه توگه د مينې اړوند خبرې کوي نو دوی يوه ځانگړې نښه کاروي چې په دې توگه (&lt;font size=4 color=&quot;red&quot;&gt;♥&lt;/font&gt;)ده. 

د &quot;زړه&quot; اصطلاح بيا د يو شي منځنۍ برخې يا مرکزي برخې لورې هم اشاره کوي، د بېلگې په توگه &quot;د يو شي زړه&quot;.

The ancient [[Aztec]] civilization used the heart as a sacrificial token during the sacrifice of a human being. The priest used a stone knife to cut into the thoracic cavity and remove the heart, upon which it would be placed on a stone altar as an offering to the gods. The greatest sacrifice under the reign of Montezuma involved the removal of the hearts of over 12,000 enemy soldiers. 

There has been some recent research on the Cellular memory of the heart, particularly with heart transplant patients.&lt;ref&gt;Sylvia, Claire (1997). A Change of Heart. New York, New York: Little, Brown and Company. ISBN 0-316-82149-7.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Pearsall, Doctor Paul; et alii (1999). The Heart's Code. New York, New York: Broadway Books. ISBN 0-7679-9942-8.&lt;/ref&gt;
This study shows how the heart contains thinking and memory skills, interacting heavily with the brain. This, though, is not widely accepted by the scientific community.

== سرچينې ==
{{reflist}}

== دا هم وگورئ ==
* [[زړه څرخ]]
* [[اېلېکټروکارډيوگرافي]]
* [[د زړه برېښنايي غونډال]]
* [[مصنوعي زړه]]
* [[Atrium (heart)|Atrium]]
* [[د وينې خج]]
* [[کارډيولوژي]]
* [[د زړه او ټټر جراحي]]
* [[د زړه او رگونو رنځپوهنه]]
* [[اکرنی غونډال]]
* [[ايکوکارډيوگرافي]]
* [[Electrical conduction system of the heart]]
* [[Haemodynamics]]
* [[د زړه سرطان]]
* [[Congenital heart defect|Heart defects]]
* [[زړه تپان]]
* [[د زړه ټرانسپلانټېشن]]
* [[Heart valve]]
* [[انساني اناټومي]]
* [[نبض]]
* [[Ventricle (heart)|Ventricle]]
* [[Aorta]]
* [[Ventricular hypertrophy]]
* [[Holiday heart syndrome]]
* [[Circle map]] — simplified mathematical model of the beating heart.
* [[MUGA scan]]
* [[Cardiac stress test]]

== باندنۍ تړنې ==
[http://www.3dscience.com/Resources/3d_Heart_Model_anterior_cut.php 3D Animated Heart with Anterior Cut] - life-like 3D human heart animation with anterior cut.
* [http://www.3dscience.com/Resources/3d_Heart_Model_base.php 3D Animated Heart Beat] - life-like 3D human heart animation.
* [http://www.vimo.com/heart American Heart Month] - National month devoted to discussion of heart disease.
* [http://www.scribd.com/doc/43283/Heart-matters/ Answers to several questions from curious kids about heart]
* [http://www.emedicine.com/ped/topic2902.htm eMedicine: Surgical anatomy of the heart]
* [http://library.thinkquest.org/C003758/home.htm Very Comprehensive Heart Site]
* [http://www.invisionguide.com/heart The InVision Guide to a Healthy Heart] An interactive website
* [http://www.abc.net.au/sydney/stories/s1572459.htm Self Improvement Wednesday] - ABC 702 Drive audio
* [http://www.heartone.com/index.php?option=com_wrapper&amp;Itemid=96 3D Animated Heart] - A great resource to view and interact with the anatomy of a 3 dimensional heart 
* [http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/BIOBK/BioBookcircSYS.html The circulatory system]
* [http://www.easyrashi.com/TEFILLIN/sternum.htm The position of the heart]
* [http://www.americanheart.org  American Heart Association]


&lt;!-- interwiki --&gt;

[[وېشنيزه:ټټر]]
[[وېشنيزه:غړي]]
[[وېشنيزه:اناتومي]]
[[وېشنيزه:زړه]]</text>
      <sha1>koq74reqyccnm2rrwaj2cwcy9xapsxv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کينډۍ:ژباړل</title>
    <ns>10</ns>
    <id>6826</id>
    <revision>
      <id>284109</id>
      <parentid>164327</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:48:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1346" xml:space="preserve">{{SAFESUBST:&lt;noinclude /&gt;#invoke:Unsubst||listed=no|$B={{#ifeq:{{{ucfirst:{{{1}}}}}|English|&lt;big&gt;'''{{Error|Error: cannot translate from English to English.}}'''&lt;/big&gt;
|{{Ambox
| name  = Not English
| type = content
| class = ambox-not_English
| image = [[File:ژباړه۱.gif|65px|پښتو ته ژباړه د تیر عکس]]
| text = '''همدا مخ د ژباړلو لپاره نومول شوی'''&lt;/big&gt;&lt;br /&gt;&lt;/center&gt;''ددې ليکنې په [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} ژباړلو] کې د پښتو ويکيپېډيا سره ستاسو مرستې ته اړ يو. يواځې هغه کارونکي چې په همدې ژبې لاسبری لري، کولای شي دا مخ پښتو ته واړوي. که چېرته تاسو د دغه مخ د ژباړې اړونده لارښوونې او يا هم کوم وړانديزونه لری، نو مهرباني وکړی د همدې مخ د [[{{TALKPAGENAME}}|خبرو اترو]] په برخه کې خپلې څرگندونې وليکی.''

د ژباړې لپاره نومېدلي، نور مخونو [[:وېشنيزه:د ژباړې لپاره نومول شوي مخونه|دلته وگورۍ]].
}}}}}}&lt;noinclude&gt;

&lt;includeonly&gt;{{{وېشنيزه|[[وېشنيزه:د ژباړې لپاره نومول شوي مخونه]]}}}
[[وېشنيزه:د ويکيپېډيا کينډۍ]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>oglse75kumci6umc1banlwovwr2zhpj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284110</id>
      <parentid>284109</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:51:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jimmy&amp;Friends 2</username>
        <id>27531</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1365" xml:space="preserve">{{SAFESUBST:&lt;noinclude /&gt;#invoke:Unsubst||listed=no|$B={{#ifeq:{{{ucfirst:{{{1}}}}}|English|&lt;big&gt;'''{{Error|Error: cannot translate from English to English.}}'''&lt;/big&gt;
|{{Ambox
| name  = Not English
| type = content
| class = ambox-not_English
| image = [[File:ژباړه۱.gif|65px|پښتو ته ژباړه د تیر عکس]]
| text = '''همدا مخ د ژباړلو لپاره نومول شوی'''&lt;/big&gt;&lt;br /&gt;&lt;/center&gt;''ددې ليکنې په [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} ژباړلو] کې د پښتو ويکيپېډيا سره ستاسو مرستې ته اړ يو. يواځې هغه کارونکي چې په همدې ژبې لاسبری لري، کولای شي دا مخ پښتو ته واړوي. که چېرته تاسو د دغه مخ د ژباړې اړونده لارښوونې او يا هم کوم وړانديزونه لری، نو مهرباني وکړی د همدې مخ د [[{{TALKPAGENAME}}|خبرو اترو]] په برخه کې خپلې څرگندونې وليکی.''

د ژباړې لپاره نومېدلي، نور مخونو [[:وېشنيزه:د ژباړې لپاره نومول شوي مخونه|دلته وگورۍ]].
}}}}}}&lt;noinclude&gt;

&lt;includeonly&gt;{{{وېشنيزه|[[وېشنيزه:د ژباړې لپاره نومول شوي مخونه]]}}}
[[وېشنيزه:د ويکيپېډيا کينډۍ]]&lt;/includeonly&gt;

{{Documentation}}</text>
      <sha1>p2jdolaglmy1ryvxd6uo1ga9mnzpupw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عينكو مس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13792</id>
    <redirect title="عينک د مېسو کان" />
    <revision>
      <id>284114</id>
      <parentid>107513</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T00:53:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>1196</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ربات: اصلاح تغییرمسیر دوتایی به [[عينک د مېسو کان]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#REDIRECT [[عينک د مېسو کان]]</text>
      <sha1>punzwaq3pm1yrrso9ub2in4noh5jc1a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عینکو د مسو کان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13825</id>
    <redirect title="عينک د مېسو کان" />
    <revision>
      <id>284115</id>
      <parentid>107439</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T00:53:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>1196</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ربات: اصلاح تغییرمسیر دوتایی به [[عينک د مېسو کان]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#REDIRECT [[عينک د مېسو کان]]</text>
      <sha1>punzwaq3pm1yrrso9ub2in4noh5jc1a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جنت البقيع</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19682</id>
    <revision>
      <id>284152</id>
      <parentid>206665</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:49:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4768283|جنت البقیع]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9727" xml:space="preserve">'''جنت البقیع''' هغه هدیره ده چې په مدینه منوره کې موقعیت لري. د رسول الله صلی الله علیه وسلم صحابه کرام، د پېغمبر اکرم صلی الله علیه وسلم کورنۍ او ګڼ شمېر نامتو شخصیتونه دلته ښخ دي. بقيع هغه ځای ته وايي چې ځنګلي بوټي په کې په کثرت سره موندل کېږي، ځکه چې د بقيع هديره پخوا له شنو ونو ډکه و، نو له همدې امله دغه هديره هم د بقيع غرقد په نوم ونومول شوه.{{Infobox cemetery|name=جنت البقیع|image=Bagicemetry.JPG|imagesize=300|caption=مقبرة البقيع|established=[[622ء]]|country=[[سعودی عرب]]|location=[[مدینہ منورہ]]|type=[[مسلمان|مسلم]]|owner=ریاست|graves=نامعلوم}}{{Infobox cemetery|name=جنت البقیع|image=Bagicemetry.JPG|imagesize=300|caption=جنت البقيع هديره|established=[[622ز]]|country=[[سعودي عربستان]]|location=[[مدینه منورہ]]|type=[[مسلمان|مسلم]]|owner=ریاست|graves=نامالوم}}
دا هدیره د مدینې منورې څخه بهر د مسجد نبوي شریف په ختیځه څنډه کې موقعیت لري، دا د کورونو او باغونو په وسيله محاصره وه او د مدینې د هغه دېوال سره ګډ دی چې په دریمه پیړۍ کې جوړ شوی و. څو څو ځله تجدید شوی، چې وروستی یې د عثماني ترکانو په دوره کې د سلطان سلیمان د واکمنۍ پر مهال ترسره شو، بیا وروسته په دې هیواد کې د سولې له ټینګېدو وروسته دا دېوال ونړول شو، بیا د نبوي شریف جومات وروستی ترمیم وشو. په پراخوالي سره د دې هديرې او مسجد نبوي شريف تر منځ ټول کورونه ړنګ شول، د مسجد نبوي شريف ختيځ لوري ته هغه ګاونډ چې په هغه وخت کې اوسېده د اغوات په نوم يادېده، اوس د نبوي شریف جومات ختيځه څنډه له دې هديرې سره نښتې ده . کله چې رسول الله (صلی الله علیه وسلم) او مهاجرین رضوان الله اجمعین مدینې ته هجرت وکړ او دا یې د خپل کور او وطن په توګه وګرځاوه، نو په دغه مبارک ښار کې یې لا رغنده او کلتوري پرمختګ پیل کړ، هغه اراده وکړه چې یو مناسب ځای وي. د مسلمانانو د مړو د ښخولو لپاره بايد د دې هدف وګرځول شي، چې رسول الله (صلى الله عليه و اله و صحبه و سلم) دغه ځاى (بقيع) ته راغى، نو ويې فرمايل؛

له دې روایت څخه معلومیږي چې الله جل جلاله خپل رسول حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم ته امر کړی چې په دغه ځای (بقيع) کې د مسلمانانو لپاره یوه هدیره جوړه کړي او دا د دې ځای فضیلت دی.

== ښخ شوي شخصیتونه ==
{{بشپړه ليکنه|مدفون بقیع}}په دې هدیره کې شاوخوا لس زره صحابه کرام ، نهه نفره میندې ، د محمد صلی الله علیه وسلم اولاده ، [[اهل بيت|اهل بیت]] ، اولیاء الله ، [[تصوف|صوفیان]] ، علماء ، محدثین او نور دفن دي.

=== لومړی قبرونه ===
اسعد بن زراره او عثمان بن مظعون په لومړي ځل په مدينه انصارو کې په همدې هديره کې ښخ شول، په جنت البقيع کې په قبرونو کې داسې کوم نښان يا نښان نه و، چې د لومړنيو دفن شويو څېرو پېژندنه په اسانۍ سره وکړي. خو وروسته تاریخ پوهانو د څیړنو په رڼا کې د ډیرو مهمو شخصیتونو قبرونه په نښه کړي دي. او د وخت په تېرېدو سره چې نور قبرونه جوړ شول، ډېر زيارتونه او گنبدونه جوړ شول چې تر وروستۍ پېړۍ پورې پاتې شول. او آل سعود د قیامت په تاریخي توره پیښه کې ټول له منځه یوړل.

=== د پیغمبر ﷺکورنۍ ===

==== ماشومان ====

* زینب بنت محمد
* ام کلثوم بنت محمد
* رقیه بنت محمد
* فاطمه زهرا
* ابراهیم بن محمد

==== د انحضرت ﷺ سپېڅلې مېرمنې میرمنې ====

# [[عايشه بنت ابي بکر|عایشه بنت ابوبکر]]
# [[سوده بنت زمعه]]
# [[حفصه بنت عمر بن خطاب|حفصه بنت عمر]]
# [[زينب بنت خزيمه|زینب بنت خزیمه]]
# [[ام سلمه هند بنت ابي اميه|ام سلمه]]
# [[جويريه بنت الحارث|جویریه بنت حارثه]]
# [[رمله بنت ابي سفيان|ام حبیبه رمله بنت ابو سفیان]]
# [[صفيه بنت حيي بن اخطب|صفیه بنت حیی بن اخطب]]
# [[ماريه قبطيه|ماریا قبطیا]]

( [[ميمونه بنت الحارث|میمونه بنت حارث رضی الله عنها]] په صراف کې ښخ شوې ده &lt;ref&gt;[[میمونہ بنت حارث#مقام تدفین|میمونہ بنت حارث - مقام تدفین]] - اردو ویکیپیڈیا&lt;/ref&gt; او [[خديجه بنت خويلد|خدیجه بنت خویلد رضی الله عنها]] په مکه مکرمه کې ښخ شوې ده.)

==== نور خپلوان ====

* حليمه سعديه ، د رسول الله صلى الله عليه وسلم مور
* [[عثمان بن عفان]] د رسول الله صلی الله علیه وسلم زوم او دریم خلیفه راشد
* [[حسن بن علي]] د رسول الله صلی الله علیه وسلم لمسی او پنځم خلیفه راشد
* عبدالله بن عثمان د رسول الله لمسی
* عباس بن عبدالمطلب د رسول الله صلی الله علیه وسلم تره
* زین العابدین د رسول الله لمسی
* محمد باقر ، د نواسه رسول لمسی
* جعفر صادق ، د نواسه رسول لمسى

=== ملګري ===

* عثمان بن مظعون [[صحابه|صحابي]] لومړی ښخ شو
* اسد بن زراره ، [[صحابه|صحابي]] او نور دفن شوي دي
* عروی بنت کریز ، [[صحابه|صحابي]] او د دریم [[عثمان بن عفان|خليفه]] مور
* فاطمه بنت اسد [[صحابه|صحابي]] او د [[علي بن ابي طالب|څلورم خلیفه]] مور
* [[عبدالرحمن بن عوف]] [[صحابه|صحابي]] یو له لسو پیغمبرانو څخه دی
* سعید بن زید [[صحابه|صحابي]] ، یو له عشره مبشره
* سعد بن معاذ ، [[صحابه|صحابي]]
* ابو سفیان بن حرب [[صحابه|صحابي]]

=== د مدینې اوه فقهاء ===
{{بشپړه ليکنه|سات فقہائے مدینہ}}

# سعید بن مسیب
# عروه بن زبیر
# ابوبکر بن عبدالرحمن
# قاسم بن محمد بن ابی بکر
# عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود
# سلیمان بن یسار
# خزاع بن زید بن ثابت

=== نور شخصیتونه ===

* سالم بن عبدالله ، تابعي
* ابو سلمه بن عبدالرحمن یو عالم او فقیه
* ابان بن عثمان یو عالم او فقیه
* [[امام مالک بن انس|مالک بن انس]] ، د مالکي فقهې بنسټ ایښودونکی او مسلمان فقیه
* شمس الدین سخاوی ، مصری محدث او مورخ
* امام شمل، قفقاز
* عبدالمجید دوهم ، [[عثمانې ټولواکمني|د عثماني امپراتورۍ]] خلیفه
* شیخ محمد غزالي ثقه عالم او اسلامي مفکر &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;
* محمد سيد طنطاوي ، شيخ الازهر &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;
* محمد ادریس سنوسي ، د [[لیبیا]] پخوانی پاچا &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;

== انځورتون ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:Perkuburan_Baqi'_(Maqbaratu_al-Baqi').jpg|&lt;!--Masjid al-Nabawi (background) and the Baqi Cemetery (foreground).--&gt;
دوتنه:Perkuburan Baqi' (Maqbaratu al-Baqi') &amp; Masjid al-Nabawi.jpg|&lt;!--Masjid al-Nabawi (background) and the Baqi Cemetery (foreground).--&gt;
دوتنه:Panorama Perkuburan Baqi' (Maqbaratu al-Baqi').jpg|&lt;!--Panorama showing a part of the Baqi Cemetery. [[قبلہ]] is behind the photographer.--&gt;
دوتنه:Location of grave of Fatema and others at J.Baqi,Medina.JPG|&lt;!--Location of grave of Fatema (marked *) and others at al-Baqi, Medina.--&gt;
دوتنه:Grave Fatema(single one) and other Imams.JPG|&lt;!--Grave of Fatema (''single grave in front''), and Imam Hasan, Ali, Baqir and Jafar(''2nd row left to right, 4 graves side by side''), and Abbas ibn Abd-al-Muttalib (single grave at right).--&gt;
دوتنه:Al-Baqi'.jpg|
&lt;/gallery&gt;

== بېرونۍ تړنې ==

* [http://baqee.org/baqee/ د جنت البقیع] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)  
* [http://travel.webshots.com/photo/2290006840101830051oxBuTT د جنت البقیع نقشه]
* [http://www.al-islam.org/shrines/baqi.htm د جنت البقیع تاریخ]
* [http://www.al-islam.org/gallery/photos/image2nd.htm جنت البقیع - انځورونه]
* [http://i400.photobucket.com/albums/pp84/sameer2009_2009/albaqeiaEn.jpg د جنت البقیع نقشه]
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>a3iqw5sk5d5b73hp3i0fz97eatwyxti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284153</id>
      <parentid>284152</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یسیس</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9173" xml:space="preserve">'''جنت البقیع''' هغه هدیره ده چې په مدینه منوره کې موقعیت لري. د رسول الله صلی الله علیه وسلم صحابه کرام، د پېغمبر اکرم صلی الله علیه وسلم کورنۍ او ګڼ شمېر نامتو شخصیتونه دلته ښخ دي. بقيع هغه ځای ته وايي چې ځنګلي بوټي په کې په کثرت سره موندل کېږي، ځکه چې د بقيع هديره پخوا له شنو ونو ډکه و، نو له همدې امله دغه هديره هم د بقيع غرقد په نوم ونومول شوه.

دا هدیره د مدینې منورې څخه بهر د مسجد نبوي شریف په ختیځه څنډه کې موقعیت لري، دا د کورونو او باغونو په وسيله محاصره وه او د مدینې د هغه دېوال سره ګډ دی چې په دریمه پیړۍ کې جوړ شوی و. څو څو ځله تجدید شوی، چې وروستی یې د عثماني ترکانو په دوره کې د سلطان سلیمان د واکمنۍ پر مهال ترسره شو، بیا وروسته په دې هیواد کې د سولې له ټینګېدو وروسته دا دېوال ونړول شو، بیا د نبوي شریف جومات وروستی ترمیم وشو. په پراخوالي سره د دې هديرې او مسجد نبوي شريف تر منځ ټول کورونه ړنګ شول، د مسجد نبوي شريف ختيځ لوري ته هغه ګاونډ چې په هغه وخت کې اوسېده د اغوات په نوم يادېده، اوس د نبوي شریف جومات ختيځه څنډه له دې هديرې سره نښتې ده . کله چې رسول الله (صلی الله علیه وسلم) او مهاجرین رضوان الله اجمعین مدینې ته هجرت وکړ او دا یې د خپل کور او وطن په توګه وګرځاوه، نو په دغه مبارک ښار کې یې لا رغنده او کلتوري پرمختګ پیل کړ، هغه اراده وکړه چې یو مناسب ځای وي. د مسلمانانو د مړو د ښخولو لپاره بايد د دې هدف وګرځول شي، چې رسول الله (صلى الله عليه و اله و صحبه و سلم) دغه ځاى (بقيع) ته راغى، نو ويې فرمايل؛

له دې روایت څخه معلومیږي چې الله جل جلاله خپل رسول حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم ته امر کړی چې په دغه ځای (بقيع) کې د مسلمانانو لپاره یوه هدیره جوړه کړي او دا د دې ځای فضیلت دی.

== ښخ شوي شخصیتونه ==
{{بشپړه ليکنه|مدفون بقیع}}په دې هدیره کې شاوخوا لس زره صحابه کرام ، نهه نفره میندې ، د محمد صلی الله علیه وسلم اولاده ، [[اهل بيت|اهل بیت]] ، اولیاء الله ، [[تصوف|صوفیان]] ، علماء ، محدثین او نور دفن دي.

=== لومړی قبرونه ===
اسعد بن زراره او عثمان بن مظعون په لومړي ځل په مدينه انصارو کې په همدې هديره کې ښخ شول، په جنت البقيع کې په قبرونو کې داسې کوم نښان يا نښان نه و، چې د لومړنيو دفن شويو څېرو پېژندنه په اسانۍ سره وکړي. خو وروسته تاریخ پوهانو د څیړنو په رڼا کې د ډیرو مهمو شخصیتونو قبرونه په نښه کړي دي. او د وخت په تېرېدو سره چې نور قبرونه جوړ شول، ډېر زيارتونه او گنبدونه جوړ شول چې تر وروستۍ پېړۍ پورې پاتې شول. او آل سعود د قیامت په تاریخي توره پیښه کې ټول له منځه یوړل.

=== د پیغمبر ﷺکورنۍ ===

==== ماشومان ====

* زینب بنت محمد
* ام کلثوم بنت محمد
* رقیه بنت محمد
* فاطمه زهرا
* ابراهیم بن محمد

==== د انحضرت ﷺ سپېڅلې مېرمنې میرمنې ====

# [[عايشه بنت ابي بکر|عایشه بنت ابوبکر]]
# [[سوده بنت زمعه]]
# [[حفصه بنت عمر بن خطاب|حفصه بنت عمر]]
# [[زينب بنت خزيمه|زینب بنت خزیمه]]
# [[ام سلمه هند بنت ابي اميه|ام سلمه]]
# [[جويريه بنت الحارث|جویریه بنت حارثه]]
# [[رمله بنت ابي سفيان|ام حبیبه رمله بنت ابو سفیان]]
# [[صفيه بنت حيي بن اخطب|صفیه بنت حیی بن اخطب]]
# [[ماريه قبطيه|ماریا قبطیا]]

( [[ميمونه بنت الحارث|میمونه بنت حارث رضی الله عنها]] په صراف کې ښخ شوې ده &lt;ref&gt;[[میمونہ بنت حارث#مقام تدفین|میمونہ بنت حارث - مقام تدفین]] - اردو ویکیپیڈیا&lt;/ref&gt; او [[خديجه بنت خويلد|خدیجه بنت خویلد رضی الله عنها]] په مکه مکرمه کې ښخ شوې ده.)

==== نور خپلوان ====

* حليمه سعديه ، د رسول الله صلى الله عليه وسلم مور
* [[عثمان بن عفان]] د رسول الله صلی الله علیه وسلم زوم او دریم خلیفه راشد
* [[حسن بن علي]] د رسول الله صلی الله علیه وسلم لمسی او پنځم خلیفه راشد
* عبدالله بن عثمان د رسول الله لمسی
* عباس بن عبدالمطلب د رسول الله صلی الله علیه وسلم تره
* زین العابدین د رسول الله لمسی
* محمد باقر ، د نواسه رسول لمسی
* جعفر صادق ، د نواسه رسول لمسى

=== ملګري ===

* عثمان بن مظعون [[صحابه|صحابي]] لومړی ښخ شو
* اسد بن زراره ، [[صحابه|صحابي]] او نور دفن شوي دي
* عروی بنت کریز ، [[صحابه|صحابي]] او د دریم [[عثمان بن عفان|خليفه]] مور
* فاطمه بنت اسد [[صحابه|صحابي]] او د [[علي بن ابي طالب|څلورم خلیفه]] مور
* [[عبدالرحمن بن عوف]] [[صحابه|صحابي]] یو له لسو پیغمبرانو څخه دی
* سعید بن زید [[صحابه|صحابي]] ، یو له عشره مبشره
* سعد بن معاذ ، [[صحابه|صحابي]]
* ابو سفیان بن حرب [[صحابه|صحابي]]

=== د مدینې اوه فقهاء ===
{{بشپړه ليکنه|سات فقہائے مدینہ}}

# سعید بن مسیب
# عروه بن زبیر
# ابوبکر بن عبدالرحمن
# قاسم بن محمد بن ابی بکر
# عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود
# سلیمان بن یسار
# خزاع بن زید بن ثابت

=== نور شخصیتونه ===

* سالم بن عبدالله ، تابعي
* ابو سلمه بن عبدالرحمن یو عالم او فقیه
* ابان بن عثمان یو عالم او فقیه
* [[امام مالک بن انس|مالک بن انس]] ، د مالکي فقهې بنسټ ایښودونکی او مسلمان فقیه
* شمس الدین سخاوی ، مصری محدث او مورخ
* امام شمل، قفقاز
* عبدالمجید دوهم ، [[عثمانې ټولواکمني|د عثماني امپراتورۍ]] خلیفه
* شیخ محمد غزالي ثقه عالم او اسلامي مفکر &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;
* محمد سيد طنطاوي ، شيخ الازهر &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;
* محمد ادریس سنوسي ، د [[لیبیا]] پخوانی پاچا &lt;ref&gt;؟&lt;/ref&gt;

== انځورتون ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:Perkuburan_Baqi'_(Maqbaratu_al-Baqi').jpg|&lt;!--Masjid al-Nabawi (background) and the Baqi Cemetery (foreground).--&gt;
دوتنه:Perkuburan Baqi' (Maqbaratu al-Baqi') &amp; Masjid al-Nabawi.jpg|&lt;!--Masjid al-Nabawi (background) and the Baqi Cemetery (foreground).--&gt;
دوتنه:Panorama Perkuburan Baqi' (Maqbaratu al-Baqi').jpg|&lt;!--Panorama showing a part of the Baqi Cemetery. [[قبلہ]] is behind the photographer.--&gt;
دوتنه:Location of grave of Fatema and others at J.Baqi,Medina.JPG|&lt;!--Location of grave of Fatema (marked *) and others at al-Baqi, Medina.--&gt;
دوتنه:Grave Fatema(single one) and other Imams.JPG|&lt;!--Grave of Fatema (''single grave in front''), and Imam Hasan, Ali, Baqir and Jafar(''2nd row left to right, 4 graves side by side''), and Abbas ibn Abd-al-Muttalib (single grave at right).--&gt;
دوتنه:Al-Baqi'.jpg|
&lt;/gallery&gt;

== بېرونۍ تړنې ==

* [http://baqee.org/baqee/ د جنت البقیع] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی)  
* [http://travel.webshots.com/photo/2290006840101830051oxBuTT د جنت البقیع نقشه]
* [http://www.al-islam.org/shrines/baqi.htm د جنت البقیع تاریخ]
* [http://www.al-islam.org/gallery/photos/image2nd.htm جنت البقیع - انځورونه]
* [http://i400.photobucket.com/albums/pp84/sameer2009_2009/albaqeiaEn.jpg د جنت البقیع نقشه]
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>fo4d94nuow1lgugttlpfyagtf3owpww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عثماني سترواکۍ زوال او عصري کول</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60850</id>
    <revision>
      <id>284084</id>
      <parentid>279076</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:49:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20497" xml:space="preserve">د اتلسمې پیړۍ په وروستیو کې عثماني سترواکي (عثماني زوړ رژیم) له ګڼو دښمنانو سره مخامخ شو. د دې ګواښونو په ځواب کې، دې سترواکۍ د تنظیمات په نوم د کورنیو اصلاحاتو یوه لړۍ پیل کړه او دې سترواکۍ سره له دې چې بې اعتباره نړیوال موقف یي درلود، ویې کړای شو چې عثماني مرکزي دولت لا پیاوړی کړي. عثماني دولت د نولسمې پیړۍ په اوږدو کې، لا ډېر ځواکمن او منطقي شو او د نورو پخوانیو دورو په پرتله یې د خپلو خلکو تر منځ ډېر نفوذ پیدا کړ. د بیا رغاونې له ټولو هڅو سره سره، سترواکۍ ونه توانیده چې د توکمیزو اقلیتونو ترمنځ په ځانګړې توګه په بالکان ولایتونو کې د ملتپالنې د څپو مخه ونیسي. د نولسمې پېړۍ په بهیر کې او د شلمې پیړۍ په پیل کې، د خپلواکۍ لپاره بې شمیره بغاوتونه او جګړې وشوې او په شمال ختیځ کې د روسیې او فرانسې (او وروسته بریټانیا) له خوا د شمالي افریقا په ایالتونو کې پرله پسې یرغلونه د دې لامل شول چې د ډیریو سیمو ثبات له لاسه ورکړل شي.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Quataert|first=Donald|editor-last=İnalcık|editor-first=Halil|editor2=Donald Quataert|title=An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300-1914|volume=2|publisher=Cambridge University Press|date=1994|pages=762|chapter=The Age of Reforms, 1812-1914|isbn=0-521-57456-0}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۰۸ ز کال کې عثماني لښکر د لویدیځې اروپا د اردو په لیکو کې عصري او مسلکي شو. دا دوره د عثماني سترواکۍ د ماتې او زوال (۱۹۰۸-۱۹۲۲ز کلونه) نه وروسته تعقیب شوه.

== د دې پړاو بنسيز مسائل ==
د نولسمې پېړۍ په اوږدو کې په ډېرو هېوادونو کې ملتپالنه زياته خپره شوه او په عثماني سترواکۍ کې يې هم په ډېرو سيمو اغېز وکړ. مخ پر وده قومي ويښتابه د مخ پر وده قومي ملتپالنې سره يو ځای د ملتپالنې احساس يو له هغو مهمو لويديځو نظرياتو څخه و چې عثماني سترواکۍ ته وارد شو. دا سترواکي په داخل او هم له خپلو پولو څخه دباندې د ملتپالنې په وړاندې له مقابلې سره مخ وه. د هغو انقلابي او پټو ټولنو شمېر په راتلونکي پړاو کې په هېښونکي ډول زيات شو چې په سیاسي ګوندونو واوښتې. د نولسمې پېړۍ په اوږدو کې په عثماني سيمو کې پاڅونونو ډېرې پراخې پايلې درلودلې او د شلمې پېړۍ په لومړيو کې يې ډېرې عثماني تګلارې جوړې کړې. عثماني واکمنو اشرافو ډېرو څېرو دا پوښتنه راپورته کړه چې ايا د دولت پر تګلارو ملامتي واچول شي که نه، ځينو باور درلود چې د قومي شخړو سرچينې بهرنۍ دي او تر حکومتي مسائلو پورې اړه نه لري. په داسې حال کې چې دا پړاو هم له ځينو برياليتونو خالي نه و، پر قومي پاڅونونو د عثماني دولت د اغېز وړتيا په جدي ډول تر پوښتنو لاندې راغله.

په دې پېړۍ کې د عثمانيانو د پخوانيو ايالتونو د ازادۍ د ملاتړ او بيا د بالکان د ټولو مريي شويو خلکو د بلغاريې تر واکمنۍ لاندې راوستلو يا په ختيځ کې د ارمينيايانو د استعمالولو د مرکزي موضوع سره يو ځای د روسيې پراختيا چمتو شوه. د پېړۍ په پای کې، د روسيې له ليدلوري څخه، د رومانیې، سربيا او مونټي نيګرو او بلغاريې خپلواکي تر لاسه شوې وه. دې وضعيت ستر ځواکونه ووېرول. د برلين له کانګريس وروسته، د بلغاريې په پراختيا سره د روسيې د پراختيا مخه ونيول شوه. د روسيې خلکو احساس کړه چې د برلين د کانګريس په پای سره، زرګونه روسي سرتيري له کومې موخې پرته مړه شول.

د اتلسمې پېړۍ په دويمه نيمايي کې د عثماني سترواکۍ پوځ يو اغېزناک جنګي ځواک پاتې شو، تر دې چې دا سترواکي د ۱۷۶۸-۷۴ په جګړه کې د روسيې په وړاندې له ناوريني ماتې سره مخ شو. په ۱۷۸۹ز کال کې درېيم سليم د پوځي سمونونو لپاره له يوې هيله منې هڅې سره واک ته ورسېد. نوموړی ناکام او په ۱۸۰۸ز کال کې دويم محمود د هغه ځای ناستی وټاکل شو، چا چې د علمدار مصطفی پاشا په واسطه پوځي حکومت جوړ کړ. په لومړي سر کې، د ايالتي واليانو د ځواک د ماتولو په موخه هغه له انکشاري ځواکونو سره اتحاد وکړ، بيا يې انکشاري ځواکونو ته مخه کړه او بالاخره د ۱۸۲۶ز کال د يوې نېکمرغې پېښې پر مهال يې هغوی په بشپړ ډول له منځه لرې کړل. له دې نېکمرغې پېښې وروسته (۱۸۲۶-۱۸۵۸) د يو نوي نظام لپاره هڅې پيل شوې.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Aksan|first=Virginia|title=Ottoman Wars, 1700-1860: An Empire Besieged|publisher=Pearson Education Ltd.|date=2007|pages=130–5|isbn=978-0-582-30807-7}}

* {{cite journal|last=Woodhead|first=Christine|title=New Views on Ottoman History, 1453-1839|pages=983|quote=the Ottomans were able largely to maintain military parity until taken by surprise both on land and at sea in the Russian war from 1768 to 1774.|journal=The English Historical Review|date=2008|volume=123|publisher=Oxford University Press}}&lt;/ref&gt;

اقتصادي تاريخ پوه «پال بيروچ» استدلال کوي چې ازادې سوداګرۍ په عثماني سترواکۍ کې د صنعت له منځه وړلو کې مهمه ونډه درلوده. د چين، جاپان او اسپانيې د خونديتابه په خلاف، عثماني سترواکۍ يوه ازاده سوداګريزه تګلاره درلوده چې د بهرنيو وارداتو په وړاندې يې دروازې پرانيستې وې. د دې تګلارې رېښې د عثماني سترواکۍ تر تړونونو پورې رسېږي، کله چې په ۱۵۳۶ز کال کې له فرانسې سره لومړی په سوداګريزو تړونونو لاسليک شوی و او په ۱۶۷۳ او ۱۷۴۰ز کلونو کې هم منل شوي و، کوم څه چې پر صادراتو او وارداتو ماليات کم او تر ۳٪ پورې ورسول. ځينو برتانوي اقتصاد پوهانو لکه «جان رمسي ميک کلوچ» د سوداګرۍ په خپل قاموس (۱۸۳۴) کې د عثماني لبرال تګلارو ستاينه کړې ده، خو وروسته د برتانوي لومړي وزير «بينجامين ډزرايلي» په څېر برتانوي سياستوالو په دې تګلارو نيوکه وکړه، چا چې د «کارن لاز» (کارن لاز يا د جوارو قوانين هغه سوداګريز محدوديتونه وو چې په ۱۸۱۵ او ۱۸۴۶ز کلونو کې په برتانيه کې د خوراک او جوارو په وارداتو لګول شوي وو) په بحث کې عثماني سترواکي «د خپلسرۍ له سيالۍ څخه منځ ته راغلي  ټپ د بېلګې» په توګه ياده کړه.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Economics and World History: Myths and Paradoxes|author=Paul Bairoch|publisher=[[University of Chicago Press]]|year=1995|url=https://www.scribd.com/document/193124153/Economics-and-World-History-Myths-and-Paradoxes-Paul-Bairoch|pages=31–32|author-link=Paul Bairoch}}&lt;/ref&gt;&lt;blockquote&gt;په ترکيه کې ازاده سوداګري شوې او له دې څه توليد شوي دي؟ دې چارې د نړۍ يو لړ مهم توليدات له منځه يوړل. تر ۱۸۱۲ز کال پورې توليد بيا هم موجود و، خو له منځه وړل شوي وو. دا په ترکيه کې د سيالۍ پايله وه او د دې اغېزې هومره زيان رسونکې وې، څومره چې په اسپانيه کې د يو له بل سره ټکر لرونکو اصولو اغېزې وې.&lt;/blockquote&gt;د عثماني سترواکۍ (۱۶۸۳-۱۸۲۷) جمود او سمونونه  د عثماني کلاسيکي پوځ د ټوټه ټوټه کېدو سره پای ته ورسېدل. د عثماني سترواکۍ د سقوط او نويتابه (۱۸۲۸-۱۹۰۸) پر مهال موضوع يو داسې پوځ (امنيتي ماشين) جوړول و چې جګړې وګټي او خپل ولس ته امنيت ورکړي. دې موخې په دې پړاو کې ګڼ سلاطين د ګڼو نوي توبونو سره ملګري کړل. د دې پړاو په پای کې، په ۱۹۰۸ز کال کې د اساسي قانون د دويم پړاو سره، عثماني پوځ د اروپايي پوځونو په بڼه نوي او مسلکي شول.&lt;ref&gt;L. S. Stavrianos, The Balkans since 1453 (London: Hurst and Co., 2000), pp. 248–250.&lt;/ref&gt;

== نوي توب ۱۸۰۸-۱۸۳۹ ==

=== ۱۸۰۸-۱۸۳۹ دويم محمود ===
محمود دويم اړ و چې د پخوانيو نسلونو څخه هغه ته په ميراث پاتې له ګڼو ستونزو سره مقابله وکړي. دا ستونزې ټولې د هغه د واکمنۍ پر مهال روانې وې. په لنډ ډول، له روسيې، انګلستان او فرانسې سره د ختيځ موضوع او د باغي انکشاريانو او متعصبو علماوو سره منځ ته راغلي پوځي مسائل. هغه همداراز له مصريانو، وهابيانو، سربيانو، البانيانو، يونانيانو او شاميانو سره د ګڼو داخلي ستونزو سره مخ و، په ورته وخت کې له باغي پاشاګانو له خوا د انتظامي ستونزو سره هم مخ شوی و، چا چې د عثمان د کور په ويجاړيو نوې پاچايۍ جوړې کړې وې.  

== د دورې اصلي مسئلې ==
د ۱۹ پیړۍ په اوږدو کې ملتپالنه په ډیرو هیوادونو کې راڅرګنده شوه، او د عثماني سترواکۍ په سیمو یې اغیزه وکړه. د ملي شعور وده، د قومي ملتپالنې د مخ پرودې احساس او ملي فکر د عثماني سترواکۍ لپاره د لویدیځ څخه په راغلې مهمې عقیدې بدل شو. سترواکۍ د خپلو پولو دننه او د باندې د ملتپالنې سره معاملې ته مجبوره شوه. د پټو انقلابي ټولنو شمیر چې په راتلونکې دورې کې په سیاسي ګوندونو بدل شو په ناڅاپه ډول لوړ شو. په ۱۹ پېړۍ کې د عثماني سترواکۍ په خاوره کې پاڅونونو پراخې پايلې درلودې او د شلمې پېړۍ په پيل کې يې د عثماني سياستونو ډېره برخه ټاکلې وه.

== عصري کول ۱۸۰۸-۱۸۳۹ز کلونه ==
دویم محمود د تیرو نسلونو څخه چې کومې مسئلې ورپاتې وې، په هغو کې ښکېل و. دې مسئلود هغه د واکمنۍ په اوږدو کې دوام درلود. لنډه دا چې له روس، انګرېز او فرانسې سره د ختیځ مسئلې او پوځي ستونزې د متعصبو پلي سپاهیانو او ګوندي مارو علماوو له خوا راپيدا شوې وې. هغه له مصريانو، وهابيانو، سربيانو، البانيانو، يونانيانو او سورييانو سره هم له بې شمېره کورنیو شخړو سره مخ و او د پاشايانو سره یي هم چې د عثمان ماڼي په کنډوالو کې یي نوي سلطنتونه جوړ کړل اداري ستونزې درلودې. محمود د پاچاهۍ ړنګېدو او د دولت د ستونزو د ډیریدو په اړه پوه شو او له ستونزو سره يې د خپل لید لوري له مخې چلند پيل کړ. د بېلګې په توګه، هغه د ضبط محکمه وتړله، او د پاچهیانو څخه یي ډیر واک واخیست. هغه په خپله په دیوان یا دولتي شورا کې ګډون وکړ او د اصلاحاتو یوه منظمه بیلګه یي جوړه کړه.

== د تنظیمات دوره ۱۸۳۹-۱۸۷۶ز کلونه ==
په ۱۸۳۹ ز کال کې، د هت شریف اعلامیي د تنظیمات (له عربي څخه: تنظیم tanẓīm، معنا «تنظیم») (۱۸۳۹-۷۶)، دوره پیل کړه. له لومړيو فرمانونو څخه دمخه، د ټولو هغو کسانو شتمنۍ چې شړل شوي وو او یا په مرګ محکوم شوي وو، پاچهۍ ته وسپارل شوې. دویم فرمان د ترکيې د واليانو پخواني حقونه له منځه يوړل چې کسان يې په خپله خوښه په سمدستي توګه په مرګ محکومول. پاچهانو، اغاګانو او نورو افسرانو ته امر وشو چې «دوی باید هیڅکله رایاوو یا ترکانو ته پرته د قاضي له قانوني حکم څخه چې لاسلیک شوی او صادر شوی وي د مرګ سزا ور نه کړي». 

=== ۱۸۶۱-۱۸۷۶ ز کلونه عبدالعزیز ===
عبدالعزیز د تنظیمات او سمون اصلاحاتو ته دوام ورکړ. په ۱۸۶۴ ز کال کې نوې اداري سیمې (ولایتونه) تاسیس شوې او په ۱۸۶۸ ز کال کې د دولت شورا جوړه شوه. عامه زده کړې د فرانسوي موډل پر بنسټ تنظیم شوې او د استانبول پوهنتون په ۱۸۶۱ ز کال کې د عصري ادارې په توګه تنظیم شو. عبدالعزیز  لومړنی سلطان و چې بهر ته یي سفر وکړ. هغه په ۱۸۶۷ کال کې انګلستان څخه لیدنه وکړه.  په ۱۸۶۴ز کال کې د نورو مسایلو ترڅنګ د مطبوعاتو او ژورنالیزم مقررات وضع شول (مطبوعاتي نظامنامې، ۱۸۶۴ز کال). په ۱۸۷۶ ز کال کې د استانبول او د عثماني سترواکۍ هاخوا د ځمکو تر منځ د بریښنالیک لومړۍ نړیواله شبکه جوړه شوه. په ۱۹۰۱ ز کال کې دپوستي دفترونو له لارې په لومړي ځل د پیسو لېږد ترسره شو او  د کارګو خدماتو فعالیت پیل کړ. په ۱۸۶۸ز کال کې همجنسبازۍ جرم وګڼل شو.&lt;ref name=&quot;NTVtarih&quot;&gt;[http://www.ntvtarih.com.tr/ NTV Tarih] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130212143841/http://www.ntvtarih.com.tr/|date=2013-02-12}} history magazine, issue of July 2011. ''&quot;Sultan Abdülmecid: İlklerin Padişahı&quot;'', pages 46–50. (Turkish)&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;PTT&quot;&gt;[http://www.ptt.gov.tr/tr/kurumsal/tarihce.html PTT Chronology] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080913233443/http://www.ptt.gov.tr/tr/kurumsal/tarihce.html|date=September 13, 2008}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Tehmina Kazi (7 Oct 2011). &quot;The Ottoman empire's secular history undermines sharia claims&quot;. UK Guardian.&lt;/ref&gt;

== عثماني اساسي قانون، ۱۸۷۶ ز کال ==
د اصلاح غوښتنې دوره له اساسي قانون سره خپل اوج ته ورسېده، چې د ځوانو عثمانیانو له خوا لیکل شوی، د Kanûn-u Esâsî اساسي قانون (په عثماني ترکي کې «اساسي قانون» معنا لري) په نوم یادیږي او په ۱۸۷۶ ز کال د نومبر په ۲۳ کې خپور شو. دې قانون د ټولو اتباعو پر وړاندې د مساوات او آزادۍ عقیده رامنځته کړه. د سترواکۍ  لومړۍ اساسي دوره لنډمهاله وه، خو د عثمانیزم مفکوره اغېزمنه ثابته شوه. د اصلاح غوښتونکو یوه ډله چې د ځوانو عثمانیانو په نوم پیژندل کیږي چې په خاصه توګه یي په لویدیځو پوهنتونونو کې یې زده کړې کړي، په دې باور وو چې د اساسي قانون سلطنت به د سترواکۍ ډېرېدونکو ټولنیزو ناکراریو ته ځواب ووايي. په ۱۸۷۶ ز کال کې د یوې پوځي کودتا له لارې، دوی سلطان عبدالعزیز (۱۸۶۱-۱۸۷۶ز کلونه) دې ته اړ کړ چې د پنځم مراد په ګټه استعفا وکړي.

=== ۱۸۷۶ ز کال پنځم مورات ===
د عبدالعزیز له واکه د ګوښه کیدو وروسته مرات په تخت کېناست. تمه وه چې هغه به اساسي قانون لاسلیک کړي، خو د روغتیايي ستونزو له امله له ۹۳ ورځو وروسته مرات هم له واکه ګوښه شو. هغه د سترواکۍ تر ټولو د لنډ مهالې واکمنۍ سلطان و.

== د اساسي قانون لومړۍ دوره، ۱۸۷۶-۱۸۷۸ ز کلونه ==
د عثماني سترواکۍ لومړۍ اساسي دوره د اساسي قانون (په عثماني ترکي کې «اساسي قانون» معنا لري) له اعلان څخه وروسته دوره وه، چې د ځوانو عثمانیانو د غړو له خوا په ۱۸۷۶ ز کال د نومبر له ۲۳ څخه تر ۱۸۷۸ ز کال د فبرورۍ ۱۳ پوري لیکل شوی و. دا دوره د دویم عبدالحمید له خوا د عثماني پارلمان په ځنډیډو سره پای ته ورسیده.

=== ۱۸۷۶-  ۱۸۷۸ ز کلونه دویم عبدالحمید ===

==== د روسیې-ترکیې جګړه ۱۸۷۷- ۱۸۷۸ز کلونه ====
په بالکان کې د ملتپالنې پیل او همدارنګه د روسیې هغه اهداف چې غوښتل یي هغه ځمکې چې د کریمیا د جګړې په بهیر کې یې زیان لیدلی و بیرته ترلاسه ګړي او په توره بحیره کې خپل ځان بیا ځای پرځای کړي او د عثماني سترواکۍ څخه د بالکان هېوادونو د ازادولو لپاره سیاسي غورځنګ تعقیب کول په ۱۸۷۷-۱۸۷۸ ز کلونو پورې د روسیي او ترکیې د جګړو سرچینه وه. د جګړې په پایله کې، د رومانیا، سربیا او مونټینیګرو سلطنتونو، چې هر یو یې د یو څه وخت لپاره حاکمیت درلود، په رسمي توګه د عثماني سترواکۍ څخه خپله خپلواکي اعلان کړه.

==== اقتصاد ====
  اروپایي بانکونو ته د عثماني عامه پورونو په بیرته ورکولو کې سترواکۍ په اقتصادي لحاظ ستونزې درلودې، چې دا ستونزې د دې لامل شوې چې د عثماني عامه پورونو ادارې شورا جوړه شي. د نولسمې پېړۍ په پای کې د لویدیځو قدرتونو له خوا د سترواکۍ د نه فتح کولو اصلي لامل په سیمه کې د ځواک د توازن ساتلو هڅې وې. اطریش او روسیې دواړو غوښتل چې د عثماني سترواکۍ له لاسه ورکولو سره خپل ځواک او سیمې زیاتې کړي، خو تر ډیره د بریتانوي له خوا چې د مدیترانې ختیځو برخو کې یې د روسیي له واک نه یي ویره درلوده کنټرول شوې.

== سرچينې ==</text>
      <sha1>d7itw2onlx3lpe3894px37xx804r16z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مهدي مجاهد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62164</id>
    <revision>
      <id>284111</id>
      <parentid>283150</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:25:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>161</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Mawlawi_Mehdi_Mujahid.jpg|Mawlawi_Mehdi_Mujahid.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Yann|Yann]] because: Copyright violation, see [[:c:Commons:Licensing|]].</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6009" xml:space="preserve">[[مولوي]] '''مهدي مجاهد''' د ملي مقاومت جبهه [[هزاره گان|هزاره]] قوماندان دی او هغه له [[طالبان|طالبانو]] څخه وتلی دی. هغه د شاوخوا لس زره هزاره ګانو د لښکر مشري کوي.

== لومړنی ژوند ==
مهدي د افغانستان په شمال کې د بلخاب ولسوالۍ د هوش په نوم په یوه کوچني کلي کې په یوه شیعه مذهبه کورنۍ کې زیږیدلی چې په هزاره توکم پورې اړه لري.  مهدي اته کلن و چې طالبانو په لومړي ځل په ۱۹۹۶ کال کې د افغانستان واک تر لاسه کړ او درې کاله وروسته طالبانو د بلخاب ولسوالي ونیوله.  هغه له خپلې کورنۍ سره ایران ته وتښتید او د سپټمبر د یوولسمې له بریدونو وروسته د طالبانو له واکه وشړل شو.  د بیرته راستنیدو وروسته، مهدي ښوونځي ته لاړ او داسې بریښي چې د کورنۍ فارم په غاړه واخلي.

خو د شلمې پېړۍ په لومړیو کې یو فاسد امریکایی ملاتړی هزاره جنګسالار د دوی د کورنۍ ځمکې غصب کړې.  په غچ کې، مهدي او څو ملګرو یې د جنګسالار زوی وتښتاوه او یرغمل یې کړ، یوازې هغه یې بیرته راستانه کړ کله چې جنګسالار ځمکې بیرته ترلاسه کړې.  په هغه شپه د جنګ سالار ځواکونو د مهدي کور محاصره کړ، او کله چې هغه د تیښتې هڅه کوله نښتې پیل شوې.  مهدي په روغتون کې بستر شو او بیا د تښتونې په تور په اوه کاله بند محکوم شو.

هغه په ​​زندان کې ډېر مذهبي شو او په زندان کې يې د طالبانو له غړو سره وکتل.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=The Taliban is trying to win over Afghanistan’s Shiites with a 33-year-old Hazara emissary. But many question the group’s sincerity. |language=en-US |work=Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/taliban-afghanistan-hazaras/2021/11/01/096c9690-3775-11ec-9662-399cfa75efee_story.html |access-date=2022-06-16 |issn=0190-8286}}&lt;/ref&gt;

== طالبان == 
د ۲۰۲۰ کال په اپریل میاشت کې طالبانو مهدي په بامیان ولایت کې د استخباراتو د مشر او په سرپل ولایت کې د طالبانو د مشر په توګه وټاکه، هغه اقدام چې د طالبانو او حقاني شبکې ګڼو غړو یې د ډېرو دلایلو له امله مخالفت کاوه.  هغه هزاره شیعه ده.  طالبان تورن شوي چې د هزاره شیعه ګانو ترمنځ د خپل نفوذ د زیاتولو لپاره له مهدي څخه کار اخلي.  مهدي وروسته له هغه د طالبانو له خوا له دندې ګوښه شو چې د نجونو د ښوونځیو د تړلو پر ضد یې وینا وکړه.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.khaama.com/taliban-appoints-first-shia-hazara-as-shadow-district-chief-of-the-group-04734/|title=Taliban appoints first Shia Hazara as shadow district chief of the group|date=April 28, 2020|via=www.khaama.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://8am.af/eng/amp/taliban-to-clear-its-ranks-from-non-pashtun-commanders/|title=Taliban to Clear Its Ranks From Non-Pashtun Commanders - Hasht-e Subh Daily|website=8am.af}}&lt;/ref&gt;

== د طالبانو پر ضد ==
[[File:Mehdi Mujahid and Hazara fighters in Balkhab.jpg|thumb|300px| مهدي مجاهد او د هغه جنګیالي]]
مهدي په یوه وینا کې اعلان وکړ چې هغه د ملي مقاومت جبهه سره بیعت کوي او هغه ته وفادار ځواکونه متحرک او مسلح کوي چې شاوخوا ۱۰،۰۰۰ هزاره ګان لري.  هغه په ​​بلخاب کې د عبدالعلي مزاري لپاره یوه منار هم جوړ کړ او د شیعه اسلام-هزاره ملتپالو نظریاتو ته یې مخه کړه.  نوموړي په خپلو خبرو کې وویل چې «طالبان اسلامي امارت نه دی، دا د پښتنو امارت دی».  د هغه ځواکونو د طالبانو ولسوال له واکه وغورځاوه او د بلخاب ولسوالي یې ونیوله.  د طالبانو ولسوال، مولوي عطاء الله له بلخاب څخه وتښتېد او مهدي يې پر ځای له خپل يو هزاره ملګري سره وټاکه.

مهدي وويل چې هيڅوک نه شي کولاى دبلخاب ولسوالۍ په زور له هزاره ګانو څخه ونيسي.  طالبانو ادعا کړې چې شاوخوا ۵۰۰ جنګیالي یې راټول کړي او پلان یې درلود چې مهدي له دوو خواوو ونیسي، یو یې د سمنګان ولایت د دره صوف بالا ولسوالۍ او بل یې د بامیان ولایت د یکاولنګ ولسوالۍ څخه دی.  د رپوټونو له مخې مهدي ته وفادار وسله وال ځواکونه د اوږدې جګړې لپاره چمتو شوي دي.

بلخواب ولسوالۍ اوس مهال د مهدي مجاهد د ځواکونو تر کنټرول لاندې ده.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2022-06-13 |title=تنش در سرپل؛ طالبان به ولسوالی بلخاب «نیروی نظامی» اعزام می‌کند |url=https://www.bbc.com/persian/afghanistan-61781177 |access-date=2022-06-16 |website=BBC News فارسی |language=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://8am.af/eng/amp/taliban-deploys-troops-to-arrest-mawlawi-mehdi/|title=Taliban Deploys Troops to Arrest Mawlawi Mehdi - Hasht-e Subh Daily|website=8am.af}}&lt;/ref&gt;

== سرچینې ==
{{reflist}}

[[وېشنيزه:افغان جنگسالاران]]</text>
      <sha1>j85fnwngg359wnojghr6knqa5kurmuf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284112</id>
      <parentid>284111</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:26:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>161</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Mehdi_Mujahid_and_Hazara_fighters_in_Balkhab.jpg|Mehdi_Mujahid_and_Hazara_fighters_in_Balkhab.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Yann|Yann]] because: Copyright violation, see [[:c:Commons:Licensing|]].</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5890" xml:space="preserve">[[مولوي]] '''مهدي مجاهد''' د ملي مقاومت جبهه [[هزاره گان|هزاره]] قوماندان دی او هغه له [[طالبان|طالبانو]] څخه وتلی دی. هغه د شاوخوا لس زره هزاره ګانو د لښکر مشري کوي.

== لومړنی ژوند ==
مهدي د افغانستان په شمال کې د بلخاب ولسوالۍ د هوش په نوم په یوه کوچني کلي کې په یوه شیعه مذهبه کورنۍ کې زیږیدلی چې په هزاره توکم پورې اړه لري.  مهدي اته کلن و چې طالبانو په لومړي ځل په ۱۹۹۶ کال کې د افغانستان واک تر لاسه کړ او درې کاله وروسته طالبانو د بلخاب ولسوالي ونیوله.  هغه له خپلې کورنۍ سره ایران ته وتښتید او د سپټمبر د یوولسمې له بریدونو وروسته د طالبانو له واکه وشړل شو.  د بیرته راستنیدو وروسته، مهدي ښوونځي ته لاړ او داسې بریښي چې د کورنۍ فارم په غاړه واخلي.

خو د شلمې پېړۍ په لومړیو کې یو فاسد امریکایی ملاتړی هزاره جنګسالار د دوی د کورنۍ ځمکې غصب کړې.  په غچ کې، مهدي او څو ملګرو یې د جنګسالار زوی وتښتاوه او یرغمل یې کړ، یوازې هغه یې بیرته راستانه کړ کله چې جنګسالار ځمکې بیرته ترلاسه کړې.  په هغه شپه د جنګ سالار ځواکونو د مهدي کور محاصره کړ، او کله چې هغه د تیښتې هڅه کوله نښتې پیل شوې.  مهدي په روغتون کې بستر شو او بیا د تښتونې په تور په اوه کاله بند محکوم شو.

هغه په ​​زندان کې ډېر مذهبي شو او په زندان کې يې د طالبانو له غړو سره وکتل.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=The Taliban is trying to win over Afghanistan’s Shiites with a 33-year-old Hazara emissary. But many question the group’s sincerity. |language=en-US |work=Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/taliban-afghanistan-hazaras/2021/11/01/096c9690-3775-11ec-9662-399cfa75efee_story.html |access-date=2022-06-16 |issn=0190-8286}}&lt;/ref&gt;

== طالبان == 
د ۲۰۲۰ کال په اپریل میاشت کې طالبانو مهدي په بامیان ولایت کې د استخباراتو د مشر او په سرپل ولایت کې د طالبانو د مشر په توګه وټاکه، هغه اقدام چې د طالبانو او حقاني شبکې ګڼو غړو یې د ډېرو دلایلو له امله مخالفت کاوه.  هغه هزاره شیعه ده.  طالبان تورن شوي چې د هزاره شیعه ګانو ترمنځ د خپل نفوذ د زیاتولو لپاره له مهدي څخه کار اخلي.  مهدي وروسته له هغه د طالبانو له خوا له دندې ګوښه شو چې د نجونو د ښوونځیو د تړلو پر ضد یې وینا وکړه.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.khaama.com/taliban-appoints-first-shia-hazara-as-shadow-district-chief-of-the-group-04734/|title=Taliban appoints first Shia Hazara as shadow district chief of the group|date=April 28, 2020|via=www.khaama.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://8am.af/eng/amp/taliban-to-clear-its-ranks-from-non-pashtun-commanders/|title=Taliban to Clear Its Ranks From Non-Pashtun Commanders - Hasht-e Subh Daily|website=8am.af}}&lt;/ref&gt;

== د طالبانو پر ضد ==
 
مهدي په یوه وینا کې اعلان وکړ چې هغه د ملي مقاومت جبهه سره بیعت کوي او هغه ته وفادار ځواکونه متحرک او مسلح کوي چې شاوخوا ۱۰،۰۰۰ هزاره ګان لري.  هغه په ​​بلخاب کې د عبدالعلي مزاري لپاره یوه منار هم جوړ کړ او د شیعه اسلام-هزاره ملتپالو نظریاتو ته یې مخه کړه.  نوموړي په خپلو خبرو کې وویل چې «طالبان اسلامي امارت نه دی، دا د پښتنو امارت دی».  د هغه ځواکونو د طالبانو ولسوال له واکه وغورځاوه او د بلخاب ولسوالي یې ونیوله.  د طالبانو ولسوال، مولوي عطاء الله له بلخاب څخه وتښتېد او مهدي يې پر ځای له خپل يو هزاره ملګري سره وټاکه.

مهدي وويل چې هيڅوک نه شي کولاى دبلخاب ولسوالۍ په زور له هزاره ګانو څخه ونيسي.  طالبانو ادعا کړې چې شاوخوا ۵۰۰ جنګیالي یې راټول کړي او پلان یې درلود چې مهدي له دوو خواوو ونیسي، یو یې د سمنګان ولایت د دره صوف بالا ولسوالۍ او بل یې د بامیان ولایت د یکاولنګ ولسوالۍ څخه دی.  د رپوټونو له مخې مهدي ته وفادار وسله وال ځواکونه د اوږدې جګړې لپاره چمتو شوي دي.

بلخواب ولسوالۍ اوس مهال د مهدي مجاهد د ځواکونو تر کنټرول لاندې ده.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2022-06-13 |title=تنش در سرپل؛ طالبان به ولسوالی بلخاب «نیروی نظامی» اعزام می‌کند |url=https://www.bbc.com/persian/afghanistan-61781177 |access-date=2022-06-16 |website=BBC News فارسی |language=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://8am.af/eng/amp/taliban-deploys-troops-to-arrest-mawlawi-mehdi/|title=Taliban Deploys Troops to Arrest Mawlawi Mehdi - Hasht-e Subh Daily|website=8am.af}}&lt;/ref&gt;

== سرچینې ==
{{reflist}}

[[وېشنيزه:افغان جنگسالاران]]</text>
      <sha1>faeg252vwhkpvwrtta45o4a8225oo1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د احصایې او معلوماتو ملي اداره</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62953</id>
    <revision>
      <id>284077</id>
      <parentid>283401</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:01:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>عثمان منصور انصاري د [[د احصایې او معلوماتو ملي اداري]] مخ [[د احصایې او معلوماتو ملي اداره]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9310" xml:space="preserve">'''د احصایې او معلوماتو ملي اداره''' چې مخکې د احصایې مرکزي ادارې تر نوم لاندې کار کاوه، په ۱۳۵۱ لمریز کال کې د [[افغانستان]] اسلامي جمهوري دولت په چوکاټ کې د یوې خپلواکې ادارې په توګه جوړه شوه څو د یو ملي احصاییوی سېستم په جوړولو سره، د احصایيوي معلوماتو په ټولو برخو کې د ښه مدیریت په موخه همغږي رامنځته کړي.

دا اداره د افغانستان د ادارو په کچه یو اکاډمیک او مهم بنسټ دی چې د احصایې برخه کې یې ګڼ شمېر فعالیتونه ترسره کړي چې مهمه یې د نفوسو سرشمېرنه او د لومړي ځل لپاره د سرشمېرنې په پار کور په کور نوملړ جوړول و چې د 1354-1357 کلونو پورې ترسره شو. بلاخره په 1358 کال کې په افغانستان کې د نفوسو لومړنۍ سرشمېرنه ترسره شوه. تر اوسه پورې ددې ادارې نور فعالیتونه لکه د نمونه يي سروې پلي کول، د جاريه سروې ګانو څخه د ارقامو او شمېرو راټولول او د احصاییوي معلوماتو خپرول یادولی شو.

د موقتې ادارې له جوړېدو نه وروسته، د احصایې مرکزي ادارې خپل احصاییوي فعالیتونه له سره پيل کړل چې هماغه پخوانی ماموریت ( د ارقامو راټولول، یوځای کول، شننه او خپرول) وو.

د احصایې مرکزي اداره په 1397 کال کې د افغانستان اسلامي جمهوري دولت، د اړتیا له مخې د مسلکي او مالي او اداري معاونیتونو ترڅنګ د جغرافیایي معلوماتو د انسجام او د معلوماتي سېستمونو د پراختیا او انسجام معاونیتونه یې هم د دې ادارې په تشکیلاتي چوکاټ کې اضافه کړه چې د ادارې د همدې تشکیلاتو د پراخوالي نه وروسته د ادارې نوم هم د احصایې او معلوماتو ملي ادارې ته واوړېد.

ورپسې د ۱۳۹۷ کال د مرغومي په ۲۲ نېټه د ولسمشرۍ عالي مقام د ‍۱۲۹ ګڼې فرمان په اساس د نفوسو احوالو ثبت او تذکرو وېش خدمتونو لوی مسوولیت چې مخکې د نفوسو د احوال ثبتولو مرکزي ادارې اړوند و، ور وسپارل شول.

د احصایې او معلوماتو ملي اداره د هېواد په کچه د پراخو تشکیلاتو لرونکې ده چې څلور معاونیتونه لري چې ټول د یوه عمومي ریاست اغېز لاندې فعالیت کوي.

د دې ادارې احصایې معاونيت دنده لري څو د احصاييوي سېستمونو معياري جوړولو، پياوړتیا او د احصاييوي فعاليتونو پراختیا برخو کې کار وکړي، یاد معاونيت په بېلابېلو اقتصادي، ټولنیزو او چاپيريالي فعاليتونو برخو کې باکیفيته ارقام توليد او وړاندې کوي.

د جغرافیایي معلوماتو معاونیت، د هېواد ټول جغرافیایي معلومات راټولوي، ثبتوي او سمبالوي. په ملي کچه د معلوماتو راټولونه، د ریموټ سینسنګ نوې ټېکنالوژۍ او د جغرافیایي معلوماتو سیستم ((Geographic Information System نه په ګټنې ترسره کېږي.

د معلوماتي سېسټمونو معاونيت د نوې تېکنالوژۍ نه په ګټنې تر ډېره د ارقامو او احصاییوي معلوماتو په راټولولو، د هېواد لرې پرتو سيمو کې د اغېزمنو سروې ګانو په ترسره کولو، په واحد اطلاعاتي بانک کې د احصاييوي معلوماتو ځای پرځای کول، دولتي ادارو ته د معلوماتي سېسټمونو جوړول او پراخه کول، همدرانګه د ادارې دننه د معلوماتي ټېکنالوجۍ سېسټمونه مدیريت کوي.

د احوال ثبتولو معاونیت د ژوند پېښو مدني معلوماتو د ثبتولو او د هېواد دننه او بهر کې د هویت تثبیت یوازینی مرجع ده چې هېوادوالو ته د الکترونیکي تذکرو په ګډون، دوامداره او با کیفیته خدمتونو په وړاندې کولو بوخت دی څو د ښې حکومتولۍ په رامنځته کولو کې رول ولوبوي.

مالي او اداري معاونیت د همغږي رامنځته کوونکي او د نورو برخو د ملاتړ کوونکي په توګه فعالیت کوي چې تر ډېره د بشري سرچينو، خدمتونو، تدارکاتو او مالي برخو کې دې ادارې ته خدمتونه وړاندې کوي.

د احصایې او معلوماتو د ملي ادارې تشکیلات په مرکز کې ۳۳ ریاستونو ته رسېږي او همدارنګه ددې ادارې دفترونه د هېواد په ټولو ولایتونو کې د احصایې او معلوماتو ریاست تر نامه لاندې فعالیت کوي.

ټول هغه ارقام او احصاییوي معلومات چې دا اداره یې وړاندې کوي، د شواهدو پر بنسټ ولاړه ده، په ملي کچه د پالیسیو د جوړولو او په اغېزمنو پلان ګذاریو او تصمیم نیولو کې ډ‌ېر ارزښت لري.

دا اداره همدا اوس د (ځواب ویوونکي او احصاییوي اساسي سېسټم جوړول) لیدلوري لرلو، د احصایيوي ارقامو ثبتولو د یوه واحد سېسټم جوړولو په موخه او په هېواد کې د احصاییوي فعالیتونو انسجام او همغږۍ ټینګښت برخه کې کار کوي. د احصایې او معلوماتو ملي اداره د یوه ملي بنسټ په توګه، ژمنه ده څو هېوادوالو او ملي او نړیوالو بنسټونو ته چټک، باکیفیته او برابر خدمتونه وړاندې کړي.

'''احصایې او معلوماتو ملي ادارې تشکیلاتي جوړښت'''

د احصایې او معلوماتو ملي اداره د هېواد په کچه پراخ تشکیلات لري، چې پکې درې معاونیتونه، یو عمومي ریاست، په مرکز کې ۲۹ ریاستونه او یو حقوقي مشاوریت او په ولایتونو کې د احصایې او معلوماتو تر نامه لاندې ۳۴ ریاستونه دي، چې ټول د دې ادارې د مقام تر اثر لاندې فعالیت کوي.

مالي او اداري معاونیت مسوولیت لري، چې بشري سرچینې، اداري، خدمتونه، تدارکات او مالي څانګې مدیریت کړي او له نورو مسلکي او تخنیکي برخو سره د موخو په تر لاسه کولو کې مرسته وکړي.

د احصایې معاونیت، د احصاییوي سیستمونو د پراختیا، پیاوړتیا او معیاري کولو، سروې ګانو تطبیق کولو، او د احصاییوي ارقامو او معلوماتو راټولولو، توحید، ارزولو او وړاندې کولو په برخه کې فعالیت کوي.

د نفوسو د احوال ثبتولو معاونیت، د دیموګرافیکي او حیاتي معلوماتو د ثبت او د هېواد د وګړو د هویت د تثبیت مرجع ده، چې خلکو ته د کیفیت لرونکو خدمتونو وړاندې کولو په موخه کار کوي تر څو د ښې حکومتولۍ په برخه کې  د مثبت بدلون را وستلو په برخه کې خپل رول ولوبوي.

د جغرافیایي معلوماتو عمومي ریاست، د هېواد جغرافیایي معلومات راټولوي، ذیرمه او مدیریت کوي او په ملي کچه معلومات د معاصرې ټکنالوژۍ لکه ریموټ سینسنګ، او جغرافیایي معلوماتي سیسټم یا  Geographic Information System (GIS)په کارولو سره راټولوي.
==لیدلوری==

ځواب ویوونکي او پایښت لرونکي احصاییوي سېسټم جوړول

==ماموریت:==

د احصایې سېسټم مدیریت، پیاوړي او معیاري کول؛ د اقتصادي او ټولنیزو فعالیتونو په بېلابېلو برخو کې د باکیفیته ارقامو د تولید او وړاندې کولو په موخه د احصاییوي فعالیتونو پرمختگ او پراختیا

==موخې==

۱- د احصایيوي ارقامو ثبتولو د یوه واحد سیسټم جوړول

۲- په هېواد کې د احصاییوي فعالیتونو انسجام او همغږۍ ټیګښت

==تړلې لیکنې==
==سرچینې==</text>
      <sha1>apzx49fv60hb61onm6d8uvn6gu8803n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>روهيلکنډ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63429</id>
    <revision>
      <id>284102</id>
      <parentid>284075</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:49:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>عثمان منصور انصاري د [[روهيل کنډ]] مخ [[روهيلکنډ]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3969" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;width:250px; border-collapse:collapse; font-size:95%;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;margin-left:inherit; background:pink; text-align:center; font-size:medium;&quot; |'''روهیلکنډ'''Rohilkhand
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |&lt;div style=&quot;position:relative; margin:0; border-collapse:collapse; border=;&quot;&gt;[[دوتنه:The_mausoleum_of_Hafiz_Rahmat_Khan_at_Bareilly,_1814-15.jpg|link=فائل:The_mausoleum_of_Hafiz_Rahmat_Khan_at_Bareilly,_1814-15.jpg|alt=An old Painting of the dargah of ruler of Rohilkhand, Sardar Hafiz Rahmat Khan|250x250px|د روهیل خند د واکمن سردار حافظ رحمت خان د دربار یو پخوانی انځور]]&lt;/div&gt;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''ځای'''
| [[اتر پرديش|اترپردیش]]
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''تاسیس شوی دولت:'''
| 1690
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''ژبې'''
| [[اوردو ژبه|اردو]] ، [[انګلیسي]]
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''شاهي کورنۍ'''
| پنچالا ( د مها بهارت دور)&lt;br /&gt; [[د مغولو واکمني|مغل]] (۱۵۲۶-۱۷۳۶)&lt;br /&gt; [[روهيله پښتانه]]  (۱۷۳۶-۱۸۵۸)
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''تاریخي [[پلازمېنه|پلازمینه]]'''
| [[بريلي|بریلي]] ، بدايو(سهار مو پخیر)
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| '''ولایتونه'''
| [[بريلي|بریلي]] ، رامپور ، رودارپور ، چمپاوت ، پیلیبیت ، خوتر ، شاهجهان پور ، بدایون ، کاکرالا .
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
|}
د [[آگره|اګرا]] او اوده شمالي سیمه کې روهيله پښتانه واکمن و، چې د پښتنو [[پښتانه|/]] [[روهيله پښتانه|یوسفزي]] قبیله وه. دغه يوسفزي قبيله د [[پېښور]] په شاوخوا او شاوخوا سيمو کې مېشته وه .ددې يو شمېر سردارانو چې د مغلو په پوځ کې يې لوړ مقامونه درلودل د اتلسمې مېلادي پېړۍ په پيل کې د [[بريلي|بریلي]] ، بدايان ، سنبله او نورې ولسوالۍ ونيولې . چې دا سيمې اوس د روهیل کنډ په نامه یادیږي. په ۱۷۷۲ م کې د روهېلانو سردار حافظ رحمت خان یوسفزي چې د مرهټهانو له ورځني ځورونې څخه ستړی شوی و، د اوده له نواب شجاع الدوله سره یې تړون وکړ چې د روهیلانو د برید په صورت کې به د مرهټهانو له خوا د روهېلانو پر خاوره د برید په صورت کې به  نواب شجاع الدوله به د مرهټيانو د يرغل پرمهال د روهيله پښتنو سره مرسته کوي او   په بدل کې به روهيله نواب ته څلوېښت لکه روپۍ وري.

په 1773 کې، مراټيانو  په روهیل کنډ برید وکړ، د اوده د نواب او انګرېزانو ګډو ځواکونو د روهيله  ملاتړ وکړ او مراټيان په شا شول. د اوده نواب له حافظ رحمت خان يوسفزي څخه د پيسو غوښتنه وکړه، نو د مهلت غوښتنه يې وکړه، چې نواب ونه منله او د بنارس د تړون له مخې يې د انګرېزانو مرسته وغوښته. نواب حافظ رحمت خان یوسفزی په ژمنه ماتولو تورن کړ او د انګریزي پوځ په مرسته یې روهیل کنډ اشغال کړ او د ۱۷۷۴ کال د [[23 اپرېل|اپریل په ۲۳ نېټه]] یې په میرانپور کټره کې روهیله ځواکونو ته ماتې ورکړه. حافظ رحمت خان له هوښيارۍ کار واخيست  او روهیل کنډ يې د اوده په سلطنت پورې وتاړه.
[[وېشنيزه:د هند تاريخ]]</text>
      <sha1>asf9ld6fig7ohfcvw3zmyj7fynun0bj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ايشا ګپتا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63430</id>
    <revision>
      <id>284079</id>
      <parentid>284076</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:03:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>شسش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11609" xml:space="preserve">{{Infobox pageant titleholder|name=ایشا گپتا|image=Esha Gupta promotes 'Jannat 2' (2).jpg|caption=|occupation={{hlist|[[اداکارہ]]|[[ماڈل (فرد)|ماڈل]]}}|title=[[فیمینا مس انڈیا|فیمینا مس انڈیا بین الاقوامی 2007]]|competitions=[[مینا مس انڈیا|فیمینا مس انڈیا 2007]]&lt;br&gt;[[مس انٹرنیشنل 2007]]|birth_place=[[نئی دہلی]]، بھارت&lt;ref name=Bio&gt;{{cite web|last1=Hooli|first1=Shekhar H|title=Esha Gupta to Compete with Anushka Shetty in 'Size Zero'|url=http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|website=International Business Times|access-date=29 May 2016|date=31 March 2015|archive-date=3 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403164315/http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Birthday special: Things you may not know about Esha Gupta|url=http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|website=Mid Day|access-date=29 May 2016|archive-date=10 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160610135228/http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|birth_date={{birth date and age|1985|11|28|df=y}}&lt;ref name=&quot;dob1&quot;&gt;{{cite web|title=Birthday Special: Esha Gupta's Knockout Looks!|url=http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|website=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2014|archive-date=3 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160803170450/http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dob2&quot;&gt;{{cite web|title=Esha Gupta's birthday wish: To do a 'masala 'film|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|website=[[زی نیوز]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2012|archive-date=14 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160814000647/http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|years_active=2007–تاحال|relatives=|website=}}
{{صندوق معلومات شخص|birth_date={{birth date and age|1985|11|28|df=y}}&lt;ref name=&quot;dob1&quot;&gt;{{cite web|title=Birthday Special: Esha Gupta's Knockout Looks!|url=http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|website=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2014|archive-date=3 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160803170450/http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dob2&quot;&gt;{{cite web|title=Esha Gupta's birthday wish: To do a 'masala 'film|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|website=[[زی نیوز]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2012|archive-date=14 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160814000647/http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|image=Esha Gupta promotes 'Jannat 2' (2).jpg|birth_place=[[نوی ډيلی]]، هند&lt;ref name=Bio&gt;{{cite web|last1=Hooli|first1=Shekhar H|title=Esha Gupta to Compete with Anushka Shetty in 'Size Zero'|url=http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|website=International Business Times|access-date=29 May 2016|date=31 March 2015|archive-date=3 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403164315/http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Birthday special: Things you may not know about Esha Gupta|url=http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|website=Mid Day|access-date=29 May 2016|archive-date=10 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160610135228/http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|occupation={{hlist|[[فلمي ستورې]]|[[ماډل (فرد)|ماډل]]}}|years_active=2007–تراوس}}

'''ایشا ګپتا''' (   زېږېدنه: 28 نومبر 1985) یوه [[باليووډ|هندي فلمي اداکاره]] ، ماډله او د 2007 کال د مس انډیا نړیوالې جایزې ګټونکې ده. هغه په بالیووډ فلمونو کې خپل مسلک جوړ کړ. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=13 اگست 2012 |title=Planet glamour Act II |url=http://www.financialexpress.com/news/planet-glamour-act-ii/987462/0 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215120420/http://www.financialexpress.com/news/planet-glamour-act-ii/987462/0 |archive-date=15 December 2013 |access-date=2 November 2012 |publisher=Financialexpress.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |last=انگریزی ویکیپیڈیا کے مشارکین |date= |title=Esha Gupta |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Esha_Gupta&amp;redirect=no&amp;oldid=598264034}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند ==
ایشا ګوپتا د ۱۹۸۵ کال د نومبر په ۲۸ مه د هند په نوي ډیلي کې زېږېدلې ده. پلار یې د هوايي ځواک متقاعد افسر او مور یې د کور مېرمن ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Celeb Fitness Mantras: Esha Gupta |url=http://idiva.com/news-health/celeb-fitness-mantras-esha-gupta/12861 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014063216/http://idiva.com/news-health/celeb-fitness-mantras-esha-gupta/12861 |archive-date=14 October 2012 |access-date=14 December 2012 |publisher=iDiva}}&lt;/ref&gt; هغه د نېها په نوم یوه خور لري. ایشا ګپتا د خپل ماشومتوب ډېره برخه په [[دهرادون]] ، [[حيدراباد، هند|حیدراباد]] او [[ډېلي|ډیلي]] کې تېره کړه. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Esha and Neha Gupta at the launch of Omega's 'Ladymatic' watch at Taj Palace, Delhi on November 23, 2011 |url=http://photogallery.indiatimes.com/events/delhi/Omega-Ladymatic-launch/articleshow/10882814.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130219074710/http://photogallery.indiatimes.com/events/delhi/Omega-Ladymatic-launch/articleshow/10882814.cms |archive-date=19 February 2013 |access-date=10 April 2013 |publisher=Photogallery.indiatimes.com}}&lt;/ref&gt; هغې د مني پال پوهنتون د مخابراتو له ښوونځي څخه د ډله ييزو اړيکو او د فیمینا مس انډیا لپاره د ازموینې دمخه د نیو کاسل پوهنتون کې د قانون پوهنځی ولوست ، مګر د اداکارۍ سره د هغې علاقه د دې لامل شوه چې په بالیووډ کې د اداکارۍ مسلک تعقیب کړي. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=Acting over education - Lesser known facts about Esha Gupta |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201012020949/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |archive-date=12 October 2020 |access-date=2019-11-18 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web |title=Acting over education - Lesser known facts about Esha Gupta |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201012020949/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |archive-date=12 October 2020 |access-date=2019-11-18 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=15 جنوری 2013 |title=Bollywood wasn’t Esha Gupta's first choice |url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-wasn-t-esha-gupta-s-first-choice/story-iMVBTECfWq22p0apVmeEQI.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180427044735/https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-wasn-t-esha-gupta-s-first-choice/story-iMVBTECfWq22p0apVmeEQI.html |archive-date=27 April 2018 |access-date=10 April 2013 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== جایزې او نومونې ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! جایزې
! ډول / درجه
! فلم
! پایله
|-
| ۲۰۱۲
| د ETC بالیوډ سوداګرۍ جایزې
| تر ټولو لوړ ګټونکی لومړی (ښځینه)
| راز ۳ |{{nom}}&lt;ref&gt;{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=DRWFUBFVTxQ&amp;t=28m1s|title=Bollywood Business Awards 2012|quote=Event occurs at 28:01|publisher=[[ETC Bollywood Business]]|date=7 January 2013|access-date=3 February 2014}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | ۲۰۱۳
| د فلم فیئر جایزې
| د غوره نوي اداکار لپاره د فلم فیر جایزه
| جنت ۲ |{{nominated}}
|-
| د MTA صنم جایزه
| غوره نوې اداکاره
| ''جنت ۲'' |{{Won}}
|-
| د سټارډسټ جایزه
| د سبا لپاره د سټارډسټ جایزه سبا سوپر سټار ښځې
| راز 3/جنت 2 |{{nom}}
|-
| د سټارډسټ جایزه
| د غوره اداکارې لپاره د سټارډسټ جایزه
| ''لیونی'' |{{nom}}
|-
| د زی سین جایزه
| غوره نوې اداکاره
| ''جنت ۲'' | {{Nom}}
|-
| 2014
| د سټار سکرین جایزه
| غوره اداکاره (مشهور انتخاب)
| ''ورته مخ'' |{{nom}}
|-
| 2016
| د لوکس گولډن روز جایزه
| غوره ملاتړی اداکاره
| رستم |{{nom}}
|-
| 2017
| د BIGZ تفریحی جایزه
|
| ''رستم''|{{Nom}}&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/big-zee-entertainment-awards-nominations-list/|title=Big ZEE Entertainment Awards: Nominations list|date=22 July 2017|access-date=10 April 2018|archive-date=26 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626215355/https://www.bizasialive.com/big-zee-entertainment-awards-nominations-list/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|}

== نور ویاړونه ==

* 2013: د FHM نړۍ 100 ترټولو ښکلې مېرمنې: #55
* 2013: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې 13 درجه بندي
* 2014: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې په 8 درجه کې
* 2015: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې 15 درجه بندي

== اړونده لینکونه ==

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* هندي سینما

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي تصوف]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>s00lxpllz9oeotj1m8rboo4t5cxq1yq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284080</id>
      <parentid>284079</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T12:04:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ظظطظ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9280" xml:space="preserve">
{{صندوق معلومات شخص|birth_date={{birth date and age|1985|11|28|df=y}}&lt;ref name=&quot;dob1&quot;&gt;{{cite web|title=Birthday Special: Esha Gupta's Knockout Looks!|url=http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|website=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2014|archive-date=3 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160803170450/http://www.rediff.com/movies/report/birthday-special-esha-guptas-knockout-looks/20141128.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;dob2&quot;&gt;{{cite web|title=Esha Gupta's birthday wish: To do a 'masala 'film|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|website=[[زی نیوز]]|access-date=29 May 2016|date=28 November 2012|archive-date=14 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160814000647/http://www.dnaindia.com/entertainment/report-esha-gupta-s-birthday-wish-to-do-a-masala-film-1770865|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|image=Esha Gupta promotes 'Jannat 2' (2).jpg|birth_place=[[نوی ډيلی]]، هند&lt;ref name=Bio&gt;{{cite web|last1=Hooli|first1=Shekhar H|title=Esha Gupta to Compete with Anushka Shetty in 'Size Zero'|url=http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|website=International Business Times|access-date=29 May 2016|date=31 March 2015|archive-date=3 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403164315/http://www.ibtimes.co.in/esha-gupta-compete-anushka-shetty-size-zero-627712|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Birthday special: Things you may not know about Esha Gupta|url=http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|website=Mid Day|access-date=29 May 2016|archive-date=10 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160610135228/http://www.mid-day.com/photos/birthday-special-things-you-may-not-know-about-esha-gupta/4218|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|occupation={{hlist|[[فلمي ستورې]]|[[ماډل (فرد)|ماډل]]}}|years_active=2007–تراوس}}

'''ایشا ګپتا''' (   زېږېدنه: 28 نومبر 1985) یوه [[باليووډ|هندي فلمي اداکاره]] ، ماډله او د 2007 کال د مس انډیا نړیوالې جایزې ګټونکې ده. هغه په بالیووډ فلمونو کې خپل مسلک جوړ کړ. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=13 اگست 2012 |title=Planet glamour Act II |url=http://www.financialexpress.com/news/planet-glamour-act-ii/987462/0 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131215120420/http://www.financialexpress.com/news/planet-glamour-act-ii/987462/0 |archive-date=15 December 2013 |access-date=2 November 2012 |publisher=Financialexpress.com}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |last=انگریزی ویکیپیڈیا کے مشارکین |date= |title=Esha Gupta |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Esha_Gupta&amp;redirect=no&amp;oldid=598264034}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند ==
ایشا ګوپتا د ۱۹۸۵ کال د نومبر په ۲۸ مه د هند په نوي ډیلي کې زېږېدلې ده. پلار یې د هوايي ځواک متقاعد افسر او مور یې د کور مېرمن ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Celeb Fitness Mantras: Esha Gupta |url=http://idiva.com/news-health/celeb-fitness-mantras-esha-gupta/12861 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014063216/http://idiva.com/news-health/celeb-fitness-mantras-esha-gupta/12861 |archive-date=14 October 2012 |access-date=14 December 2012 |publisher=iDiva}}&lt;/ref&gt; هغه د نېها په نوم یوه خور لري. ایشا ګپتا د خپل ماشومتوب ډېره برخه په [[دهرادون]] ، [[حيدراباد، هند|حیدراباد]] او [[ډېلي|ډیلي]] کې تېره کړه. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Esha and Neha Gupta at the launch of Omega's 'Ladymatic' watch at Taj Palace, Delhi on November 23, 2011 |url=http://photogallery.indiatimes.com/events/delhi/Omega-Ladymatic-launch/articleshow/10882814.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130219074710/http://photogallery.indiatimes.com/events/delhi/Omega-Ladymatic-launch/articleshow/10882814.cms |archive-date=19 February 2013 |access-date=10 April 2013 |publisher=Photogallery.indiatimes.com}}&lt;/ref&gt; هغې د مني پال پوهنتون د مخابراتو له ښوونځي څخه د ډله ييزو اړيکو او د فیمینا مس انډیا لپاره د ازموینې دمخه د نیو کاسل پوهنتون کې د قانون پوهنځی ولوست ، مګر د اداکارۍ سره د هغې علاقه د دې لامل شوه چې په بالیووډ کې د اداکارۍ مسلک تعقیب کړي. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=Acting over education - Lesser known facts about Esha Gupta |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201012020949/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |archive-date=12 October 2020 |access-date=2019-11-18 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web |title=Acting over education - Lesser known facts about Esha Gupta |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201012020949/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/lesser-known-facts-about-esha-gupta/Acting-over-education/photostory/60361028.cms |archive-date=12 October 2020 |access-date=2019-11-18 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=15 جنوری 2013 |title=Bollywood wasn’t Esha Gupta's first choice |url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-wasn-t-esha-gupta-s-first-choice/story-iMVBTECfWq22p0apVmeEQI.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180427044735/https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-wasn-t-esha-gupta-s-first-choice/story-iMVBTECfWq22p0apVmeEQI.html |archive-date=27 April 2018 |access-date=10 April 2013 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== جایزې او نومونې ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! جایزې
! ډول / درجه
! فلم
! پایله
|-
| ۲۰۱۲
| د ETC بالیوډ سوداګرۍ جایزې
| تر ټولو لوړ ګټونکی لومړی (ښځینه)
| راز ۳ |{{nom}}&lt;ref&gt;{{cite video|url=https://www.youtube.com/watch?v=DRWFUBFVTxQ&amp;t=28m1s|title=Bollywood Business Awards 2012|quote=Event occurs at 28:01|publisher=[[ETC Bollywood Business]]|date=7 January 2013|access-date=3 February 2014}}&lt;/ref&gt;
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | ۲۰۱۳
| د فلم فیئر جایزې
| د غوره نوي اداکار لپاره د فلم فیر جایزه
| جنت ۲ |{{nominated}}
|-
| د MTA صنم جایزه
| غوره نوې اداکاره
| ''جنت ۲'' |{{Won}}
|-
| د سټارډسټ جایزه
| د سبا لپاره د سټارډسټ جایزه سبا سوپر سټار ښځې
| راز 3/جنت 2 |{{nom}}
|-
| د سټارډسټ جایزه
| د غوره اداکارې لپاره د سټارډسټ جایزه
| ''لیونی'' |{{nom}}
|-
| د زی سین جایزه
| غوره نوې اداکاره
| ''جنت ۲'' | {{Nom}}
|-
| 2014
| د سټار سکرین جایزه
| غوره اداکاره (مشهور انتخاب)
| ''ورته مخ'' |{{nom}}
|-
| 2016
| د لوکس گولډن روز جایزه
| غوره ملاتړی اداکاره
| رستم |{{nom}}
|-
| 2017
| د BIGZ تفریحی جایزه
|
| ''رستم''|{{Nom}}&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/big-zee-entertainment-awards-nominations-list/|title=Big ZEE Entertainment Awards: Nominations list|date=22 July 2017|access-date=10 April 2018|archive-date=26 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626215355/https://www.bizasialive.com/big-zee-entertainment-awards-nominations-list/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|}

== نور ویاړونه ==

* 2013: د FHM نړۍ 100 ترټولو ښکلې مېرمنې: #55
* 2013: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې 13 درجه بندي
* 2014: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې په 8 درجه کې
* 2015: ټایمز آف انډیا ترټولو مطلوب میرمنې، په 50 کې 15 درجه بندي

== اړونده لینکونه ==

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* هندي سینما

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي تصوف]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>jtjvlulwivsmrxls55czs9qv4rtmi7s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د احصایې او معلوماتو ملي اداري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63431</id>
    <redirect title="د احصایې او معلوماتو ملي اداره" />
    <revision>
      <id>284078</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:01:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <comment>عثمان منصور انصاري د [[د احصایې او معلوماتو ملي اداري]] مخ [[د احصایې او معلوماتو ملي اداره]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" xml:space="preserve">#REDIRECT [[د احصایې او معلوماتو ملي اداره]]</text>
      <sha1>ij62w6j41il6g7u0gdib56tc50gtm0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>افغانستان غوره ليګ، 2018ز تر2019زسيالۍ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63432</id>
    <revision>
      <id>284081</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:13:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5024901|افغانستان پریمیئر لیگ، 2018ء تا 2019ء]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9674" xml:space="preserve">{{Infobox cricket tournament|name=افغانستان پریمیئر لیگ، 2018ء تا 2019ء|image=Afghanistan Premier League.jpg|fromdate=5|todate=21 اکتوبر 2018|administrator=[[افغانستان کرکٹ بورڈ]]|cricket format=[[ٹوئنٹی/20]]|tournament format=[[راؤنڈ روبن ٹورنامنٹ]]|host={{flag|United Arab Emirates}}|champions=[[بلخ لیجنڈز]]|count=1|participants=5|matches=23|most runs={{flagicon|AFG}} [[محمد شہزاد (کرکٹ کھلاڑی)|محمد شہزاد]] ([[پکتیا پینتھرز]]) (344)|most wickets={{flagicon|SL}} [[ایشورو اوڈانا]] (پکتیا پینتھرز) (17)|player of the series={{flagicon|AFG}} [[راشد خان]] ([[کابل زوانان]])|previous_year=|previous_tournament=|next_year=|next_tournament=|website=[https://www.aplt20.tv/ www.aplt20.tv/]}}'''د افغانستان غوره لیګ 2018-2019''' ( '''ګل بهار افغانستان پریمیر لیګ T20''' ) &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://cricket.af/acb-news-info/717|title=Gulbahar group confirmed as APL title sponsor|work=Afghanistan Cricket Board|accessdate=4 اکتوبر 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224215828/https://cricket.af/acb-news-info/717%20|archivedate=2018-12-24|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; دا د افغانستان غوره لیګ لومړی پړاو و چې ګټونکې لوبډله یې بلخ لیجنډز وه، دا لیګ په [[متحده عرب امارات|متحده عربي اماراتو]] کې ترسره شو. دا سیالۍ د اکتوبر په پنځمه&lt;ref name=&quot;CI&quot;&gt;{{Cite web |title=Afghanistan Premier League slated for اکتوبر 2018 |url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22041342/afghanistan-premier-league-slated-اکتوبر-2018 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190105204544/http://www.espncricinfo.com/story/_/id/22041342/afghanistan-premier-league-slated-%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%B1-2018%20 |archive-date=2019-01-05 |access-date=30 اپریل 2018 |website=ESPN Cricinfo}}&lt;/ref&gt; پیل شوې او د ۲۰۱۸ کال د اکټوبر تر ۲۱ پورې به یې د شارجه کرکټ ټولنې په لوبغالي کې دوام وکړي. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=DSport to live broadcast APL 2018 in India |url=http://cricket.af/acb-news-info/682 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190105204621/https://cricket.af/acb-news-info/682%20 |archive-date=2019-01-05 |access-date=10 ستمبر 2018 |website=Afghanistan Cricket Board}}&lt;/ref&gt; په سپټمبر 2018 کې، PCB اعلان وکړ چې دوی به د پاکستان د کریکټ ټیم اوسني لوبغاړو ته اجازه ورنکړي چې په لیګ کې لوبې وکړي. PCB د افغانستان پریمیر لیګ لپاره یوازې تقاعد شوي لوبغاړو ته اجازه ورکړه. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Pak cricketers ask PCB to issue NOC to play in APL |url=https://nation.com.pk/25-Sep-2018/pak-cricketers-ask-pcb-to-issue-noc-to-play-in-apl?show=blocks |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224215835/https://nation.com.pk/25-Sep-2018/pak-cricketers-ask-pcb-to-issue-noc-to-play-in-apl?show=blocks%20 |archive-date=2018-12-24 |access-date=27 ستمبر 2018 |website=The Nation}}&lt;/ref&gt; د ۲۰۱۸ کال په اکتوبر میاشت کې د بنګله دېش کرکټ بورډ خپلو دوو لوبغاړو سومیا سرکار او محمد متان ته اجازه ورنکړه چې د افغانستان پریمیر لیګ کې لوبې وکړي. وه &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Soumya, Mithun denied NOC for APL T20 |url=https://www.dhakatribune.com/sport/cricket/2018/10/07/soumya-mithun-denied-noc-for-apl-t20 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224215840/https://www.dhakatribune.com/error |archive-date=2018-12-24 |access-date=7 اکتوبر 2018 |website=Dhaka Tribune}}&lt;/ref&gt;

== ګډون کوونکي لوبغاړي ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:left; margin:auto&quot;
!بلخ لیجنڈز
!کابل ځوانان
!کندهار نايټس
!ننګرهار ليپرډز
!پکتیا پینتھرز
|- style=&quot;vertical-align:top&quot;
|
* [[محمد نبي|محمد نبی]] (کپتان)
* کرس گیل
* کولن منرو
* روی بوپارا
* آفتاب عالم
* [[گلبدين نايب|گلبدین نائب]]
* {{strike|[[محمد عرفان (کرکٹ کھلاڑی)|محمد عرفان]]}}
* Ben Laughlin
* {{strike|[[کامران اکمل]]}}
* Qais Ahmad
* Usman Ghani
* Ikram Ali Khil
* Ryan ten Doeschate
* Tariq Stanikzai
* Asadullah Matani
* Farhan Zakhil
* Samiullah
* Darwish Rasooli
* {{strike|[[محمد نواز (کرکٹ کھلاڑی، پیدائش 1994ء)|محمد نواز]]}}
* Dilshan Munaweera
* Malcolm Waller
* Mirwais Ashraf
|
* [[راشد خان]] (کپتان)
* لیوک رونچی
* Hazratullah Zazai
* کولن انگرام
* Fareed Ahmad
* جاوید احمدی
* {{strike|[[سہیل تنویر]]}}
* Laurie Evans
* Wayne Parnell
* Shahidullah
* علی خان (امریکی کرکٹر)
* Muslim Musa
* Afsar Zazai
* Zahir Shehzad
* Fitratullah Khawari
* Shawkat Zaman
* Usman Adil
* Zamir Khan
* Nasir Totakhil
* Nijat Masood
|
* [[محمد اصغر ستانکزی|اصغر افغان]] (کپتان)
* {{strike|[[وہاب ریاض]]}}
* برینڈن میکولم
* Paul Stirling
* نجیب اللہ زدران
* Karim Janat
* ٹیمل ملز
* {{strike|[[Sam Billings]]}}
* {{strike|[[افتخار احمد (کرکٹ کھلاڑی، پیدائش 1990)|افتخار احمد]]}}
* امیر حمزہ
* Karim Sadiq
* سید شرزاد
* Mohammad Naveed
* Waqar Salamkheil
* Abdul Baqi
* Waqarullah Ishaq
* Waheedullah Shafaq
* Nasir Jamal
* Kevin O'Brien
* Taskin Ahmed
* &lt;s&gt;سومیہ سرکار&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;محمد متھن&lt;/s&gt;
|
* بین کٹنگ (کپتان) (عبوری)
* {{strike|[[تمیم اقبال]]}}
* مجیب الرحمان
* Andre Russell
* Shafiqullah
* Najeeb Tarakai
* Mitchell McClenaghan
* {{strike|[[مشفیق الرحیم]]}}
* {{strike|[[محمد حفیظ]]}}
* رحمت شاہ
* Naveen-ul-Haq
* Zahir Khan
* سندیپ لامیچانی
* Fazal Haque
* Imran Janat
* Khaibar Omar
* Sayed Nasratullah
* Fazal Niazai
* Ibrahim Zadran
* Andre Fletcher
* Johnson Charles
* Anton Devcich
* حشمت اللہ شاہدی
|
* [[محمد شهزاد محمدي|محمد شہزاد]] (کپتان)
* {{strike|[[تھیسارا پریرا]]}}
* [[شاهد آفریدی|شاہد آفریدی]]
* کیمرون ڈیلپورٹ
* Sharafuddin Ashraf
* [[سميع الله شينواری|سمیع اللہ شنواری]]
* کرس جورڈن (کرکٹ کھلاڑی)
* {{strike|[[فہیم اشرف]]}}
* لیوک رائٹ
* Azmatullah Omarzai
* Rahmanullah Gurbaz
* Zia-ur-Rehman
* Calum MacLeod
* Tahir Khail
* Yousuf Zazai
* Fazal Zazai
* احسان اللہ
* سکندر رضا
* Isuru Udana
* Ziaur Rahman
* یامین احمد زئی
|}
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;margin:100 auto&quot;
! colspan=&quot;1&quot; |[[متحده عرب امارات|متحده عربي امارات]]
|-
| شارجه
|-
| د شارجه کرکټ ایسوسی ایشن لوبغالی
|-
| ظرفیت: 16000
|-
|[[فائل:SharjahCricket.JPG]]&lt;/img&gt;
|}

== د ټکو جدول ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
! style=&quot;width:15%&quot; |ټیم 
! style=&quot;width:8%&quot; | لوبه
! style=&quot;width:8%&quot; | ژوند
! style=&quot;width:8%&quot; | بایلونکی
! style=&quot;width:8%&quot; | هیڅ نتیجه نشته
! style=&quot;width:8%&quot; | ټکي
! style=&quot;width:13%&quot; | د خالص چلولو نرخ
|-
|- style=&quot;background:#cfc;&quot;
| style=&quot;text-align:right;&quot; | '''د بلخ لیجنډز'''
| ۸
| 6
| 2
| 0
| '''12'''
| +0.782
|-
|- style=&quot;background:#cfc;&quot;
| style=&quot;text-align:right;&quot; | '''پکتیا پینترز'''
| ۸
| 5
| 3
| 0
| '''10'''
| +0.144
|-
|- style=&quot;background:#cfc;&quot;
| style=&quot;text-align:right;&quot; | '''د کابل ځوانان'''
| ۸
| 4
| 4
| 0
| '''۸'''
| -0.070
|-
|- style=&quot;background:#cfc;&quot;
| style=&quot;text-align:right;&quot; | '''د ننګرهار پړانګان'''
| ۸
| 3
| 5
| 0
| '''6'''
| – ۰.۵۸۲
|-
| style=&quot;text-align:right;&quot; | '''د کندهار نایټس'''
| ۸
| 2
| 6
| 0
| '''4'''
| -0.226
|}

== لیګ پړاو ==
د لاندې سیالیو مهالوېش د سپتمبر په 2018 کې خپور شو. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Schedules &amp; Results |url=https://www.aplt20.tv/schedule |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224215829/https://www.aplt20.tv/schedule |archive-date=2018-12-24 |access-date=22 ستمبر 2018 |website=APLT20}}&lt;/ref&gt;{{Single-innings cricket match|date=5 اکتوبر، 2018ء|time=20:30|daynight=Yes|team1=[[پکتیا پینتھرز]]|team2=[[کابل زوانان]]|score1=218/4 (20 اوورز)|runs1=[[سکندر رضا بٹ]] *78 (40)|wickets1=[[ظاہر شہزاد]] 2/36 (4 اوورز)|score2=220/7 (19.1 اوورز)|runs2=[[لورے اونز]] *79 (39)|wickets2=[[طاہر خیل]] 2/20 (2 اوورز)|result=کابل زوانان نے 3 وکٹوں سے جیت لیا|report=[http://www.espncricinfo.com/series/18936/game/1160569/kabul-zwanan-vs-paktia-royals-1st-match-afghanistan-premier-league-2018-19 اسکور کارڈ]|venue=[[شارجہ کرکٹ ایسوسی ایشن اسٹیڈیم]]، [[شارجہ]]|umpires=[[عزت اللہ صافی]] (افغانستان) اور [[بسم اللہ جان شنواری]] (افغانستان)|motm=[[لورے اونز]] (کابل زوانان)|toss=کابل زوانان نے ٹاس جیت کر گیند بازی کا فیصلہ لیا|rain=|notes=[[ظاہر شہزاد]] (کابل زوانان) اور [[طاہر خیل]] (پکتیا پینتھرز) کا ٹوئنٹی20 ڈیبیو}}</text>
      <sha1>rt146g9n4zbiz7heixsrhc1br3mbfiq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عربو پاڅون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63433</id>
    <revision>
      <id>284082</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:36:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11821" xml:space="preserve">د لومړۍ نړیوالې جګړې د منځني ختیځ په ډګر کې د عثماني سترواکۍ په وړاندې د عربي ځواکونو پوځي پاڅون '''د عربو بلوا''' (په عربي: الثورة العربية، ''al-Thawra al-‘Arabiyya؛'' په ترکي: ''Arap İsyanı'') یا '''د عربو ستره بلوا''' (په عربي: لثورة العربية الكبرى، ''al-Thawra al-‘Arabiyya al-Kubrá'') بلل کېږي. د مکماهون-حسین د مکاتبې په بنسټ، د مکې شریف، حسین بن علي او د برتانیې حکومت ترمنځ د یو تړون له مخې د ۱۹۱۶ز کال د جون په لسمه نېټه یاد بغاوت رسماً په مکه کې پیل شو. د بلوا موخه له عثماني سترواکۍ څخه د خپلواکۍ له ترلاسه کولو وروسته، د شام د حلب څخه د یمن تر عدن پورې د یوه متحد عربي حکومت رامنځته کول وو، چې برتانیې یې په رسمیت پېژندلو ژمنه کړې وه.

د شریف پوځ چې د عربو یا حجاز پوځ هم بلل کېږي د حسین او هاشمیانو په مشرۍ، مصر ته د برتانوي را لېږل شويو ځواکونو په پوځي ملاتړ، په بریا سره وجنګېد او د حجاز او اردن له ډېرو سیمو څخه یې عثماني پوځیان وویستل. بلوا کوونکو په پایله کې دمشق ونیوه او د حسین د یوه زوی، فیصل په مشرۍ یې د سوریې د عربي  شاهۍ چې یوه لنډ مهاله ټولواکي وه، بنسټ کېښود.

له سایکیس-پيکوټ تړون ( Sykes–Picot Agreement چې د عربو تر منځ د سایکس-بیکو په نامه مشهور دی) څخه وروسته، منځنی ختیځ د یو متحد عربي حکومت پرځای د برتانیې او فرانسې تر واک لاندي سیمو یا قیمومیت باندې ووېشل شو او برتانیې خپله هغه ژمنه چې، د یوه متحد خپلواک عربي حکومت څخه به ملاتړ کوي، پوره نه کړه.    

== مخینه ==
په عثماني سترواکۍ کې د ملتپالنې د راپورته کېدنې مخینه لږ تر لږه تر ۱۸۲۱ز کال پورې رسېږي. د عربي ملتپالنې رېښې مشرِق (د مصر ختیځ ته عربي خاورو) ته، په ځانګړې توګه د شام اړوندو هېوادونو ته رسېږي. له لومړۍ نړیوالې جګړې وړاندې د عربي ملتپالانو سیاسي لور موندنه عموماً معتدله وه. د هغوی غوښتنو اصلاحي بڼه لرله او په عموم کې کورواکۍ، په زده کړو کې د عربي ژبي ډېرې کارونې او د ارامۍ په وخت کې په خپلو سیمو کې د عربي سرتېرو د خدمت کولو په تړاو د عثماني سترواکۍ په عسکري خدمت کې بدلون راوستلو ته محدودې وې.&lt;ref&gt;Zeine N. Zeine (1973) ''The Emergence of Arab Nationalism'' (3rd ed.). Delmar, New York: Caravan Books Inc. {{ISBN|0882060007}}. pp. 60–61, 83–92.&lt;/ref&gt;

د ترکي ځوانانو انقلاب د ۱۹۰۸ز کال د جولای په دریمه پیل شو او په چټکۍ سره په ټوله سترواکۍ کې خپور شو. په پایله کې یې، دویم سلطان عبدالحمید د ۱۸۷۶ز کال د اساسي قانون د بیا جوړونې یا اعادې اعلانولو او د عثماني پارلمان بیا تنظیمولو ته مجبور کړای شو. یاده دوره د دویم اساسي قانون د دورې به نامه مشهوره ده. د ۱۹۰۸ز کال په ټاکنو کې، د ځوانو ترکانو د اتحاد او ترقۍ کمېټه (CUP) د شهزاده صباح الدین په مشرۍ د لیبرالې اتحادیې په وړاندې برلاسې شوه. نوی پارلمان له ۱۴۲ ترکانو، ۶۰ عربو، ۲۵ البانیایانو، ۲۳ یونانیانو، ۱۲ ارمنیانو (د ۴ داشناکو او ۲ هنچاکو په ګډون)، ۵ یهودو، ۴ بلغاریایانو، درې صربیانو او یو ولاک څخه تشکیل شوی و. 

د ځوانو ترکانو د اتحاد او ترقۍ کمیټې اوس په مرکزي کولو او عصري کولو ډېر ټینګار پیل کړ. &lt;sup&gt;[&lt;/sup&gt; ''&lt;sup&gt;سرچینې ته&lt;/sup&gt;'' ''&lt;sup&gt;اړتیا لري&lt;/sup&gt;''&lt;sup&gt;]&lt;/sup&gt; یاد غورځنګ د یو پیغام تلقین کاوه چې د اسلامي اتحاد، عثمانیزم او ترکی اتحاد مخلوط و، او د حالاتو مطابق تعدیل کېده. د ځوانو ترکانو د اتحاد او ترقۍ کمېټه، له زړه او رېښې څخه ترکي ملتپالان وو، چې غوښتل یې د عثماني سترواکۍ د چارو واګي د ترکانو په لاسونو کې وویني، چې دې امر عرب مشران راوپارول او دې ته یې چمتو کړل چې په ورته توګه د ملت پالنې له لید لوري فکر وکړي. د پارلمان عربو غړو د ۱۹۰۹ز کال د ځوابي کودتا ملاتړ وکړ، چې موخه یې د مشروط یا پارلماني نظام پای ته رسول او بیا ځلي د دویم عبدالحمید د مطلقه ټولواکۍ یا سلطنت رامنځته کول و. د واک له ګدۍ څنګ ته شوي سلطان هڅه وکړه تر څو د ځوانانو ترکانو د سیکولري سیاستونو د ختمولو له لارې، عثماني خلافت احیا کړي، خو د مارچ د ۳۱مې  پېښې په ترڅ کې، چې ځوانو ترکانو په کې ځوابي کودتا ته ماتې ورکړه، خلیفه سلانیک ته تبعید شو، په پای کې یې ورور پنځم محمد د هغه ځای ناستی شو.&lt;ref&gt;Zeine, pp. 79–82.&lt;/ref&gt;

په ۱۹۱۳ز کال کې، له ختیځ څخه روڼ اندو او سیاستوالو په پاریس کې د عربو په لومړنۍ کنګره کې سره ولیدل. دوی په عثماني سترواکۍ کې د لا ډېرې کورواکۍ او برابرۍ په پار په عربي خاوره کې په عربي ژبه د لومړنیو او منځنيو زده کړو فرصت برابرولو، د ارامۍ په وخت کې په عثماني پوځ کې عربو سرتېرو ته د دوی د کورنو ته څېرمه د خدمت کولو اجازه ورکولو او لږ تر لږه په عثماني کابینه کې د درې عربو وزیرانو ګومارلو په ګډون یو لړ غوښتنې چمتو کړې.&lt;ref&gt;Zeine, pp. 91–93.&lt;/ref&gt;    

== ځواکونه ==
اټکل کېږي چې په یاده بلوا کې د ښکېلو عربو شمېر شاوخوا ۵۰۰۰ سرتېرې وو. پر دې سربېره په دې شمېر کې احتمالاً یواځې هغه منظم عرب سرتېري شامل وو چې د سینا دښتې او فلسطین په عسکري عملیاتو کې مصر ته د ایډمونډ ایلنبي له را لېږل شوو ځواکونو سره په ګډه په منظمه توګه جنګېدلي وو، او هغه ځواکونه چې د ټي. اي. لارنس او فیصل تر لارښوني لاندې په نامنظمه توګه جنګېدلي وو په کې شامل نه دي. په یو لړ مواردو کې په ځانګړي ډول د سوریې په ورستیو عسکري عملیاتو کې، به دا شمېر په کافي اندازه زیاتېده. زیات شمېر عربانو په پاشلې توګه په بلوا کې ګډون وکړ، اکثرو به هغه وخت چې عملیات روان وو یا یوازې هغه وخت چې جنګ به د دوی ټاټوبي ته ننوت، په بلوا کې ګډون کاوه. د بېلګي په توګه، د عقبې د جګړې په اوږدو کې، په داسې حال چې د عربي ځواکونو شمېر په پیل کې یوازې څو سوه تنه و، له زرو تنو ډېر نور ځایي خلک په عقبه باندې د وروستۍ حملې په پار له دوی سره یو ځای شول. د فیصل د اغېزمنو ځواکونو اټکلونه له یو بل سره توپیر لري، خو لږ تر لږه د ۱۹۱۸ز کال په زیاتره موده کې یې شمېر ښایې ۳۰۰۰۰ تنو ته رسېده. &lt;ref name=&quot;Murphy, David page 34&quot;&gt;Murphy, p. 34.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Murphy, pp. 20–21.&lt;/ref&gt;

هاشمي پوځ له دوه بېلابېلو ځواکونو جوړ شوی و، قبیلوي نامنظم ځواکونه چې د عثماني سترواکۍ سره یې چریکي جنګونه پرمخ بېول او شریفي پوځ، چې له عثماني عرب اسیرانو څخه تشکیل شوی و او په عمومي جګړو کې یې برخه اخیستله. هاشمي ځواکونو په لومړیو کې خورا لږ تجهیزات لرل، خو ټاکل شوې وه چې، وروسته به له برتانیې او فرانسې څخه ورته په کافي اندازه وسلې په ځانګړې ډول، ټوپکونه او ماشیندارې را ورسېږي. &lt;ref&gt;Murphy, pp. 20–23.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Murphy, pp. 21–22.&lt;/ref&gt;

د بلوا په لومړیو ورځو کې، د فیصل د ځواکونو ډېری برخه بېدیانیو یا بانډه چیانو او نورو کوچي قبیلو جوړه کړې وه، چې یوازې خورا کمزوري متحدین وو او له ټولیزې موخې څخه زیات خپلو قبایلو ته وفادار وو. کوچیانو تر هغې جګړه نه کوله ترڅو چې به مخکې له مخکې د سرو زرو سکې ورکړل شوې نه وې او د ۱۹۱۶ز کال تر پایه فرانسې ۱.۲۵ ملیون فرانک سره زر د بلوا سره د مرستې په پار مصرف کړي وو. د ۱۹۱۸ز کال تر سپټمبر پورې برتانیې د بلوا سره په میاشت کې ۲۲۰۰۰۰ پونډه مالي مرسته کوله.  &lt;ref name=&quot;Murphy, David page 21&quot;&gt;Murphy, p. 21.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Michael Korda]], ''Hero: The Life and Legend of Lawrence of Arabia'' {{ISBN|978-0-06-171261-6}}, p. 19&lt;/ref&gt;

فیصل هیله من و چې له عثماني سترواکۍ سره عرب ځواکونه به بلوا کولو ته تیار او له ده سره به یو ځای شي، خو عثماني دولت خپل ډېر عرب پوځونه د جنګ لومړۍ لوېدیځې لیکې ته ولېږل او په دې بنسټ په حقیقت کې یوازې د ګوتو په شمېر تښتېدلي سرتېري د عسکري عملیاتو په وروستیو کې د عرب ځواکونو سره یوځای شول.&lt;ref name=&quot;Murphy, David page 24&quot;&gt;Murphy, p. 24.&lt;/ref&gt;

په حجاز کې د عثماني ځواکونو شمېر په ۱۹۱۷ز کال کې ۲۰۰۰۰ تنه و. د ۱۹۱۶ز کال په جون کې، د بلوا په پېل کې، د څلورم پوځ اووم نمبر لښکر په حجاز کې مستقر شو ترڅو د ډګرمن علي نجیب پاشا تر قیادت لاندې د پلي ځواک ۵۸ مه فرقه، د جنرال محمد جمال پاشا په مشرۍ لومړی مُرتبه قوه (په ترکي ژبه: ''Kuvvie- Mürettebe'' د لنډ مهاله ځواک په توګه) چې د حجاز د رېل پټلۍ د ساتنې مسئول و او د جنرال فخري پاشا تر امر لاندې حجاز ته را لېږل شوی کشفي ځواک (په ترکي: ''Hicaz Kuvve-i Seferiyesi'') ورسره یوځای شي.[[د عربو پاڅون|[10]]]

== سرچينې ==</text>
      <sha1>kiixb50pxbm9wkjpvsblrk5po0ab2en</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د اردن کلتور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63434</id>
    <revision>
      <id>284083</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:39:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13933" xml:space="preserve">د اردن کلتور د عربي او اسلامي عناصرو پر بنسټ ولاړ دی. اردن د نړۍ د دریو لرغونو قارو د تقاطع په نقطه کې ځای لري، چې په دې سره یې جغرافیایي او د نفوس اړوند تنوع تر لاسه کړې ده. د کلتور د یادونې وړ عناصر یې دودیزه موسیقي، اردنۍ جامې اغوستنه، او له لوبو سره لېوالتیا شاملوي. په یادو لوبو کې فوټبال، بسکېټبال، او همدارنګه نورې لوبې لکه اس ځغلونه، توره وهنه، کراټه، لامبو وهنه او د مېز د سر تینس یا پینګ پانګ شامل دي.

== مشهور کلتور یې ==
د اردن له ٪۹۰ څخه زیات نفوس د پلازمېنې عمان په ګڼ مېشته لوی ښار کې اوسېږي، چې په دې سره د اردن کلتور په نوموړي ښار باندې متمرکز کېږي. د راټولېدو او شپنیزو برنامو کلتور په عمان کې په ځانګړې توګه د ښار په لوېدیځو برخو کې موجود دی. عمان په پرله پسې توګه د سیمې یو له تر ټولو ازادو ښارونو څخه اعلانېږي. لوی مارکېټونه، د نړیوالو برنډونو پلورنځي او هوټلونه د عمان د ښاري ژوند په تېره بیا د ښار د لوېديځې برخې د ښاري ژوند مهم عناصر ګڼل کېږي. 

په انکلیسي ژبه افهام او تفهیم کېږي او ان تر دې چې د اردني عربۍ پر ځای ورباندې د اردني جګې طبقې د وګړو تر منځ خبرې کېږي. د دغه هېواد په سیاست او بهرنیو چارو باندې د پام وړ بهرنۍ اغېزې موجودې دي، سربېره پر دې، د څو کلونو راهیسې  له نږدې بهرنیو هېوادونو څخه یو زیات شمېر خلک عمان ته مهاجرت  کوي او او دغه ښار د خپل نوي کور په توګه نوموي. چې دغه ډول شرایطو له نړۍ سره د دې هېواد سوداګریزې اړیکې زیاتې کړې دي او د کلتور په بڼې کې یې بدلون راوړی دی. خواړه یې له چاپېره هېوادونو لکه مصر، لبنان، سوریې او ترکیې سره ګډې ځاګړنې لري. 

=== رسنۍ ===
غیر چاپي رسنیو د اردن په کلتور کې مهمه ونډه لرلې ده. په ځانګړې توګه تلویزیوني خپرونو د لوړ کیفیت لوبېدنې او نوښتونو او د معاصرې عربي ټولنې له ننګونو او انتقاد څخه ډکو کیسو له امله پرمختګ کړی دی. په هر حال، چاپي رسنیو هم د اردن په کلتور کې په لویې پیمانې سره ونډه اخیستې ده. په ورځپاڼو کې د &quot;الدستور&quot; (قانون)  او &quot;الرأی&quot; (نظریه) ورځپاڼې شاملې دي کومې چې تر ټولو ډېرې لوستل کېدونکې عربي ورځپاڼې ګڼل کېږي. سربېره پردې، دا هېواد د اردن ټایمز (''The Jordan Times'') په نامه یوه انګلیسي- ژبې ورځپاڼه او د ستوري (''The Star'') په نامه یوه انګلیسي-ژبې اونیزه لري.

=== موسیقي ===
کلیوالي زجل سندرې، ورسره په څنګ کې پرمختللې شاعري چې له مجویز، تبلې، ارغول، عود، د رباب د ساز له تولې، او دایرې سره یو ځای ویلې کېږي، مشهورې دي. په دې وروستیو کو په اردن کې د څو مشهورو ډي جې ګانو او پاپ ستورو ځلېدنه لیدل شوې ده. 

=== سینما ===
د اردن د فلم صنعت د اردن په هر ځای کې سینما ګانې لري. یواځیني اردني فلمونه ''كابتن (پیلوټ) أبو رائد'' او ''ذیب'' ګڼل کېږي. په هر ترتیب، نوموړي یواځیني هغه فلمونه دي چې په اردن کې جوړ شوي دي. د هالیووډ زیات شمېر فلمونه لکه د ''عربو لارنس'' او ''د اندیانا جونس او وروستنۍ صلیبي حمله'' د موقعیت په لحاظ په اردن کې فلمبرداري شوي دي. د ۲۰۱۰ز کال د تر ټولو غوره تصویر د اوسکار جایزې ګټونکی فلم ''د درد خزانه'' هم په اردن کې فلمبرداري شوی دی. ډېر راوروسته مارتین (۲۰۱۵ز کال)، د ډون لومړۍ برخه (۲۰۲۱ز کال)، علاء الدین (۲۰۱۹ز کال) او د ستورو د جنګونو ځینې برخې: ''نهمه برخه یا'' ''د سکای واکر پاڅون'' په اردن کې فلمبرداري شوې ده.&lt;ref&gt;{{cite web |date=6 February 2008 |title=Captain Abu Raed |url=https://www.imdb.com/title/tt1017428/ |website=IMDb}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Shoup, John A. Culture and Customs of Jordan. Westport, CT: Greenwood, 2006. Print.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=31 July 2009 |title=The Hurt Locker |url=https://www.imdb.com/title/tt0887912/ |website=IMDb}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=2 October 2015 |title=The Martian |url=https://www.imdb.com/title/tt3659388/ |website=IMDb}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation|title=Star Wars: The Rise of Skywalker (2019) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt2527338/locations|access-date=2020-09-07}}&lt;/ref&gt;

=== تلویزیون او سریالونه ===
د &quot;مسلسلات&quot; اصطلاح په ساده توګه د عربي اوږدو سریالونو په توګه ژباړل کېدی شي. اردن د کوچیانو یو شمېر سریالونه تولیدوي چې له اصلي وسایلو سره په بهر کې فلمبرداري کېږي. لوبغاړي له کوچیاني لهجې لرونکې محلي عربي لهجې څخه استفاده کوي تر څو د فلم کیسه لا اصلي او واقعي وښیي، په داسې حال کې چې په پراخې پیمانې سره د خبرو د درک لپاره یې د بهرنیو بانډه چیانو د لهجو ځینې اړخونه په نظر کې نیولې دي. دغه سریالونه په شام، د فارس په خلیج، عربي هېوادونو او د عراق په ځینو برخو کې مینه وال لري. د یادولو وړ سریالونه چې د دویمې نړیوالې جګړې نه لږ مخکې دورې په اړه دي، د دودیز کلیوالي ژوند په محور څرخېږي. دا ډرامې تر ډېره د پخواني او اوسني ژوند د طرزونو تر منځ پر کړکېچ او په نارینه محوره ژوند باندې د ټینګار او پکې د ښځو د ونډې په اړه دي. 

یوه بله کټګوري بیا د تاریخي ډرامو په اړه ده. د دغو نندارو موضوعات له اسلام څخه د مخکې اشعارو څخه نیولې بیا په افغانستان باندې د شوروي یرغل شاملوي. له دغو څخه زیات شمېر یې د شامي او خلیج د تلویزیون د پروډیوسرانو په واسطه چمتو شوې برنامې دي.

له هغه ځایه چې پورته یاد شوي سریالونه په لویه پیمانه په عربي ژبې خبرې کوونکي په نښه کوي، اما یو لږ شمېر پروګرامونه په ځانګړې بڼه اردنیان په نښه کوي. د دغو نندارو تمایل د ننني عمان ښار په ټولنیزو او سیاسي موضوعاتو باندې راڅرخېدل دي.&lt;ref&gt;Shoup, John A. &quot;Literature and Media.&quot; Culture and Customs of Jordan. Westport, CT: Greenwood, 2006. 45–54. Print.&lt;/ref&gt;

=== نڅا ===
په اردن کې یوه لر تر ټولو مشهورو نڅا ګانو څخه دبكة نڅا ده. یاده نڅا ښایي له جنسیتي پلوه په جلا جلا ډول یا هم په ډله ییز ډول په ګډه سره تر سره کېږي. نڅا ګران په یو ردیف کې اوږه په اوږه سره درېږي، یو له بل سره لاس نیسي او یا د څنګ د دوو نڅاګرانو په اوږو باندې خپلې مټې ور اچوي، بیا په ډله ییز ډول په دایروي بڼه په داسې قدمونو سره حرکت کوي چې جفتکې وهي او ورسره پښې په منظم ډول درَزوي. ورسره مل موسیقي د نی (الناي) په نامه د ساز یوه وسیله، د طبل په نامه یو ډُوْل او د مېزمار په نامه د ساز یوه وسیله شاملوي. دغه ډله ییزه نڅا د بانډه چیانو او غیر بانډه چیانو تر منځ له شهرت څخه برخمنه ده او کله کله په ودونو کې هم تر سره کېږي.&lt;ref&gt;Shoup, John A. &quot;Music and Dance.&quot; Culture and Customs of Jordan. Westport, CT: Greenwood, 2006. 109–116. Print.&lt;/ref&gt;

اردن همداراز د نړیوالې نڅا د تېرې پېړۍ د سبکونو تر اغېز لاندې راغلی دی. نوموړې اغېزې په عمان کې د باله نڅا څو سټوډیو ګانې، د نڅا صالونونه او همدارنګه د معاصرې نڅا یوه سیمه ییزه ډله شاملوي کومه چې په رسمیت پېژندل شوې او د سلطنت له ملاتړه څخه برخمنه ده.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www.pac.org.jo/ncca/index.php/en/dep-6/536-misk-dance-troupe |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210023728/http://www.pac.org.jo/ncca/index.php/en/dep-6/536-misk-dance-troupe |archive-date=10 December 2017 |access-date=9 December 2017 |df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

== لرغونپوهنه ==
په اردن کې د لرغونپوهنې مطالعات په ۱۹مه زېزدیزه پېړۍ کې د جوهان لودینګ بورخارد (Johann Ludwig Burckhardt) له خوا د پترا په کشف سره پیل شول. که څه هم د ۱۹مې زېږدیزې پېړۍ د لرغونپوهنې د مطالعاتو تر ټولو ډېر تمرکز په فلسطین باندې و، ځکه د بهرنیو لرغونوپوهانو پاملرنه هلته د شته انجیلي ساحو په تکثیر کې بوختتیا ته وه. په عمان ښار کې د لرغونو اثارو څانګه په ۱۹۲۳ز کال کې جوړه شوه، له هغې راهیسې په عمان، پېلا، ګدارا، اُم قیس، پترا، جرشا، کرک او الجوم کې کیندنې تر سره شوې دي. د تیږې د نوې دورې مجسمې په ۱۹۸۳ز کال کې د عین غزال په ماقبل التاریخي سیمه کې موندل شوې دي. د څلورمې زېږدیزې پېړۍ موزایک د نیبو د غره د موسی په څلي کې په یوه کلیسا کې موندل شوي دي؛ او بیزانسي موزایک د نیبو په غره او مدابه کې په بېلابېلو کلیسا ګانو کې موندل شوي دي. نور موزایک د اردن د دښتې په اوږدو کې په بېلابېلو قلعو کې موندل شوي دي چې لرغونتیا یې د اموي سلسلې خلافت ته رسېږي. دا ډول قلعې له قصر الحلباة ، حمام الصرخ، قصیر امراء، قصر خرانا، مشاتا او قصر التوبی څخه عبارت دي. د اردن د لرغونپوهنې موزیم په ۱۹۵۱ز کال کې په عمان کې تاسیس شو، او په پترا جراش مدابا او کرک کې هم موزیمونه جوړ شوي دي. همداراز د ۱۹۷۰ز کال راهیسې د امریکایي ختیځو څېړنو (ACOR) له خوا په اردن کې د لرغونو اثارو د کشفیاتو ملاتړ شوی دی. د ختیځو امریکایي څېړنو مرکز (ACOR) د لرغونپوهانو او انسان پېژندونکو کوربه توب کوي، روان نوي پیل شوي کشفیات تمویلوي او د سیمې اړوندو محصیلینو ته فیلوشیپونه چمتو کوي.&lt;ref name=&quot;Grove&quot;&gt;&quot;Jordan, Hashemite Kingdom of.&quot; In The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Ed. Jonathan M. Bloom, Sheila S. Blair. Oxford Islamic Studies Online. 3 May 2012. &lt;http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t276/e452&gt;.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=ACOR Jordan: Homepage |url=https://www.acorjordan.org/ |website=Acor Jordan}}&lt;/ref&gt;

== ټولنه او دودونه ==

=== مېلمه پالنه ===
د اردني کلتور له اساسي اړخونو څخه یو یې مېلمه پالنه ده چې مېلمنو ته د کوربنو له خوا وړاندې کېږي. دغه مېلمه پالنه ان تر دې چې د اردن په سړکونو باندې د تګ راتګ پر مهال احساسېږي، په داسې بڼه چې تقریباً هر ځای ته چې ځې، د اَهْلاً وَ سَهْلاً عبارت اورېدل کېږي. زاړه متلونه لکه لاندینی یو د اوږدې مودې لپاره د مېلمه پالنې د دود ښکارندویي کوي: &quot;کوربه ته ښایي چې له مېلمه ووېرېږي ځکه کله چې هغه کښېني [او ستا ډوډۍ خوري] هغه یو مېلمه دی. کله چې هغه هغه پاڅېږي [او ستا له کوره وځي] نو هغه یو شاعر دی&quot; ''(لازم المضیف یخاف من الضیف. لمّا یجلس هو ضیف، لمّا یقوم هو شاعِر)''.&lt;ref name=&quot;Shyrock&quot;&gt;Shryock, Andrew. &quot;The New Jordanian Hospitality: House, Host, and Guest in the Culture of Public Display&quot;. Comparative Studies in Society and History , Vol. 46, No. 1 (Jan. 2004), pp. 35–62.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>b5irue9lo1x9hqo352z8zff3nd1cpax</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د (۱۳۱۵ -۱۳۱۷ز کال) ستره وچکالي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63435</id>
    <revision>
      <id>284085</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:51:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15042" xml:space="preserve">د ۱۳۱۵-۱۳۱۷ز کال ستره وچکالي چې ځيني وختونه يې نېټه له ۱۳۱۵ څخه تر ۱۳۲۲ز کال پورې ګڼل کېږي، د هغه پراخه کچې کړکېچونو د لړۍ لومړنی کړکېچ و، چې د ۱۴ پېړۍ په لومړيو کې يې اروپا وځپله. د اروپا ډېری برخه يې اغېزمنه کړه، چې ختيځ کې تر روسيې او سويل لور ته تر ايټاليې پورې غځېده. وچکالي د څو کالونو په اوږدو کې د زياتو مړينو لامل شوه او له ۱۱ پېړۍ څخه تر ۱۳ پېړۍ پورې د ودې او هوساينې دورې روښانه پای يې په نښه کړ. &lt;ref&gt;{{cite journal|last=Lucas|first=Henry S.|title=The great European Famine of 1315, 1316, 1317|journal=Speculum|volume=5|number=4|date=October 1930|pages=343–377|doi=10.2307/2848143|jstor=2848143|s2cid=161705685}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ormrod&quot;&gt;{{cite book|title=[[The New Cambridge Medieval History]]|editor=Michael Jones|editor-link=Michael Jones (historian)|volume=6|chapter=England: Edward II and Edward III|publisher=Cambridge University Press|author=W. Mark Ormrod|year=2008|page=273}}&lt;/ref&gt;

ستره وچکالي د ۱۳۱۵ز کال پسرلي کې په د هوا په ناسمو حالاتو سره پيل شوه. د حاصلاتو پاتې راتګ يا ناکامۍ له ۱۳۱۶ز کال څخه په ۱۳۱۷ز کال کې د اوړي تر درمند يا حاصل پورې دوام وکړ او اروپا تر ۱۳۲۲ز کال پورې په بشپړ ډول بېرته لومړني حالت ته راونه ګرځېده. ستونزه يوازې د حاصلاتو کمښت نه و، د څارويو ناروغي د پسونو او غواګانو په شمېر کې د ٪۸۰ کموالي لامل شوه. دا دوره د جرم، ناروغۍ، ډله ييزې مړينې او ان د ورته نوعې د غوښې خوړې او د ماشوم وژنې د پراخه کچو له مخې په نښه شوې وه. کړکېچ کليسا، دولت، اروپايي ټولنې او په ۱۴ پېړۍ د څارلو په موخه راتلونکو لويو بدبختيو لپاره پايلې درلودې. 

== شاليد ==
د منځنيو پېړۍ اروپا کې وچکالۍ اشنا يا پرله پسې پېښېدنې وې. د بېلګې په ډول: د ۱۴ پېړۍ پر مهال ۱۳۰۴، ۱۳۰۵، ۱۳۱۰ او ۱۳۱۵-۱۳۱۷ز (ستره وچکالي)، ۱۳۳۰ – ۱۳۳۴ز، ۱۳۴۹ – ۱۳۵۱ز، ۱۳۵۸ – ۱۳۶۰ز، ۱۳۷۱ – ۱۳۷۵ز او ۱۳۹۰ز کال کې د فرانسې پاچاهۍ کې سيمه ييزې وچکالۍ پېښې شوې. د انګليستان پاچاهۍ کې چې د سترې وچکالۍ له لورې اغېزمنه شوې تر ټولو نېکمرغه پاچاهي وه، ۱۳۲۱، ۱۳۵۱ او ۱۳۶۹ز کال کې په کې نورې وچکالۍ هم پېښې شوې وې. د ډېری خلکو لپاره زياتره وخت پوره خوراکي توکي نه وو او تر زوړ عمر پورې د ژوندي پاتې کېدلو په موخه ژوند يو څه لنډ او لکه د ژوي مبارزه وه. د انګليستان د شاهي کورنۍ په اړه د رسمي اسنادو له مخې ټولنه کې د غوره پرېکون يا ناوړه حالت يوه بېلګه چې اسنادونه يې په اړه ساتل شوي وو دا وه، چې په ۱۲۷۶ز کال کې د د زېږون پر مهال د ژوند منځنۍ يا اوسط تمه ۳۵،۲۸ کالونه وه. د ۱۳۰۱ او ۱۳۲۵ز کالونو تر منځ د سترې وچکالۍ پر مهال ياده منځنۍ يا اوسط ۲۹،۸۳ کالونه و، په داسې حال کې چې د ۱۳۴۸ او ۱۳۷۵ز کالونو تر منځ د وبا يا طاعون پر مهال يې منځنۍ کچه يوازې ۱۷،۳۳ کالونه وه. ذکر شوې کچې د ۱۳۴۸ او ۱۳۷۵ز کالونو تر منځ د نفوس نږدې ٪۴۲ کمښت په ګوته کوي. &lt;ref name=&quot;ruiz&quot;&gt;{{cite journal|first=Teofilo F.|last=Ruiz|title=Medieval Europe: Crisis and Renewal|journal=An Age of Crisis: Hunger|publisher=The Teaching Company|isbn=1-56585-710-0}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Note: the average life expectancy figures are inclusive of child mortality, which was naturally high compared to that during the modern era, even during non-famine years.&lt;/ref&gt;

د منځنيو پېړيو د معتدله دورې “Medieval Warm Period” (له ۱۳۰۰ کال څخه مخکې دوره) پر مهال د اروپا نفوس د مخکينيو دورو په پرتله بې اندازې زيات شو او هغو کچو ته ورسېد، چې بيا ځلي تر ۱۹ پېړۍ پورې له بلې کومې سيمې نه پرتله کېده. په حقيقت کې د فرانسې کليوالي سيمې تر نن ورځې پورې د ۱۴ پېړۍ د پيل په پرتله لا هم لږ مېشتې دي. د غنمو د حاصل نسبتونه (د هغو تخمونو شمېر چې د هر کرل شوي تخم له مخې يې يو څوک راټول (درمند) او مصرفولی شي) له ۱۲۸۰ز کال راهيسې مخ په غورځېدو وو او د خوراکي توکو بيې ورځ تر بلې زیاتېدلې. له مناسبو حاصلاتو څخه وروسته به يې نسبت تر ۷:۱ پورې لوړېده، مګر له نامناسبو حاصلاتو څخه وروسته تر ۲:۱ نسبت پورې ښکته و؛ په دې معنا چې له هر کرل شوي تخم څخه دوه تخمونه تر لاسه کېدل، چې يو به يې د راتلونکي کال د تخم لپاره او يو به يې خواړو لپاره و. د پرتلنې له مخې معاصره کرنه د ۳۰:۱ يا له دې څخه هم زيات نسبتونه لري. &lt;ref name=&quot;ruiz&quot; /&gt;

د سترې وچکالۍ پيل د منځنيو پېړيو د معتدلې دورې “Medieval Warm Period” پای وڅاره. د ۱۳۱۰ او ۱۳۳۰ز کالونو تر منځ شمالي اروپا د منځنيو پېړيو د هوا د ناسمو حالاتو د ځينو خورا ناوړه او دوام لرونکو دورو شاهده وه، چې د ژمي د سختو او د اوړي د باراني او يخو موسمونو له مخې مشخص کېږي. ستره وچکالي ښايي د يوې اورغورځونکې پېښې له امله رامنځته شوې وي. د هوا حالاتو د بڼې بدلون، د کړکېچونو پر وړاندې د مبارزې په برخه کې د منځنيو پېړیو د حکومتونو نه وړتيا يا بې کفايتۍ او په تاريخي لوړې کچې دا داسې يو وخت يا دوره کړه، چې د خوراکي توکو توليد کې د تېروتنې لپاره په کې د اټکلي زيان لپاره لږه زېرمه وه. &lt;ref name=&quot;ruiz&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|author=Cantor, Norman L.|title=In the wake of the plague: the Black Death and the world it made|publisher=Free Press|location=New York|year=2001|page=[https://archive.org/details/inwakeofplague00cant/page/74 74]|isbn=978-0-684-85735-0|url-access=registration|url=https://archive.org/details/inwakeofplague00cant/page/74}}&lt;/ref&gt;

== ستره وچکالي ==
د ۱۳۱۵ ز کال پسرلي کې د اروپا په ډېره برخه کې د عادت خلاف دروند باران پيل شو. د پسرلي او اوړي په اوږدو کې باران ورېدلو دوام وکړ او د تودوخې درجه سړه پاتې شوه. د دې ډول حالتونو له مخې غلې دانې ونه شوې رسېدلې، چې د غلې حاصل د پراخه کچې پاتې والي لامل شو. غله د وچولو په موخه په سماوار وزمه او نورو لوښو کې دننه راوړل کېده. څارويو لپاره وچ واښه او بوس نه پوره کېدل، نو د همدې له امله د کورنيو ژويو لپاره خوراکي توکي نه وو. د انګليستان په يارکشاير او نوتينګام کې ټيټې ځمکې سيلابونو وېوړې، په داسې حال کې چې يارکشاير کې پر فوس سيند “River Foss” باندې جوړ شوي ډنډونه له منځه تللي وو. &lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Lucas|first1=Henry S.|title=The Great European Famine of 1315, 1316, and 1317|journal=Speculum|date=1930|volume=5|issue=4|page=346|doi=10.2307/2848143|jstor=2848143|s2cid=161705685|url=https://www.jstor.org/stable/2848143|access-date=25 May 2021|issn=0038-7134|archive-date=25 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425020453/http://www.jstor.org/stable/2848143|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

د خواړو بيه مخ په لوړېدو شوه. د پسرلي او د اوړي د نيمايي تر منځ انګليستان کې بيې دوه برابره شوې. مالګه چې د غوښتې درملنې او ساتنې لپاره يوازينۍ لاره وه، تر لاسه کول يې ځکه ستونزمن وو، چې مالګوبی يا تروې اوبه په لنده هوا کې په ګټور ډول بخار باندې نه شوې بدلېدلی. بيه يې له ۳۰ تر ۴۰ شلينګ پورې زياته شوه. لورين کې د غنمو بيې ۳۲۰ سلنه پورته شوې، چې کروندګرو لپاره يې د ډوډۍ کارول ناشوني کړل. د اوږدې مودې بېړينو حالتونو لپاره د غلو دانو زېرمې په شاهي کورنۍ، بادارانو، اشرافو، شتمنو سوداګرو او کليسا پورې تړلې وې. د نفوس د عمومي زياتو شويو فشارونو له امله ان له منځنۍ کچې ښکته حاصلات په دې معنا وو، چې ځيني خلک به لوږه تېروي او نژدې و، چې حاصلات له پاتې راتګ سره مخامخ شي. خلکو په ځنګلونو کې د خوراک وړ حيواني ريښو، واښو، زڼو او د ونې د پوستکي راټولول پيل کړل. &lt;ref name=&quot;Famine of 1315&quot;&gt;{{cite web |title=Famine of 1315 |url=http://www.fordham.edu/halsall/source/famin1315a.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110826004626/http://www.fordham.edu/halsall/source/famin1315a.asp |archive-date=26 August 2011 |access-date=1 November 2010 |work=Medieval Sourcebook |publisher=Fordham University}}&lt;/ref&gt;

يو شمېر مستندې پېښې د وچکالۍ کچه ښيي. د انګليستان دويم ايډوارډ “Edward II of England” د ۱۳۱۵ز کال د اګسټ په ۱۰ نېټه سينټ البانس “St Albans” کې ودرېد او د خپل ځان او ملګرو لپاره يې د ډوډۍ موندلو کې ستونزه درلوده؛ دا يو له خورا لږ پېښېدونکو موکو څخه وه، چې د انګليستان پاچا په کې د ډوډۍ خوړلو توان نه درلود. په برېسټول کې د ښار تاريخ ليکونکو راپور ورکړ، چې هلته په ۱۳۱۵ز کال کې داسې مرګونې ستره وچکالي وه، چې د مړي د ښخولو لپاره په کې ژوندي کمېدلی شول، د اسونو غوښه او د سپيانو غوښه غوره غوښه ګڼل کېده او ځينو خپل ماشومان وخوړل. په بندخونه کې پراته غله يې داسې وڅېرل او ټوټه ټوټه يې کړل، لکه نوي چې بندخونې ته اچول شوي وي او نيمه ژوندي يې وخوړل. &lt;ref&gt;Evan T. Jones (ed.), 'Bristol Annal: Bristol Archives 09594/1' (Bristol Record Society, 2019), https://www.bristol.ac.uk/Depts/History/bristolrecordsociety/publications/BA09594-1transcription.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125063335/https://www.bristol.ac.uk/Depts/History/bristolrecordsociety/publications/BA09594-1transcription.pdf|date=25 January 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Warner |first=Kathryn |date=28 January 2009 |title=Edward II: The Great Famine, 1315 to 1317 |url=http://edwardthesecond.blogspot.com/2009/01/great-famine-1315-to-1317.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110708034436/http://edwardthesecond.blogspot.com/2009/01/great-famine-1315-to-1317.html |archive-date=8 July 2011 |access-date=1 November 2010 |work=Edward II}}&lt;/ref&gt;

فرانسې د لسم لوی په مشرۍ پر فلاندرانو “Flanders” باندې د بريد هڅه وکړه، مګر د نيدرلينډ په ټيټو پرتو سيمو کې ځمکو اوبه راښکلې وې، چې له امله يې فوځ ډوب او شاتګ ته اړ شو، چې خپلې زېرمې يا سامانونه يې د پرېښودلو ځای کې ځکه وسوځول، چې بېرته يې له ځان سره نه شول لېږدولی. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Goldberg |first=Fred |title=Climate Change in the Recent Past |url=http://www.fcpp.org/pdf/FB050ClimateChangeintheRecentPastApr52007.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100807013216/http://www.fcpp.org/pdf/FB050ClimateChangeintheRecentPastApr52007.pdf |archive-date=7 August 2010 |access-date=1 November 2010 |publisher=Frontier Centre for Public Policy}}&lt;/ref&gt;

د ۱۳۱۶ز کال پسرلي کې د اروپا پر هغو وګړو باندې باران ورېدلو دوام وکړ، چې د ځان ساتلو په موخه له انرېۍ او زېرمو څخه بې برخې وو. له اشرافو څخه تر کروندګرو پورې د ټولنې ټولې برخې اغېزمنې شوې وې، مګر کروندګر په ځانګړي ډول اغېزمن شول، چې د نفوس ۹۵٪ يې جوړوله او د خوراکي توکو زېرمې يې نه درلودې. د يو څه مرستې او هوساينې د برابرولو په موخه راتلونکی د څارويو د حلالولو، د تخم د غلو دانو د خوړلو، د خپلو ځانونو د ساتنې په موخه د ماشومانو پرېښودلو او د زړو خلکو په منځ کې په خپله خوښه خواړه نه خوړل او هغه د ژوندي پاتې کېدلو په موخه ځوان نسل ته ورکولو له مخې ګرو شوی و. د وخت تاريخليکونو د خپل جنس غوښې خوړنې د زياتو پېښو يادونه وکړه، که څه هم يو څوک هيڅکله نه شي ويلی، چې دا ډول خبره په ساده ډول د اوازې خپرولو يوه موضوع نه وه. &lt;ref name=&quot;Nelson&quot;&gt;{{Cite web |last=Nelson |first=Dr. Lynn H. |title=The Great Famine and the Black Death 1315–1317, 1346–1351 |url=http://www.vlib.us/medieval/lectures/black_death.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110429072010/http://www.vlib.us/medieval/lectures/black_death.html |archive-date=29 April 2011 |access-date=7 November 2010 |work=Lectures in Medieval History |publisher=WWW Virtual Library}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>9fwt7i2gu155kuug8rjioie1czgulcp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هری آلن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63436</id>
    <revision>
      <id>284086</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:54:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17972" xml:space="preserve">هري هوارډ بارټون آلن (زوکړه: د ۱۸۸۲ زکال د اپرېل ۲۷ مه – مړینه: د ۱۹۵۷ زکال د اکتوبر ۲۹ مه) نیوزلنډي ښوونکی، بوټي پېژندونکی، علمي مدیر او لیکوال و. په داسې حال کې چې هغه هېڅکله د بوټو پېژندنې په برخه کې رسمي زده کړې نه وې کړې، خو په دې برخه کې پیاوړی عالم شو او په نیوزلنډ کې یې د بوټو په اړه له ۱۰۰ زیاتې علمي مقالې او درې ښوونیز کتابونه ولیکل چې د خپل ژوند پر مهال یې د فلورا (یو بوټي) په نامه د خپل اثر لومړی ټوک بشپړ کړ.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|title=Allan, Harry Howard Barton, C.B.E.|encyclopedia=1966 Encyclopaedia of New Zealand|url=https://teara.govt.nz/mi/1966/allan-harry-howard-barton-cbe|access-date=21 November 2021|last=Beatrice Moore|first=Lucy}}&lt;/ref&gt;

نوموړی چې په نلسون کې وزېږېد، د نلسون په کالج او بیا یې د اوکلنډ پوهنتون په کالج کې زده کړې وکړې او په ۱۹۰۸ زکال کې یې له دغه پوهنتون څخه د هنرونو ماسټري ترلاسه کړه. هغه د ګڼ شمېر کلونو لپاره په نیوزلنډ کې د انګلیسي ژبې او کرنیزو چارو تدریس وکړ. د تدریس پر مهال یې په مخ پر زیاتېدوني ډول له بوټو پېژندنې سره لیوالتیا پیدا کړه او د هغو په اړه یې له معلوماتو راغونډولو وروسته علمي مجلو ته څو مقالې ولیکلې. هغه تر ډېره پورې له بوټو پېژندونکو لکه الفرد او لئونارډ کوکائین سره همکاري کوله او ورسره یې بحثونه کول. د پیل غره په لمن کې د بوټو اړوند د پراخې څېړنې له امله په ۱۹۲۳ زکال کې ورته د ساینس په برخه کې د څېړنیزې دوکتورا سند ورکړل شو. هغه د لینیئن ټولنې او د نیوزلنډ د انستیتیوت غړی وټاکل شو او له دې سربېره په ۱۹۲۸ زکال کې د نباتي څېړنو په مرکز کې د سیسټماتیک بوټي پېژندونکي په توګه وګمارل شو. 

نوموړي په دغه مرکز کې شل کاله تېر کړل او هغه مهال چې دغه څېړنیز بنسټ په ۱۹۳۶ زکال کې د علمي او صنعتي څېړنو د ادارې له خوا وویشل شو د هغو د بوټو پېژندنې د څانګې مشر شو. آلن په نیوزلنډ کې د ګڼ شمېر بوټو په ځانګړې توګه د وښو، پولن (pollen) او نباتي ژنټیک په څېړنو کې ونډه لرله او پر هغو یې نظارت کاوه. نوموړی په ۱۹۴۸ زکال کې تقاعد شو او په نیوزلنډ کې یې د بوټو پېژندنې په برخه کې د خدمت له امله همدغه کال د پاچا د کالیزې په لمانځنه کې د بریتانیا د سترواکۍ د لوړ پوړي چارواکي (Commander of the Order of the British Empire) په توګه وګمارل شو. د تقاعد پر مهال هغه د نیوزلنډ د بوټو اړوند د فلورا کتاب پر لومړي ټوک کار وکړ؛ هغه لومړنی کتاب چې د نیوزلنډ پېژندل شوي او بومي بوټي یې تشرېح کول. نوموړی په ۱۹۵۷ زکال کې د دغه کتاب له چاپ وړاندې د ۷۵ کلنۍ په عمر ومړ. 

== لومړی ژوند ==
هري آلن د ۱۸۸۲ زکال د اپرېل په ۲۷ مه د نیوزلنډ په نلسون کې وزېږېد. نوموړی د ټوکر پلورنکي رابرټ آلن او ایما ماریا لیویس د شپږو ماشومانو کوچنی ماشوم و؛ په پیل کې نوموړی د نلسون مرکزي ښوونځي ته لاړ. د دغه ښوونځي سرمعلم فریدریک ګیبس هغه له بوټو پوهنې سره بلد کړ چې بیا یې وروسته د نلسون کالج سکالرشیپ ترلاسه کړ. په دغه ځای کې آلن هم له عملي او هم له ورزشي پلوه مخکښ و چې د خپل کالج لپاره یې د کرېکټ او فوټبال په لوبو کې ونډه اخیسته او له دې سربېره یې د ادبیاتو او جیمناستیک په برخه کې جوایز ترلاسه کړل. نوموړي همدارنګه دلته د هنرونو د لیسانس درجې ترلاسه کولو لپاره په کار پیل وکړ. &lt;ref name=&quot;:22&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|title=Allan, Harry Howard Barton, C.B.E.|encyclopedia=1966 Encyclopaedia of New Zealand|url=https://teara.govt.nz/mi/1966/allan-harry-howard-barton-cbe|access-date=21 November 2021|last=Beatrice Moore|first=Lucy}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moore|first=L. B.|date=1959|title=Harry Howard Barton Allan (1882–1957)|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1959-87.2.8.6|journal=[[Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute]]|volume=87|pages=107–109|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

== تدریس او لیکنې (۱۹۰۳-۱۹۲۸ زکال) ==
له نلسون کالج څخه له فراغت وروسته هغه په ۱۹۰۳ زکال د سویلي ټاپو د لویدیځ ساحل په ډنیسټون کاني ښار کې په تدریس پیل وکړ او په بېلابېلو ښوونځیو کې یې تدریس وکړ. هغه له دې وروسته وړاندې له دې چې د ۱۹۰۷ زکال په مارچ میاشت کې د وایټاکي په نامه د هلکانو په ښوونځي کې د هغو د استوګن سرښوونکي د څلورم مرستیال په توګه دنده ترلاسه کړي د اوکلنډ په کېنګ کالج او همدارنګه یې په نیپیر کې تدریس وکړ. هغه د کال په دویمه نیمايي کې خپله دنده پیل کړه او په لومړي کال کې یې د مقدماتي ډیپارټمنټ د ښوونکي په توګه له ۳ څخه په تر ۱۷ زده کوونکو نظارت درلود. په ۱۹۰۸ زکال کې نوموړی له اوکلنډ پوهنتون فارغ او د ماسټرۍ د سند په ترلاسه کولو سره یې په وایټاکي کې کار ته دوام ورکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|last=Press Association|date=28 March 1907|title=Page 4 Advertisements Column 5|volume=XXXVIII|work=[[Auckland Star]]|issue=75|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AS19070328.2.31.5|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=20 December 1907|title=Waitaki High School|page=4|work=[[North Otago Times]]|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/NOT19071220.2.18|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=20 November 1913|title=Potatoes|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/new-zealand-journal-of-agriculture/1913/11/20/52|journal=New Zealand Journal of Agriculture|volume=7|pages=514–515|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۱۳ زکال کې آلن خپله یوه مقاله د نیوزلنډ د کرنې په نامه علمي مجله کې خپره کړه او په ویټاکي کې یې د کچالو د مختلفو ډلونو د ودې نتایج په کې څرګند کړل. په ۱۹۱۵ زکال کې همدلته د انګلیسي ژبې ښوونکی شو او د پوهنې وزارت په غوښتنه یې د لا زیات عملي تدریس په موخه یوه روزنیزه دوره پیل کړه. د تدریس پر مهال یې تر ډیره پورې له الفرډ کوکائین سره چې هغه مهال یې له کرنې وزارت سره کار کاوه؛ مشوره کوله څو له هغه سره د ویډ (چرسو) او د هغو د نورو ډولونو په پېژندنه کې مرسته وکړي. د هغه له لارې د هغه له پلار لئونارډ کوکائین سره چې یو بوټی پېژندونکی او د ویډ د ډولونو غوښتونکی و؛ بلد شو او بیا هغه په ۱۹۱۷ زکال کې په لینئین ټولنه کې د هغه له شاملېدو ملاتړ وکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 December 1916|title=Annual &quot;Breaking-up&quot; Ceremony.|volume=XXXVII|page=7|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=3934|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19161215.2.29.1|access-date=24 November 2021}}&lt;/ref&gt;

د ۱۹۱۶ زکال په وروستیو کې د وایټاکي له پرېښودلو وروسته هغه له بوټو سره خپل کار ته د اشبورټن په عالي لیسه کې دوام ورکړ؛ چېرې چې نوموړي په ۱۹۱۷ زکال کې د کرنې د برخې د ښوونکي په توګه په کار پیل کړی و. آلن همدارنګه د ښوونځي په کرنیز چاپېریال کې د ازموینو د پایلو د ثبت مسئولیت پر غاړه واخیست. په ۱۹۱۷ زکال کې د هغه کرنیزه دوره د لابراتواري تجهیزاتو او کافي فضا د نشتون له امله له ستونزو سره مخ وه. د کال په وروستیو کې هوګو فریډلنډر د دغه ازموینځای له ودانۍ سره ۵۰۰ پونډه مرسته وکړه چې په ۲۰۲۱ زکال کې له ۲۹ زره او ۸۰۹ ډالرو سره برابرېږي چې د پراختیا کار یې د ۱۹۱۸ زکال په لومړیو کې پیل او د همدغه کال په اپرېل میاشت کې پای ته ورسېد. آلن په اشبورټن پرېښود او د ۱۹۲۲ زکال په لومړیو کې یې د فیلیډینګ په کرنیز روزنځای کې چېرې چې د انګلیسي ښوونکی و په کار پیل وکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 December 1916|title=School Vacations|volume=CIV|work=[[North Otago Times]]|issue=13752|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/NOT19161214.2.8|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=27 March 1922|title=Personal|volume=XVIII|page=2|work=Feilding Star|issue=4550|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/FS19220327.2.30|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 April 1918|title=Local And General|volume=XXXVIII|page=4|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=9279|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19180426.2.13|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 December 1917|title=High School.|work=[[Ashburton Guardian]]|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19171214.2.3|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=9 January 1918|title=Local And General|volume=XXXVIII|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=9189|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19180109.2.17|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;

په راتلونکو شپږو کلونو کې نوموړي د خپل تدریس او همدارنګه د مخ پر زیاتېدونکي ډول نباتي څېړنو ترمنځ تعادل رامنځته کړ چې په دې لار کې ورسره تر ډېره کوکائین مرسته وکړه. په ۱۹۲۳ زکال کې یې د سویلي کانټربري په پیل غره کې د بوټو د څېړنې له امله د ساینس په برخه کې څېړنیزه دوکتورا ترلاسه کړه. هغه د خپل اثر په سریزه کې ولیکل: «زه په کلکه توګه د بوټو پېژندنې په برخه کې د خپل ملګري او ښوونکي ډاکټر. ال. کوکائیین پوروړی یم [...] زما په څېړنو کې د مرستې او نیوکو له امله». هغه د خپل تیزس په لیکنه کې د ډبرو پر سر د شنه کېدونکو ګلونو د ډولونو په راغونډولو پیل وکړ او په دې اړه یې له ګوستاف اینر دو ریتز سره لیکونه تبادله کړل چې هغه ورسره د هغو په پېژندنه کې مرسته وکړه. &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Galloway|first=D. J.|date=1976|title=H. H. Allan's early collections of New Zealand lichens|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0028825X.1976.10428663|journal=New Zealand Journal of Botany|language=en|volume=14|issue=3|pages=225–230|doi=10.1080/0028825X.1976.10428663|issn=0028-825X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1926|title=Vegetation of Mount Peel, Canterbury, N.Z. Part 1.—The Forests and Shrublands.|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1926-56.2.7.1.7|journal=[[Transactions and Proceedings of the Royal Society of New Zealand]]|volume=56|pages=37–51|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۲۷ زکال کې آلن د لندن له سلطنتي ټولنې څخه مرسته ترلاسه کړه څو په نیوزلنډ کې د هایبرډي بوټو په درې میاشتنۍ څېړنه یې ولګوي؛ له دغې څېړنې اړوند هغه ګڼ شمېر اثار خپاره کړل. په ډیری دغو اثارو کې په ټول نیوزلنډ کې د هایبرډ بوټو نوملړونه او معرفي شاملېدله. د هغه په مهمو کشفیاتو کې د کوپروسما او روبوس له جنس څخه په ګټنې د هایبرډي نباتي بیروبار د سرچینې اثبات و. په ۱۹۲۷ زکال کې نوموړي د هبه ګل جنس ته اړوند د نورو بوټو اړوند مونوګراف خپور کړ چې له کوکائین سره یې په ګډه په کې ګڼ شمېر نور نباتي ډولونه هم تشرېح کړي و. نوموړی د ۱۹۲۸ زکال په اګست میاشت کې د نباتي څېړنو په مرکز کې د یو سیستماتیک بوټي پېژندونکي په توګه وټاکل شو او له تدریس څخه تقاعد شو. د ۱۹۲۸ زکال په جولای میاشت کې یې په دغې نوې څوکۍ له کار پیلولو وړاندې خپل لومړنی کتاب د نیوزلنډ ونې او بوټي؛ څه ډول هغه وپېژنو (New Zealand Trees and Shrubs; How to Identify Them) په نوم د نیوزلنډ د بوټو پېژندنې لارښود کتاب خپور کړ.  &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Heiser|first=C. B.|date=1949|title=Natural hybridization with particular reference to introgression|url=http://link.springer.com/10.1007/BF02861577|journal=The Botanical Review|language=en|volume=15|issue=10|pages=645–687|doi=10.1007/BF02861577|s2cid=40645619|issn=0006-8101|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moore|first=L. B.|date=1959|title=Harry Howard Barton Allan (1882–1957)|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1959-87.2.8.6|journal=[[Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute]]|volume=87|pages=107–109|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1929|title=The F2 progeny resulting from the crossing of coprosma propinqua ♀ with C. Robusta ♂|url=http://link.springer.com/10.1007/BF01726704|journal=Genetica|language=en|volume=11|issue=3–4|pages=335–346|doi=10.1007/BF01726704|s2cid=3000831|issn=0016-6707}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Allan |first1=H.H. |last2=Cockayne |first2=L. |date=1927 |title=The Present Taxonomic Status of the New Zealand Species of Hebe. |url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1927-57.2.6.1.1 |url-status=live |access-date=2022-02-19 |website=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=28 May 1928|title=Personal|volume=XLVIII|page=7|work=[[Manawatu Standard]]|issue=152|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MS19280528.2.50|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 May 1928|title=Dr. H. H. Allen|volume=6|page=4|work=Feilding Star|issue=1914|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/FS19280526.2.22|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 July 1928|title=For Lovers of Plants|volume=CVI|page=21|work=[[Evening Post]]|issue=11|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/EP19280714.2.128.2|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;

== مړینه او میراث ==
آلن د ۱۹۵۷ زکال د اکتوبر په ۲۹ مه د ۷۵ کلونو په عمر ویلنګټون کې ومړ. له هغه څخه یې مېرمن او دوه زامن پاتې شول. د هغه له مړینې وروسته د هغه همکار لوسي مور چې په ۱۹۵۳ زکال کې یې له آلن سره په کار پیل کړی و په ۱۹۶۱ زکال کې یې د فلورا په نوم د هغه د اثر لومړنی ټوک بشپړ او خپور کړ. &lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite news|last=New Zealand Press Association|date=2 November 1957|title=Dr. H. H. B. Allan|volume=XCVI|page=15|work=The Press|issue=28424|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/CHP19571102.2.165|access-date=21 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1937|title=Wild species-hybrids in the phanerogams|url=http://link.springer.com/10.1007/BF02872293|journal=The Botanical Review|language=en|volume=3|issue=12|pages=593–615|doi=10.1007/BF02872293|s2cid=43713267|issn=0006-8101}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1937|title=A Consideration of the &quot;Biological Spectra&quot; of New Zealand|url=https://www.jstor.org/stable/2256338|journal=The Journal of Ecology|volume=25|issue=1|pages=116–152|doi=10.2307/2256338|jstor=2256338}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>b8xrx872ugy3h5ruwznjciq9oxh45c7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284097</id>
      <parentid>284086</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17990" xml:space="preserve">{{Infobox person}}هري هوارډ بارټون آلن (زوکړه: د ۱۸۸۲ زکال د اپرېل ۲۷ مه – مړینه: د ۱۹۵۷ زکال د اکتوبر ۲۹ مه) نیوزلنډي ښوونکی، بوټي پېژندونکی، علمي مدیر او لیکوال و. په داسې حال کې چې هغه هېڅکله د بوټو پېژندنې په برخه کې رسمي زده کړې نه وې کړې، خو په دې برخه کې پیاوړی عالم شو او په نیوزلنډ کې یې د بوټو په اړه له ۱۰۰ زیاتې علمي مقالې او درې ښوونیز کتابونه ولیکل چې د خپل ژوند پر مهال یې د فلورا (یو بوټي) په نامه د خپل اثر لومړی ټوک بشپړ کړ.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|title=Allan, Harry Howard Barton, C.B.E.|encyclopedia=1966 Encyclopaedia of New Zealand|url=https://teara.govt.nz/mi/1966/allan-harry-howard-barton-cbe|access-date=21 November 2021|last=Beatrice Moore|first=Lucy}}&lt;/ref&gt;

نوموړی چې په نلسون کې وزېږېد، د نلسون په کالج او بیا یې د اوکلنډ پوهنتون په کالج کې زده کړې وکړې او په ۱۹۰۸ زکال کې یې له دغه پوهنتون څخه د هنرونو ماسټري ترلاسه کړه. هغه د ګڼ شمېر کلونو لپاره په نیوزلنډ کې د انګلیسي ژبې او کرنیزو چارو تدریس وکړ. د تدریس پر مهال یې په مخ پر زیاتېدوني ډول له بوټو پېژندنې سره لیوالتیا پیدا کړه او د هغو په اړه یې له معلوماتو راغونډولو وروسته علمي مجلو ته څو مقالې ولیکلې. هغه تر ډېره پورې له بوټو پېژندونکو لکه الفرد او لئونارډ کوکائین سره همکاري کوله او ورسره یې بحثونه کول. د پیل غره په لمن کې د بوټو اړوند د پراخې څېړنې له امله په ۱۹۲۳ زکال کې ورته د ساینس په برخه کې د څېړنیزې دوکتورا سند ورکړل شو. هغه د لینیئن ټولنې او د نیوزلنډ د انستیتیوت غړی وټاکل شو او له دې سربېره په ۱۹۲۸ زکال کې د نباتي څېړنو په مرکز کې د سیسټماتیک بوټي پېژندونکي په توګه وګمارل شو. 

نوموړي په دغه مرکز کې شل کاله تېر کړل او هغه مهال چې دغه څېړنیز بنسټ په ۱۹۳۶ زکال کې د علمي او صنعتي څېړنو د ادارې له خوا وویشل شو د هغو د بوټو پېژندنې د څانګې مشر شو. آلن په نیوزلنډ کې د ګڼ شمېر بوټو په ځانګړې توګه د وښو، پولن (pollen) او نباتي ژنټیک په څېړنو کې ونډه لرله او پر هغو یې نظارت کاوه. نوموړی په ۱۹۴۸ زکال کې تقاعد شو او په نیوزلنډ کې یې د بوټو پېژندنې په برخه کې د خدمت له امله همدغه کال د پاچا د کالیزې په لمانځنه کې د بریتانیا د سترواکۍ د لوړ پوړي چارواکي (Commander of the Order of the British Empire) په توګه وګمارل شو. د تقاعد پر مهال هغه د نیوزلنډ د بوټو اړوند د فلورا کتاب پر لومړي ټوک کار وکړ؛ هغه لومړنی کتاب چې د نیوزلنډ پېژندل شوي او بومي بوټي یې تشرېح کول. نوموړی په ۱۹۵۷ زکال کې د دغه کتاب له چاپ وړاندې د ۷۵ کلنۍ په عمر ومړ. 

== لومړی ژوند ==
هري آلن د ۱۸۸۲ زکال د اپرېل په ۲۷ مه د نیوزلنډ په نلسون کې وزېږېد. نوموړی د ټوکر پلورنکي رابرټ آلن او ایما ماریا لیویس د شپږو ماشومانو کوچنی ماشوم و؛ په پیل کې نوموړی د نلسون مرکزي ښوونځي ته لاړ. د دغه ښوونځي سرمعلم فریدریک ګیبس هغه له بوټو پوهنې سره بلد کړ چې بیا یې وروسته د نلسون کالج سکالرشیپ ترلاسه کړ. په دغه ځای کې آلن هم له عملي او هم له ورزشي پلوه مخکښ و چې د خپل کالج لپاره یې د کرېکټ او فوټبال په لوبو کې ونډه اخیسته او له دې سربېره یې د ادبیاتو او جیمناستیک په برخه کې جوایز ترلاسه کړل. نوموړي همدارنګه دلته د هنرونو د لیسانس درجې ترلاسه کولو لپاره په کار پیل وکړ. &lt;ref name=&quot;:22&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|title=Allan, Harry Howard Barton, C.B.E.|encyclopedia=1966 Encyclopaedia of New Zealand|url=https://teara.govt.nz/mi/1966/allan-harry-howard-barton-cbe|access-date=21 November 2021|last=Beatrice Moore|first=Lucy}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moore|first=L. B.|date=1959|title=Harry Howard Barton Allan (1882–1957)|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1959-87.2.8.6|journal=[[Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute]]|volume=87|pages=107–109|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

== تدریس او لیکنې (۱۹۰۳-۱۹۲۸ زکال) ==
له نلسون کالج څخه له فراغت وروسته هغه په ۱۹۰۳ زکال د سویلي ټاپو د لویدیځ ساحل په ډنیسټون کاني ښار کې په تدریس پیل وکړ او په بېلابېلو ښوونځیو کې یې تدریس وکړ. هغه له دې وروسته وړاندې له دې چې د ۱۹۰۷ زکال په مارچ میاشت کې د وایټاکي په نامه د هلکانو په ښوونځي کې د هغو د استوګن سرښوونکي د څلورم مرستیال په توګه دنده ترلاسه کړي د اوکلنډ په کېنګ کالج او همدارنګه یې په نیپیر کې تدریس وکړ. هغه د کال په دویمه نیمايي کې خپله دنده پیل کړه او په لومړي کال کې یې د مقدماتي ډیپارټمنټ د ښوونکي په توګه له ۳ څخه په تر ۱۷ زده کوونکو نظارت درلود. په ۱۹۰۸ زکال کې نوموړی له اوکلنډ پوهنتون فارغ او د ماسټرۍ د سند په ترلاسه کولو سره یې په وایټاکي کې کار ته دوام ورکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|last=Press Association|date=28 March 1907|title=Page 4 Advertisements Column 5|volume=XXXVIII|work=[[Auckland Star]]|issue=75|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AS19070328.2.31.5|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=20 December 1907|title=Waitaki High School|page=4|work=[[North Otago Times]]|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/NOT19071220.2.18|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=20 November 1913|title=Potatoes|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/new-zealand-journal-of-agriculture/1913/11/20/52|journal=New Zealand Journal of Agriculture|volume=7|pages=514–515|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۱۳ زکال کې آلن خپله یوه مقاله د نیوزلنډ د کرنې په نامه علمي مجله کې خپره کړه او په ویټاکي کې یې د کچالو د مختلفو ډلونو د ودې نتایج په کې څرګند کړل. په ۱۹۱۵ زکال کې همدلته د انګلیسي ژبې ښوونکی شو او د پوهنې وزارت په غوښتنه یې د لا زیات عملي تدریس په موخه یوه روزنیزه دوره پیل کړه. د تدریس پر مهال یې تر ډیره پورې له الفرډ کوکائین سره چې هغه مهال یې له کرنې وزارت سره کار کاوه؛ مشوره کوله څو له هغه سره د ویډ (چرسو) او د هغو د نورو ډولونو په پېژندنه کې مرسته وکړي. د هغه له لارې د هغه له پلار لئونارډ کوکائین سره چې یو بوټی پېژندونکی او د ویډ د ډولونو غوښتونکی و؛ بلد شو او بیا هغه په ۱۹۱۷ زکال کې په لینئین ټولنه کې د هغه له شاملېدو ملاتړ وکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 December 1916|title=Annual &quot;Breaking-up&quot; Ceremony.|volume=XXXVII|page=7|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=3934|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19161215.2.29.1|access-date=24 November 2021}}&lt;/ref&gt;

د ۱۹۱۶ زکال په وروستیو کې د وایټاکي له پرېښودلو وروسته هغه له بوټو سره خپل کار ته د اشبورټن په عالي لیسه کې دوام ورکړ؛ چېرې چې نوموړي په ۱۹۱۷ زکال کې د کرنې د برخې د ښوونکي په توګه په کار پیل کړی و. آلن همدارنګه د ښوونځي په کرنیز چاپېریال کې د ازموینو د پایلو د ثبت مسئولیت پر غاړه واخیست. په ۱۹۱۷ زکال کې د هغه کرنیزه دوره د لابراتواري تجهیزاتو او کافي فضا د نشتون له امله له ستونزو سره مخ وه. د کال په وروستیو کې هوګو فریډلنډر د دغه ازموینځای له ودانۍ سره ۵۰۰ پونډه مرسته وکړه چې په ۲۰۲۱ زکال کې له ۲۹ زره او ۸۰۹ ډالرو سره برابرېږي چې د پراختیا کار یې د ۱۹۱۸ زکال په لومړیو کې پیل او د همدغه کال په اپرېل میاشت کې پای ته ورسېد. آلن په اشبورټن پرېښود او د ۱۹۲۲ زکال په لومړیو کې یې د فیلیډینګ په کرنیز روزنځای کې چېرې چې د انګلیسي ښوونکی و په کار پیل وکړ. &lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 December 1916|title=School Vacations|volume=CIV|work=[[North Otago Times]]|issue=13752|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/NOT19161214.2.8|access-date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=27 March 1922|title=Personal|volume=XVIII|page=2|work=Feilding Star|issue=4550|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/FS19220327.2.30|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 April 1918|title=Local And General|volume=XXXVIII|page=4|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=9279|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19180426.2.13|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 December 1917|title=High School.|work=[[Ashburton Guardian]]|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19171214.2.3|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=9 January 1918|title=Local And General|volume=XXXVIII|work=[[Ashburton Guardian]]|issue=9189|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/AG19180109.2.17|access-date=25 November 2021}}&lt;/ref&gt;

په راتلونکو شپږو کلونو کې نوموړي د خپل تدریس او همدارنګه د مخ پر زیاتېدونکي ډول نباتي څېړنو ترمنځ تعادل رامنځته کړ چې په دې لار کې ورسره تر ډېره کوکائین مرسته وکړه. په ۱۹۲۳ زکال کې یې د سویلي کانټربري په پیل غره کې د بوټو د څېړنې له امله د ساینس په برخه کې څېړنیزه دوکتورا ترلاسه کړه. هغه د خپل اثر په سریزه کې ولیکل: «زه په کلکه توګه د بوټو پېژندنې په برخه کې د خپل ملګري او ښوونکي ډاکټر. ال. کوکائیین پوروړی یم [...] زما په څېړنو کې د مرستې او نیوکو له امله». هغه د خپل تیزس په لیکنه کې د ډبرو پر سر د شنه کېدونکو ګلونو د ډولونو په راغونډولو پیل وکړ او په دې اړه یې له ګوستاف اینر دو ریتز سره لیکونه تبادله کړل چې هغه ورسره د هغو په پېژندنه کې مرسته وکړه. &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Galloway|first=D. J.|date=1976|title=H. H. Allan's early collections of New Zealand lichens|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0028825X.1976.10428663|journal=New Zealand Journal of Botany|language=en|volume=14|issue=3|pages=225–230|doi=10.1080/0028825X.1976.10428663|issn=0028-825X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1926|title=Vegetation of Mount Peel, Canterbury, N.Z. Part 1.—The Forests and Shrublands.|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1926-56.2.7.1.7|journal=[[Transactions and Proceedings of the Royal Society of New Zealand]]|volume=56|pages=37–51|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۲۷ زکال کې آلن د لندن له سلطنتي ټولنې څخه مرسته ترلاسه کړه څو په نیوزلنډ کې د هایبرډي بوټو په درې میاشتنۍ څېړنه یې ولګوي؛ له دغې څېړنې اړوند هغه ګڼ شمېر اثار خپاره کړل. په ډیری دغو اثارو کې په ټول نیوزلنډ کې د هایبرډ بوټو نوملړونه او معرفي شاملېدله. د هغه په مهمو کشفیاتو کې د کوپروسما او روبوس له جنس څخه په ګټنې د هایبرډي نباتي بیروبار د سرچینې اثبات و. په ۱۹۲۷ زکال کې نوموړي د هبه ګل جنس ته اړوند د نورو بوټو اړوند مونوګراف خپور کړ چې له کوکائین سره یې په ګډه په کې ګڼ شمېر نور نباتي ډولونه هم تشرېح کړي و. نوموړی د ۱۹۲۸ زکال په اګست میاشت کې د نباتي څېړنو په مرکز کې د یو سیستماتیک بوټي پېژندونکي په توګه وټاکل شو او له تدریس څخه تقاعد شو. د ۱۹۲۸ زکال په جولای میاشت کې یې په دغې نوې څوکۍ له کار پیلولو وړاندې خپل لومړنی کتاب د نیوزلنډ ونې او بوټي؛ څه ډول هغه وپېژنو (New Zealand Trees and Shrubs; How to Identify Them) په نوم د نیوزلنډ د بوټو پېژندنې لارښود کتاب خپور کړ.  &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Heiser|first=C. B.|date=1949|title=Natural hybridization with particular reference to introgression|url=http://link.springer.com/10.1007/BF02861577|journal=The Botanical Review|language=en|volume=15|issue=10|pages=645–687|doi=10.1007/BF02861577|s2cid=40645619|issn=0006-8101|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite journal|last=Moore|first=L. B.|date=1959|title=Harry Howard Barton Allan (1882–1957)|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1959-87.2.8.6|journal=[[Transactions and Proceedings of the New Zealand Institute]]|volume=87|pages=107–109|via=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1929|title=The F2 progeny resulting from the crossing of coprosma propinqua ♀ with C. Robusta ♂|url=http://link.springer.com/10.1007/BF01726704|journal=Genetica|language=en|volume=11|issue=3–4|pages=335–346|doi=10.1007/BF01726704|s2cid=3000831|issn=0016-6707}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Allan |first1=H.H. |last2=Cockayne |first2=L. |date=1927 |title=The Present Taxonomic Status of the New Zealand Species of Hebe. |url=https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/TPRSNZ1927-57.2.6.1.1 |url-status=live |access-date=2022-02-19 |website=[[Papers Past]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=28 May 1928|title=Personal|volume=XLVIII|page=7|work=[[Manawatu Standard]]|issue=152|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MS19280528.2.50|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 May 1928|title=Dr. H. H. Allen|volume=6|page=4|work=Feilding Star|issue=1914|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/FS19280526.2.22|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=14 July 1928|title=For Lovers of Plants|volume=CVI|page=21|work=[[Evening Post]]|issue=11|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/EP19280714.2.128.2|access-date=27 November 2021}}&lt;/ref&gt;

== مړینه او میراث ==
آلن د ۱۹۵۷ زکال د اکتوبر په ۲۹ مه د ۷۵ کلونو په عمر ویلنګټون کې ومړ. له هغه څخه یې مېرمن او دوه زامن پاتې شول. د هغه له مړینې وروسته د هغه همکار لوسي مور چې په ۱۹۵۳ زکال کې یې له آلن سره په کار پیل کړی و په ۱۹۶۱ زکال کې یې د فلورا په نوم د هغه د اثر لومړنی ټوک بشپړ او خپور کړ. &lt;ref name=&quot;:03&quot;&gt;{{DNZB|last=Galbreath|first=Ross|id=5a5|title=Harry Howard Barton Allan|access-date=23 April 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite news|last=New Zealand Press Association|date=2 November 1957|title=Dr. H. H. B. Allan|volume=XCVI|page=15|work=The Press|issue=28424|url=https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/CHP19571102.2.165|access-date=21 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1937|title=Wild species-hybrids in the phanerogams|url=http://link.springer.com/10.1007/BF02872293|journal=The Botanical Review|language=en|volume=3|issue=12|pages=593–615|doi=10.1007/BF02872293|s2cid=43713267|issn=0006-8101}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Allan|first=H. H.|date=1937|title=A Consideration of the &quot;Biological Spectra&quot; of New Zealand|url=https://www.jstor.org/stable/2256338|journal=The Journal of Ecology|volume=25|issue=1|pages=116–152|doi=10.2307/2256338|jstor=2256338}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>441zmar60u6t46bdqjrxhihy3r5ejvg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هېمالیا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63437</id>
    <revision>
      <id>284088</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:19:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14732" xml:space="preserve">هېمالیا یا هېمالیه (په انګلیسي '''Himalaya''' /ˌhɪməˈleɪ.ə, hɪˈmɑːləjə/ په سانسکرېت ژبه: [ɦɪmaːlɐjɐ]؛ په سانسکرېت کې ''هېما'' د واورې، او ''الیا'' د استوګنځي، د غره د سلسلې په معنا ده) په اسیا کې د غرونو یوه لړۍ ده، چې د هند نیمه قاره د تبت له لوړو سطحو څخه جلا کوي. دغه لړۍ د تر ټولو لوړې څوکې د اېورېسټ غره څوکې په ګډون د ځمکې د قارې له ځینو تر ټولو لوړو څوکو څخه لري. له ۱۰۰ څخه زیاتې داسې څوکې چې لوړوالی یې له ۷۲۰۰ مترو (۲۳۶۰۰ فټو) څخه اوړي په هېمالیا کې پرتې دي. په پرتلیز ډول، له اسیا څخه بهر تر ټولو لوړه څوکه (په اندېس کې اکونکاګوا) ۶۹۶۱ متره (۲۲۸۳۸ فټه) لوړوالی لري.&lt;ref name=&quot;OED-Himalayan&quot;&gt;{{cite OED|Himalayan|access-date=2021-08-05|quote=Etymology: &lt; ''Himālaya'' (Sanskrit &lt; ''hima'' snow + ''ālaya'' dwelling, abode) + -an suffix)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=4q_XoMACOxkC&amp;q=%22South+Tibet+Valley%22&amp;pg=PA25|title=Himalayan Mountain System|access-date=30 July 2016|isbn=978-7-5085-0665-4|last1=Yang|first1=Qinye|last2=Zheng|first2=Du|year=2004}}&lt;/ref&gt;

هېمالیا ۵ هېوادونه سره نښلوي یا ورڅخه تېرېږي: چې نوموړي هېوادونه له بوتان، هندوستان، نېپال، چین، او پاکستان څخه عبارت دي. په کشمیر سیمه کې د دغې لړۍ واکمني د هندوستان، پاکستان او چین تر منځ تر لانجې لاندې ده. نوموړې سلسله په شمال لوېدیځ کې له قره قرُم او هندوکش له لړیو سره، په شمال کې د تبت له ارتفاعاتو سره، او سویل کې له اندو-ګانګتیک بېدیا سره ګډه  پوله لري. د نړۍ یو شمېر لوی سیندونه، اندوس، ګنګا او تسانګپو-برهماپترا د هېمالیا له ګاونډ څخه سرچینه اخلي او د نوموړو د بهېدو ترکیبي حوضه د شاوخوا ۶۰۰ میلیونه خلکو لپاره کور دی؛ پخپله په هېمالیا کې ۵۳ میلیونه وګړي ژوند کوي.  د هېمالیا غرونو په ژوره توګه د اسیا د سوېل او تبت کلتورونو ته بڼه ورکړې ده. د هېمالیا زیات شمېر څوکې د هندویېزم او بودایېزم په دینونو کې مقدسې ګڼل کېږي؛ د څو کنګنچنجونګا څوکې (د هند له لوري)، ګنګهار پونسوم، ماچاپوچار، ناندا دېوي او د تبت له ترانسهمالیا لوري نه د کاهلاس څوکې ـــ د غره ختونکو لپاره ممنوع محدودې دي. &lt;ref name=&quot;bishop-britannica&quot;&gt;{{cite web |last=Bishop |first=Barry |author-link=Barry Bishop (mountaineer) |title=Himalayas (mountains, Asia) |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/266037/Himalayas |access-date=30 July 2016 |publisher=Encyclopaedia Britannica}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;DimriBookhagen2019&quot;&gt;{{cite book|author1=A.P. Dimri|author2=B. Bookhagen|author3=M. Stoffel|author4=T. Yasunari|title=Himalayan Weather and Climate and their Impact on the Environment|url=https://books.google.com/books?id=7Ea9DwAAQBAJ&amp;pg=PA380|date=8 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-030-29684-1|page=380}}&lt;/ref&gt;

د هېمالیا د غرونو لړۍ چې تر یوروشیایي طبقه لاندې د هندي تکتونیکي طبقو د راښویېدو څخه راجګه شوې ده له لوېدیځ-شمال لوېدیځ څخه ختیځ-سویل ختیځ لوري ته له ۲۴۰۰ کیلومترو (۱۵۰۰ مایلو) په اوږدوالي قوس سره غځېدلې ده. د نوموړې لړۍ لوېدیځ لنګر، نانګا پاربات (Nanga Parbat)، د اندوس د سیند د ترټولو شمالي کوږوالي (قوس) سوېل ته پروت دی. ختیځ لنګر یې، نامچا باروا (Namcha Barwa) د یارلونګ تسانګپو سیند تر ټولو ډېره پلنه برخه کې په لوېدیځ کې له ۳۵۰ کیلو مترو (۲۲۰ مایلو) څخه په ختیځ کې تر ۱۵۰ کیلو مترو (۹۳ مایلو) پورې توپیر مومي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Wadia|first=D. N.|year=1931|title=The syntaxis of the northwest Himalaya: its rocks, tectonics and orogeny|journal=Record Geol. Survey of India|volume=65|issue=2|pages=189–220}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;books.google.pl&quot;&gt;{{cite book|last=Apollo|first=M.|year=2017|url=https://www.researchgate.net/publication/313849476|chapter=Chapter 9: The population of Himalayan regions – by the numbers: Past, present and future|editor1-first=R.|editor1-last=Efe|editor2-first=M.|editor2-last=Öztürk|title=Contemporary Studies in Environment and Tourism|pages=143–159|publisher=Cambridge Scholars Publishing}}&lt;/ref&gt;

== نوم ==
د دغې سلسلې نوم له سانسکرېت ''هيمالیا'' (हिमालय د واورې د شتون ځای) چې له ''هېما (''हिम  'واورې') او ''الیا'' (आलय ' ځای، استوګنځای') څخه اخیستل شوی دی. یادې سلسلې او &quot;د هېمالیا د غرونو&quot; په نامه سره پېژندل کېږي، چې معمولاً &quot;هېمالیا&quot; ته لنډیز کېږي. ځینې لیکوالان یې رېښو ته په کتو سره ورته د هېمالایا نوم ورکوي. چې پخوا یې املا لکه څرنګه چې د اېمیلي دیکینسون  (Emily Dickinson) له شعرونو او د هِنري ډاويډ توریو (Henry David Thoreau's) له رسالو څخه ښکاريږي، د ''هېمالې'' په بڼه هم کېدله.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=MW Cologne Scan |url=https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/csl-apidev/servepdf.php?dict=MW&amp;page=1299 |access-date=2022-03-27 |website=www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=MW Cologne Scan |url=https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/csl-apidev/servepdf.php?dict=MW&amp;page=1298 |access-date=2022-03-27 |website=www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=WIL Cologne Scan |url=https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/csl-apidev/servepdf.php?dict=WIL&amp;page=121 |access-date=2022-03-27 |website=www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=BEN Cologne Scan |url=https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/csl-apidev/servepdf.php?dict=BEN&amp;page=1115-a |access-date=2022-03-27 |website=www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=WIL Cologne Scan |url=https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/csl-apidev/servepdf.php?dict=WIL&amp;page=976 |access-date=2022-03-27 |website=www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|last=Thoreau|first=Henry David|author-link=Henry David Thoreau|title=A Week on the Concord and Merrimack Rivers|date=1849}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citation|last=Dickinson|first=Emily|author-link=Emily Dickinson|title=The Himmaleh was known to stoop|title-link=:s:The Himmaleh was known to stoop}}.&lt;/ref&gt;

نوموړي غرونه په نېپالي او هندي ژبو کې د ''هېمالایا'' په نامه پېژندل کېږي (چې دواړه  لیکل हिमाल کېږي)، په کوماوني ژبه دहिमालय) ''Himāl'' )  په توګه لیکل کېږي، په تبتي ژبه کې د ''هېمالایا'' ((ཧི་མ་ལ་ཡ་ یا د واورې د ځمکې (གངས་ཅན་ལྗོངས་) په توګه بلل کېږي، همداراز په سینهالي ژبه کې د ''هیمالایا'' په توګه چې د  හිමාලය په بڼه لیکل کېږي، په اردو کې د ''هېمالِیا'' د غرونو لړۍ (سلسلہ کوہ ہمالیہ)، په بنګالي کې د ''هېمالویْ پارواتمالا'' (হিমালয় পর্বতমালা)، په ساده شوې چینایي ژبه د ''زیمالایا'' د غرونو لړۍ:喜马拉雅، په دودیزه چینایي ژبه: 喜馬拉雅山脉؛ په چینايي پینین ژبه: ''زیمالایاشانمای (Xǐmǎlāyǎ Shānmài)'' پېژندل کېږي.&lt;ref&gt;{{cite book|author=Roshen Dalal|author-link=Roshen Dalal|title=Hinduism: An Alphabetical Guide|url=https://books.google.com/books?id=zrk0AwAAQBAJ|publisher=[[Penguin Books]]|date=2014|isbn=9788184752779}} Entry: &quot;Himavan&quot;&lt;/ref&gt;

== جغرافیه او مهمې ځانګړتیاوې ==
هېمالیا د غرونو څو موازي لړۍ شاملوي: په سوېل کې د سېوالیک غونډۍ؛ د ټیټو هېمالیاوو سلسله؛ لویه هېمالیا، کومه چې تر ټولو لویه او مرکزي سلسله ده؛ او په شمال کې تبتي هېمالیا. قره قرُم معمولاً له هېمالیا لړۍ څخه جلا ګڼل کېږي.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/place/Himalayas|title=Himalayas|publisher=Encyclopedia Britannica}}&lt;/ref&gt;

د هېمالیا د غرونو د تر ټولو لویې کږېدنې یا انحنا په منځ کې د ۸۰۰۰ مترو (۲۶۰۰۰ فټو) په لوړوالي په نېپال کې د داولاګیري (Dhaulagiri) او اناپورنا څوکې پرتې دي چې د کالي ګندکي وادي (Kali Gandaki Gorge) په واسطه سره جلا شوې دي. نوموړی وادي هېمالیا هم په چاپېریالي بڼه او هم د غره پېژندنې له پلوه په دوو لوېدیځو او ختیځو څانګو باندې وېشي. د کالي ګندکي په سر کې د کورالا معبري کنډو د ایورېست اوK2  (چې د قره قرُم غرونو د لړۍ تر ټولو لوړه څوکه ده) تر منځ د غونډیو په لیکه کې تر ټولو ټيټه نقطه ده. د اناپورنا ختیځ ته د ۸۰۰۰ مترو (۵.۰ مایلو) په لوړوالي د ماناسلو څوکې او د تبت سره د پولې په اوږدو کې د شیشاپانګما څوکې پرتې دي. د نوموړو څوکو سویل ته د نېپال پلازمېنه او په هېمالیا کې تر ټولو لوی ښار کتمندو موقعیت لري. د کتمندو وادي ختیځ ته د بهوت/ سن کاسي سیند موقعیت لري کوم چې له تبت څخه سرچینه اخلي او د نېپال او چین تر منځ عمومي ځمکنۍ لاره جوړوي ـــ کومه چې د ارانیکو لویه لاره/د چین ملي ۳۱۸م نمبر لویې لارې څخه عبارت ده. لا ختیځ ته د ماهالانګور هېمال څوکه د نړۍ له شپږو لوړو څوکو څخه د څلورو هغو په څنګ کې پرته ده، چې یادې څوکې له: چویو، اېوریست، لهوتس او ماکالو څخه عبارت دي. د خوموبو سیمه چې د لېږد رالېږد لپاره شهرت لري، همدلته اېورېست ته په سویل لوېدیځو ورتلونکو لارو کې ځای لري. د ارون سیند مخکې له دې چې سویل ته تاو شي او په دې سلسله کې د ماکالو په ختیځ کې وبهېږي، د دغو غرونو په شمالي ځوړو کې بهېږي

هېمالیا د نیپال له لرې ختیځ څخه له هند سره په پوله کې د کانګچېنجونګا (Kangchenjunga) له سلسلې څخه چې په نړۍ کې دریم تر ټولو لوی غر او تر ټولو ختیځ ته ۸۰۰۰ متره (۲۶۰۰۰ فټه) مجموعه ده او د هند تر ټولو جګه څوکه ده، سرچینه اخلي. د کانکچېنجونګا ختیځ لوری د هندوستان سکیم ایالت دی. نوموړی پخوا یوه مستقله ټولواکي وه، چې د هند څخه د تبت لهاسا (Lhasa) ته په عمومي لاره باندې پروت دی کومه چې تبت ته د ناتولا د کنډو له لارې تبت ته ورځي. د سکیم ختیځ ته د بوتان لرغونې بودایي ټولواکي واقع ده. په بوتان کې تر ټولو لوړ غر ګنکهار پونسوم (Gangkhar Puensum) نومېږي، چې یاد غر هم د هغو تر ټولو لوړو غرونو په منځ کاندید دی کومو ته چې تر اوسه پورې څوک نه دي ورختلي. د هېمالیا غرونه دلته په زتېدونکي ډول نا هموار، او د ځوړو په درلودلو سره په شدت سره د ځنګلي کېدو خوا ته بدلېږي. د هېمالیا غرونه لږ څه د شمال ختیځ خوا ته په تاوېدو سره مخکې له دې چې په تبت کې د یارلانګ تسانګپو د سیند په تر ټولو اوږده قوس کې خپلې ختیځې وروستۍ نقطې نامچې باروا څوکې ته ورسېږي د هندوستان د اروناچال پردېش (Arunachal Pradesh) او تبت خوا ته ادامه مومي. د تسانګپو بل لوري، ختیځ ته د کانګري ګارپو غرونه واقع دي. د تسانګپو شمال ته د ګیالا پېري په شمول لوړ غرونه هم ځینې وخت د همالیا برخه ګڼل کېږي.

د دهولاګیري لوېدیځ ته، لوېدیځ نېپال یو څه لرې پروت دی او لوی لوړ غرونه نه لري، اما د رارا جهیل ته یې چې په نیپال کې تر ټولو لوی جهیل دی، ځای ورکړی دی. د کارنالي سیند له تبت څخه سرچینه اخلي، اما د نوموړې سیمې مرکز ته په ننتو سره قطع کېږي. نور هم لوېدیځ خوا ته، له هندوستان سره پوله د سرده سیند په تعقیبولو سره چین ته تلونکې سوداګریزه لاره جوړوي، په داسې حال کې چې د تبت په ارتفاعاتو کې د ګورلا مانداتا (Gurla Mandhata) لوړه څوکه پرته ده.&lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{Cite web |title=Kumaun Himalayas - mountains, India |url=https://www.britannica.com/place/Kumaun-Himalayas}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=21 November 2013 |title=Division of the Himalayas: Regional Division of the Himalayas on the Basis of River Valleys |url=https://www.yourarticlelibrary.com/himalayas/division-of-the-himalayas-regional-division-of-the-himalayas-on-the-basis-of-river-valleys/13794}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>fwdlsyjw8zn8ve9xe1lnjtxhl56hh49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د انسان پوزه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63438</id>
    <revision>
      <id>284089</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:21:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10914" xml:space="preserve">پوزه د انسان په مخ کې تر ټولو زیاته بهر ته راوتلې برخه ده. دغه غړی د پوزې سوري په ځان کې لري او د تنفسي سیسټم لومړنی غړی دی. همدارنګه پوزه د شامې حس تر ټولو اصلي غړی دی. د پوزې شکل د پوزې د هډوکو او غضروفونو له مخې جوړېږي چې د پوزې تیغه د هغو دواړه سوري سره جلا کوي او همدارنګه د پوزې ژوروالی (nasal cavity) په دوه برخو ویشي. د نارینه وو پوزې له ښځینه وو څخه په اوسط ډول لویې دي. 

پوزه د ساه اخیستلو په بهیر کې مهم رول لري. د پوزې مایع د پوزې ژوروالی او پارانازال سینوسونه پوښي چې د تنفس کېدونې هوا د ګرمولو او مرطوب کولو دنده پرغاړه لري. د دغه ژوروالي په دیوالونو کې د پوزې مخازن (Nasal conchae) او صدف ډوله هډوکي په دغه بهیر کې مهم رول لوبوي. د پوزې په غارونو کې ویښتان بیا سږو ته د لویو زراتو له ننوتو مخه نیسي. پرنجی وهل له پوزې څخه د هغو ناغوښتل شوو زراتو د ویستو غبرګون دی چې مخاطي پوښښ تحریک کوي. پرنجی کول کېدای شي عفونت ولېږدوي، ځکه له امله یې په هوا کې معلق ذرات رامنځته کېږي او کوچني څاڅکي یې کولای شي د ناروغۍ انتقال کوونکي ذرات په ځان کې ولري. 

د پوزې بله تر ټولو مهمه دنده د شامې یا بوی کولو حس دی. د پوزې په پورتني ژوروالي کې د بوی کولو اپیتلیوم ساحه د بوی د تشخیص ځانګړي حجرات لري چې د دغې چارې مسئولیت پر غاړه لري. 

پوزه په خبرو کولو کې مهم رول لري. خیشومي غږ لرونکي (Nasal vowels) او خیشومي بې غږه حروف (nasal consonants) د نسلایزیشن (nasalisation) په بهیر کې رامنځته کېږي. د پارانازال سینوسونو منځ خالي ژورغالي د غږیزو دهلیزونو په توګه عمل کوي چې خبرې کول او نور ټول غږونه اصلاح او پیاوړي کوي. 

د پوزې د شکل د بدلون او یاهم جوړښتي عیبونو د اصلاح په موخه د پلاستیکي جراحۍ ګڼ شمېر لارې چارې شتون لري چې په رینوپلاستي پېژندل کېږي. په پوزه کې نواقص کېدای شي مادرزادي او یا هم د پزې د اختلالاتو او پړسوب له امله وي چې اصلاحي لارې چارې یې ترمیم کوونکې جراحۍ ته اړوندېږي. د پوزې د شکل د تغیر په موخه انتخابي لارې چارې بیا د ښکلې کوونکې جراحۍ برخه دي. 

== چارې ==

=== تنفس ===
پوزه په تنفسي سیسټم کې د پورتنۍ تنفسي مجرا لومړنی غړی دی. د تنفس په بهیر کې د دغه غړي اصلي دنده د هوا تامین او د هغو په ګرمولو او فیلتر کولو سره د تنفس لپاره د هغو برابرول دي. د پوزې په غارونو کې ویښتان لوی ذرات رانیسي او نه پرېږدي هغه سږو ته ورسېږي. &lt;ref name=&quot;Saladin&quot;&gt;{{cite book|last1=Saladin|first1=K|title=Human anatomy|date=2011|publisher=McGraw-Hill|isbn=9780071222075|page=480|edition=3rd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;anatomy&quot;&gt;{{cite book|last1=Saladin|first1=K|title=Human anatomy|publisher=McGraw-Hill|isbn=9780071222075|pages=633–636|edition=3rd|year=2011}}&lt;/ref&gt;

د پوزې په هر ژورغالي کې د پوزې درې مخازن د هوا د تېرېدو لپاره څلور لارې جوړوي چې د هغو په اوږدو کې هوا په څرخ راځي او د نازوفارنکس لوري ته حرکت کوي. د پوزې داخلي جوړښت او ژورغالي، له دې ډلې مخازن او پارانازل سینوسونه د تنفس شوې هوا د تهویې په موخه یو موټۍ سیسټم په پوزه کې جوړوي. په دغه بهیر کې د پوزې د مخاط اصلي رول هم شاملېږي چې په پایله کې یې د سږو د عملکرد سره برابره او د هغو د داخلي محیط د خوندي ساتلو په موخه سمه هوا سږو ته لار مومي. د مخازنو او غوښې ترمنځ رامنځته شوی بیروبار د مخاط په واسطه د هوا مرطوب کېدو او فلتر کېدو ته لار برابروي. له دې امله د تنفسي سیسټم دغه پورتنی غړی د تنفسي سیسټم لاندنیو ظریفو غړو ته د هوا د تېرېدو پر مهال تر ډېره محافظتي رول لوبوي. &lt;ref name=&quot;Van Cauwenberge&quot;&gt;{{cite journal|last1=Van Cauwenberge|first1=P|last2=Sys|first2=L|last3=De Belder|first3=T|last4=Watelet|first4=JB|title=Anatomy and physiology of the nose and the paranasal sinuses.|journal=Immunology and Allergy Clinics of North America|date=February 2004|volume=24|issue=1|pages=1–17|doi=10.1016/S0889-8561(03)00107-3|pmid=15062424}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Sahin-Yilmaz&quot;&gt;{{cite journal|last1=Sahin-Yilmaz|first1=A|last2=Naclerio|first2=RM|title=Anatomy and physiology of the upper airway.|journal=Proceedings of the American Thoracic Society|date=March 2011|volume=8|issue=1|pages=31–9|doi=10.1513/pats.201007-050RN|pmid=21364219}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bettejewski&quot;&gt;{{cite journal|last1=Betlejewski|first1=S|last2=Betlejewski|first2=A|title=[The influence of nasal flow aerodynamics on the nasal physiology].|journal=Otolaryngologia Polska = the Polish Otolaryngology|date=2008|volume=62|issue=3|pages=321–5|doi=10.1016/S0030-6657(08)70263-4|pmid=18652158}}&lt;/ref&gt;

پرنجی وهل یوه محافظتي مهمه چاره ده چې د خولې او پوزې له لارې د ناغوښتلو زراتو د بېرته ویستلو په موخه د پوزې د مخاط په تحریک سره ترسره کېږي. فوټیک پرنجی (له نور سره غبرګون ښوونکی پرنجی) هغه غبرګون دی چې د مختلفو محرکینو لکه تېز نور له امله رامنځته کېږي. پوزه همدارنګه د تنفس کېدونې هوا د تودوخې اړوند د حسي اطلاعاتو د انتقال وړتیا لري. &lt;ref name=&quot;Songu&quot;&gt;{{cite journal|last1=Songu|first1=M|last2=Cingi|first2=C|title=Sneeze reflex: facts and fiction.|journal=Therapeutic Advances in Respiratory Disease|date=June 2009|volume=3|issue=3|pages=131–41|doi=10.1177/1753465809340571|pmid=19617285|s2cid=38183174}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Garcia-Moreno&quot;&gt;{{cite journal|date=January 2006|pmid=16525923|last1=García-Moreno|first1=J. M.|title=Photic sneeze reflex or autosomal dominant compelling helio-ophthalmic outburst syndrome|journal=Neurologia (Barcelona, Spain)|volume=21|issue=1|pages=26–33}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Geurkink&quot;&gt;{{cite journal|last1=Geurkink|first1=N|title=Nasal anatomy, physiology, and function.|journal=The Journal of Allergy and Clinical Immunology|date=August 1983|volume=72|issue=2|pages=123–8|pmid=6350406|doi=10.1016/0091-6749(83)90518-3}}&lt;/ref&gt;

داسې انګېرل کېږي چې د پوزې په ډولونو کې تغیرات کېدای شي د سیمو له مخې د تودوخې او رطوبت اړوند بدلونونو سره اړیکه ولري، خو دا هم کېدای شي چې د یو شمېر نورو عواملو لکه جنسي انتخاب له امله رامنځته شوي وي. &lt;ref&gt;Zaidi, Arslan A., Brooke C. Mattern, Peter Claes, Brian McEcoy, Cris Hughes, and Mark D. Shriver. &quot;Investigating the case of human nose shape and [[Climate change adaptation|climate adaptation]].&quot; PLoS genetics 13, no. 3 (2017): e1006616.&lt;/ref&gt;

=== د بوی کولو حس ===
پوزه همدارنګه د شامې یا بوی کولو په حس کې مهم رول لري. پوزه د بوی کولو اړوند د تخصصي حجراتو برخه لري چې په کې د شامې اړوند نیورونونه شتون لري او د شامې د حس مسئولیت پر غاړه لري. د پوزې په لاندني ژورغالي کې د بوی کولو مخاط د بوي کولو د غدودو (olfactory glands) په نامه یو ډول غدې لري چې د بوی له حس سره مرسته کوي. د پوزې مخازن همدارنګه د بوی کولو برخې ته د هوا د جریان په هدایت کولو سره د بوی کولو په عملیه کې مرسته کوي. &lt;ref name=&quot;Bettejewski2&quot;&gt;{{cite journal|last1=Betlejewski|first1=S|last2=Betlejewski|first2=A|title=[The influence of nasal flow aerodynamics on the nasal physiology].|journal=Otolaryngologia Polska = the Polish Otolaryngology|date=2008|volume=62|issue=3|pages=321–5|doi=10.1016/S0030-6657(08)70263-4|pmid=18652158}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bluestone&quot;&gt;{{cite book|last=Bluestone|first=Charles|title=Pediatric otolaryngology|year=2002|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-0-7216-9197-8|url=https://books.google.com/books?id=y5rpEdeKtJEC&amp;q=nasal+glands&amp;pg=PA879}}&lt;/ref&gt;

=== خبرې کول ===
آواز د سږو له لوري د فشار راوړو له امله رامنځته کېږي. دغه چاره د پوزې د لارې د هوا د اخیستو د بهیر په مرسته چې ورته نسلایزېشن ویل کېږي تنظیم کېږي. په دغه چاره کې د غږ لرونکو حروفو د تولید په موخه د کوچنۍ ژبې لاندې راتلل او همدارنګه د بې غږه حروفو د تولید په موخه د خولې او پوزې له لارې د هوا وتلو ته اجازه ورکول شاملېږي.  &lt;ref name=&quot;Saladin20122&quot;&gt;{{cite book|last1=Saladin|first1=Kenneth|title=Anatomy &amp; physiology : the unity of form and function|date=2012|publisher=McGraw-Hill|isbn=9780073378251|pages=856|edition=6th}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;T and D2&quot;&gt;{{cite book|last1=Tortora|first1=G|title=Principles of anatomy &amp; physiology.|date=2011|publisher=Wiley|isbn=9780470646083|page=875|edition=13th.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Laver&quot;&gt;{{cite book|last1=Laver|first1=John|last2=John|first2=Laver|title=Principles of Phonetics|url=https://books.google.com/books?id=zxKCbu536Z8C&amp;q=nasal+clicks&amp;pg=PA178|publisher=Cambridge University Press|access-date=27 November 2019|language=en|date=12 May 1994|isbn=9780521456555}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ohala&quot;&gt;{{cite web |last1=Ohala |first1=John |title=The Phonetics of Nasal Phonology:Theorems and Data |url=http://linguistics.berkeley.edu/~ohala/papers/nasal93.pdf |access-date=27 November 2019 |website=berkeley.edu}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>4ux5n7cyps39fi5avubejv8r282a40r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ايټالوي-ترکي جګړه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63439</id>
    <revision>
      <id>284090</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:23:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14457" xml:space="preserve">د ترکيې ايټاليې جګړه د ايټاليې د پاچايۍ او عثماني سترواکۍ تر منځ د ۱۹۱۱ز کال د سپتمبر له ۲۹ نېټې څخه د ۱۹۱۲ز کال د اکتوبر تر ۱۸مې نېټې پورې پېښه شوې وه. د دې ټکر په پايله کې، ايټاليې عثماني طرابلس ولايت ونيو، په کوم کې چې مهم فرعي ولايتونه فيزان، سيرينيکا (برقة) او خپله طرابلس شامل وو. دا سيمې د ايټالوي طرابلس او سايرينيکا (برقة) مستعمرې وګرځېدې، کومې چې وروسته په ايټالوي ليبيا کې مدغمې شوې.

د جګړې پر مهال ايټالوي ځواکونو د «اجين» په سمندرګي کې د «دوديکانيز» تاپوګان هم ونيول. په ۱۹۱۲ز کال کې د «اوچي» په تړون کې ايټالويانو موافقه وکړه چې «ډوډيکانيز» به بېرته عثماني سترواکۍ ته وسپاري. په هر حال، د متن د ابهام او تر څنګ يې د عثماني سترواکۍ لپاره ناسمې پېښې (د بالکان جګړې او د لومړۍ نړيوالې جګړې پيل)، په دې ټاپوګانو کې په لنډمهالي ډول د ايټالوي ادارې جوړولو سره مرسته کړه او بالاخره ترکيه د ۱۹۲۳ز کال د لوزان تړون په پنځلسمه ماده کې په دې ټاپوګانو  له خپلو ټولو ادعاوو تېره شوه.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Treaty of Lausanne, October, 1912. |url=http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos142.htm |access-date=25 March 2018 |website=www.mtholyoke.edu}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wwi.lib.byu.edu&quot;&gt;{{cite web |title=Treaty of Lausanne - World War I Document Archive |url=http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_Lausanne |access-date=25 March 2018 |website=wwi.lib.byu.edu}}&lt;/ref&gt;

که څه هم دا جګړه ډېره کوچنۍ وه، بيا هم د لومړۍ نړيوالې جګړې لپاره يوه مقدمه وه، ځکه چې د بالکان په ايالتونو کې يې ملتپالنه وزېږوله. دې ته په کتنې سره چې ايټالويانو په څومره اسانۍ سره کمزورو شويو عثمانيانو ته ماتې ورکړې وه، د بالکان د اتحاديې غړيو په عثماني سترواکۍ بريد کړ او په دې ډول يې مخکې تر دې چې دوی له ايټاليې سره جګړه پای ته ورسوي، د بالکان لومړۍ جګړه پيل کړه.&lt;ref name=&quot;Stanton&quot;&gt;{{cite book|author=Andrea L. Stanton et al eds.|title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC&amp;pg=RA1-PA310|year=2012|publisher=SAGE|page=310|isbn=9781412981767}}&lt;/ref&gt;

ايټالوي-ترکي جګړۍ ګڼ تخنيکي بدلونونه وليدل، تر ټولو مهم يې په جګړه کې د الوتکو کارول دي. د ۱۹۱۱ز کال د اکتوبر په درويشتمه نېټه، د « Capitano Carlo Piazza» په نوم يو ايټالوي پيلوټ د نړۍ د لومړي فضايي جاسوسي ماموريت په توګه په ترکي لیکو الوت وکړ او د نومبر د مياشتۍ په لومړۍ نېټه، په ليبيا کې د « Sottotenente Giulio Gavotti» له خوا لومړی فضايي بم په ترکانو وغوځول شو، دا بم د «Etrich Taube » ډوله الوتکې له ابتدايي ماډل څخه غورځول شوی و. ترکان لومړي هغه کسان و چې د ټوپکو په کارولو سره يې لومړۍ الوتکه رانسکوره کړه. د نوې ټيکنالوژۍ بل استعمال د بې سيم ټيليګرافي مرکزونو د شبکې کارول و، کوم چې د لومړيو کېناستلو څخه سملاسي وورسته جوړ شوي وو. د بې سيم ټيلي ګرافي مخترع  « Guglielmo Marconi» ليبيا ته ولاړ، څو د ايټاليې د انجنيرانو له قول اردو سره تجربې تر سره کړي.&lt;ref&gt;{{cite web |last=Maksel |first=Rebecca |title=The World's First Warplane |url=http://www.airspacemag.com/daily-planet/the-worlds-first-warplane-115175678/?no-ist= |access-date=25 March 2018 |website=airspacemag.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;U.S. Centennial of Flight Commission: [http://www.centennialofflight.gov/essay/Air_Power/Pre_WWI/AP1.htm Aviation at the Start of the First World War] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121009223955/http://www.centennialofflight.gov/essay/Air_Power/Pre_WWI/AP1.htm|date=2012-10-09}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;James D. Crabtree: ''On air defense'', {{ISBN|0275947920}}, Greenwood Publishing Group, [https://books.google.com/books?id=cJAwkoYgghQC&amp;pg=PA9&amp;dq=italo+turkish+war+1911+deployed+airplanes&amp;hl=de&amp;sa=X&amp;ei=YP0wUYXBJon12wW77YCoDQ&amp;ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=%22shot%20down%20by%20ground%20fire%20as%20the%20turks%22&amp;f=false page 9]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Wireless telegraphy in the Italo-Turkish War]]&lt;/ref&gt;

== شاليد ==
پر ليبيا د ايټاليې د ادعاوو تاريخ د ۱۸۷۷-۱۸۷۸ز کلونو د جګړې پر مهال د روسانو له خوا د عثماني سترواکۍ ماتې او په ۱۸۷۸ز کال کې په برلين کې له کانګريس وروسته بحثونو سره اړيکه لري، په کومو کې چې فرانسې او انګلستان د فرانسې له خوا د تونس او د برتانيې له خوا د قبرص پر نيولو موافقه کړې وه، کومې دواړه سيمې چې له زوال سره مخ عثماني سترواکۍ برخې وې. کله چې ايټالوي ديپلوماتانو په دې اړوند د خپل دولت د ممکنه مخالفت اشاره وکړه، فرانسويانو په ځواب کې وويل چې طرابلس به د ايټاليې لپاره د دې سيمو سيال وي، کوم چې د ۱۸۸۷ز کال د فبرورۍ په مياشت کې له برتانوي حکومت سره د ديپلماتيکو يادښتونو د تبادلې له لارې یو پټ تړون وکړ. په دې تړون کې موافقه شوې وه چې ايټاليه به په مصر کې د برتانيې د نيواک څخه ملاتړ کوي او برتانيه به په همدې ډول په ليبيا کې د ايټاليې له نفوذ څخه ملاتړ وکړي. په ۱۹۰۲ز کال کې، ايټاليې او فرانسې يو پټ تړون لاسلیک کړی و، په کوم کې چې په مراکش او طرابلس کې د مداخلې د ازادۍ اجازه ورکړل شوې وه. د ايټاليې د بهرنيو چاروزير « Giulio Prinetti» او د فرانسې سفير « Camille Barrère» تر منځ د شوې دې تړون تر مخې په شمالي افريقا د واک تر لاسه کولو لپاره د دې دواړو هېوادونو تر منځ تاريخي دوښمني پای ته ورسېده. په همدې کال کې، برتانوي حکومت له ايټاليې سره ژمنه وکړه چې «د ليبيا په حيثيت کې هر ډول بدلون به د ايټاليې د ګټو په تاييد سره تر سره کېږي». د دې اقداماتو موخه د درې اړخيز اتحاد په وړاندې د ايټاليې د ژمنتيا کمول او همدا راز د المان کمزوري کول و، کومو ته چې فرانسې او برتانيې په اروپا کې د خپلو سترو مخالفينو په سترګه کتل. د انګلستان او روسيې د کنوانسيون او درې اړخيزې موافقې څخه وروسته، زار نيکولس دويم او پاچا ويکټر ايمانويل درېیم په ۱۹۰۹ز کال کې د «ريکونيګي» معامله وکړه، په کومه کې چې روسيې په باسفورس د روسيې واک لپاره د ايټاليې د ملاتړ په بدل کې په طرابلس او سايرينيکا کې د ايتلاف ګټې ومنلې. په هر حال، ايټالوي حکومت د دې فرصت د درک کولو لپاره ډېر کم څه وکړل او په همدې بنسټ د ليبيا د سيمې او سرچينو په اړوند معلومات په راتلونکو کلونو کې بې بېلګی و. په استعمار پلوۍ کې له زياتوالي سره سفارتي خنډونه لرې شول. په ۱۹۰۸ز کال کې، د ايټاليې استعماري دفتر د استعماري چارو د مرکزي رهبرۍ درجې ته لوړ کړای شو. ملتپال « Enrico Corradini» په ليبيا کې د فعاليت لپاره د ولسي بلنې مشري وکړه او په ۱۹۱۱ز کال کې د « L'Idea Nazionale» په نوم د ملتپالې ورځپاڼې سره يو ځای يې د بريد غوښتنه وکړه. د ۱۹۱۱ز کال د مارچ په مياشت کې ايټالوي رسنيو پر ليبيا د بريد لپاره د پراخې کچې مبارزې پيل کړې. دا سيمه يې په خيالي ډول به کانونو شتمنه او له اوبو ډکه وښودله چې ساتنه يې یواځې څلور زره عثماني سرتېرو کوله. همدا راز، د دې سيمې خلک د عثمانيانو مخالف او د ايټالويانو ملګري وښودل شول او داسې وړانديز يې وکړ چې په راتلونکې کې کوم بريد به د پوځي رسمي ګزشت څخه زيات څه نه وي.&lt;ref&gt;{{cite book|author=A.J.P. Taylor|title=The Struggle for Mastery in Europe, 1848-1918|url=https://books.google.com/books?id=r_YkAQAAMAAJ|year=1954|page=311|isbn=9780195014082}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Andrea Ungari|title=The Libyan War 1911-1912|url=https://books.google.com/books?id=29oxBwAAQBAJ&amp;pg=PA117|year=2014|page=117|isbn=9781443864923}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Alliance System / System of alliances |url=http://www.thecorner.org/hist/wwi/alliance.htm |access-date=2007-04-03 |work=thecorner.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|lccn=2012515665|last=Clark|first=Christopher M.|author-link=Christopher Clark|isbn=9780713999426|title=The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914|location=London|publisher=[[Allen Lane]]|year=2012|page=244}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Clark, pp. 244-245&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Stanton2&quot;&gt;{{cite book|author=Andrea L. Stanton et al eds.|title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC&amp;pg=RA1-PA310|year=2012|publisher=SAGE|page=310|isbn=9781412981767}}&lt;/ref&gt;

ايټالوي حکومت تر ۱۹۱۱ز کال پورې د عثماني سترواکۍ د ساتنې لپاره ژمن پاتې شو، کوم چې د دې هېواد الماني اتحادي نژدې ملګری و. لومړي وزير « Giovanni Giolitti» په عثماني البانيه ملتپالې غوښتنې رد کړې، کوم ته چې د ۱۹۱۱ز کال د دوبي د موسم تر پايه پورې د ممکنه نيواکګرې طرحې په سترګه کتل کېدل.

بيا هم، د «اګادير» بحران سياسي محاسبې بدلې کړې، د کوم پر مهال چې په ۱۹۱۱ز کال کې په مراکش کې د يو فرانسوي پوځي اقدام له امله د يو فرانسوي ساتونکي دولت د منځ ته راتلو لامل وګرځېد. له دې وروسته ايټالوي مشرتابه پرېکړه وکړه چې د نيواکګرو طرحو لپاره ولسي غوښتنې په خوندي طريقې سره منلای شي. درې اړخيز تړون ځواکونه یې تر لوړې کچې ملاتړ کوونکي و. د برتانيې د بهرنيو چارو وزير «ايډوارډ ګري» د جولای په اته ويشتمه ايټالوي سفير ته وويل چې د عثمانيانو پر ځای به له ايټاليې څخه ملاتړ وکړي. د سپتمبر په نولسمه نېټه، «ګري» د بهرنيو چارو وزير دايمي مرستيال «سر ارتور نيکلسن»، لومړي بارون کارنوک ته لارښونه وکړه چې برتانيه او فرانس بايد پر ليبيا د ايټاليې په طرحو کې لاسوهنه ونه کړي. په ورته وخت کې، د روسيې حکومت ايټاليه وهڅوله چې «په سملاسي او پرېکنده طريقه» اقدام وکړي.&lt;ref&gt;Clark, pp. 245-246&lt;/ref&gt;

له ايتلافي ځواکونو سره د خپلو اړيکو په خلاف، ايټاليې په سترې کچې سره په درې اړخيز ايتلاف کې خپل پوځي متحدين له نظره وغورځل. « Giolitti» او د بهرنيو چارو وزير « Antonino Paternò Castello» د سپتمبر په څوارلسمه نېټه د يو پوځي کمپاين پر پيل کولو موافقه وکړه «مخکې تر دې چې اتريشي-الماني حکومتونه ورباندې خبر شي». دا مهال المان د روم او قسطنطنيې تر منځ د درېمګړي په توګه په فعال ډول هڅې کولې او د اتريش-هنګري د بهرنيو چارو وزير « Alois Lexa von Aehrenthal» بيا بيا اټاليې ته خبرداری ورکړ چې په ليبيا کې د پوځي اقدام له امله به د عثماني سترواکۍ خپلواکي له ګواښ سره مخ شي او په ختيځه موضوع کې به بحران پيدا کړي، کوم څه به چې د بالکان ټاپووزمه او د اروپايي ځواک توازن بې ثباته کړي. ايټاليې هم د دې پايلې وړاندوينه کړې وه، ځکه چې « Paternò Castello» په جولای کې پاچا او « Giolitti» ته په يو راپور کې په ليبيا کې د پوځي اقدام او د هغې پر ضد لاملونه يې توضيح کړي وو، هغه دا اندېښنې څرګندې کړې وې چې د بالکان بغاوت چې احتمال شته پر ليبيا د ايټاليې له بريد وروسته سرراپورته کړي، شونې ده چې اتريش-هنګري اړ کړي، څو د بالکان په هغو سیمو کې پوځي اقدامات وکړي، په کومو کې چې ايټاليې ادعا کړې.&lt;ref&gt;Clark, pp. 246&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>12gappqg8aho16d2ntn7yemnyfszvzh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د څلورو کونجونو پاچا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63440</id>
    <revision>
      <id>284091</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:26:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10598" xml:space="preserve">د نړۍ د څلورو کونجونو پاچا (په سومري ژبه: ''lugal-an-ub-da-limmu-ba'' ، په اکاديايي ژبه: ''šarru kibrat 'arbaim'', ''šar kibrāti arba'i'',  یا ''šar kibrāt erbetti'') په بدیل/مترداف ډول د نړۍ د څلورو ګوټونو د پاچا، د جنت د څلورو کونجونو پاچا یا د نړۍ د څلورو کونجونو پاچا په توګه ژباړل شوی او تر ډېره په ساده او لنډ ډول د څلورو کونجونو د پاچا په نوم ياديږي د هغه پرسنتيژ نوم و چې په لرغوني بین النهرین کې يې ځواکمنو پاچاهانو ادعا کوله. که څه هم د نړۍ د څلورو کونجونو اصطلاح په‌خپله بین النهرین کې دننه ځانګړو جغرافیه‌يي سیمو ته ويل کېږي خو ګمان کېږي چې دا ځایونه (د لومړي ځل کارولو پر مهال) د نړۍ واقعي څنډو ته څېرمه ځایونه ښيي او په همدې ترتيب دا لقب باید د «ټولې نړۍ د پېژندل شوي پاچا» معادل وبلل شي؛ چې دا پر ټوله نړۍ او څه چې په نړۍ کې شته د نړیوال حاکمیت ادعا ده.  {{sfn|Bachvarova|2012|p=102}}{{sfn|Raaflaub|Talbert|2010|p=153}}{{sfn|Karlsson|2013|p=135}}{{sfn|Roaf|Zgoll|2001|p=284}}{{sfn|Levin|2002|p=360}}{{sfn|Maeda|1981|p=4}}

دا لقب د لومړي ځل لپاره له ميلاد څخه مخکې په ۲۳مه پېړۍ کې د اکادیانو د امپراتورۍ د نارم-سېن له‌خوا وکارول شو او وروسته د نيو-سومري امپراتورۍ د واکمنانو له‌خوا وکارول شو او وروسته له‌منځه لاړ. دا لقب د اشور د ځينې واکمنانو له‌خوا بېرته راژوندی شو او په ځانګړي ډول د نیو-اشوري امپراتورۍ په دوران کې ممتاز شو. تر ټولو وروستی واکمن چې د دې لقب مدعي و له ميلاد څخه مخکې په ۵۳۹ کال کې د بابل تر فتحې وروسته د ايران لومړنی هخامنشي پاچا لوی کوروش و. 

دا امکان شته چې لږ تر لږه د اشور واکمنانو تر منځ د څلورو کونوجونو د پاچا لقب له عادي لارو څخه په میراث نه وي وړل شوی. لکه څنګه چې دا لقب د ټولو اشوري پاچاهانو لپاره نه دی تاييد شوی او ځينو ته یوازې د هغوی د واکمنۍ په څو کلونو کې تاييد شوی، ښايي هر پاچا به په جلا ډول په احتمالي توګه د قطب‌نما په څلورو واړو کونجونو کې د بریالیو پوځي لښکر لېږدونو له لارې دا لقب خپل کړی وي. دې ته ورته لقب šar kiššatim (د هر څه پاچا) یا «د نړۍ پاچا» هم کایدي سرچينه لري او د ځيني نواشیري پاچاهانو لپاره تایید شوی، دې لقب ښايي اوو بریاليو لښکر لېږدونو ته اړتیا لرله. د دغه دوو لقبونو د کره معناوو تر منځ توپیر ښايي دا وي چې «د نړۍ پاچا» پر کایناتو د واکمنۍ ادعا لرله حال دا چې د نړۍ د څلورو کونجونو پاچا د ځمکني قلمرو ادعا کوله. 

== «د نړۍ د څلورو کونجونو» معنا ==
د څلورو کونجونو اصطلاح په څو لرغونو اسطورو/کیسو او کاینات پېژندنه کې راڅرګنديږي چې نږدې د قطب‌نما له څلورو واړو ټکو سره سمون لري. په ډېری دغو نمایشونو کې څلور اصلي سیندونه له دغو څلورو کوجونو څخه تېرېږي او اوبه يې د نړۍ څلورمه برخه (ربع) اوبه کوي. د بین النهرین اکادیانو له نظره دا اصطلاح هغه مهال د نړۍ په څنډو کې څلورو پېژندل شویو سیمو ته ویل کېږي؛ په شمال کې سوبارتو (په احتمالي ډول د اشور اړوند سیمه)، په لویديځ کې مارتو (نږدې د نننۍ سوریې مطابق)، په ختيځ کې اېلام او په سویل کې سومر. د دې لقب رامنځته کوونکی اکادي نارم-سېن (چې له ميلاد څخه مخکې يې له ۲۲۱۸ څخه تر ۲۲۵۴ کال پورې واکمني وکړه) ښايي له جغرافیه‌يي پلوه پر اېلام، سوربارتو، امورو او اکد (چې په ترتیب سره د ختيځ ، شمال، لویديځ او سویل استازولي کوي) سیمو د خپلې واکمنۍ له امله دا اصطلاح کارولې.   {{sfn|Hallo|1980|p=189}}{{sfn|The Four Quarters of the World|p=}}

په دې توګه دا اصطلاح تر یوې کچې یوه روښانه جغرافیه‌يي سیمه تشرېح کوي چې د بین النهرین او د هغه شاوخوا سیمې په‌کې شاملېږي، خو باید ټولې نړۍ ته په اشارې درک شي. کله چې دا لقب د لومړي ځل لپاره وکارول شو، یعنې له میلاد څخه مخکې په ۲۲۰۰ کال کې بین النهرین‌یانو ټول بین النهرین له ټولې نړۍ سره یو شان باله؛ دا سیمه ډېره حاصل‌خېزه او ګڼ‌نفوسه وه او له هر لور څخه د خالي او نامېشتو سیمو په واسطه احاطه شوې وه. د نړۍ د څلورو کونجونو د پاچا لقب باید په دې معنا وي چې لرونکی يې د ټولې نړۍ او هرڅه چې په نړۍ کې دي د هغو ټولو واکمن دی. دا لقب د «ټولې پېژندل شوې نړۍ د پاچا» په توګه پېژندلی شو. په دې توګه دا لقب د مرسیزم (یوه لفظي وسیله چې په هغه کې د ټول دوه متضادې برخې د یو شي ټول ته په اشارې سره ترکیب شوې دي، ژباړن) یوه بېلګه ده چې متضاد مفاهیم سره ترکیبوي تر څو یو ټول ته اشاره وکړي (د نړۍ په څنډو کې څلور کونجونه هغه لقب دی چې په نړۍ کې ټولو شته شیانو ته اشاره کوي).    {{sfn|Raaflaub|Talbert|2010|p=153}}{{sfn|Waltke|2007|p=456}}{{sfn|Liverani|2013|p=120}}

== تاريخچه ==

=== مخینه (له میلاد څخه مخکې ۲۳۳۴-۲۹۰۰) ===
په بین النهرين کې د خانداني لړۍ د لومړنۍ دورې په بهیر کې (له ميلاد څخه مخکې نږدې د ۲۳۵۰ تر ۲۹۰۰ کال کې) د ښاري دولت بېلابېلو واکمنانو به په تر ډېره له خپلې خاورې څخه پر لرې سیمو او ښارونو برید کاوه چې په ډېری حالاتو کې يې خپله د دوی لپاره هم جزي عواقب لرل. چې موخه يې د نورو دولتونو او ښارونو په پرتله د غوره موقعیت د خوندي کولو لپاره د لنډمهاله کوچنيو امپراتوریو رامنځته کول وو. د امپراتوریو دا لومړني رامنځته کېدل وهڅول شول ځکه ډېر ځواکمن پاچاهان تر ډېره له ډېرو معتبرو لقبونو لکه لوګال (د کلیمې کره معنا لوی سړی ده، تر ډېره د پاچا په معنا تعبیرېږي، احتمالي معنا يې پر پوځ دلالت کوي) سره هڅول کېدل. ډېری دغو لومړنیو واکمنانو د دې پر ځای چې دا القاب په ميراثي ډول خپل کړي په‌خپله يې ترلاسه کړي و. {{sfn|Liverani|2013|p=120}}

په پاي کې دا تر ټولو دولتونو او ښارونو څخه د معتبر او ځواکمن دولت هڅه پر ټولې نړۍ د واکمنۍ لپاره د عمومي جاه‌طلبۍ لامل شوه. له کله نه چې بین النهرین له ټولې نړۍ سره برابر و سومري ښارونه (د شوش، ماري او اسور ښارونه د نړۍ ګوټ کوټ ته نږدې پراته وو) ډېر لرې جوړ شوي وو د نړۍ څنډو ته رسېدل ممکن برېښېدل. په دې وخت کې ګمان کېده چې ښکتنی سیند به د فارس خليج او برنی/پورتنی سیند به مدیترانه وي.  {{sfn|Liverani|2013|p=120}}

هغه واکمنانو چې پر کایناتو د واکمنۍ مقام تر لاسه کولو هڅه کوله، درېیمې بي لړۍ/ IIIb (له میلاد څخه مخکې نږدې ۲۳۵۰ تر ۲۴۵۰ کال)  په دوران کې ډېر عام شول چې په ترڅ کې يې دوه مخکښې بېلګې ثابتې شوې دي. لومړنۍ يې لاګولانومونډو (Lugalannemundu) د ادب پاچاهي چې د سومري پاچاهانو د نوم‌لړ په واسطه ادعا شوې (که څه هم دا لیکنه ډېره وروستۍ ده چې تر یوې کچې د لاګولانومونډو د پراخې واکمنۍ په اړه شک رامنځته کوي). چې لویه امپراتوري یې رامنځته کړه او ټول بین النهرین ته يې پوښښ ورکاوه او له مدرنې سوریې څخه تر ایران پورې رسېږي ويل کېږي چې هغه څلور کوټونه خپل تابع وګرځول. دویمه يې د اوروک پاچا لوګلزاګېسي (Lugalzaggesi) وه چې ټول لاندينی بین النهرین يې فتحه کړ او ادعا يې وکړه (له‌دې سره سره چې حقیقت داسې څه نه و) چې د هغه قلمرو له پورتني سیند څخه تر ښکتني سیند پورې يې دوام درلو. لوګلزاګېسي  په لومړيو کې د اوروک پاچا و او د ځمکې د پاچا (په سومري ژبه: ''lugal-kalam-ma'') لقب يې پر کایناتو د واکمنۍ د ادعا لپاره وټاکه. دا لقب همدارنګه د  پخوانیو سومري پاچاهانو لکه د اوروک پاچاهۍ د انشاکوشانا په واسطه چې د ټول سومر د کنترول مدعیان وو کارول شوې ده.   {{sfn|Maeda|1981|p=4}}{{sfn|McIntosh|2017|p=167}}{{sfn|Ur III Dynasty|}}{{sfn|Liverani|2013|pp=120–121}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>f15c3e1ww66d26hhj9ot3auu2ilhkr6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د قسطنطنيې اشغال</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63441</id>
    <revision>
      <id>284092</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:28:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13269" xml:space="preserve">د برتانوي، فرانسوي، ايټالوي او يوناني ځواکونو له خوا د عثماني سترواکۍ د پلازمينې د قسطنطنيې نيول (اشغال) (۱۹۱۸ د نومبر ۱۳-۱۹۲۳ د اکتوبر ۴)، د «مدروس» له اوربند سره سم تر سره شول، کوم څه چې په لومړۍ نړیواله جګړه کې د عثماني سترواکۍ ګډون پای ته ورساوه. لومړي فرانسوي سرتيري د ۱۹۱۸ز کال د نومبر په دولسمه نېټه دې ښار ته ننوتل، له هغوی يوه ورځ وروسته برتانوي ستري داخل شول. ايټالوي ځواکونه د ۱۹۱۹ز کال د فبرورۍ په اومه نېټه هلته پلي شول.

متحدو ځواکونو د قسطنطنيې (اوس استانبول) د برخو پر بنسټ سيمې ونیولې او د ۱۹۱۸ز کال د ديسمبر په لومړيو کې يې يوه متحده پوځي اداره جوړه کړه. د دې سيمې نيولو دوه پړاوه درلودل: د لنډمهالي اوربند سره سم لومړي پړاو په ۱۹۲۰ز کال کې د «Sèvres» تړون سره سم لا زياتې رسمي ادارې ته لاره برابره کړه. بالاخره، د لوزان تړون، کوم چې د ۱۹۲۳ز کال د جولای په څلور وېشتمه نېټه لاسليک شوی و، د دې نېواک د پای ته رسېدو لامل وګرځېد. د متحدو ځواکونو وروستي سرتيري د ۱۹۲۳ز کال د اکتوبر په څلورمه نېټه له دې ښاره ووتل او د انقرې د حکومت لومړي سرتيري چې مشري يې «Şükrü Naili Pasha» (درېيم قول اردو) کوله، دې ښار ته داخل شول او د ۱۹۲۳ز کال د اکتوبر په شپږمه نېټه يې د ښار د تر لاسه کولو مراسم تر سره کړل، کومه چې د قسطنطنيې د ازادۍ د ورځې په توګه يادېږي (په ترکي کې İstanbul'un Kurtuluşu)، هر کال د دې ورځې ياد تازه کېږي.&lt;ref name=&quot;liberation-of-istanbul&quot;&gt;{{cite web |date=6 October 2017 |title=6 Ekim İstanbul'un Kurtuluşu |url=https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/6-ekim-istanbulun-kurtulusu-2039060/ |publisher=[[Sözcü]]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۴۵۳ز کال کې د قسطنطنيې له سقوط وروسته ۱۹۱۸ز کال په لومړي ځل دا ښار نورو لاسونو ته غورځېدلی و. د «سمرنا» د نيولو سره سره، دې ترکي قومي خوځښت منځ ته راتګ ته وده ورکړه او په پايله کې يې په ترکيه کې د خپلواکۍ جګړه پيل شوه.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Turkey |url=https://www.britannica.com/place/Turkey |access-date=12 July 2018 |website=Encyclopaedia Britannica}}&lt;/ref&gt;

== شاليد ==
عثمانيانو اټکل کړی چې په ۱۹۲۰ز کال کې د قسطنطنيې د وګړو شمېر د ۸۰۰۰۰۰ او ۱۲۰۰۰۰۰ تر منځ و، د سرشمېرنې معلومات يې د بېلا بېلو مذهبي ادارو څخه راټول کړي و. په شمېرو کې غېر دقیق والی، د جنګي کډوالو بې شمېره نفوس او د ښار د حدودو په اړه د اختلاف څرګندونه کوي. نيم يا له دې کم يې مسلمانان و، پاتې ډېری يې یوناني ارتودوکس، ارمينيايي ارتودوکس او يهوديان وو؛ له جګړې مخکې په دې سيمه کې د پام وړ ختيځ اروپايي نفوس هم مېشت و.&lt;ref&gt;Clarence Richard Johnson Constantinople To-day; Or, The Pathfinder Survey of Constantinople; a Study in Oriental Social Life, Clarence Johnson, ed. (New York: Macmillan, 1922) p. 164''ff.''&lt;/ref&gt;

=== د نېواک قانونيت ===
د ۱۹۱۸۱ز کال د اکتوبر د دېرشمې نېټې د مدروس لنډمهالي اوربند کې، کومې چې په لومړۍ نړیواله جګړه کې د عثمانيانو ښکېلتيا ته د پای ټکی کېښود، د بوسپورس کلا او داردانيلس کلا د نیولو يادونه شوې ده. په همدې ورځ، «سومارسيټ ګو-کالتورپ»، څوک چې برتانوی لاسليک کوونکی و، د درې اړخيز تړون دريځ روښانه کړ چې ګوندې هغوی د قسطنطنيې په نيولو سره د حکومت د ختمولو يا په دې ښار د پوځي اشغال تر لاسه کولو هېڅ اراده نه لري. د دې ژبنۍ ژمنې او د اوربند په تړون کې د قسطنطنيې د نيولو د يادونې نه شتون د عثماني سترواکۍ لپاره حقيقتونه بدل نه کړل. امیرالبحر «سومارسيټ ګو-کالتورپ» د برتانيې دريځ داسې ښودلې چې «په هېڅ ترکي باندې د هېڅ ډول احسان او د هغوی لپاره د هېڅ ډول هيلې نه درلودل». عثماني لوری د «کالتورپ» له يو شخصي ليک سره بېرته پلازمېنې ته ستون شو، کوم ليک چې «روف اوربی» ته لیکل شوی و، په کوم ليک کې يې چې د برتانوي حکومت په استازيتوب ژمنه کړې وه چې د ابناګانو د کلاګانو د نيولو لپاره به يواځې برتانوي او فرانسوي سرتيري کارول کېږي. په نيول شويو سيمو کې به د خپلواکۍ د نښې په توګه يواځې کم شمېر عثماني سرتېرو ته د پاتې کېدو اجازه ورکړل شي.&lt;ref&gt;Criss, Bilge, ''Constantinople under Allied Occupation 1918–1923'', (1999) p. 1.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Simsir BDOA, 1:6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Yakn Tarihimiz, Vol. 2, p. 49.&lt;/ref&gt;

== پوځي اداره ==
متحدينو د مدروس له اوربند سملاسي وروسته د عثماني سيمو پر نيولو پيل وکړ؛ ديارلس ورځې وروسته، د ۱۹۱۸ز کال د نومبر په دولسمه نېټه، يو فرانسوي پوځي غونډ قسطنطنيې ته داخل شو. لومړي برتانوي سرتيري يوه ورځ وروسته ښار ته ننوتل. له دې وړاندې، د ۱۹۱۸ز کال په ديسمبر کې، اتحادي سرتېرو د قسطنطنيې ځينې سيمې نيولې وې، او د متحدينو پوځي اداره يې جوړه کړې وه. 

د ۱۹۱۹ز کال د فبروري په اومه نېټه، يو ايټالوي پوځي کنډک چې نولس افسران او ۷۴۰ سرتيري پکې وو په «ګالاټا» بندرګاه ښکته شو؛ يوه ورځ وروسته له دوی سره ۲۸۳ کارابينري هم يو ځای شول چې مشري يې ډګروال «بالډينو کيپريني» کوله. کارابينيري د پوليسو دندو سمبالښت ترلاسه کړ.

د ۱۹۱۹ز کال د فبرورۍ په لسمه نېټه، دې کميسیون د پوليسو د مسائلو په موخه ښار په درې برخو ووېشه: سټامبول (زوړ ښار) فرانسويانو ته ورکړل شو، پيرا ګالاټا برتانويانو ته، Kadıköy او Scutari ايټالويانو ته وسپارل شول. عالي کمیسار امير البحر سومارسيټ ګو کلتورپ د قسطنطنيې د پوځي سلاکار په توګه وټاکل شو.

=== د واک منځ ته راوړل ===
برتانويانو د پخوانۍ ادارې يو شمېر غړي ونیول او په مالټا کې يې نظربند کړل، څوک چې د لومړۍ نړيوالې جګړې پر مهال پر هغوی د شويو جنګي جرمونو د ادعاوو د محاکمې لپاره منتظر وو. کالتورپ پکې يواځې د توفيق پاشا د حکومت ترکي غړي او پوځي/سياسي څېرې شاملې کړې. هغه غوښتل دا پیغام ورکړي چې پوځي نېواک عملي شوی او دې نېواک ته له غاړې اېښودلو سرغړونه به سخته سزا وويني. د هغه دريځ له نورو شریکانو سره يو شان نه و. د دې تورنو په اړه د فرانسې د حکومت غبرګون مسلمان-ترکانو ته د زیان رسولو توپيري چلند و، په داسې حال کې چې بلغاريايي، اتريشي او الماني مجرمان تر اوسه نه نيول شوي وو او نه يې سپکاوی شوی و. په دې ډول، حکومت او سلطان په دې پيغام پوه شول. د ۱۹۱۹ز کال د فبرورۍ په مياشت کې، متحدينو  ته خبر ورکړل شو چې عثماني سترواکي د واکمنو پوځيانو په وړاندې له خپلو ټولو وسايلو سره سر ټيټوي. د شخړې د هر ډول سرچينې (د ارمينيايي موضوعاتو په ګډون) په اړه به د کميسيون له لارې څېړنې کېږي، کوم کميسيون ته چې بې پرې حکومتونه دوه حقوقي څارونکي استولای شي. د بهرنيو چارو وزارت سره د کالتورپ لیک دا و چې «د نيولو لپاره تر سره شوي اقدامات د ډاډ وړ دي او زه فکر کوم چې د قسطنطنيې د پرمختګ او اتحاد کمېټه يې وېرولې ده». &lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Public Record Office, Foreign Office, 371/4172/28138&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Public Record Office, Foreign Office, 371/4172/23004&lt;/ref&gt;

=== د شخړې حل ===
د کالتورپ پيغام سلطان په بشپړ ډول په نظر کې ونيو. دا مهال يو ختځ دود موجود و چې د جدي شخړو او کله کله د سرونو غورځېدلو پر مهال به چارواکو ته ډالۍ وړاندې کېدې. د عثماني ادارې د خونديتابه او ساتنې څخه بله لوړه موخه نه وه. که د پرمختګ او اتحاد د کميټې پر ځينو غړیو تور پورې کولو سره د کالتورپ غصه کمه کړای شوې وای، نو عثماني سترواکۍ به په دې ډول د پاريس سولې کانفرانس کې د زيات نرمښت څرګندونه کړې وای. د ۱۹۱۹ز کال د اپريل په اته وېشتمه نېټه محاکمه پيل شوه. مدعيانو «د دې تورونو ثابتونکي دوه څلوېښت باوري اسناد وړاندې کړل، په ډېريو کې نېټې، د سايفر ټيليګرامونو او ليکونو استونکو او تر لاسه کوونکو نمونه پکې شامل وو». د جولای په دوه ويشتمه نېټه، نظامي محکمې ډېر مدعی عليه د زور په مټ د قانون په پایمالولو سره مجرمان وبلل او هغوی يې د ټولوژنې مسئول وبلل. د ۱۹۱۹ز کال د اپريل له اته ويشتمې نېټې څخه د ۱۹۲۰ز کال د مارچ تر نهه ويشتمې نېټې د ټول شتون په موده کې، عثماني محکمو ډېر خراب او زياتې بې اهلۍ سره محکمه تر سره کړه، ځکه باور کېږي چې تورن ګڼل شوي خلک له مخکې څخه د سترواکۍ د ساتنې لپاره د قربانيانو په توګه وړاندې شوي وو. په هر حال، د نېواګرو چارواکو په توګه، د متحدينو حقانيت له ګواښ سره مخ شوی و. کالتورپ لندن ته وليکل: «دا یوه مسخره ثابته شوه او زموږ خپل او ترکي حکومت د وقار لپاره زيان ثابت شو». متحدينو عثماني محاکمه د عدالت د تحريف په توګه وبلله، په همدې بنسټ مالټا ته د نړيوالې محکمې په توګه په لېږدولو سره بايد لوېدېځه محاکمه د عثماني محاکمې ځای نيولی وای. نړیوالې محکمې د عثماني محکمو له خوا چمتو شويو هر ډول ثبوتونو له کارولو څخه انکار وکړ. کله چې نړيوالې محاکمې پيل شوې، جان ډي روبيک د کالتورپ پر ځای وټاکل شو، جان ډي روبيک د دې محاکمې په اړه وويل «پخوانۍ موندنې به هېڅ په نظر کې ونه نیول شي». مالټا ته تبعيد شوي ټول خوشې شول.&lt;ref&gt;Vahakn N. Dadrian, &quot;The Documentation of the World {{nowrap|War I}} Armenian Massacres in the Proceedings of the Turkish Military Tribunal&quot;, ''International Journal of Middle East Studies'' 23 (1991): 554; idem, &quot;The Turkish Military Tribunal's Prosecution of the Authors of the Armenian Genocide: Four Major Court-Martial Series&quot;, ''[[Holocaust and Genocide Studies]]'', 11 (1997): 31.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Dadrian, &quot;The Turkish Military Tribunal's Prosecution&quot;, p. 45.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The verdict is reproduced in Akçam, Armenien und der Völkermord, pp. 353–64.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Public Record Office, Foreign Office, 371/4174/118377&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Public Record Office, Foreign Office, 371/4174/136069&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>2vp8j1rpwqvbn32k8px8ouvrtptbwzk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سیریماو بندارانایکه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63442</id>
    <revision>
      <id>284093</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:30:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11950" xml:space="preserve">سیریماو راتواته دیاس بندارانایکه (زوکړه: د ۱۹۱۶ زکال د اپرېل ۱۷ مه – مړینه: د ۲۰۰۰ زکال د اکتوبر ۱۰ مه) چې په عام ډول د سیریماو بندارانایکه په نوم پېژندل کېږي، سریلانکا یي سیاستواله وه. نوموړې د نړۍ لومړنۍ لومړۍ وزیره وه چې په ۱۹۶۰ زکال کې د سریلانکا (هغه مهال د سیلان قلمرو ورته ویل کېدل) لومړي وزارت ته ورسېده. نوموړې له ۱۹۶۰ زکال څخه تر ۱۹۹۴ زکال پورې د سریلانکا د آزادۍ ګوند مشري وکړه او دوه ځله له ۱۹۶۰ زکال څخه تر ۱۹۶۵ او بیا ځلي له ۱۹۷۰ زکال څخه تر ۱۹۷۷ زکال پورې د سریلانکا اجرایوي مشره او بیاځلي په ولسمشریز نظام کې د خپلې لور چاندریکا کوماراتونګا د ولسمشرۍ پر مهال له ۱۹۹۴ زکال څخه تر ۲۰۰۰ زکال پورې لومړۍ وزیره وه. {{sfn|''The Economist''|2000}}

بندارانایکه چې په یوه سینهالي کاندیايي اشرافۍ کورنۍ کې وزېږېده، په کاتولیک متوسطه انګلیسي ښوونځیو کې یې زده کړې وکړې، خو په بودایي آئین باندې پاتې شوه او لکه څه ډول یې چې په انګلیسي خبرې کولې په سینهالي یې هم هماغه ډول خبرې کولای شوې. له ښوونځي څخه له فراغت وروسته هغې له کورنۍ جوړولو او واده وړاندې په بېلابېلو ټولنیزو چارو کې ونډه واخیسته. د خپل مېړه اس. دابلیو. آر. دی. باندرانایکه لپاره د کوربه په رول لوبولو سره چې نوموړي په ۱۹۵۱ زکال کې د سریلانکا د آزادۍ ګوند جوړ کړ او په ۱۹۵۶ زکال کې لومړی وزیر شو؛ د هغه د غیر رسمي سلاکارې په توګه یې د هغه باور خپل کړ. د نوموړې ټولنیزو چارو د سریلانکا په کلیوالي سیمو کې د ښځو او نجونو د ژوندانه د وضعیت په ښه کېدو تمرکز درلود. 

په ۱۹۵۹ زکال کې د هغې د مېړه له ترور وروسته، بندارانایکه ډېر ژر د ګوند د مشرتابه پلاوي له خوا اړ شوه څو سیاست ته مخه کړي او د خپل مېړه د ځای ناستې په توګه د ګوند مشري پر غاړه واخلي؛ هغې خپل ګوند بېرته واک ته ستون کړ او د ۱۹۶۰ زکال په ټاکنو کې یې د UNP ګوند څخه لومړي وزیر دادلی سنانایکه ته ماتې ورکړه. د ۱۹۶۵ زکال په ټاکنو کې یې له سنانایکه څخه ماته وخوړه او وړاندې له دې چې په ۱۹۷۰ زکال کې یې له سیالو مارکسیستي ګوندونو سره د ټاکنیز اتحاد په جوړولو اکثریت رایې خپلې کړي؛ د اپوزیسیون مشرۍ ته یې مخه کړه. 

بندارانایکه هڅه وکړه څو د بانکوالۍ، روزنې، صنعت، رسنیو او سوداګریزو برخو د بنسټونو په ملي کولو سره د بریتانیا پخوانۍ مستعمره سیلان په یوه سوسیالیستي جمهوریت جوړولو سره اصلاح کړي. هغې سینهالي ته د انګلیسي رسمي ژبې په اړولو او په معمول ډول سینهالي ملت پالنې او تامیل ضد سیاستونو ته په کمپاین کولو چې هغه مهال اصلي سیاسي لیدلوری و؛ د بومي تامیل وګړو او همدارنګه د هغو تابعیت لرونکو تامیل وګړو ناخوښي راوپاروله چې د ۱۹۴۸ زکال د تابعیت د قانون له مخې بې تابعیته شوي و. 

د بندارانایکه د دوه دورو لومړي وزارت پر مهال دغه هېواد له لوړ انفلاسیون او لوړو مالیاتو، د خوارکي توکو وارداتو ته له اړوندتیا، لوړې بیکارۍ او د هغې د سینهالي ملت پاله سیاستونو له امله د سینهالي او تامیل وګړو ترمنځ له قطبي کېدو سره مخ شو. نوموړې په ۱۹۶۲ زکال کې د کودتا له هڅې او همدارنګه په ۱۹۷۱ زکال کې د راډیکال ځوانانو له پاڅون څخه په سلامت وتلو سره په ۱۹۷۲ زکال کې د نوي اساسي قانون پر تدوین او د سریلانکا د جمهوریت په جوړولو څارنه وکړه؛ هغه یې د بریتانیا له سترواکۍ جلا کړ او پارلمان یې پراخه کړ. په ۱۹۷۵ زکال کې بندارانایکه داسې یوه اداره رامنځته کړه چې په پایله کې د سریلانکا د ښځو او ماشومانو په وزارت واوښته؛ همدارنګه یې د سریلانکا په کابینه کې له ځانه پرته لومړنۍ ښځینه وزیره وټاکله. د بندارانایکه د واکمنۍ دوره په ملي کچه د ناکافي اقتصادي ودې له مخې ځانګړې کېږي. نوموړې له هېواده بهر د ناپیلو هېوادونو ترمنځ د مذاکره کوونکې په توګه مهم رول درلود. 

د ۱۹۹۷ زکال په ټاکنو کې د جونیوس ریچارډ جایواردنه پر وړاندې له ماتې خوړلو او همدارنګه د UNP د حکومت له خوا د دیموکراتیکو حقونو په راکمولو سره بندارنایکه په ۱۹۸۰ زکال کې له خپلو مدني حقونو بې برخې شوه او د واکمنۍ پر مهال یې د واک څخه د ناوړه ګټه اخیستنې په تور د اوو کلونو لپاره له سیاسي فعالیت منع کړه او اجازه یې ورنکړه د نوي ولسمشریز نظام د ۱۹۸۲ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې برخه واخلي. نوي دولت په پیل کې کورني اقتصاد ته وده وکړه خو وه یې نه شو کولای ټولنیزې ستونزې هوارې کړي او هېواد یې له تامیل ملیشه ډلو سره په اوږد مهاله کورنۍ جګړه کې ښکېل کړ چې د کلونو لپاره دغو تاوتریخوالو دوام وموند او هغه مهال یې لا زور واخیست چې د هند سوله ساتو ځواکونو ته د مداخلې اجازه ورکړل شوه. خو کله چې په ۱۹۸۶ زکال کې د یو عمومي شخصیت په توګه بندارانایکه ته بیرته اجازه ورکړل شوه سیاست ته مخه کړي د هند له مداخلې سره یې مخالفت وکړ او هغه یې د سریلانکا د ملي حاکمیت تر پښو لاندې کوونکی ګام وباله. 

نوموړې وروسته له هغه چې د ۱۹۸۸ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې یې د UNP د نوي مشر راناسینګ پرماداسا پر وړاندې ماتې وخوړه خپل ګوند یې چې په کورنۍ جګړه کې یې د تامیل وګړو پر وړاندې له جوړښت غوښتونکو کړنلارو ملاتړ کاوه او مرکز پلوو سیاستونو ته یې مخه کړې وه له ۱۲ کلونو وروسته یې په لومړیو پارلماني ټاکنو کې په پښو ودراوه او د دویم ځل لپاره یې له ۱۹۸۹ زکال څخه تر ۱۹۹۴ زکال پورې د اپوزیسیون د مشرې په توګه خدمت وکړ. هغه مهال چې لور یې د هغې پر ځای د ګوند مشره شوه د ۱۹۹۴ زکال ولسمشریزې ټاکنې یې وګټلې او بندارانایکه د دریم ځل لپاره د لومړي وزارت څوکۍ ته ورسېده؛ نوموړې په ۲۰۰۰ زکال د خپل تقاعد تر مهاله په دغه څوکۍ کار وکړ او له تقاعد دوه میاشتې وروسته مړه شوه. 

== سیاسي ژوند ==
بندارانایکه د ۱۹۶۰ زکال په مۍ میاشت کې د آزادۍ ګوند د اجرایوي کمېټې د رایو په اکثریت د ګوند د مشرې په توګه وټاکل شوه، په داسې حال چې لا یې د جولای میاشتې په ټاکنو کې د خپلې نوماندنۍ پرېکړه نه وه کړې. هغې له کمونیستانو او تروتسکېستانو سره له خپلو پخوانیو ګوندي اړیکو څخه په انکار د جون تر لومړیو پورې په دې ټینګار وکړ او ژمنه یې وکړه چې د خپل مېړه سیاستونه به مخته وړي – په ځانګړې توګه دا چې جمهوریت به جوړوي، داسې قانون به تصویب کوي چې سینهالي به د هېواد رسمي ژبه کوي او په حکومت کې به د بودېزم غلبه په رسمیت پېژني له دې سره چې د تامیل وګړو له خوا د هغوی خپله ژبه او هندو باوري وزغمي. {{sfn|Richardson|2005|pp=171–173}}{{sfn|''The Times''|1960b|p=8}}{{sfn|''The Daily Telegraph''|2000}}{{sfn|''The Times''|1960a|p=10}}

په داسې حال کې چې له پېړیو راهیسې په دغه هېواد کې تامیل وګړو شتون درلود خو ډېری ملکیت لرونکي تامیل وګړي د انګلیسي چارواکو له خوا له هند څخه سیلان ته د کرنیزو چارو ترسره کولو په موخه راوستل شوي و. ګڼ شېر سیلاني وګړو هغوی ته د لنډ مهالو کډوالو په سترګه کتل، په داسې حال کې چې دوی د نسلونو لپاره دلته ژوند وکړ. د سیلان په خپلواکۍ سره د ۱۹۴۸ زکال د تابعیت قانون ټول هندي تامیل وګړي له تابعیت محروم او هغوی یې بې تابعیته کړل. د بې تابعیته تامیل وګړو پر وړاندې د S.W.R.D سیاستونه معتدل و؛ یو شمېر ته یې تابعیت ورکړ او ځینو مولدو کارګرانو ته یې اجازه ورکړه څو دلته پاتې شي. د هغه ځای ناستی دادلی سنانایکه لومړنی کس و چې دوی ته یې د اجباري وتو امر ورکړ. بندارانایکه ټول هېواد ته سفر وکړ، احساسي ویناوې یې کولې او ځان یې د خپل مړ شوي مېړه سیاستونو ته ژمن باله آن ځینې مهال به یې ورسره ژړل. د هغې د دغه ډول چارو له امله مخالفینو یې ورباندې د «ژړېدونکې کونډې» نوم کېښود. {{sfn|''The Daily Telegraph''|2000}}{{sfn|Kanapathipillai|2009|p=74}}{{sfn|''BBC''|2000b}}{{sfn|Mahadevan|2002}}{{sfn|Kanapathipillai|2009|pp=62–63}}

== مړینه ==
بندارانایکه د ۲۰۰۰ زکال د اکتوبر په ۱۰ مه هغه مهال چې په کولمبو کې خپل کور ته په لار وه په کاداواتا کې د زړه د سکتې له امله مړه شوه. نوموړې په هغو پارلماني ټاکنو کې چې همدغه ورځ ترسره کېدلې رایه ورکوله. سریلانکا دوه ورځې ملي ماتم اعلان کړ او دولتي راډیویي چینلونو خپل معمول پروګرامونه بند کړل او د تدفین د ویرجنو مرسیو په خپرولو یې پیل وکړ. {{sfn|''BBC''|2000b}}{{sfn|Dugger|2000}}{{sfn|Nakkawita|2010}}{{sfn|Kirinde|2000}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>ry46wjtnln9172mzq3f8kys3w9bzhct</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284099</id>
      <parentid>284093</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11968" xml:space="preserve">{{Infobox person}}سیریماو راتواته دیاس بندارانایکه (زوکړه: د ۱۹۱۶ زکال د اپرېل ۱۷ مه – مړینه: د ۲۰۰۰ زکال د اکتوبر ۱۰ مه) چې په عام ډول د سیریماو بندارانایکه په نوم پېژندل کېږي، سریلانکا یي سیاستواله وه. نوموړې د نړۍ لومړنۍ لومړۍ وزیره وه چې په ۱۹۶۰ زکال کې د سریلانکا (هغه مهال د سیلان قلمرو ورته ویل کېدل) لومړي وزارت ته ورسېده. نوموړې له ۱۹۶۰ زکال څخه تر ۱۹۹۴ زکال پورې د سریلانکا د آزادۍ ګوند مشري وکړه او دوه ځله له ۱۹۶۰ زکال څخه تر ۱۹۶۵ او بیا ځلي له ۱۹۷۰ زکال څخه تر ۱۹۷۷ زکال پورې د سریلانکا اجرایوي مشره او بیاځلي په ولسمشریز نظام کې د خپلې لور چاندریکا کوماراتونګا د ولسمشرۍ پر مهال له ۱۹۹۴ زکال څخه تر ۲۰۰۰ زکال پورې لومړۍ وزیره وه. {{sfn|''The Economist''|2000}}

بندارانایکه چې په یوه سینهالي کاندیايي اشرافۍ کورنۍ کې وزېږېده، په کاتولیک متوسطه انګلیسي ښوونځیو کې یې زده کړې وکړې، خو په بودایي آئین باندې پاتې شوه او لکه څه ډول یې چې په انګلیسي خبرې کولې په سینهالي یې هم هماغه ډول خبرې کولای شوې. له ښوونځي څخه له فراغت وروسته هغې له کورنۍ جوړولو او واده وړاندې په بېلابېلو ټولنیزو چارو کې ونډه واخیسته. د خپل مېړه اس. دابلیو. آر. دی. باندرانایکه لپاره د کوربه په رول لوبولو سره چې نوموړي په ۱۹۵۱ زکال کې د سریلانکا د آزادۍ ګوند جوړ کړ او په ۱۹۵۶ زکال کې لومړی وزیر شو؛ د هغه د غیر رسمي سلاکارې په توګه یې د هغه باور خپل کړ. د نوموړې ټولنیزو چارو د سریلانکا په کلیوالي سیمو کې د ښځو او نجونو د ژوندانه د وضعیت په ښه کېدو تمرکز درلود. 

په ۱۹۵۹ زکال کې د هغې د مېړه له ترور وروسته، بندارانایکه ډېر ژر د ګوند د مشرتابه پلاوي له خوا اړ شوه څو سیاست ته مخه کړي او د خپل مېړه د ځای ناستې په توګه د ګوند مشري پر غاړه واخلي؛ هغې خپل ګوند بېرته واک ته ستون کړ او د ۱۹۶۰ زکال په ټاکنو کې یې د UNP ګوند څخه لومړي وزیر دادلی سنانایکه ته ماتې ورکړه. د ۱۹۶۵ زکال په ټاکنو کې یې له سنانایکه څخه ماته وخوړه او وړاندې له دې چې په ۱۹۷۰ زکال کې یې له سیالو مارکسیستي ګوندونو سره د ټاکنیز اتحاد په جوړولو اکثریت رایې خپلې کړي؛ د اپوزیسیون مشرۍ ته یې مخه کړه. 

بندارانایکه هڅه وکړه څو د بانکوالۍ، روزنې، صنعت، رسنیو او سوداګریزو برخو د بنسټونو په ملي کولو سره د بریتانیا پخوانۍ مستعمره سیلان په یوه سوسیالیستي جمهوریت جوړولو سره اصلاح کړي. هغې سینهالي ته د انګلیسي رسمي ژبې په اړولو او په معمول ډول سینهالي ملت پالنې او تامیل ضد سیاستونو ته په کمپاین کولو چې هغه مهال اصلي سیاسي لیدلوری و؛ د بومي تامیل وګړو او همدارنګه د هغو تابعیت لرونکو تامیل وګړو ناخوښي راوپاروله چې د ۱۹۴۸ زکال د تابعیت د قانون له مخې بې تابعیته شوي و. 

د بندارانایکه د دوه دورو لومړي وزارت پر مهال دغه هېواد له لوړ انفلاسیون او لوړو مالیاتو، د خوارکي توکو وارداتو ته له اړوندتیا، لوړې بیکارۍ او د هغې د سینهالي ملت پاله سیاستونو له امله د سینهالي او تامیل وګړو ترمنځ له قطبي کېدو سره مخ شو. نوموړې په ۱۹۶۲ زکال کې د کودتا له هڅې او همدارنګه په ۱۹۷۱ زکال کې د راډیکال ځوانانو له پاڅون څخه په سلامت وتلو سره په ۱۹۷۲ زکال کې د نوي اساسي قانون پر تدوین او د سریلانکا د جمهوریت په جوړولو څارنه وکړه؛ هغه یې د بریتانیا له سترواکۍ جلا کړ او پارلمان یې پراخه کړ. په ۱۹۷۵ زکال کې بندارانایکه داسې یوه اداره رامنځته کړه چې په پایله کې د سریلانکا د ښځو او ماشومانو په وزارت واوښته؛ همدارنګه یې د سریلانکا په کابینه کې له ځانه پرته لومړنۍ ښځینه وزیره وټاکله. د بندارانایکه د واکمنۍ دوره په ملي کچه د ناکافي اقتصادي ودې له مخې ځانګړې کېږي. نوموړې له هېواده بهر د ناپیلو هېوادونو ترمنځ د مذاکره کوونکې په توګه مهم رول درلود. 

د ۱۹۹۷ زکال په ټاکنو کې د جونیوس ریچارډ جایواردنه پر وړاندې له ماتې خوړلو او همدارنګه د UNP د حکومت له خوا د دیموکراتیکو حقونو په راکمولو سره بندارنایکه په ۱۹۸۰ زکال کې له خپلو مدني حقونو بې برخې شوه او د واکمنۍ پر مهال یې د واک څخه د ناوړه ګټه اخیستنې په تور د اوو کلونو لپاره له سیاسي فعالیت منع کړه او اجازه یې ورنکړه د نوي ولسمشریز نظام د ۱۹۸۲ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې برخه واخلي. نوي دولت په پیل کې کورني اقتصاد ته وده وکړه خو وه یې نه شو کولای ټولنیزې ستونزې هوارې کړي او هېواد یې له تامیل ملیشه ډلو سره په اوږد مهاله کورنۍ جګړه کې ښکېل کړ چې د کلونو لپاره دغو تاوتریخوالو دوام وموند او هغه مهال یې لا زور واخیست چې د هند سوله ساتو ځواکونو ته د مداخلې اجازه ورکړل شوه. خو کله چې په ۱۹۸۶ زکال کې د یو عمومي شخصیت په توګه بندارانایکه ته بیرته اجازه ورکړل شوه سیاست ته مخه کړي د هند له مداخلې سره یې مخالفت وکړ او هغه یې د سریلانکا د ملي حاکمیت تر پښو لاندې کوونکی ګام وباله. 

نوموړې وروسته له هغه چې د ۱۹۸۸ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې یې د UNP د نوي مشر راناسینګ پرماداسا پر وړاندې ماتې وخوړه خپل ګوند یې چې په کورنۍ جګړه کې یې د تامیل وګړو پر وړاندې له جوړښت غوښتونکو کړنلارو ملاتړ کاوه او مرکز پلوو سیاستونو ته یې مخه کړې وه له ۱۲ کلونو وروسته یې په لومړیو پارلماني ټاکنو کې په پښو ودراوه او د دویم ځل لپاره یې له ۱۹۸۹ زکال څخه تر ۱۹۹۴ زکال پورې د اپوزیسیون د مشرې په توګه خدمت وکړ. هغه مهال چې لور یې د هغې پر ځای د ګوند مشره شوه د ۱۹۹۴ زکال ولسمشریزې ټاکنې یې وګټلې او بندارانایکه د دریم ځل لپاره د لومړي وزارت څوکۍ ته ورسېده؛ نوموړې په ۲۰۰۰ زکال د خپل تقاعد تر مهاله په دغه څوکۍ کار وکړ او له تقاعد دوه میاشتې وروسته مړه شوه. 

== سیاسي ژوند ==
بندارانایکه د ۱۹۶۰ زکال په مۍ میاشت کې د آزادۍ ګوند د اجرایوي کمېټې د رایو په اکثریت د ګوند د مشرې په توګه وټاکل شوه، په داسې حال چې لا یې د جولای میاشتې په ټاکنو کې د خپلې نوماندنۍ پرېکړه نه وه کړې. هغې له کمونیستانو او تروتسکېستانو سره له خپلو پخوانیو ګوندي اړیکو څخه په انکار د جون تر لومړیو پورې په دې ټینګار وکړ او ژمنه یې وکړه چې د خپل مېړه سیاستونه به مخته وړي – په ځانګړې توګه دا چې جمهوریت به جوړوي، داسې قانون به تصویب کوي چې سینهالي به د هېواد رسمي ژبه کوي او په حکومت کې به د بودېزم غلبه په رسمیت پېژني له دې سره چې د تامیل وګړو له خوا د هغوی خپله ژبه او هندو باوري وزغمي. {{sfn|Richardson|2005|pp=171–173}}{{sfn|''The Times''|1960b|p=8}}{{sfn|''The Daily Telegraph''|2000}}{{sfn|''The Times''|1960a|p=10}}

په داسې حال کې چې له پېړیو راهیسې په دغه هېواد کې تامیل وګړو شتون درلود خو ډېری ملکیت لرونکي تامیل وګړي د انګلیسي چارواکو له خوا له هند څخه سیلان ته د کرنیزو چارو ترسره کولو په موخه راوستل شوي و. ګڼ شېر سیلاني وګړو هغوی ته د لنډ مهالو کډوالو په سترګه کتل، په داسې حال کې چې دوی د نسلونو لپاره دلته ژوند وکړ. د سیلان په خپلواکۍ سره د ۱۹۴۸ زکال د تابعیت قانون ټول هندي تامیل وګړي له تابعیت محروم او هغوی یې بې تابعیته کړل. د بې تابعیته تامیل وګړو پر وړاندې د S.W.R.D سیاستونه معتدل و؛ یو شمېر ته یې تابعیت ورکړ او ځینو مولدو کارګرانو ته یې اجازه ورکړه څو دلته پاتې شي. د هغه ځای ناستی دادلی سنانایکه لومړنی کس و چې دوی ته یې د اجباري وتو امر ورکړ. بندارانایکه ټول هېواد ته سفر وکړ، احساسي ویناوې یې کولې او ځان یې د خپل مړ شوي مېړه سیاستونو ته ژمن باله آن ځینې مهال به یې ورسره ژړل. د هغې د دغه ډول چارو له امله مخالفینو یې ورباندې د «ژړېدونکې کونډې» نوم کېښود. {{sfn|''The Daily Telegraph''|2000}}{{sfn|Kanapathipillai|2009|p=74}}{{sfn|''BBC''|2000b}}{{sfn|Mahadevan|2002}}{{sfn|Kanapathipillai|2009|pp=62–63}}

== مړینه ==
بندارانایکه د ۲۰۰۰ زکال د اکتوبر په ۱۰ مه هغه مهال چې په کولمبو کې خپل کور ته په لار وه په کاداواتا کې د زړه د سکتې له امله مړه شوه. نوموړې په هغو پارلماني ټاکنو کې چې همدغه ورځ ترسره کېدلې رایه ورکوله. سریلانکا دوه ورځې ملي ماتم اعلان کړ او دولتي راډیویي چینلونو خپل معمول پروګرامونه بند کړل او د تدفین د ویرجنو مرسیو په خپرولو یې پیل وکړ. {{sfn|''BBC''|2000b}}{{sfn|Dugger|2000}}{{sfn|Nakkawita|2010}}{{sfn|Kirinde|2000}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>qr9i1ofo5rj3tycus89zqw93g7snlf9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ويلهيلم ډېلتي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63443</id>
    <revision>
      <id>284094</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:32:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16477" xml:space="preserve">

ويلهيلم ډېلتي ( /ˈdɪltaɪ/؛ الماني: «[ˈvɪlhɛlm ˈdɪltaɪ]»؛ زوکړه: ۱۸۳۳ د نومبر ۱۹؛ مړينه: ۱۹۱۱ د اکتوبر ۱) يو الماني تاريخپوه، روانپوه، ټولنپوه او تفسيري فيلسوف و، چې د برلين پوهنتون د فلسفې برخه کې يې د جي ډبليو اف هيګل “G. W. F. Hegel” څوکۍ يا رياست دنده تر سره کړه. د يوpolymathic فيلسوف په توګه د څېړنې په يو معاصر پوهنتون کې په کار کولو سره د ډېلتي د څېړنې لېوالتياوې د پوهنيزې ميتود پوهنې، تاريخي ثبوت يا دليل او د پوهې په توګه د تاريخ د دريځ په اړه پوښتنې رانغاړي. نوموړی هغه وخت په المان کې د خپور ايډياليزم خلاف د ازمايښت او قياس د پلوي په توګه ګنل کېدلی شي، مګر د نوموړي هغه دليل چې ازمايښتي او تجربوي نظريې رامنځته کوي، د نوموړي په مرکزي اپيستيمولوژيکي او انتولوژيکي انګېرنو کې له برتانوي ازمايښت او قياس پلوۍ او مثبت پلوۍ څخه توپير لري، چې له الماني لوست او فلسفي دودونو څخه تر لاسه شوي دي. &lt;ref&gt;{{cite book|last1=Krech|first1=Eva-Maria|last2=Stock|first2=Eberhard|last3=Hirschfeld|first3=Ursula|last4=Anders|first4=Lutz Christian|title=Deutsches Aussprachewörterbuch|trans-title=German Pronunciation Dictionary|language=German|year=2009|publisher=Walter de Gruyter|location=Berlin|isbn=978-3-11-018202-6|pages=446, 1055}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Hans Peter Rickman, ''Wilhelm Dilthey, Pioneer of the Human Studies'', University of California Press, 1979, p. 53.&lt;/ref&gt;

== ژوند ==
ډېلتي په ۱۸۳۳ ز کال کې د ناساو په ديوکي “Duchy of Nassau” کې د بيربېچ “Biebrich” په کلي کې د سمون يا اصلاح شوي “Reformed” پادري د زوی په توګه وزېږېد. د نوموړي د زوکړې سيمه اوسمهال د المان هيسي “Hesse” سيمه ده. نوموړي د يو ځوان په توګه په هيډلبيرګ پوهنتون “Heidelberg University” کې د دين پوهنې په لوستلو سره د خپلې کورنۍ دودونه وڅارل، چې د پوهنتون د استادانو له ډلې څخه يې يو هم ځوان کنو فيشر “Kuno Fischer” و. نوموړی وروسته د برلين پوهنتون ته لاړه او د نورو استادانو له منځه د فريدريک اډولف ټرينډيلينبرګ “Friedrich Adolf Trendelenburg” او اګوسټ بويخ “August Boekh” له لورې ورته تدريس وشو، چې ياد دواړه استادان يې د فريدريک شلييرماچر “Friedrich Schleiermacher” پخواني زده کوونکي وو. د ۱۸۶۴ ز کال په جنوري کې ډېلتي د شلييرماچر د اخلاقي اصولو په اړه په لاتيني ژبه د تيسس په ليکلو سره له برلین پوهنتون څخه خپله دکتورا تر لاسه کړه او د همدې کال په جون کې يې د اخلاقي شعور په اړه يو پای ليک سره يې د پوهنتون د لوړې درجې د تر لاسه کولو بهير هم تر لاسه کړ. نوموړی په ۱۸۶۵ ز کال برلين کې يو “privatedozent” [په لوړه کچه د غوره شوي مضمون د ښوونکي لپاره د ځينو اروپايي پوهنتونو له لورې وړ نوم دی يا لقب دی] شو. &lt;ref name=&quot;ID&quot;&gt;Iris Därmann, ''Fremde Monde der Vernunft: die ethnologische Provokation der Philosophie'', Wilhelm Fink Verlag, 2005, p. 285.&lt;/ref&gt;

په ۱۸۵۹ ز کال نوموړي د شلييرماچر ليکونه سم يعنې ايډيټ کړل او ورڅخه لږه موده وروسته ورته د يو ژوندليک ليکنې دنده هم ورکړل شوه، چې لومړی ټوک يې په ۱۸۷۰ ز کال کې خپور شو. ډېلتي په ۱۸۶۷ ز کال په باسيل پوهنتون “University of Basel” کې د پروفيسرۍ دنده تر لاسه کړه، مګر وروسته نوموړی په ۱۸۸۲ ز کال کې بېرته برلين ته ستون شو، چې هملته يې د پوهنتون د فلسفې برخه کې امتيازي څوکۍ يا رياست وکړ. 

نوموړي په ۱۸۷۴ ز کال له کاترين پوټمان “Katherine Puttmann” سره واده وکړ او ورڅخه يې يو زوی او دوه لورګانې درلودې. 

ډېلتي په ۱۹۱۱ زکال ومړ. &lt;ref name=&quot;SEP&quot;&gt;Makkreel, Rudolf, [http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/dilthey/ &quot;Wilhelm Dilthey&quot;], The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.).&lt;/ref&gt;

== کار ==

=== د تفسير پوهه ===
ډېلتي د تفسير پوهنې په اړه د فريدريک شلييرمارچر له کارونو څخه يو څه هڅېدلی و، چې نوموړي يې په بيا ژوندي کولو کې مرسته وکړه. دواړه څېرې په الماني رومانتسسيزم “German Romanticism” پورې تړلې دي. رومانتسسيزم د اتلسمې پېړۍ هغه فلسفه ده، چې په ادب کې پر احساساتو او تخيل او د شخص په فکر او بيان باندې ټينګار کوي. شلييرماچر له الماني روماتسيسم څخه سخت اغېزمن شوی و، چې د دې لامل شو چې نوموړی پر انساني احساس او خيال باندې لا زيات ټينګار وکړي. ډلتي په خپل وار د شلييرماچر په اړه د يو پراخه پايليک د ليکوال په توګه د ډرويسن “Droysen” او رانکي “Ranke” له لورې د بشري علومو د فلسفي مشروعيت په اړه راپورته شويو پوښتنو ته ځواب وايي. نوموړی استدلال کوي چې د طبيعت پوهنيزه سپړنه يا تشرېح بايد په هغه نظريې سره بشپړه شي، چې نړۍ په نمونه يي يا سمبوليک ډول د منځنيو لارو چارو له لارې څه ډول انسانانو ته ورکړل شوې ده. د دې ډولو نظريې چمتو کول د انسان پوهنې د فلسفې نښه ده. ياده فلسفه د څېړنې هغه برخه ده، چې ډېلتي ورته خپل ټول پوهنيز مسلک ځانګړي يا وقف کړ. &lt;ref&gt;Ramberg, Bjørn and Gjesdal, Kristin, [http://plato.stanford.edu/entries/hermeneutics/ &quot;Hermeneutics,&quot; ''The Stanford Encyclopedia of Philosophy''], Edward N. Zalta (ed.)&lt;/ref&gt;

د رومانتيک يا خيالي تفسير پوهنې مکتب ټينګار وکړ، چې په تاریخي ډول ځای پر ځای شوي ژباړونکي، چې د کارتيسي “Cartesian” دوه ګوني اصالت يا «نظرياتي» موضوع په پرتله ژوندی موجود دی، هغه پوهېدنه او ژباړه کاروي، چې په قرينو کې د متنونو او د هغوی د ليکوالانو د ستر ې پوهې د تر لاسه کولو په موخه انفرادي او روانپوهنيزه او ټولنيزه او تاريخي تشرېح او شننه سره يو ځای کوي. که څه هم ډېلتي پر «تاريخيت» باندې د خپل ټينګار له لارې له نورو الماني رومانتيک پوهانو او د ژوند فيلسوفانو څخه لرې پاتې کېږي. نوموړي انسان د يو تاريخي موجود په توګه درک کړ. که څه هم تاريخ د تېر يا ماضي د يو توکي يا مفعول په اصطلاحاتو کې نه تشرېح کېږي او د نړيوالو نظرياتو په يوه لړۍ کې بيانېږي. انسان د انعکاس او ځانته د ځير کېدنې له لارې خپل ځان نه شي درک کولی او يوازې د هغه څه په واسطه يې درک کولی شي، چې تاريخ يې ورته وايي...، چې دا هيڅکله په عيني يا واقعي مفاهيمو کې نه دي، مګر تل په هغه ژوندي ازمايښت کې دي چې د نوموړي د خپل شتون له ژورو څخه سرچينه اخلي. ډېلتي د ټولې پېژندنې پر حقيقي ماديت باندې ټينګار کوي، چې د انسان پوهېدنه يا ادراک د نړۍ په اړه پر پخوانيو نظرياتو، ژباړو او ګډې نړۍ باندې تکيه کوي. &lt;ref name=&quot;Palmer, Richard 1969 p. 117&quot;&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 117.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. pp. 117–118.&lt;/ref&gt;

د تفسيري پلټنې هغه بهير يا پروسس چې د شلييرماچر له لورې رامنځته شو، هغه څه راونغاړل چې ډېلتي تفسيري کړۍ “hermeneutic circle” وباله، چې د څرګند او ضمني او ځانګړي او ټول تر منځ بيا پېښېدونکی خوځښت دی. شلييرمارچر “Schleiermacher” د سپېڅلو کتابونو (لکه: د پاولين ليکونه يا رسالې) او لرغونو متنونو (لکه: د افلاتون فلسفه) د ژباړنې په موخه يادو لارو چارو ته د هغه څه د يو څه زياتو مشخصو بڼو په سترګه وکتل، چې نوموړي د «عمومي تفسير پوهنې» په توګه وړانديز کړل. شلييرمارچر تفسير پوهنه «د پوهېدنې د هنر» په توګه درک کړه او د يو متن په ژباړه کې يې د ژبې او د ليکوال د فکرونو دواړو ارزښت وپېژنده [ومانه]. &lt;ref&gt;Schleiermacher, Friedrich D. E. “The Hermeneutics: Outline of the 1819 Lectures,” ''New Literary History'', Vol. 10, No. 1, Literary Hermeneutics (Autumn, 1978), 1–2.&lt;/ref&gt;

ډېلتي ادراک د طبيعي پوهو خلاف د انساني پوهو د کليد په توګه وګڼله. طبيعي پوهې يا علوم طبيعت په پام کې نيسي او تشرېح کوي يي، مګر انساني پوهې د ژوند انساني څرګندونې درک کوي. له کومه وخته چې پوهه يا ساينس د ژوند، څرګندونې او ادراک تر منځ پر يوه منظمه اړيکه باندې د بهير يا پروسيجر له لارې موږ ته د لاسرسي وړ دی، ډيلتي د انساني پوهو د برخې په توګه وګڼه. &lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 105.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 107.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www4.westminster.edu/staff/nak/courses/documents/Dilthey_Other_Persons.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200924174134/http://www4.westminster.edu/staff/nak/courses/documents/Dilthey_Other_Persons.pdf |archive-date=24 September 2020 |access-date=29 January 2020}}&lt;/ref&gt;

د فريدريک نېتزچي “Friedrich Nietzsche”، جورج سيميل “Georg Simmel” او هينري بيرګسن “Henry Bergson” تر څنګ د ډيلتي کار د شلمې پېړۍ د لومړيو “''Lebensphilosophie''” او “''Existenzphilosophie''” اغېزمنې کړې. 

Bernhard Groethuysen, Hans Lipps, Herman Nohl, Theodor Litt, Eduard Spranger, Georg Misch او Erich Rothacker د ډيلتي له زده کوونکو څخه دي. د نوموړي فلسفې مذهبي فيلسوف مارتين بوبر “Martin Buber” هم اغېزمن کړ. &lt;ref&gt;[http://www.dibb.de/buber-martin-religionswisenschaft.php Martin Buber] at http://dibb.de.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[http://www.iep.utm.edu/buber/ Martin Buber (1878—1965)].&quot; ''Internet Encyclopedia of Philosophy''. Retrieved 20 October 2015.&lt;/ref&gt;

د ډيلتي کارونو د نوموړي د تدريس په لومړنيو دورو کې تفسير پوهنې ته د پخواني مارتين هيديګر “Martin Heidegger” لاره چاره وپوهوله، چې نوموړي په کې د «حقيقي ژوند تفسير پوهنې» او «شته والي او وخت» (۱۹۲۷ز) ته وده ورکړه. مګر هيديګر په زياتېدونکي ډول د ډيلتي مخالف دريځ ته وده وکړه او د ژباړې او انساني شتون د شونتياوو د يو څه زيات بنسټيزې «نامذهبي کېدنې » بحث يې کاوه. &lt;ref&gt;{{cite journal|last=Scharff|first=Robert C.|date=January 1997|title=Heidegger's &quot;Appropriation&quot; of Dilthey before Being and Time.|url=https://muse.jhu.edu/article/225780/pdf|journal=Journal of the History of Philosophy|volume=35|issue=1|pages=105–128|doi=10.1353/hph.1997.0021|access-date=19 September 2020|publisher=Johns Hopkins University Press|s2cid=96473379|quote=In a word, I think the record shows that the Dilthey appropriation taught the young Heidegger ''how to philosophize''. [127]}}&lt;/ref&gt;

په “Wahrheit und Methode” (حقيقت او مېتود، ۱۹۶۰) نومي کتاب کې هانس او جورج ګاډامير “Hans-Georg Gadamer” چې له هيډيګر څخه اغېزمن شوي وو، د ډيلتې له لورې په ټوله کې د هنري او موضوعي او همدارنګه مېتود ته متمايل او «مثبتيت» دواړو په توګه د تفسير پوهنې ګڼلو باندې نيوکه وکړه. د ګادامير په اند د ډېلتي تفسير پوهنه په نابسيا ډول د حقيقت له انټولوژيکي پېښې سره تړاو لري او په نامناسب ډول هغه کارونې په پام کې نيسي، چې ژباړونکی او د ژباړونکي ژباړې څه ډول له دود څخه د باندې نه دي، مګر د هغه په دننه کې يو ځانګړی ځای نيسي. لکه: د دنيوي اسمان څنډه درلودل. 

=== روانپوهنه ===
ډېلتي له روانپوهنې سره لېوالتيا درلوده. نوموړي د «هغه نظريات چې د روانپوهنې په يوې تشرېح او تحليل پورې تړاو لري: Ideas Concerning a Descriptive and Analytic Psychology” تر سرليک لاندې خپل کتاب کې د څرګندونې “Explanatory” روانپوهنې او تشرېحي “Descriptive” روانپوهنې تر منځ توپير وړاندې کړ، چې د نوموړي په اصطلاح د څرګندونې روانپوهنه د درېيم شخص له نظره د روانپوهنيزو ښکارندو څېړنه ده، چې د سببيت يو سيستم ته د دوی لاس لاندې والی رانغاړي، په داسې حال کې چې تشرېحي روانپوهنه هغه نظم دی، چې «د شعور جوړښتي لړۍ» کې د متمرکزو بېلابېلو ذهني بهيرونو څرنګوالی تفسيروي يا روښانه کوي. &lt;ref&gt;[http://www.gleichsatz.de/b-u-t/spdk/dilthey/wd-bezepsy1.html Full text online on gleichsatz.de].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SEP2&quot;&gt;Makkreel, Rudolf, [http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/dilthey/ &quot;Wilhelm Dilthey&quot;], The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.).&lt;/ref&gt;

ياد توپير له يوه اړخه د څرګندونې پوهو او له بله اړخه د ژباړنې يا تفسيري پوهو (هغه پوهې چې د ويرستيهين «د پوهېدلو» مېتود پر بنسټ دي) تر منځ د يو څه زيات عمومي توپير پر بنسټ دی. 

په خپل وروستي کتاب (''Der Aufbau der geschichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften'', 1910) کې نوموړي د تشرېحي روانپوهنې لپاره مترادف اصطلاح جوړښتي روانپوهنه وکاروله. &lt;ref&gt;W. Dilthey, ''The Formation of the Historical World in the Human Sciences'', Princeton University Press, 2002, pp. 16–7 and 38–9; Rudolf A. Makkreel, ''Dilthey: Philosopher of the Human Studies'', Princeton University Press, 1992, p. 290.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>3skjct7ant13beb4zy02nrdw9yfc6xc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284101</id>
      <parentid>284094</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16493" xml:space="preserve">{{Infobox person}}ويلهيلم ډېلتي ( /ˈdɪltaɪ/؛ الماني: «[ˈvɪlhɛlm ˈdɪltaɪ]»؛ زوکړه: ۱۸۳۳ د نومبر ۱۹؛ مړينه: ۱۹۱۱ د اکتوبر ۱) يو الماني تاريخپوه، روانپوه، ټولنپوه او تفسيري فيلسوف و، چې د برلين پوهنتون د فلسفې برخه کې يې د جي ډبليو اف هيګل “G. W. F. Hegel” څوکۍ يا رياست دنده تر سره کړه. د يوpolymathic فيلسوف په توګه د څېړنې په يو معاصر پوهنتون کې په کار کولو سره د ډېلتي د څېړنې لېوالتياوې د پوهنيزې ميتود پوهنې، تاريخي ثبوت يا دليل او د پوهې په توګه د تاريخ د دريځ په اړه پوښتنې رانغاړي. نوموړی هغه وخت په المان کې د خپور ايډياليزم خلاف د ازمايښت او قياس د پلوي په توګه ګنل کېدلی شي، مګر د نوموړي هغه دليل چې ازمايښتي او تجربوي نظريې رامنځته کوي، د نوموړي په مرکزي اپيستيمولوژيکي او انتولوژيکي انګېرنو کې له برتانوي ازمايښت او قياس پلوۍ او مثبت پلوۍ څخه توپير لري، چې له الماني لوست او فلسفي دودونو څخه تر لاسه شوي دي. &lt;ref&gt;{{cite book|last1=Krech|first1=Eva-Maria|last2=Stock|first2=Eberhard|last3=Hirschfeld|first3=Ursula|last4=Anders|first4=Lutz Christian|title=Deutsches Aussprachewörterbuch|trans-title=German Pronunciation Dictionary|language=German|year=2009|publisher=Walter de Gruyter|location=Berlin|isbn=978-3-11-018202-6|pages=446, 1055}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Hans Peter Rickman, ''Wilhelm Dilthey, Pioneer of the Human Studies'', University of California Press, 1979, p. 53.&lt;/ref&gt;

== ژوند ==
ډېلتي په ۱۸۳۳ ز کال کې د ناساو په ديوکي “Duchy of Nassau” کې د بيربېچ “Biebrich” په کلي کې د سمون يا اصلاح شوي “Reformed” پادري د زوی په توګه وزېږېد. د نوموړي د زوکړې سيمه اوسمهال د المان هيسي “Hesse” سيمه ده. نوموړي د يو ځوان په توګه په هيډلبيرګ پوهنتون “Heidelberg University” کې د دين پوهنې په لوستلو سره د خپلې کورنۍ دودونه وڅارل، چې د پوهنتون د استادانو له ډلې څخه يې يو هم ځوان کنو فيشر “Kuno Fischer” و. نوموړی وروسته د برلين پوهنتون ته لاړه او د نورو استادانو له منځه د فريدريک اډولف ټرينډيلينبرګ “Friedrich Adolf Trendelenburg” او اګوسټ بويخ “August Boekh” له لورې ورته تدريس وشو، چې ياد دواړه استادان يې د فريدريک شلييرماچر “Friedrich Schleiermacher” پخواني زده کوونکي وو. د ۱۸۶۴ ز کال په جنوري کې ډېلتي د شلييرماچر د اخلاقي اصولو په اړه په لاتيني ژبه د تيسس په ليکلو سره له برلین پوهنتون څخه خپله دکتورا تر لاسه کړه او د همدې کال په جون کې يې د اخلاقي شعور په اړه يو پای ليک سره يې د پوهنتون د لوړې درجې د تر لاسه کولو بهير هم تر لاسه کړ. نوموړی په ۱۸۶۵ ز کال برلين کې يو “privatedozent” [په لوړه کچه د غوره شوي مضمون د ښوونکي لپاره د ځينو اروپايي پوهنتونو له لورې وړ نوم دی يا لقب دی] شو. &lt;ref name=&quot;ID&quot;&gt;Iris Därmann, ''Fremde Monde der Vernunft: die ethnologische Provokation der Philosophie'', Wilhelm Fink Verlag, 2005, p. 285.&lt;/ref&gt;

په ۱۸۵۹ ز کال نوموړي د شلييرماچر ليکونه سم يعنې ايډيټ کړل او ورڅخه لږه موده وروسته ورته د يو ژوندليک ليکنې دنده هم ورکړل شوه، چې لومړی ټوک يې په ۱۸۷۰ ز کال کې خپور شو. ډېلتي په ۱۸۶۷ ز کال په باسيل پوهنتون “University of Basel” کې د پروفيسرۍ دنده تر لاسه کړه، مګر وروسته نوموړی په ۱۸۸۲ ز کال کې بېرته برلين ته ستون شو، چې هملته يې د پوهنتون د فلسفې برخه کې امتيازي څوکۍ يا رياست وکړ. 

نوموړي په ۱۸۷۴ ز کال له کاترين پوټمان “Katherine Puttmann” سره واده وکړ او ورڅخه يې يو زوی او دوه لورګانې درلودې. 

ډېلتي په ۱۹۱۱ زکال ومړ. &lt;ref name=&quot;SEP&quot;&gt;Makkreel, Rudolf, [http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/dilthey/ &quot;Wilhelm Dilthey&quot;], The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.).&lt;/ref&gt;

== کار ==

=== د تفسير پوهه ===
ډېلتي د تفسير پوهنې په اړه د فريدريک شلييرمارچر له کارونو څخه يو څه هڅېدلی و، چې نوموړي يې په بيا ژوندي کولو کې مرسته وکړه. دواړه څېرې په الماني رومانتسسيزم “German Romanticism” پورې تړلې دي. رومانتسسيزم د اتلسمې پېړۍ هغه فلسفه ده، چې په ادب کې پر احساساتو او تخيل او د شخص په فکر او بيان باندې ټينګار کوي. شلييرماچر له الماني روماتسيسم څخه سخت اغېزمن شوی و، چې د دې لامل شو چې نوموړی پر انساني احساس او خيال باندې لا زيات ټينګار وکړي. ډلتي په خپل وار د شلييرماچر په اړه د يو پراخه پايليک د ليکوال په توګه د ډرويسن “Droysen” او رانکي “Ranke” له لورې د بشري علومو د فلسفي مشروعيت په اړه راپورته شويو پوښتنو ته ځواب وايي. نوموړی استدلال کوي چې د طبيعت پوهنيزه سپړنه يا تشرېح بايد په هغه نظريې سره بشپړه شي، چې نړۍ په نمونه يي يا سمبوليک ډول د منځنيو لارو چارو له لارې څه ډول انسانانو ته ورکړل شوې ده. د دې ډولو نظريې چمتو کول د انسان پوهنې د فلسفې نښه ده. ياده فلسفه د څېړنې هغه برخه ده، چې ډېلتي ورته خپل ټول پوهنيز مسلک ځانګړي يا وقف کړ. &lt;ref&gt;Ramberg, Bjørn and Gjesdal, Kristin, [http://plato.stanford.edu/entries/hermeneutics/ &quot;Hermeneutics,&quot; ''The Stanford Encyclopedia of Philosophy''], Edward N. Zalta (ed.)&lt;/ref&gt;

د رومانتيک يا خيالي تفسير پوهنې مکتب ټينګار وکړ، چې په تاریخي ډول ځای پر ځای شوي ژباړونکي، چې د کارتيسي “Cartesian” دوه ګوني اصالت يا «نظرياتي» موضوع په پرتله ژوندی موجود دی، هغه پوهېدنه او ژباړه کاروي، چې په قرينو کې د متنونو او د هغوی د ليکوالانو د ستر ې پوهې د تر لاسه کولو په موخه انفرادي او روانپوهنيزه او ټولنيزه او تاريخي تشرېح او شننه سره يو ځای کوي. که څه هم ډېلتي پر «تاريخيت» باندې د خپل ټينګار له لارې له نورو الماني رومانتيک پوهانو او د ژوند فيلسوفانو څخه لرې پاتې کېږي. نوموړي انسان د يو تاريخي موجود په توګه درک کړ. که څه هم تاريخ د تېر يا ماضي د يو توکي يا مفعول په اصطلاحاتو کې نه تشرېح کېږي او د نړيوالو نظرياتو په يوه لړۍ کې بيانېږي. انسان د انعکاس او ځانته د ځير کېدنې له لارې خپل ځان نه شي درک کولی او يوازې د هغه څه په واسطه يې درک کولی شي، چې تاريخ يې ورته وايي...، چې دا هيڅکله په عيني يا واقعي مفاهيمو کې نه دي، مګر تل په هغه ژوندي ازمايښت کې دي چې د نوموړي د خپل شتون له ژورو څخه سرچينه اخلي. ډېلتي د ټولې پېژندنې پر حقيقي ماديت باندې ټينګار کوي، چې د انسان پوهېدنه يا ادراک د نړۍ په اړه پر پخوانيو نظرياتو، ژباړو او ګډې نړۍ باندې تکيه کوي. &lt;ref name=&quot;Palmer, Richard 1969 p. 117&quot;&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 117.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. pp. 117–118.&lt;/ref&gt;

د تفسيري پلټنې هغه بهير يا پروسس چې د شلييرماچر له لورې رامنځته شو، هغه څه راونغاړل چې ډېلتي تفسيري کړۍ “hermeneutic circle” وباله، چې د څرګند او ضمني او ځانګړي او ټول تر منځ بيا پېښېدونکی خوځښت دی. شلييرمارچر “Schleiermacher” د سپېڅلو کتابونو (لکه: د پاولين ليکونه يا رسالې) او لرغونو متنونو (لکه: د افلاتون فلسفه) د ژباړنې په موخه يادو لارو چارو ته د هغه څه د يو څه زياتو مشخصو بڼو په سترګه وکتل، چې نوموړي د «عمومي تفسير پوهنې» په توګه وړانديز کړل. شلييرمارچر تفسير پوهنه «د پوهېدنې د هنر» په توګه درک کړه او د يو متن په ژباړه کې يې د ژبې او د ليکوال د فکرونو دواړو ارزښت وپېژنده [ومانه]. &lt;ref&gt;Schleiermacher, Friedrich D. E. “The Hermeneutics: Outline of the 1819 Lectures,” ''New Literary History'', Vol. 10, No. 1, Literary Hermeneutics (Autumn, 1978), 1–2.&lt;/ref&gt;

ډېلتي ادراک د طبيعي پوهو خلاف د انساني پوهو د کليد په توګه وګڼله. طبيعي پوهې يا علوم طبيعت په پام کې نيسي او تشرېح کوي يي، مګر انساني پوهې د ژوند انساني څرګندونې درک کوي. له کومه وخته چې پوهه يا ساينس د ژوند، څرګندونې او ادراک تر منځ پر يوه منظمه اړيکه باندې د بهير يا پروسيجر له لارې موږ ته د لاسرسي وړ دی، ډيلتي د انساني پوهو د برخې په توګه وګڼه. &lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 105.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Palmer, Richard (1969). ''Hermeneutics''. Evanston, IL: Northwestern University Press. p. 107.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archived copy |url=http://www4.westminster.edu/staff/nak/courses/documents/Dilthey_Other_Persons.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200924174134/http://www4.westminster.edu/staff/nak/courses/documents/Dilthey_Other_Persons.pdf |archive-date=24 September 2020 |access-date=29 January 2020}}&lt;/ref&gt;

د فريدريک نېتزچي “Friedrich Nietzsche”، جورج سيميل “Georg Simmel” او هينري بيرګسن “Henry Bergson” تر څنګ د ډيلتي کار د شلمې پېړۍ د لومړيو “''Lebensphilosophie''” او “''Existenzphilosophie''” اغېزمنې کړې. 

Bernhard Groethuysen, Hans Lipps, Herman Nohl, Theodor Litt, Eduard Spranger, Georg Misch او Erich Rothacker د ډيلتي له زده کوونکو څخه دي. د نوموړي فلسفې مذهبي فيلسوف مارتين بوبر “Martin Buber” هم اغېزمن کړ. &lt;ref&gt;[http://www.dibb.de/buber-martin-religionswisenschaft.php Martin Buber] at http://dibb.de.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[http://www.iep.utm.edu/buber/ Martin Buber (1878—1965)].&quot; ''Internet Encyclopedia of Philosophy''. Retrieved 20 October 2015.&lt;/ref&gt;

د ډيلتي کارونو د نوموړي د تدريس په لومړنيو دورو کې تفسير پوهنې ته د پخواني مارتين هيديګر “Martin Heidegger” لاره چاره وپوهوله، چې نوموړي په کې د «حقيقي ژوند تفسير پوهنې» او «شته والي او وخت» (۱۹۲۷ز) ته وده ورکړه. مګر هيديګر په زياتېدونکي ډول د ډيلتي مخالف دريځ ته وده وکړه او د ژباړې او انساني شتون د شونتياوو د يو څه زيات بنسټيزې «نامذهبي کېدنې » بحث يې کاوه. &lt;ref&gt;{{cite journal|last=Scharff|first=Robert C.|date=January 1997|title=Heidegger's &quot;Appropriation&quot; of Dilthey before Being and Time.|url=https://muse.jhu.edu/article/225780/pdf|journal=Journal of the History of Philosophy|volume=35|issue=1|pages=105–128|doi=10.1353/hph.1997.0021|access-date=19 September 2020|publisher=Johns Hopkins University Press|s2cid=96473379|quote=In a word, I think the record shows that the Dilthey appropriation taught the young Heidegger ''how to philosophize''. [127]}}&lt;/ref&gt;

په “Wahrheit und Methode” (حقيقت او مېتود، ۱۹۶۰) نومي کتاب کې هانس او جورج ګاډامير “Hans-Georg Gadamer” چې له هيډيګر څخه اغېزمن شوي وو، د ډيلتې له لورې په ټوله کې د هنري او موضوعي او همدارنګه مېتود ته متمايل او «مثبتيت» دواړو په توګه د تفسير پوهنې ګڼلو باندې نيوکه وکړه. د ګادامير په اند د ډېلتي تفسير پوهنه په نابسيا ډول د حقيقت له انټولوژيکي پېښې سره تړاو لري او په نامناسب ډول هغه کارونې په پام کې نيسي، چې ژباړونکی او د ژباړونکي ژباړې څه ډول له دود څخه د باندې نه دي، مګر د هغه په دننه کې يو ځانګړی ځای نيسي. لکه: د دنيوي اسمان څنډه درلودل. 

=== روانپوهنه ===
ډېلتي له روانپوهنې سره لېوالتيا درلوده. نوموړي د «هغه نظريات چې د روانپوهنې په يوې تشرېح او تحليل پورې تړاو لري: Ideas Concerning a Descriptive and Analytic Psychology” تر سرليک لاندې خپل کتاب کې د څرګندونې “Explanatory” روانپوهنې او تشرېحي “Descriptive” روانپوهنې تر منځ توپير وړاندې کړ، چې د نوموړي په اصطلاح د څرګندونې روانپوهنه د درېيم شخص له نظره د روانپوهنيزو ښکارندو څېړنه ده، چې د سببيت يو سيستم ته د دوی لاس لاندې والی رانغاړي، په داسې حال کې چې تشرېحي روانپوهنه هغه نظم دی، چې «د شعور جوړښتي لړۍ» کې د متمرکزو بېلابېلو ذهني بهيرونو څرنګوالی تفسيروي يا روښانه کوي. &lt;ref&gt;[http://www.gleichsatz.de/b-u-t/spdk/dilthey/wd-bezepsy1.html Full text online on gleichsatz.de].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SEP2&quot;&gt;Makkreel, Rudolf, [http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/dilthey/ &quot;Wilhelm Dilthey&quot;], The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.).&lt;/ref&gt;

ياد توپير له يوه اړخه د څرګندونې پوهو او له بله اړخه د ژباړنې يا تفسيري پوهو (هغه پوهې چې د ويرستيهين «د پوهېدلو» مېتود پر بنسټ دي) تر منځ د يو څه زيات عمومي توپير پر بنسټ دی. 

په خپل وروستي کتاب (''Der Aufbau der geschichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften'', 1910) کې نوموړي د تشرېحي روانپوهنې لپاره مترادف اصطلاح جوړښتي روانپوهنه وکاروله. &lt;ref&gt;W. Dilthey, ''The Formation of the Historical World in the Human Sciences'', Princeton University Press, 2002, pp. 16–7 and 38–9; Rudolf A. Makkreel, ''Dilthey: Philosopher of the Human Studies'', Princeton University Press, 1992, p. 290.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>alo5pj5va7xfvpl32mkkg8ko8kj7suu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ویلیام باټیسون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63444</id>
    <revision>
      <id>284095</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:35:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16540" xml:space="preserve">ویلیام باټیسون (زیږون: د ۱۸۶۱ زکال د اګست ۸ مه – مړینه: د ۱۹۲۶ زکال د فبروري ۸ مه) انګلیسي بیالوژېست و چې د لومړي ځل لپاره یې د ژنټیک کلمه د وراثت د څېړنې او تشرېح په موخه وکاروله. نوموړي همدارنګه د ګرېګور منډیل د نظریاتو ترویج کوونکی و چې د دوی کشفیات بیاځلي په ۱۹۰۰ زکال کې د هوګو د فریس او کارل کورنز له خوا تعقیب شول. په ۱۸۹۴ زکال کې، د تنوع د مطالعې لپاره د موادو په نامه (''Materials for the Study of Variation'') د هغه خپور شوي کتاب د ژنټیک د نوي موندل شوي چلن فرمول بندي په ځان کې رانغاړله. 

== لومړنی ژوند او زده کړې ==
باټیسون په ۱۸۶۱ زکال کې د یورکشایر ساحل په ویتبي سیمه کې وزېږېد؛ هغه د کمبرېج د سنټ جان کالج د ښوونکي ویلیام هنري باټیسون زوی و. نوموړي د کمبرېج د سنټ جان کالج په راګبي ښوونخي کې زده کړې وکړې او په ۱۸۸۳ زکال کې یې له هغه ځایه د طبیعي علومو په برخه کې لیسانس سند ترلاسه کړ. &lt;ref&gt;{{acad|id=BT879|name=Bateson, William}}&lt;/ref&gt;

د یو امبریولوژیست (نطفه پېژندونکي) په توګه هغه متحده ایالاتو ته سفر وکړ څو د بلانوګلاسوس (Balanoglossus) په نامه چینجی ډوله همی کوردت په اړه څېړنه وکړي چې له امله یې د فقاریه ژوندیو موجوداتو سره لېوالتیا پیدا کړه. نوموړي له ۱۸۸۳ زکال څخه تر ۱۸۸۴ زکال پورې د ویرجینیا په همپټون سیمه کې د ویلیام کیث بروکس په حیواني لابراتوار کې کار وکړ. له مورفولوژي څخه د ودې مطالعې او څېړنې ته په مخه کولو سره هغه انګلستان ته راوګرځېد او د سنټ جان کالج غړی شو. نوموړي د ودې او وراثت اړوند څېړنو په موخه لویدېځې مرکزي آسیا ته سفر وکړ. &lt;ref&gt;Johns Hopkins University Circular Nov.(1883) vol III. no 27.pg 4.&lt;/ref&gt;

== مسلک ==
باټیسون له ۱۹۰۰ زکال څخه تر ۱۹۱۰ زکال پورې په کمبرېج کې د ژنټیک د یو غیر رسمي مکتب «نظري مکتب» مشري وکړه. د هغه په ډله کې تر ډېره پورې د کمبرېج د نیونهام کالج ښځینه غړې، مېرمن یې بئاتریس او خور یې فلورانس دورهام شامله وه. هغوی د نوموړي د څېړنیز پروګرام سره هغه مهال مرسته وکړه چې منډلېزم لا د یوې قانوني تحصیلي څانګې په توګه نه و پېژندل شوی. دغو مېرمنو لکه موریل ویلدیل (وروسته اونسلو) له ۱۹۰۲ زکال څخه تر ۱۹۱۰ زکال پورې په مختلفو حیواني او نباتي ډولونو باندې یو شمېر رغنیزې ازموینې ترسره کړې. هیلډا بلانچ کیلبي چې په ۱۹۰۱ زکال کې یې د نیونهام په کالج کې په منډلیان برخه کې زده کړې پای ته ورسولې له باټیسون سره یې په نخودو کې د منډلي نتایجو په ترلاسه کولو کې مرسته وکړه. نوموړې همدارنګه د سویو (خرګوش) او فیل مرغانو د لویونې په برخه کې خپلواکې ازموینې ترسره کړې. &lt;ref name=&quot;domestication&quot;&gt;{{cite journal|last=Richmond|first=Marsha L.|title=The 'Domestication' of Heredity: The Familial Organization of Geneticists at Cambridge University, 1895–1910|journal=Journal of the History of Biology|year=2006|volume=39|issue=3|jstor=4332033|publisher=Springer|pages=565–605|doi=10.1007/s10739-004-5431-7|s2cid=84924910}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Bateson Family Papers |url=http://www.amphilsoc.org/mole/view?docId=ead/Mss.Ms.Coll.2-ead.xml |access-date=4 October 2013 |publisher=American Philosophical Society}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Richmond, M. L.|title=Women in the early history of genetics. William Bateson and the Newnham College Mendelians, 1900–1910|journal=Isis|volume=92|issue=1|pages=69|date=March 2001|pmid=11441497|doi=10.1086/385040|s2cid=29790111}}&lt;/ref&gt;

باټیسون په ۱۹۱۰ زکال کې د جان اینس کرنیز انستیتیوت مشر شو او له خپلې کورنۍ سره په ساري کې مرټون پارک ته کډه شو. دغه مهال چې نوموړی د جان اینس انستیتیوت مشر و د وراثت اړوند د کروموزوم له نظریې سره یې لیوالتیا پیدا کړه او د ډبلیو. سي. ایف. نیوټن او په ۱۹۲۳ زکال کې یې د سریل ډین ډارلینګټون په ګمارلو سره د سایټولوژي مطالعه ترویج کړه. &lt;ref&gt;{{cite journal|title=Obituary. Mr. W. C. F. Newton|journal=Nature|volume=121|issue=3036|pages=27–28|author=A. D. H.|doi=10.1038/121027b0|date=January 1928|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=A Brief History of the John Innes Centre |url=http://www.jic.ac.uk/centenary/history-timeline.htm |access-date=21 October 2015 |work=jic.ac.uk}}&lt;/ref&gt;

نوموړي په ۱۹۱۹ زکال کې د ژنټیک ټولنه (The Genetics Society) چې ژنټیک ته اړونده لومړنۍ تخصصي ټولنه وه؛ تاسیس کړه. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Genetics Society Website &gt; About &gt; About the Society |url=http://www.genetics.org.uk/About/AbouttheSociety.aspx |access-date=21 October 2015 |publisher=genetics.org.uk}}&lt;/ref&gt;

هغه د خپل ژوند په وروستیو کې د جرمني اروین باور ملګری او ورته باوري کس و. هغوی یو بل ته د نژادي اصلاح اړوند لیکنې کولې. نوموړی د ۱۹۲۶ زکال په فبروري میاشت کې د خپلې ناڅاپي مړینې تر مهال د جان اینس انستیتیوت مشر و. 

== شخصي ژوند ==
باټیسون له بئاتریس ډورهام سره واده وکړ. له نوموړې سره هغه په ۱۸۸۹ زکال کې کوژده شو خو د کوژدې په مراسمو کې له دې امله چې ټولو فکر کاوه هغه ډېر زیات شراب څښي خواښې یې د خپلې لور له کوژدې سره مخالفت وکړ. بالاخره دوی اووه کاله وروسته د ۱۸۹۶ زکال په جون میاشت کې وروسته له هغه واده وکړ چې آرتور دورهام (خصر یې) مړ شوی و او مېرمن یې (خواښې یې) هم یا مړه وه (د هینګ په خبره) او یا هم یې منلې وه چې د دوی له واده سره له مخالفت لاس واخلي (د کوک په خبره). د هغوی زوی ګرېګوري باټیسون انټروپولوژیست او د سایبرنیټیک متخصص و.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Background note |url=http://www.amphilsoc.org/mole/view?docId=ead/Mss.Ms.Coll.2-ead.xml |work=Bateson Family Papers |publisher=American Philosophical Society |accessdate=30 July 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=NEO2bQ-k-nMC&amp;pg=PA209|title=The Monk in the Garden: The Lost and Found Genius of Gregor Mendel, the Father of Genetics|first=Robin Marantz|last=Henig|year=2000|publisher=Houghton Mifflin Harcourt|pages=209–212|isbn=9780618127412}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=FDUi1xg26gsC&amp;pg=PA44|title=Treasure Your Exceptions: The Science and Life of William Bateson|first1=Alan G.|last1=Cock|first2=Donald R.|last2=Forsdyke|year=2008|publisher=Springer|pages=180–181|isbn=9780387756882}}&lt;/ref&gt;

باټیسون د یو «سخت دریځي» ملحد په توګه پېژندل کېده. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-6PhO7Og2fYC&amp;pg=PA13|title=Understanding Gregory Bateson: Mind, Beauty, and the Sacred Earth|isbn=9780791478271|last1=Charlton|first1=Noel G.|date=25 March 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;William Bateson was a very militant atheist and a very bitter man, I fancy. Knowing that I was interested in biology, they invited me when I was still a school girl to go down and see the experimental garden. I remarked to him what I thought then, and still think, that doing research must be the most wonderful thing in the world and he snapped at me that it wasn't wonderful at all, it was tedious, disheartening, annoying and anyhow you didn't need an experimental garden to do research.&quot; [http://www.aip.org/history/ohilist/4620.html Interview with Dr. Cecilia Gaposchkin] by Owen Gingerich, 5 March 1968.&lt;/ref&gt;

== ویاړونه ==
د ۱۸۹۴ زکال په جون میاشت کې نوموړي د سلطنتي ټولنې غړیتوب ترلاسه او په ۱۹۰۴ زکال کې یې د دغو ټولنې د داروین مډال او همدارنګه په ۱۹۲۰ زکال کې سلطنتي مډال وګاټه. نوموړي همدارنګه په ۱۹۲۰ زکال کې د سلطنتي مډال په ترلاسه کونکې غونډه کې وینا وکړه. نوموړی له ۱۹۱۳ زکال څخه تر ۱۹۱۴ زکال پورې د بریتانیا د علومو اکاډمی مشر و. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Library and Archive Catalogue |url=http://www2.royalsociety.org/DServe/dserve.exe?dsqIni=Dserve.ini&amp;dsqApp=Archive&amp;dsqCmd=Show.tcl&amp;dsqDb=Persons&amp;dsqPos=0&amp;dsqSearch=%28Surname%3D%27bateson%27%29 |access-date=11 December 2010 |publisher=Royal Society}}{{dead link|date=December 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Report of the British Association for the Advancement of Science |url=https://archive.org/stream/reportofbritisha15adva#page/n75/mode/2up |access-date=21 October 2015}}&lt;/ref&gt;

== د بیالوژیکي تنوع اړوند آثار (تر ۱۹۰۰ زکال پورې) ==
باټیسون په خپلو هغو اثارو کې چې تر ۱۹۰۰ زکال پورې خپاره شول په منظمه توګه یې په کې د ژوندیو موجوداتو او هغه نور اړوند چې د هغوی د بیالوژیکي تکامل لامل ګرځېد څېړنې ترسره کړې وې؛ نوموړی دغه مهال په کلکه توګه د چارلس داورین د جامعو بېلګو له ټولیزې کړنلارې او همدارنګه د فرانسس ګالټون د کمي («بایومټریکي») میتودونو تر اغېز لاندې و. نوموړي په خپله لومړنۍ مهمه موندنه کې څرګنده کړه چې یو شمېر بیولوژیکي ځانګړنې (لکه په غوږ کې د فورسپس اوږدوالی) په پرله پسې او یا هم نورمال ډول نه، بلکې په غیر پرله پسې (یا «دوه شکلي») توګه وېشل کېږي. هغه و موندله چې په یوه ډله کې دوه ګوني اشکال د وراثت په میکانېزم کې د اوسنیو انګېرنو پر وړاندې خنډ دی او ویل یې چې «کېدای شي دغه پوښتنه مطرح شي چې آیا دغه دوه ډوله چې اوس وړاندې شوي په دوه جلا ژوندیو موجوادتو باندې د ویش پیلامه به وي؟».&lt;ref&gt;Scientific papers of William Bateson. RC Punnett (Ed) : Cambridge University Press 1928 Vol 1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Some cases of variation in secondary sexual characters statistically examined, Proc Zool Soc 1892&lt;/ref&gt;

هغه د تنوع لپاره د مطالعې د موادو په نامه په خپل بل کتاب کې چې په ۱۸۹۴ زکال کې یې ولیکه؛ د بیولوژیکي بدلونونو اړوند یې په کې پام وړ څېړنې ترسره کړې وې. هغه غوښتل وښيي چې په یو شمېر شخصیتونو کې په پرله پسې او په یو شمېر نورو کې په غیر پرله پسې توګه بیولوژیکي بدلونونه شتون لري؛ چې د دغو دو ډولونو لپاره یې د «میریسټیک» او «سبسټنیټیو یا قایم به ذات» کلمې ابداع کړې. د داروین په څېر هغه احساس کاوه چې کمیتي شخصیتونه نه شي کېدلای په اسانۍ سره د تکامل د انتخابي قوې پر بنسټ «کمال» ته ورسېږي، ځکه چې دوی د «القاح په بهیر کې د رامنځته کېدونکو اغېزو» د درک ستونزه موندلې وه، خو څرګنده یې کړه چې دغه چاره په هغو شخصیتونو کې چې په غیر پرله پسې ډول بدلون کوي رامنځته کېدلای شي. &lt;ref&gt;Materials for the study of variation, treated with especial regard to discontinuity in the origin of species William Bateson 1861–1926. London : Macmillan 1894 xv, 598 p&lt;/ref&gt;

په دغه اثر کې باټیسون هومئوتیک بدلونونو ته اشاره کړې وه او څرګنده کړې یې وه چې د تمې پر خلاف په د دوی په وجود کې یو بل څه د هغه ځای نیسي. په حیواني تنوع کې چې باټیسون پرې څېړنه کړې وه هغه غومبسې چې د پښو پر ځای یې انتونونه لرل، هغه خرچنګونه چې د اضافي تخمو لولې یې لرلې او هغه انسانان شاملېدل چې څو ګوتې، اضافي پښتۍ او اضافي تي یې لرل. د ۱۹۹۵ زکال د طبابت او فزیولوژي د نوبل جایزه نوموړي په دغو ژنونو باندې د کار له امله ترلاسه کړه. دغه مهال وښول شوه چې دغه موندنې د ټولو حیواناتو د ودې لپاره مهمې دي. دغو ژنونو په ډېری حیواناتو او یا هم شاید په ټولو کې حیاتي رول درلود. &lt;ref&gt;{{cite web |last1=Genetic Science Learning Center |title=Homeotic Genes and Body Patterns |url=https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/hoxgenes/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315035400/https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/hoxgenes/ |archive-date=15 March 2019 |access-date=28 May 2019 |website=Learn Genetics |publisher=University of Utah |language=en}}&lt;/ref&gt;

باټیسون په خپل دغه اثر کې د بیولوژیکي وراثت د میکانېزم اړوند د ګرېګور منډېل د ناڅاپي موندنو اړوند ولیکل: «یوازنۍ هغه لار چې له مخې یې هیله من کېدلای شو چې رښتیا ته لاسرسی پیدا کړو، د نژادي اصلاح اړوند د سیستماټتیکو ازموینو کارول دي؛ د څېړنو هغه ټولګه چې د نورو هر ډول بیولوژیکي څېړنو په پرتله ډېرو څېړنو، صبر او منابعو ته اړتیا لري. ژر یا وروسته به دغه ډول څېړنې ترسره شي او بیا به موږ په هغو باندې وپوهېږو». منډېل نږدې ۲۸۰۰۰ بوټي کرلي و او هغه څېړنه یې ترسره کړې وه چې دقیقا باټیسون هم غوښتل ترسره یې کړي. &lt;ref name=&quot;Magner&quot;&gt;{{cite book|last1=Magner|first1=Lois N.|title=History of the Life Sciences|year=2002|publisher=Marcel Dekker, Inc.|location=New York|isbn=978-0-2039-1100-6|page=380|edition=3, revised|url=https://books.google.com/books?id=YKJ6gVYbrGwC&amp;pg=PA380}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Gros|first1=Franc̜ois|title=The Gene Civilization|year=1992|publisher=McGraw Hill|location=New York|isbn=978-0-07-024963-9|page=[https://archive.org/details/genecivilization00gros/page/28 28]|edition=English Language|url=https://archive.org/details/genecivilization00gros|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Rediscovery&quot;&gt;{{cite journal|last1=Moore|first1=Randy|title=The &quot;Rediscovery&quot; of Mendel's Work|journal=Bioscene|year=2001|volume=27|issue=2|pages=13–24|url=http://courses.pbsci.ucsc.edu/mcdb/bio105/Spring15/Lecture2/Rediscovery%20of%20Mendel.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160216153032/http://courses.pbsci.ucsc.edu/mcdb/bio105/Spring15/Lecture2/Rediscovery%20of%20Mendel.pdf|archive-date=16 February 2016|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>1ud4ythb1a4loeaea2hwhvjkvkl0wy7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284098</id>
      <parentid>284095</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16558" xml:space="preserve">{{Infobox person}}ویلیام باټیسون (زیږون: د ۱۸۶۱ زکال د اګست ۸ مه – مړینه: د ۱۹۲۶ زکال د فبروري ۸ مه) انګلیسي بیالوژېست و چې د لومړي ځل لپاره یې د ژنټیک کلمه د وراثت د څېړنې او تشرېح په موخه وکاروله. نوموړي همدارنګه د ګرېګور منډیل د نظریاتو ترویج کوونکی و چې د دوی کشفیات بیاځلي په ۱۹۰۰ زکال کې د هوګو د فریس او کارل کورنز له خوا تعقیب شول. په ۱۸۹۴ زکال کې، د تنوع د مطالعې لپاره د موادو په نامه (''Materials for the Study of Variation'') د هغه خپور شوي کتاب د ژنټیک د نوي موندل شوي چلن فرمول بندي په ځان کې رانغاړله. 

== لومړنی ژوند او زده کړې ==
باټیسون په ۱۸۶۱ زکال کې د یورکشایر ساحل په ویتبي سیمه کې وزېږېد؛ هغه د کمبرېج د سنټ جان کالج د ښوونکي ویلیام هنري باټیسون زوی و. نوموړي د کمبرېج د سنټ جان کالج په راګبي ښوونخي کې زده کړې وکړې او په ۱۸۸۳ زکال کې یې له هغه ځایه د طبیعي علومو په برخه کې لیسانس سند ترلاسه کړ. &lt;ref&gt;{{acad|id=BT879|name=Bateson, William}}&lt;/ref&gt;

د یو امبریولوژیست (نطفه پېژندونکي) په توګه هغه متحده ایالاتو ته سفر وکړ څو د بلانوګلاسوس (Balanoglossus) په نامه چینجی ډوله همی کوردت په اړه څېړنه وکړي چې له امله یې د فقاریه ژوندیو موجوداتو سره لېوالتیا پیدا کړه. نوموړي له ۱۸۸۳ زکال څخه تر ۱۸۸۴ زکال پورې د ویرجینیا په همپټون سیمه کې د ویلیام کیث بروکس په حیواني لابراتوار کې کار وکړ. له مورفولوژي څخه د ودې مطالعې او څېړنې ته په مخه کولو سره هغه انګلستان ته راوګرځېد او د سنټ جان کالج غړی شو. نوموړي د ودې او وراثت اړوند څېړنو په موخه لویدېځې مرکزي آسیا ته سفر وکړ. &lt;ref&gt;Johns Hopkins University Circular Nov.(1883) vol III. no 27.pg 4.&lt;/ref&gt;

== مسلک ==
باټیسون له ۱۹۰۰ زکال څخه تر ۱۹۱۰ زکال پورې په کمبرېج کې د ژنټیک د یو غیر رسمي مکتب «نظري مکتب» مشري وکړه. د هغه په ډله کې تر ډېره پورې د کمبرېج د نیونهام کالج ښځینه غړې، مېرمن یې بئاتریس او خور یې فلورانس دورهام شامله وه. هغوی د نوموړي د څېړنیز پروګرام سره هغه مهال مرسته وکړه چې منډلېزم لا د یوې قانوني تحصیلي څانګې په توګه نه و پېژندل شوی. دغو مېرمنو لکه موریل ویلدیل (وروسته اونسلو) له ۱۹۰۲ زکال څخه تر ۱۹۱۰ زکال پورې په مختلفو حیواني او نباتي ډولونو باندې یو شمېر رغنیزې ازموینې ترسره کړې. هیلډا بلانچ کیلبي چې په ۱۹۰۱ زکال کې یې د نیونهام په کالج کې په منډلیان برخه کې زده کړې پای ته ورسولې له باټیسون سره یې په نخودو کې د منډلي نتایجو په ترلاسه کولو کې مرسته وکړه. نوموړې همدارنګه د سویو (خرګوش) او فیل مرغانو د لویونې په برخه کې خپلواکې ازموینې ترسره کړې. &lt;ref name=&quot;domestication&quot;&gt;{{cite journal|last=Richmond|first=Marsha L.|title=The 'Domestication' of Heredity: The Familial Organization of Geneticists at Cambridge University, 1895–1910|journal=Journal of the History of Biology|year=2006|volume=39|issue=3|jstor=4332033|publisher=Springer|pages=565–605|doi=10.1007/s10739-004-5431-7|s2cid=84924910}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Bateson Family Papers |url=http://www.amphilsoc.org/mole/view?docId=ead/Mss.Ms.Coll.2-ead.xml |access-date=4 October 2013 |publisher=American Philosophical Society}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=Richmond, M. L.|title=Women in the early history of genetics. William Bateson and the Newnham College Mendelians, 1900–1910|journal=Isis|volume=92|issue=1|pages=69|date=March 2001|pmid=11441497|doi=10.1086/385040|s2cid=29790111}}&lt;/ref&gt;

باټیسون په ۱۹۱۰ زکال کې د جان اینس کرنیز انستیتیوت مشر شو او له خپلې کورنۍ سره په ساري کې مرټون پارک ته کډه شو. دغه مهال چې نوموړی د جان اینس انستیتیوت مشر و د وراثت اړوند د کروموزوم له نظریې سره یې لیوالتیا پیدا کړه او د ډبلیو. سي. ایف. نیوټن او په ۱۹۲۳ زکال کې یې د سریل ډین ډارلینګټون په ګمارلو سره د سایټولوژي مطالعه ترویج کړه. &lt;ref&gt;{{cite journal|title=Obituary. Mr. W. C. F. Newton|journal=Nature|volume=121|issue=3036|pages=27–28|author=A. D. H.|doi=10.1038/121027b0|date=January 1928|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=A Brief History of the John Innes Centre |url=http://www.jic.ac.uk/centenary/history-timeline.htm |access-date=21 October 2015 |work=jic.ac.uk}}&lt;/ref&gt;

نوموړي په ۱۹۱۹ زکال کې د ژنټیک ټولنه (The Genetics Society) چې ژنټیک ته اړونده لومړنۍ تخصصي ټولنه وه؛ تاسیس کړه. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Genetics Society Website &gt; About &gt; About the Society |url=http://www.genetics.org.uk/About/AbouttheSociety.aspx |access-date=21 October 2015 |publisher=genetics.org.uk}}&lt;/ref&gt;

هغه د خپل ژوند په وروستیو کې د جرمني اروین باور ملګری او ورته باوري کس و. هغوی یو بل ته د نژادي اصلاح اړوند لیکنې کولې. نوموړی د ۱۹۲۶ زکال په فبروري میاشت کې د خپلې ناڅاپي مړینې تر مهال د جان اینس انستیتیوت مشر و. 

== شخصي ژوند ==
باټیسون له بئاتریس ډورهام سره واده وکړ. له نوموړې سره هغه په ۱۸۸۹ زکال کې کوژده شو خو د کوژدې په مراسمو کې له دې امله چې ټولو فکر کاوه هغه ډېر زیات شراب څښي خواښې یې د خپلې لور له کوژدې سره مخالفت وکړ. بالاخره دوی اووه کاله وروسته د ۱۸۹۶ زکال په جون میاشت کې وروسته له هغه واده وکړ چې آرتور دورهام (خصر یې) مړ شوی و او مېرمن یې (خواښې یې) هم یا مړه وه (د هینګ په خبره) او یا هم یې منلې وه چې د دوی له واده سره له مخالفت لاس واخلي (د کوک په خبره). د هغوی زوی ګرېګوري باټیسون انټروپولوژیست او د سایبرنیټیک متخصص و.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Background note |url=http://www.amphilsoc.org/mole/view?docId=ead/Mss.Ms.Coll.2-ead.xml |work=Bateson Family Papers |publisher=American Philosophical Society |accessdate=30 July 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=NEO2bQ-k-nMC&amp;pg=PA209|title=The Monk in the Garden: The Lost and Found Genius of Gregor Mendel, the Father of Genetics|first=Robin Marantz|last=Henig|year=2000|publisher=Houghton Mifflin Harcourt|pages=209–212|isbn=9780618127412}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=FDUi1xg26gsC&amp;pg=PA44|title=Treasure Your Exceptions: The Science and Life of William Bateson|first1=Alan G.|last1=Cock|first2=Donald R.|last2=Forsdyke|year=2008|publisher=Springer|pages=180–181|isbn=9780387756882}}&lt;/ref&gt;

باټیسون د یو «سخت دریځي» ملحد په توګه پېژندل کېده. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-6PhO7Og2fYC&amp;pg=PA13|title=Understanding Gregory Bateson: Mind, Beauty, and the Sacred Earth|isbn=9780791478271|last1=Charlton|first1=Noel G.|date=25 March 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;William Bateson was a very militant atheist and a very bitter man, I fancy. Knowing that I was interested in biology, they invited me when I was still a school girl to go down and see the experimental garden. I remarked to him what I thought then, and still think, that doing research must be the most wonderful thing in the world and he snapped at me that it wasn't wonderful at all, it was tedious, disheartening, annoying and anyhow you didn't need an experimental garden to do research.&quot; [http://www.aip.org/history/ohilist/4620.html Interview with Dr. Cecilia Gaposchkin] by Owen Gingerich, 5 March 1968.&lt;/ref&gt;

== ویاړونه ==
د ۱۸۹۴ زکال په جون میاشت کې نوموړي د سلطنتي ټولنې غړیتوب ترلاسه او په ۱۹۰۴ زکال کې یې د دغو ټولنې د داروین مډال او همدارنګه په ۱۹۲۰ زکال کې سلطنتي مډال وګاټه. نوموړي همدارنګه په ۱۹۲۰ زکال کې د سلطنتي مډال په ترلاسه کونکې غونډه کې وینا وکړه. نوموړی له ۱۹۱۳ زکال څخه تر ۱۹۱۴ زکال پورې د بریتانیا د علومو اکاډمی مشر و. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Library and Archive Catalogue |url=http://www2.royalsociety.org/DServe/dserve.exe?dsqIni=Dserve.ini&amp;dsqApp=Archive&amp;dsqCmd=Show.tcl&amp;dsqDb=Persons&amp;dsqPos=0&amp;dsqSearch=%28Surname%3D%27bateson%27%29 |access-date=11 December 2010 |publisher=Royal Society}}{{dead link|date=December 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Report of the British Association for the Advancement of Science |url=https://archive.org/stream/reportofbritisha15adva#page/n75/mode/2up |access-date=21 October 2015}}&lt;/ref&gt;

== د بیالوژیکي تنوع اړوند آثار (تر ۱۹۰۰ زکال پورې) ==
باټیسون په خپلو هغو اثارو کې چې تر ۱۹۰۰ زکال پورې خپاره شول په منظمه توګه یې په کې د ژوندیو موجوداتو او هغه نور اړوند چې د هغوی د بیالوژیکي تکامل لامل ګرځېد څېړنې ترسره کړې وې؛ نوموړی دغه مهال په کلکه توګه د چارلس داورین د جامعو بېلګو له ټولیزې کړنلارې او همدارنګه د فرانسس ګالټون د کمي («بایومټریکي») میتودونو تر اغېز لاندې و. نوموړي په خپله لومړنۍ مهمه موندنه کې څرګنده کړه چې یو شمېر بیولوژیکي ځانګړنې (لکه په غوږ کې د فورسپس اوږدوالی) په پرله پسې او یا هم نورمال ډول نه، بلکې په غیر پرله پسې (یا «دوه شکلي») توګه وېشل کېږي. هغه و موندله چې په یوه ډله کې دوه ګوني اشکال د وراثت په میکانېزم کې د اوسنیو انګېرنو پر وړاندې خنډ دی او ویل یې چې «کېدای شي دغه پوښتنه مطرح شي چې آیا دغه دوه ډوله چې اوس وړاندې شوي په دوه جلا ژوندیو موجوادتو باندې د ویش پیلامه به وي؟».&lt;ref&gt;Scientific papers of William Bateson. RC Punnett (Ed) : Cambridge University Press 1928 Vol 1&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Some cases of variation in secondary sexual characters statistically examined, Proc Zool Soc 1892&lt;/ref&gt;

هغه د تنوع لپاره د مطالعې د موادو په نامه په خپل بل کتاب کې چې په ۱۸۹۴ زکال کې یې ولیکه؛ د بیولوژیکي بدلونونو اړوند یې په کې پام وړ څېړنې ترسره کړې وې. هغه غوښتل وښيي چې په یو شمېر شخصیتونو کې په پرله پسې او په یو شمېر نورو کې په غیر پرله پسې توګه بیولوژیکي بدلونونه شتون لري؛ چې د دغو دو ډولونو لپاره یې د «میریسټیک» او «سبسټنیټیو یا قایم به ذات» کلمې ابداع کړې. د داروین په څېر هغه احساس کاوه چې کمیتي شخصیتونه نه شي کېدلای په اسانۍ سره د تکامل د انتخابي قوې پر بنسټ «کمال» ته ورسېږي، ځکه چې دوی د «القاح په بهیر کې د رامنځته کېدونکو اغېزو» د درک ستونزه موندلې وه، خو څرګنده یې کړه چې دغه چاره په هغو شخصیتونو کې چې په غیر پرله پسې ډول بدلون کوي رامنځته کېدلای شي. &lt;ref&gt;Materials for the study of variation, treated with especial regard to discontinuity in the origin of species William Bateson 1861–1926. London : Macmillan 1894 xv, 598 p&lt;/ref&gt;

په دغه اثر کې باټیسون هومئوتیک بدلونونو ته اشاره کړې وه او څرګنده کړې یې وه چې د تمې پر خلاف په د دوی په وجود کې یو بل څه د هغه ځای نیسي. په حیواني تنوع کې چې باټیسون پرې څېړنه کړې وه هغه غومبسې چې د پښو پر ځای یې انتونونه لرل، هغه خرچنګونه چې د اضافي تخمو لولې یې لرلې او هغه انسانان شاملېدل چې څو ګوتې، اضافي پښتۍ او اضافي تي یې لرل. د ۱۹۹۵ زکال د طبابت او فزیولوژي د نوبل جایزه نوموړي په دغو ژنونو باندې د کار له امله ترلاسه کړه. دغه مهال وښول شوه چې دغه موندنې د ټولو حیواناتو د ودې لپاره مهمې دي. دغو ژنونو په ډېری حیواناتو او یا هم شاید په ټولو کې حیاتي رول درلود. &lt;ref&gt;{{cite web |last1=Genetic Science Learning Center |title=Homeotic Genes and Body Patterns |url=https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/hoxgenes/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315035400/https://learn.genetics.utah.edu/content/basics/hoxgenes/ |archive-date=15 March 2019 |access-date=28 May 2019 |website=Learn Genetics |publisher=University of Utah |language=en}}&lt;/ref&gt;

باټیسون په خپل دغه اثر کې د بیولوژیکي وراثت د میکانېزم اړوند د ګرېګور منډېل د ناڅاپي موندنو اړوند ولیکل: «یوازنۍ هغه لار چې له مخې یې هیله من کېدلای شو چې رښتیا ته لاسرسی پیدا کړو، د نژادي اصلاح اړوند د سیستماټتیکو ازموینو کارول دي؛ د څېړنو هغه ټولګه چې د نورو هر ډول بیولوژیکي څېړنو په پرتله ډېرو څېړنو، صبر او منابعو ته اړتیا لري. ژر یا وروسته به دغه ډول څېړنې ترسره شي او بیا به موږ په هغو باندې وپوهېږو». منډېل نږدې ۲۸۰۰۰ بوټي کرلي و او هغه څېړنه یې ترسره کړې وه چې دقیقا باټیسون هم غوښتل ترسره یې کړي. &lt;ref name=&quot;Magner&quot;&gt;{{cite book|last1=Magner|first1=Lois N.|title=History of the Life Sciences|year=2002|publisher=Marcel Dekker, Inc.|location=New York|isbn=978-0-2039-1100-6|page=380|edition=3, revised|url=https://books.google.com/books?id=YKJ6gVYbrGwC&amp;pg=PA380}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Gros|first1=Franc̜ois|title=The Gene Civilization|year=1992|publisher=McGraw Hill|location=New York|isbn=978-0-07-024963-9|page=[https://archive.org/details/genecivilization00gros/page/28 28]|edition=English Language|url=https://archive.org/details/genecivilization00gros|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Rediscovery&quot;&gt;{{cite journal|last1=Moore|first1=Randy|title=The &quot;Rediscovery&quot; of Mendel's Work|journal=Bioscene|year=2001|volume=27|issue=2|pages=13–24|url=http://courses.pbsci.ucsc.edu/mcdb/bio105/Spring15/Lecture2/Rediscovery%20of%20Mendel.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160216153032/http://courses.pbsci.ucsc.edu/mcdb/bio105/Spring15/Lecture2/Rediscovery%20of%20Mendel.pdf|archive-date=16 February 2016|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>oeecjoey9ve7y9g5w8ud07mgydzoy8k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ویلیام بیبي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63445</id>
    <revision>
      <id>284096</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:37:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12350" xml:space="preserve">

چارلز ویلیام بیبي (زوکړه: د ۱۸۷۷ زکال د جولای ۲۹ مه – مړینه: د ۱۹۶۲ زکال د جون ۴ مه) امریکايي طبیعت پېژندونکی، د الوتونکو مرغانو پېژندونکی، سمندري بیولوژیست، حشرات پېژندونکی، څېړونکی او لیکوال و. نوموړي د نیویارک د حیواناتو پېژندنې د بنسټ لپاره د خپلو ګڼ شمېر څېړنو، د بثي سفیر وسیلې په مرسته د اوبو په تل کې د څېړنو او همدارنګه د خپلو لوستونکو لپاره د ارزښتمنو علمي لیکنو له مخې شهرت وموند. &lt;ref name=&quot;Sterling 1997 p. 71&quot;&gt;{{Harvnb|Sterling|Harmond|Cevasco|Harmond|1997|p=71}}&lt;/ref&gt;

بیبي د نیویارک په بروکلین کې وزېږېد او د نیوجرسي په ایسټ اورنج سیمه کې را لوی شو؛ بیبي د نیویارک په نوي تاسیس شوي ژوبڼ کې د کار کولو په موخه وړاندې له دې چې له کالج څخه سند ترلاسه کړي، کالج یې پرېښود او په دغه ژوبڼ کې ورته د الوتونکو مرغانو د پالنې دنده وسپارل شوه. هغه په چټکۍ سره په ژوبڼ کې خپل ځایګی ثابت کړ؛ لومړی د خپلو الوتونکو مرغانو لپاره د ژوند کولو د ځای په طراحۍ او ورپسې د یو لړ اکتشافي څېړنو پر بنسټ چې پراختیا یې ومونده هغه چې د نړۍ د طاووسونو مستند سازي هم په کې شاملېدله. د نوموړي دغو اکتشافاتو د هغه د پلویانو او پوهنتوني مخاطبینو لپاره د ګڼ شمېر لیکنو بنسټ کېښود او په کې د طاووسونو د کشف اړوند مونوګراف شاملېده چې له ۱۹۱۸ زکال څخه تر ۱۹۲۲ زکال پورې په څلورو ټوکو کې خپور شو؛ هغه ته تافتس او کولګېت پوهنتونونو افتخاري دوکتوراوې ورکړې. 

بیبي د خپلو سفرونو پر مهال په تدریج سره له سمندري بیولوژي سره لیوالتیا پیدا کړه چې له امله یې په ۱۹۳۰ زکال کې د بثي سفیر له مخترع اوټیس بارټون سره په ګډه د برمودا په سواحلو کې د سمندر له تل لیدنه وکړه. دا لومړی ځل و چې د حیواناتو یو بیالوژیست د سمندر تل په خپل بومي چاپېریال کې ولید او په پرله پسې ډول یې د یو انسان له خوا د تر ټولو ژورې لامبو ریکارډ په خپل نوم ثبت کړ. د هغه دغه ریکارډ ۱۵ کاله وروسته د بارټون له خوا مات شو. بیبي په بثی سفیر کې له خپلې لامبو وروسته استوايي سیمو ته راوګرځېد او د حشراتو په چلن باندې یې په څېړنې پیل وکړ. په ۱۹۴۹ زکال کې یې په ترینداد او توباګو کې ګرمسیره څېړنیز مرکز جوړ کړ چې په دغه مرکز یې سیملا نوم کېښود او د اسا رایټ طبیعي مرکز د څانګې په توګه فعال دی. په سیملا کې د بیبي څېړنې د هغه د مړینې تر مهاله چې په ۱۹۶۲ زکال کې د ۸۴ کلونو په عمر د سږو د پړسوب له امله ومړ؛ دوام درلود. 

ویلیام بیبي د چاپېریال پوهنې یو له بنسټګرو او همدارنګه د ۲۰ مې پېړۍ په لومړیو کې د چاپېریال د خوندیتوب د اصلي پلوي په توګه په پام کې نیول کېږي. نوموړی همدارنګه د الوتونکو مرغانو د تکامل په اړه د خپلو څو نظریاتو له امله له خپل مهال څخه د مخکښ کس په توګه یادېږي؛ په ځانګړې توګه د دغې فرضیې له امله چې هغه په ۱۹۱۵ زکال کې وړاندې کړه؛ چې د الوتونکو مرغانو الوتنه د څلورو وزرو له پړاو &quot;Tetrapteryx&quot; څخه تېره شوې؛ هغه فرضیه چې په ۲۰۰۳ زکال کې د Microraptor gui په کشف سره تائید شوه. 

== بیوګرافي ==

=== لومړی ژوند او زده کړې ===
چارلز ویلیام بیبي د نیویارک په بروکلین کې وزېږېد؛ نوموړی د اخبار د مدیر چارلز بیبي زوی و. له دې سره چې یو شمېر منابع هغه د خپلې کورنۍ یوازنۍ ماشوم بولي خو هغه د جان په نوم کشر ورور هم درلود چې په ماشومتوب کې مړ شوی. د هغه د ژوند په لومړیو کې کورنۍ یې د ویرجینیا ایسټ اورنج ته کډه وکړه چېرې چې نوموړي له طبیعي نړۍ او همدارنګه د هر هغه څه له ثبت سره لیوالتیا پیدا کړه چې ده به لیدل. د امریکا د طبیعي تاریخ موزیم چې د بیيبي د تولد په کال کې افتتاح شو له طبیعت سره یې د بیبي مینه پیاوړې کړه او پر ده لومړنی اغېز کوونکی و. &lt;ref name=&quot;obituary&quot;&gt;{{Harvnb|Crandall|1964}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|pp=6–7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=14–15}}&lt;/ref&gt;

بیبي د ۱۸۹۱ زکال په سپټمبر میاشت کې د ایسټ اورنج ښوونځي ته لاړ. له دې سره چې بیبي تر ۱۵ کلنۍ پورې خپل لومړنی نوم چارلز له ځانه لرې نه کړ؛ خو هغه مهال چې عالي لیسې ته ولاړ هغه تر ډېره د «ویلیام بیبي» په نوم پېژندل کېده، هماغه ډول چې له دغه ځایه وروسته په دې نوم پېژندل کېږي. په لیسه کې د زده کړو پرمهال بیبي د حیواناتو له راغونډولو سره مینه پیدا کړه، په ځانګړي ډول هغه مهال چې نوموړي په ۱۶ کلنۍ کې د لومړي ځل لپاره ټوپک ته لاسرسی وموند او ځان یې د تاکسیډورمي په برخه کې وروزه. هغه مهال به چې نوموړي نه شو کولای د ځان لپاره حیواني بېلګې راغونډې کړي تر ډېره به یې د لاټینز په نامه د تدارکاتي خونې او یا هم د نورو راغونډونکو سره د سوداګریزې معاملې په ترسره کولو دغه نمونې برابرولې. د بیبي لومړنۍ مقاله په ۱۸۹۵ زکال کې هغه مهال چې نوموړي په لیسه کې زده کړې کولې د هارفر ځوانو وګړو (Harper's Young People) په نامه مجلې د جنوري میاشتې په ګڼه کې خپره شوه چې د قهوه یي رنګه الوتونکي (brown creeper) په نامه وه.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|p=7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Bridges|1974|p=290}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Cullen|2006|p=32}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=20–28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=30}}&lt;/ref&gt;

په ۱۸۹۶ زکال کې بیبي په کلمبیا پوهنتون کې د مخکښ ځایګي په لرلو ومنل شو. په پوهنتون کې د زده کړو پر مهال هغه خپل ډېر وخت په پوهنتون او د امریکا د طبیعي تاریخ په موزیم کې تیراوه چې ډېری څېړونکي یې د کلمبیا پوهنتون ښوونکي و. په کلمبیا پوهنتون کې یې د هنري فرفیلډ آزبورن تر نظارت لاندې زده کړې وکړې او له هغه سره یې نږدې اړیکه جوړه چې په ۱۹۳۵ زکال کې یې د آزبورن د مړینې تر مهاله دوام درلود. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=37 &amp; 41}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=42–43}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|pp=9–10}}&lt;/ref&gt;

په کلمبیا کې د زده کړو پر مهال بیبي خپل ښوونکي دې ته اړ کړل څو نواسکوشیا ته د نوموړي او څو نورو زده کړیالانو له سفر ملاتړ وکړي، چېرې چې نوموړي د راغونډولو خپل عادت ته دوام ورکړ او همدارنګه یې هڅه وکړه د الوتونکو د یو شمېر جالبو صحنو او نورو حیواناتو انځورونه واخلي. د بيبي له خوا اخیستل شوي انځورونه د کلمبیا پوهنتون د یو شمېر ښوونکو له خوا وپېرل شول او هغوی په خپلو ښوونیزو موادو کې وکارول. د دغه سفرونو پر مهال بیبي له سمندري کنستونو سره لیوالتیا پیدا کړه؛ هغه چاره چې د اوبو په تل کې د ژوند کوونکو حیواني بېلګو د موندلو او له مړینې یا د هغوی د له منځه تلو وړاندې د هغو د مطالعې په موخه وه. بیبي هېڅکله له کلمبیا پوهنتون څخه د سند ترلاسه کولو غوښتنه وکړه په داسې حال کې چې څو کاله وروسته ورته د تافتس او کولګېټ پوهنتونونو له خوا افتخاري دوکتوراوې ورکړل شوې. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=46–52}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=64}}&lt;/ref&gt;

=== په برانکس ژوبڼ کې دنده ===
د ۱۸۹۷ زکال په نومبر میاشت کې فرانک چپمن له بیبي ملاتړ وکړ څو د امریکا د الوتونکو مرغانو د پوهانو په ټولنه کې غړی شي؛ راتلونکې میاشت بیبي د الوتونکو پېژندنې اړوند خپله لومړنۍ تخصصي وینا د Uncle Clarence's Bergen Point Culture Club په نامه ټولنه کې وکړه. په ۱۸۹۹ زکال کې په داسې حال کې چې نوموړي له کولمبیا پوهنتون څخه د ساینس په برخه کې د سند تر لاسه کولو په موخه یوازې له ریاضي پرته د نورو ټولو برخو دورې بشپړې کړې وې پرېکړه یې وکړه د آزبون له غوښتنې څخه په ګټنې د نیویارک د ژویو پېژندنې په پارک کې چې د افتتاح په حالت کې و د کار کولو په موخه له زده کړو تېر شي. په دغه پرېکړه کې ګڼ شمېر عواملو له دې ډلې په ژوبڼ کې غړیتوب او بل پلو د دې احساس چې دغو زده کړو د نوموړي په کورنۍ زیات مالي فشار راوړ؛ خپل اغېز درلود. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=45–46}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=54–57}}&lt;/ref&gt;

آزبورن، بیبي د الوتونکو پېژندنې د برخې د مرستیال په توګه وټاکه. د مرستیال په توګه د هغه یو له اصلي دندو څخه د ژوبڼ د الوتونکو مرغانو پالنه وه چې د هغوی د شمېر د خوندي ساتنې په موخه و. بیبي الوتونکو مرغانو ته ډېر پام وکړ آن تر دې چې وړاندیز یې وکړ د هغو لپاره د فوټبال لوبې د میدان په کچه قفس جوړ شي. دغه قفس بالاخره جوړ شو خو د هغې اندازې له نیمايي څخه چې بیبي یې وړاندیز کړی و لږ کوچنی و. په داسې حال کې چې د بیبي له خوا د پرواز کېدلو د امکان لرونکي قفس جوړول د الوتونکو د اړتیاو څخه د ناسم درک له امله تر نیوکې لاندې راغی، خو په پایله کې ډېر بریالی و. &lt;ref name=&quot;Osborn 1968 p. 128&quot;&gt;{{Harvnb|Osborn, Jr.|1968|p=128}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;obituary2&quot;&gt;{{Harvnb|Crandall|1964}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=67}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Bridges|1974|pp=168–172}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|p=10}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>8mwpzfpf0wjtxygn93bxyi48yakyhdz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284100</id>
      <parentid>284096</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12366" xml:space="preserve">{{Infobox person}}چارلز ویلیام بیبي (زوکړه: د ۱۸۷۷ زکال د جولای ۲۹ مه – مړینه: د ۱۹۶۲ زکال د جون ۴ مه) امریکايي طبیعت پېژندونکی، د الوتونکو مرغانو پېژندونکی، سمندري بیولوژیست، حشرات پېژندونکی، څېړونکی او لیکوال و. نوموړي د نیویارک د حیواناتو پېژندنې د بنسټ لپاره د خپلو ګڼ شمېر څېړنو، د بثي سفیر وسیلې په مرسته د اوبو په تل کې د څېړنو او همدارنګه د خپلو لوستونکو لپاره د ارزښتمنو علمي لیکنو له مخې شهرت وموند. &lt;ref name=&quot;Sterling 1997 p. 71&quot;&gt;{{Harvnb|Sterling|Harmond|Cevasco|Harmond|1997|p=71}}&lt;/ref&gt;

بیبي د نیویارک په بروکلین کې وزېږېد او د نیوجرسي په ایسټ اورنج سیمه کې را لوی شو؛ بیبي د نیویارک په نوي تاسیس شوي ژوبڼ کې د کار کولو په موخه وړاندې له دې چې له کالج څخه سند ترلاسه کړي، کالج یې پرېښود او په دغه ژوبڼ کې ورته د الوتونکو مرغانو د پالنې دنده وسپارل شوه. هغه په چټکۍ سره په ژوبڼ کې خپل ځایګی ثابت کړ؛ لومړی د خپلو الوتونکو مرغانو لپاره د ژوند کولو د ځای په طراحۍ او ورپسې د یو لړ اکتشافي څېړنو پر بنسټ چې پراختیا یې ومونده هغه چې د نړۍ د طاووسونو مستند سازي هم په کې شاملېدله. د نوموړي دغو اکتشافاتو د هغه د پلویانو او پوهنتوني مخاطبینو لپاره د ګڼ شمېر لیکنو بنسټ کېښود او په کې د طاووسونو د کشف اړوند مونوګراف شاملېده چې له ۱۹۱۸ زکال څخه تر ۱۹۲۲ زکال پورې په څلورو ټوکو کې خپور شو؛ هغه ته تافتس او کولګېت پوهنتونونو افتخاري دوکتوراوې ورکړې. 

بیبي د خپلو سفرونو پر مهال په تدریج سره له سمندري بیولوژي سره لیوالتیا پیدا کړه چې له امله یې په ۱۹۳۰ زکال کې د بثي سفیر له مخترع اوټیس بارټون سره په ګډه د برمودا په سواحلو کې د سمندر له تل لیدنه وکړه. دا لومړی ځل و چې د حیواناتو یو بیالوژیست د سمندر تل په خپل بومي چاپېریال کې ولید او په پرله پسې ډول یې د یو انسان له خوا د تر ټولو ژورې لامبو ریکارډ په خپل نوم ثبت کړ. د هغه دغه ریکارډ ۱۵ کاله وروسته د بارټون له خوا مات شو. بیبي په بثی سفیر کې له خپلې لامبو وروسته استوايي سیمو ته راوګرځېد او د حشراتو په چلن باندې یې په څېړنې پیل وکړ. په ۱۹۴۹ زکال کې یې په ترینداد او توباګو کې ګرمسیره څېړنیز مرکز جوړ کړ چې په دغه مرکز یې سیملا نوم کېښود او د اسا رایټ طبیعي مرکز د څانګې په توګه فعال دی. په سیملا کې د بیبي څېړنې د هغه د مړینې تر مهاله چې په ۱۹۶۲ زکال کې د ۸۴ کلونو په عمر د سږو د پړسوب له امله ومړ؛ دوام درلود. 

ویلیام بیبي د چاپېریال پوهنې یو له بنسټګرو او همدارنګه د ۲۰ مې پېړۍ په لومړیو کې د چاپېریال د خوندیتوب د اصلي پلوي په توګه په پام کې نیول کېږي. نوموړی همدارنګه د الوتونکو مرغانو د تکامل په اړه د خپلو څو نظریاتو له امله له خپل مهال څخه د مخکښ کس په توګه یادېږي؛ په ځانګړې توګه د دغې فرضیې له امله چې هغه په ۱۹۱۵ زکال کې وړاندې کړه؛ چې د الوتونکو مرغانو الوتنه د څلورو وزرو له پړاو &quot;Tetrapteryx&quot; څخه تېره شوې؛ هغه فرضیه چې په ۲۰۰۳ زکال کې د Microraptor gui په کشف سره تائید شوه. 

== بیوګرافي ==

=== لومړی ژوند او زده کړې ===
چارلز ویلیام بیبي د نیویارک په بروکلین کې وزېږېد؛ نوموړی د اخبار د مدیر چارلز بیبي زوی و. له دې سره چې یو شمېر منابع هغه د خپلې کورنۍ یوازنۍ ماشوم بولي خو هغه د جان په نوم کشر ورور هم درلود چې په ماشومتوب کې مړ شوی. د هغه د ژوند په لومړیو کې کورنۍ یې د ویرجینیا ایسټ اورنج ته کډه وکړه چېرې چې نوموړي له طبیعي نړۍ او همدارنګه د هر هغه څه له ثبت سره لیوالتیا پیدا کړه چې ده به لیدل. د امریکا د طبیعي تاریخ موزیم چې د بیيبي د تولد په کال کې افتتاح شو له طبیعت سره یې د بیبي مینه پیاوړې کړه او پر ده لومړنی اغېز کوونکی و. &lt;ref name=&quot;obituary&quot;&gt;{{Harvnb|Crandall|1964}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|pp=6–7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=14–15}}&lt;/ref&gt;

بیبي د ۱۸۹۱ زکال په سپټمبر میاشت کې د ایسټ اورنج ښوونځي ته لاړ. له دې سره چې بیبي تر ۱۵ کلنۍ پورې خپل لومړنی نوم چارلز له ځانه لرې نه کړ؛ خو هغه مهال چې عالي لیسې ته ولاړ هغه تر ډېره د «ویلیام بیبي» په نوم پېژندل کېده، هماغه ډول چې له دغه ځایه وروسته په دې نوم پېژندل کېږي. په لیسه کې د زده کړو پرمهال بیبي د حیواناتو له راغونډولو سره مینه پیدا کړه، په ځانګړي ډول هغه مهال چې نوموړي په ۱۶ کلنۍ کې د لومړي ځل لپاره ټوپک ته لاسرسی وموند او ځان یې د تاکسیډورمي په برخه کې وروزه. هغه مهال به چې نوموړي نه شو کولای د ځان لپاره حیواني بېلګې راغونډې کړي تر ډېره به یې د لاټینز په نامه د تدارکاتي خونې او یا هم د نورو راغونډونکو سره د سوداګریزې معاملې په ترسره کولو دغه نمونې برابرولې. د بیبي لومړنۍ مقاله په ۱۸۹۵ زکال کې هغه مهال چې نوموړي په لیسه کې زده کړې کولې د هارفر ځوانو وګړو (Harper's Young People) په نامه مجلې د جنوري میاشتې په ګڼه کې خپره شوه چې د قهوه یي رنګه الوتونکي (brown creeper) په نامه وه.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|p=7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Bridges|1974|p=290}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Cullen|2006|p=32}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=20–28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=30}}&lt;/ref&gt;

په ۱۸۹۶ زکال کې بیبي په کلمبیا پوهنتون کې د مخکښ ځایګي په لرلو ومنل شو. په پوهنتون کې د زده کړو پر مهال هغه خپل ډېر وخت په پوهنتون او د امریکا د طبیعي تاریخ په موزیم کې تیراوه چې ډېری څېړونکي یې د کلمبیا پوهنتون ښوونکي و. په کلمبیا پوهنتون کې یې د هنري فرفیلډ آزبورن تر نظارت لاندې زده کړې وکړې او له هغه سره یې نږدې اړیکه جوړه چې په ۱۹۳۵ زکال کې یې د آزبورن د مړینې تر مهاله دوام درلود. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=37 &amp; 41}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=42–43}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|pp=9–10}}&lt;/ref&gt;

په کلمبیا کې د زده کړو پر مهال بیبي خپل ښوونکي دې ته اړ کړل څو نواسکوشیا ته د نوموړي او څو نورو زده کړیالانو له سفر ملاتړ وکړي، چېرې چې نوموړي د راغونډولو خپل عادت ته دوام ورکړ او همدارنګه یې هڅه وکړه د الوتونکو د یو شمېر جالبو صحنو او نورو حیواناتو انځورونه واخلي. د بيبي له خوا اخیستل شوي انځورونه د کلمبیا پوهنتون د یو شمېر ښوونکو له خوا وپېرل شول او هغوی په خپلو ښوونیزو موادو کې وکارول. د دغه سفرونو پر مهال بیبي له سمندري کنستونو سره لیوالتیا پیدا کړه؛ هغه چاره چې د اوبو په تل کې د ژوند کوونکو حیواني بېلګو د موندلو او له مړینې یا د هغوی د له منځه تلو وړاندې د هغو د مطالعې په موخه وه. بیبي هېڅکله له کلمبیا پوهنتون څخه د سند ترلاسه کولو غوښتنه وکړه په داسې حال کې چې څو کاله وروسته ورته د تافتس او کولګېټ پوهنتونونو له خوا افتخاري دوکتوراوې ورکړل شوې. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=46–52}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=64}}&lt;/ref&gt;

=== په برانکس ژوبڼ کې دنده ===
د ۱۸۹۷ زکال په نومبر میاشت کې فرانک چپمن له بیبي ملاتړ وکړ څو د امریکا د الوتونکو مرغانو د پوهانو په ټولنه کې غړی شي؛ راتلونکې میاشت بیبي د الوتونکو پېژندنې اړوند خپله لومړنۍ تخصصي وینا د Uncle Clarence's Bergen Point Culture Club په نامه ټولنه کې وکړه. په ۱۸۹۹ زکال کې په داسې حال کې چې نوموړي له کولمبیا پوهنتون څخه د ساینس په برخه کې د سند تر لاسه کولو په موخه یوازې له ریاضي پرته د نورو ټولو برخو دورې بشپړې کړې وې پرېکړه یې وکړه د آزبون له غوښتنې څخه په ګټنې د نیویارک د ژویو پېژندنې په پارک کې چې د افتتاح په حالت کې و د کار کولو په موخه له زده کړو تېر شي. په دغه پرېکړه کې ګڼ شمېر عواملو له دې ډلې په ژوبڼ کې غړیتوب او بل پلو د دې احساس چې دغو زده کړو د نوموړي په کورنۍ زیات مالي فشار راوړ؛ خپل اغېز درلود. &lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=45–46}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|pp=54–57}}&lt;/ref&gt;

آزبورن، بیبي د الوتونکو پېژندنې د برخې د مرستیال په توګه وټاکه. د مرستیال په توګه د هغه یو له اصلي دندو څخه د ژوبڼ د الوتونکو مرغانو پالنه وه چې د هغوی د شمېر د خوندي ساتنې په موخه و. بیبي الوتونکو مرغانو ته ډېر پام وکړ آن تر دې چې وړاندیز یې وکړ د هغو لپاره د فوټبال لوبې د میدان په کچه قفس جوړ شي. دغه قفس بالاخره جوړ شو خو د هغې اندازې له نیمايي څخه چې بیبي یې وړاندیز کړی و لږ کوچنی و. په داسې حال کې چې د بیبي له خوا د پرواز کېدلو د امکان لرونکي قفس جوړول د الوتونکو د اړتیاو څخه د ناسم درک له امله تر نیوکې لاندې راغی، خو په پایله کې ډېر بریالی و. &lt;ref name=&quot;Osborn 1968 p. 128&quot;&gt;{{Harvnb|Osborn, Jr.|1968|p=128}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;obituary2&quot;&gt;{{Harvnb|Crandall|1964}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Matsen|2005|p=15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Gould|2004|p=67}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Bridges|1974|pp=168–172}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvnb|Welker|1975|p=10}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>g70p8vsmlmverucdcifhkdzcw1siumx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>روهيل کنډ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63446</id>
    <redirect title="روهيلکنډ" />
    <revision>
      <id>284103</id>
      <timestamp>2022-08-08T16:49:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>عثمان منصور انصاري</username>
        <id>200</id>
      </contributor>
      <comment>عثمان منصور انصاري د [[روهيل کنډ]] مخ [[روهيلکنډ]] ته ولېږداوه</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#REDIRECT [[روهيلکنډ]]</text>
      <sha1>5urjkqeqn1arglbzsqcxt4zshzt0bcg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Fateh 7</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63447</id>
    <revision>
      <id>284104</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:43:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="472" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Fateh 7}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۸:۴۳, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>t04uokz7dahqjztobp3uttdw1nd3axp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Kamranfaridzai1</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63448</id>
    <revision>
      <id>284105</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:00:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="480" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Kamranfaridzai1}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۹:۰۰, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>8iw6dwmwa6pl1vgvtkvmqhlfdx57ooz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Kurd.ojx</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63449</id>
    <revision>
      <id>284106</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:07:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="473" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Kurd.ojx}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۰۷, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>3uxug47r1lnb0lxaizzzt2wiskpbwkz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Umarhyt</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63450</id>
    <revision>
      <id>284107</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:15:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="472" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Umarhyt}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۱۵, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>j7zd02inp0i14zqbpl011xvlk209c29</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Mhaqjou1991</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63451</id>
    <revision>
      <id>284108</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="476" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Mhaqjou1991}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۰:۲۸, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>nztq9wj80ayiedbttz6wxr2hxgkhi9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:Sulaiman Arman</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63452</id>
    <revision>
      <id>284113</id>
      <timestamp>2022-08-08T23:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="479" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=Sulaiman Arman}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۲۳:۳۴, ۸ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>ec7or0m40hhedb6aanmvxtbzalypa93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پنجاب ايالت(برتانوي هند)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63453</id>
    <revision>
      <id>284116</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:28:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4929007|صوبہ پنجاب (برطانوی ہند)]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5395" xml:space="preserve">
{{Infobox Former Subdivision|native_name=|conventional_long_name=پنجاب&lt;br/&gt;|common_name=پنجاب|nation=برطانوی ہند|status_text=برطانوی مستعمر|era=نو سامراجیت|year_start=1849|date_start=|event_start=|year_end=1947|date_end=14 اگست|event_end=تقسیمِ ہند|event1=|date_event1=|p1=|s1=|flag_p1=|flag_s1=|image_flag=|image_coat=Arms of British Punjab.jpg|image_map=British Punjab 1909.svg|image_map_caption=برطانوی پنجاب کا نقشہ 1909|stat_area1=|stat_year1=|stat_pop1=|political_subdiv=|today=[[بھارت]] اور [[پاکستان]]|footnotes=}}{{ځای|نوم=پنجاب ايالت|پنجاب ايالت(برتانوي هند)=پنجاب ايالت(برتانوي هند)}}

'''پنجاب''' ايالت په 1849 کې د [[بریتانوی هند|برتانوي واکمنۍ]] پرمهال د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] یو ولایت و. د [[ختيځ هند کمپنۍ|ختیځ هند شرکت]] ، د وروستي تاریخي نظامي او دفاعي اهمیت په پېژندلو سره، دا د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره ضمیمه کړه. پنجاب یو له هغو وروستنیو سیمو څخه دی چې د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره یوځای کیږي، په هغه وخت کې مهاراجا رنجیت سنګ د مغلو وروسته دلته واکمني کوله. دا پنځه ډویژنونه، لاهور، ډهلي، جالندر، راولپنډۍ، ملتان او ډېری نوابي ریاستونه لري ، چې د بهاولپور ایالت يې د پام وړ سيمه ده.

د پنجاب په سیمه يیزه ژبه کې د پنج کلمه پنځه او آب مانا سیند دی. د پنجاب مانا د پنځو سیندونو ځمکه ده چې د پنځو سیندونو له امله ورکړل شوې چې دا اوبه کوي چې د راوي، ستلج، جهلم، چناب او بیاس څخه عبارت دي، د دې پنځو سیندونو نومونه په رګ وید کې هم ثبت شوي دي. موهنجو دارو: د چندراګوپتا موریا د سلطنت پاچاهي ۵۵۰ قبل مسیح ده چې پلازمېنه یې ټکسلا ده، په ټکسیلا په ۳۲۴ ق م کې د لوی سکندر له خوا برید شوی و او د جهلم سیند پر غاړه د پورس سره تاریخي جګړه شوې وه. په ۷۱۲ م کې [[محمد بن قاسم]] د پنجاب جنوبي برخې ملتان ته راغی چې د عربو د راتګ دوره وه. له ده وروسته د پښتنو [[ابراهيم لودي|لوديانو]] پاچاهي تر ډېره د ملتان او د ملتان په شاوخوا سيمو کې جاري وه، چې له هغه وروسته داسيمې غزنويانو ونيولی، په ترتيب سره غوريانو او له هغه راورسته يو ځل بيا د [[ابراهيم لودي|لوديانو]] لاسته ورغلې او بلاخره چې کله [[بابر]] هند ونيو، نو دا سيمې مغلو ته په لاس ورغلې او د تیموریانو د [[د مغولو واکمني|مغلو امپراتورانو]] له واکمنۍ وروسته مهاراجا [[رنجيت سېنگ|رنجیت سنګ]] پنجاب ونیوه او بیا انګریزانو په اتلس سوه نهه څلوېښت کې ونیوله. په 1947 کې [[د هند وېش|د هند د وېش]] په پایله کې، پنجاب هم په دوو برخو ووېشل شو: ختیځ پنجاب د هند برخه شوه او لوېدیځ پنجاب د پاکستان برخه شوه. دا مهال د [[پنجاب، هند|هند پنجاب]] ، [[چندي گړ|چندي ګړ]] ، ډیلي، [[هريانه|هریانا]] ، [[هماچل پرديش|هماچل پردېش]] او د [[پنجاب (پاکستان)|پاکستان پنجاب]] ، اسلام آباد او خیبر پښتونخوا (تر 1901 پورې) شامل دي.

== تاریخ ==
د پنجاب په تاریخ کې د غم دور  او د مخزېږديز سیمه د 1700 څخه تر 500 مخزېږديز پورې اوسېدله، د فبروري په 21، 1849 کې، برتانوي ځواکونو د ګجرات په جګړه کې سیکهانو ته ماتې ورکړه - د ختیځ هند په غیږ کې د پنجاب په وړاندې د انګلستان بریا. کمپنۍ – پنجاب د ۱۸۴۹ کال د اپریل په دوهمه د برتانوي راج برخه شو – دې سیمې برتانیې ته ډېر عسکر ورکړل چې د بوتان امپراطورۍ یې د نړۍ بېلابېلو سیمو ته وغځوله – ۱۹۰۱ کال د سیند سیند په اوږدو کې د سرحدي سیمو په جلا کولو سره یو نوی ولایت جوړ شو. د شمال لویدیځ سرحدي صوبه – چې اوس د خیبر پښتونخوا په نوم یادیږي – جوړه شوه.

== اداره ==
class=&quot;wikitable    &quot;

== نور وګوره ==

* د پنجاب سیمه
* د سکه امپراتورۍ
* [[بریتانوی هند|برتانوي راج]]
[[وېشنيزه:پنجاب]]
[[وېشنيزه:پنجابيان]]
[[وېشنيزه:پنجاب، هند]]
[[وېشنيزه:پنجابي ژبه]]
[[وېشنيزه:پنجابي پخلي]]
[[وېشنيزه:برتانوي هند]]</text>
      <sha1>4v2j89bq6awultfmvnc2gueaktamix7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284117</id>
      <parentid>284116</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:31:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4929007|صوبہ پنجاب (برطانوی ہند)]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5988" xml:space="preserve">
{{Infobox Former Subdivision|native_name=|conventional_long_name=پنجاب&lt;br/&gt;|common_name=پنجاب|nation=برطانوی ہند|status_text=برطانوی مستعمر|era=نو سامراجیت|year_start=1849|date_start=|event_start=|year_end=1947|date_end=14 اگست|event_end=تقسیمِ ہند|event1=|date_event1=|p1=|s1=|flag_p1=|flag_s1=|image_flag=|image_coat=Arms of British Punjab.jpg|image_map=British Punjab 1909.svg|image_map_caption=برطانوی پنجاب کا نقشہ 1909|stat_area1=|stat_year1=|stat_pop1=|political_subdiv=|today=[[بھارت]] اور [[پاکستان]]|footnotes=}}{{Infobox Former Subdivision|native_name=|conventional_long_name=پنجاب|common_name=پنجاب|nation=برتانوي هند|status_text=برتانوي مستعمره|era=نوسامراجيت|year_start=1849|date_start=|event_start=|year_end=1947|date_end=14 اګست|event_end=د هند وېش|event1=|date_event1=|p1=|s1=|flag_p1=|flag_s1=|image_flag=|image_coat=Arms of British Punjab.jpg|image_map=British Punjab 1909.svg|image_map_caption=د برتانوي پنجاب نخچه1909|stat_area1=|stat_year1=|stat_pop1=|political_subdiv=|today=[[بھارت]] او [[پاکستان]]|footnotes=}}
[[زمرہ:Former country articles requiring maintenance|Y1]]
[[زمرہ:Former country articles requiring maintenance|Y2]]
'''پنجاب''' ايالت په 1849 کې د [[بریتانوی هند|برتانوي واکمنۍ]] پرمهال د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] یو ولایت و. د [[ختيځ هند کمپنۍ|ختیځ هند شرکت]] ، د وروستي تاریخي نظامي او دفاعي اهمیت په پېژندلو سره، دا د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره ضمیمه کړه. پنجاب یو له هغو وروستنیو سیمو څخه دی چې د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره یوځای کیږي، په هغه وخت کې مهاراجا رنجیت سنګ د مغلو وروسته دلته واکمني کوله. دا پنځه ډویژنونه، لاهور، ډهلي، جالندر، راولپنډۍ، ملتان او ډېری نوابي ریاستونه لري ، چې د بهاولپور ایالت يې د پام وړ سيمه ده.

د پنجاب په سیمه يیزه ژبه کې د پنج کلمه پنځه او آب مانا سیند دی. د پنجاب مانا د پنځو سیندونو ځمکه ده چې د پنځو سیندونو له امله ورکړل شوې چې دا اوبه کوي چې د راوي، ستلج، جهلم، چناب او بیاس څخه عبارت دي، د دې پنځو سیندونو نومونه په رګ وید کې هم ثبت شوي دي. موهنجو دارو: د چندراګوپتا موریا د سلطنت پاچاهي ۵۵۰ قبل مسیح ده چې پلازمېنه یې ټکسلا ده، په ټکسیلا په ۳۲۴ ق م کې د لوی سکندر له خوا برید شوی و او د جهلم سیند پر غاړه د پورس سره تاریخي جګړه شوې وه. په ۷۱۲ م کې [[محمد بن قاسم]] د پنجاب جنوبي برخې ملتان ته راغی چې د عربو د راتګ دوره وه. له ده وروسته د پښتنو [[ابراهيم لودي|لوديانو]] پاچاهي تر ډېره د ملتان او د ملتان په شاوخوا سيمو کې جاري وه، چې له هغه وروسته داسيمې غزنويانو ونيولی، په ترتيب سره غوريانو او له هغه راورسته يو ځل بيا د [[ابراهيم لودي|لوديانو]] لاسته ورغلې او بلاخره چې کله [[بابر]] هند ونيو، نو دا سيمې مغلو ته په لاس ورغلې او د تیموریانو د [[د مغولو واکمني|مغلو امپراتورانو]] له واکمنۍ وروسته مهاراجا [[رنجيت سېنگ|رنجیت سنګ]] پنجاب ونیوه او بیا انګریزانو په اتلس سوه نهه څلوېښت کې ونیوله. په 1947 کې [[د هند وېش|د هند د وېش]] په پایله کې، پنجاب هم په دوو برخو ووېشل شو: ختیځ پنجاب د هند برخه شوه او لوېدیځ پنجاب د پاکستان برخه شوه. دا مهال د [[پنجاب، هند|هند پنجاب]] ، [[چندي گړ|چندي ګړ]] ، ډیلي، [[هريانه|هریانا]] ، [[هماچل پرديش|هماچل پردېش]] او د [[پنجاب (پاکستان)|پاکستان پنجاب]] ، اسلام آباد او خیبر پښتونخوا (تر 1901 پورې) شامل دي.

== تاریخ ==
د پنجاب په تاریخ کې د غم دور  او د مخزېږديز سیمه د 1700 څخه تر 500 مخزېږديز پورې اوسېدله، د فبروري په 21، 1849 کې، برتانوي ځواکونو د ګجرات په جګړه کې سیکهانو ته ماتې ورکړه - د ختیځ هند په غیږ کې د پنجاب په وړاندې د انګلستان بریا. کمپنۍ – پنجاب د ۱۸۴۹ کال د اپریل په دوهمه د برتانوي راج برخه شو – دې سیمې برتانیې ته ډېر عسکر ورکړل چې د بوتان امپراطورۍ یې د نړۍ بېلابېلو سیمو ته وغځوله – ۱۹۰۱ کال د سیند سیند په اوږدو کې د سرحدي سیمو په جلا کولو سره یو نوی ولایت جوړ شو. د شمال لویدیځ سرحدي صوبه – چې اوس د خیبر پښتونخوا په نوم یادیږي – جوړه شوه.

== اداره ==
class=&quot;wikitable    &quot;

== نور وګوره ==

* د پنجاب سیمه
* د سکه امپراتورۍ
* [[بریتانوی هند|برتانوي راج]]
[[وېشنيزه:پنجاب]]
[[وېشنيزه:پنجابيان]]
[[وېشنيزه:پنجاب، هند]]
[[وېشنيزه:پنجابي ژبه]]
[[وېشنيزه:پنجابي پخلي]]
[[وېشنيزه:برتانوي هند]]</text>
      <sha1>3eoo5u5qaxinmkf0jyp26brsie549wf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284118</id>
      <parentid>284117</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:32:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4929007|صوبہ پنجاب (برطانوی ہند)]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5265" xml:space="preserve">
{{Infobox Former Subdivision|native_name=|conventional_long_name=پنجاب&lt;br/&gt;|common_name=پنجاب|nation=برطانوی ہند|status_text=برطانوی مستعمر|era=نو سامراجیت|year_start=1849|date_start=|event_start=|year_end=1947|date_end=14 اگست|event_end=تقسیمِ ہند|event1=|date_event1=|p1=|s1=|flag_p1=|flag_s1=|image_flag=|image_coat=Arms of British Punjab.jpg|image_map=British Punjab 1909.svg|image_map_caption=برطانوی پنجاب کا نقشہ 1909|stat_area1=|stat_year1=|stat_pop1=|political_subdiv=|today=[[بھارت]] اور [[پاکستان]]|footnotes=}}
'''پنجاب''' ايالت په 1849 کې د [[بریتانوی هند|برتانوي واکمنۍ]] پرمهال د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] یو ولایت و. د [[ختيځ هند کمپنۍ|ختیځ هند شرکت]] ، د وروستي تاریخي نظامي او دفاعي اهمیت په پېژندلو سره، دا د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره ضمیمه کړه. پنجاب یو له هغو وروستنیو سیمو څخه دی چې د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره یوځای کیږي، په هغه وخت کې مهاراجا رنجیت سنګ د مغلو وروسته دلته واکمني کوله. دا پنځه ډویژنونه، لاهور، ډهلي، جالندر، راولپنډۍ، ملتان او ډېری نوابي ریاستونه لري ، چې د بهاولپور ایالت يې د پام وړ سيمه ده.

د پنجاب په سیمه يیزه ژبه کې د پنج کلمه پنځه او آب مانا سیند دی. د پنجاب مانا د پنځو سیندونو ځمکه ده چې د پنځو سیندونو له امله ورکړل شوې چې دا اوبه کوي چې د راوي، ستلج، جهلم، چناب او بیاس څخه عبارت دي، د دې پنځو سیندونو نومونه په رګ وید کې هم ثبت شوي دي. موهنجو دارو: د چندراګوپتا موریا د سلطنت پاچاهي ۵۵۰ قبل مسیح ده چې پلازمېنه یې ټکسلا ده، په ټکسیلا په ۳۲۴ ق م کې د لوی سکندر له خوا برید شوی و او د جهلم سیند پر غاړه د پورس سره تاریخي جګړه شوې وه. په ۷۱۲ م کې [[محمد بن قاسم]] د پنجاب جنوبي برخې ملتان ته راغی چې د عربو د راتګ دوره وه. له ده وروسته د پښتنو [[ابراهيم لودي|لوديانو]] پاچاهي تر ډېره د ملتان او د ملتان په شاوخوا سيمو کې جاري وه، چې له هغه وروسته داسيمې غزنويانو ونيولی، په ترتيب سره غوريانو او له هغه راورسته يو ځل بيا د [[ابراهيم لودي|لوديانو]] لاسته ورغلې او بلاخره چې کله [[بابر]] هند ونيو، نو دا سيمې مغلو ته په لاس ورغلې او د تیموریانو د [[د مغولو واکمني|مغلو امپراتورانو]] له واکمنۍ وروسته مهاراجا [[رنجيت سېنگ|رنجیت سنګ]] پنجاب ونیوه او بیا انګریزانو په اتلس سوه نهه څلوېښت کې ونیوله. په 1947 کې [[د هند وېش|د هند د وېش]] په پایله کې، پنجاب هم په دوو برخو ووېشل شو: ختیځ پنجاب د هند برخه شوه او لوېدیځ پنجاب د پاکستان برخه شوه. دا مهال د [[پنجاب، هند|هند پنجاب]] ، [[چندي گړ|چندي ګړ]] ، ډیلي، [[هريانه|هریانا]] ، [[هماچل پرديش|هماچل پردېش]] او د [[پنجاب (پاکستان)|پاکستان پنجاب]] ، اسلام آباد او خیبر پښتونخوا (تر 1901 پورې) شامل دي.

== تاریخ ==
د پنجاب په تاریخ کې د غم دور  او د مخزېږديز سیمه د 1700 څخه تر 500 مخزېږديز پورې اوسېدله، د فبروري په 21، 1849 کې، برتانوي ځواکونو د ګجرات په جګړه کې سیکهانو ته ماتې ورکړه - د ختیځ هند په غیږ کې د پنجاب په وړاندې د انګلستان بریا. کمپنۍ – پنجاب د ۱۸۴۹ کال د اپریل په دوهمه د برتانوي راج برخه شو – دې سیمې برتانیې ته ډېر عسکر ورکړل چې د بوتان امپراطورۍ یې د نړۍ بېلابېلو سیمو ته وغځوله – ۱۹۰۱ کال د سیند سیند په اوږدو کې د سرحدي سیمو په جلا کولو سره یو نوی ولایت جوړ شو. د شمال لویدیځ سرحدي صوبه – چې اوس د خیبر پښتونخوا په نوم یادیږي – جوړه شوه.

== اداره ==
class=&quot;wikitable    &quot;

== نور وګوره ==

* د پنجاب سیمه
* د سکه امپراتورۍ
* [[بریتانوی هند|برتانوي راج]]
[[وېشنيزه:پنجاب]]
[[وېشنيزه:پنجابيان]]
[[وېشنيزه:پنجاب، هند]]
[[وېشنيزه:پنجابي ژبه]]
[[وېشنيزه:پنجابي پخلي]]
[[وېشنيزه:برتانوي هند]]</text>
      <sha1>3y8cs48ercu9wq4rxh0ucoj23yuxg7s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284119</id>
      <parentid>284118</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:33:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یبط</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4653" xml:space="preserve">
'''پنجاب''' ايالت په 1849 کې د [[بریتانوی هند|برتانوي واکمنۍ]] پرمهال د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] یو ولایت و. د [[ختيځ هند کمپنۍ|ختیځ هند شرکت]] ، د وروستي تاریخي نظامي او دفاعي اهمیت په پېژندلو سره، دا د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره ضمیمه کړه. پنجاب یو له هغو وروستنیو سیمو څخه دی چې د [[بریتانوی هند|برتانوي هند]] سره یوځای کیږي، په هغه وخت کې مهاراجا رنجیت سنګ د مغلو وروسته دلته واکمني کوله. دا پنځه ډویژنونه، لاهور، ډهلي، جالندر، راولپنډۍ، ملتان او ډېری نوابي ریاستونه لري ، چې د بهاولپور ایالت يې د پام وړ سيمه ده.

د پنجاب په سیمه يیزه ژبه کې د پنج کلمه پنځه او آب مانا سیند دی. د پنجاب مانا د پنځو سیندونو ځمکه ده چې د پنځو سیندونو له امله ورکړل شوې چې دا اوبه کوي چې د راوي، ستلج، جهلم، چناب او بیاس څخه عبارت دي، د دې پنځو سیندونو نومونه په رګ وید کې هم ثبت شوي دي. موهنجو دارو: د چندراګوپتا موریا د سلطنت پاچاهي ۵۵۰ قبل مسیح ده چې پلازمېنه یې ټکسلا ده، په ټکسیلا په ۳۲۴ ق م کې د لوی سکندر له خوا برید شوی و او د جهلم سیند پر غاړه د پورس سره تاریخي جګړه شوې وه. په ۷۱۲ م کې [[محمد بن قاسم]] د پنجاب جنوبي برخې ملتان ته راغی چې د عربو د راتګ دوره وه. له ده وروسته د پښتنو [[ابراهيم لودي|لوديانو]] پاچاهي تر ډېره د ملتان او د ملتان په شاوخوا سيمو کې جاري وه، چې له هغه وروسته داسيمې غزنويانو ونيولی، په ترتيب سره غوريانو او له هغه راورسته يو ځل بيا د [[ابراهيم لودي|لوديانو]] لاسته ورغلې او بلاخره چې کله [[بابر]] هند ونيو، نو دا سيمې مغلو ته په لاس ورغلې او د تیموریانو د [[د مغولو واکمني|مغلو امپراتورانو]] له واکمنۍ وروسته مهاراجا [[رنجيت سېنگ|رنجیت سنګ]] پنجاب ونیوه او بیا انګریزانو په اتلس سوه نهه څلوېښت کې ونیوله. په 1947 کې [[د هند وېش|د هند د وېش]] په پایله کې، پنجاب هم په دوو برخو ووېشل شو: ختیځ پنجاب د هند برخه شوه او لوېدیځ پنجاب د پاکستان برخه شوه. دا مهال د [[پنجاب، هند|هند پنجاب]] ، [[چندي گړ|چندي ګړ]] ، ډیلي، [[هريانه|هریانا]] ، [[هماچل پرديش|هماچل پردېش]] او د [[پنجاب (پاکستان)|پاکستان پنجاب]] ، اسلام آباد او خیبر پښتونخوا (تر 1901 پورې) شامل دي.

== تاریخ ==
د پنجاب په تاریخ کې د غم دور  او د مخزېږديز سیمه د 1700 څخه تر 500 مخزېږديز پورې اوسېدله، د فبروري په 21، 1849 کې، برتانوي ځواکونو د ګجرات په جګړه کې سیکهانو ته ماتې ورکړه - د ختیځ هند په غیږ کې د پنجاب په وړاندې د انګلستان بریا. کمپنۍ – پنجاب د ۱۸۴۹ کال د اپریل په دوهمه د برتانوي راج برخه شو – دې سیمې برتانیې ته ډېر عسکر ورکړل چې د بوتان امپراطورۍ یې د نړۍ بېلابېلو سیمو ته وغځوله – ۱۹۰۱ کال د سیند سیند په اوږدو کې د سرحدي سیمو په جلا کولو سره یو نوی ولایت جوړ شو. د شمال لویدیځ سرحدي صوبه – چې اوس د خیبر پښتونخوا په نوم یادیږي – جوړه شوه.

== اداره ==
class=&quot;wikitable    &quot;

== نور وګوره ==

* د پنجاب سیمه
* د سکه امپراتورۍ
* [[بریتانوی هند|برتانوي راج]]
[[وېشنيزه:پنجاب]]
[[وېشنيزه:پنجابيان]]
[[وېشنيزه:پنجاب، هند]]
[[وېشنيزه:پنجابي ژبه]]
[[وېشنيزه:پنجابي پخلي]]
[[وېشنيزه:برتانوي هند]]</text>
      <sha1>74ty70ldykproyt654pe644pvwgoixx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اياصوفيه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63454</id>
    <revision>
      <id>284120</id>
      <timestamp>2022-08-09T03:46:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4968503|آیا صوفیہ]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24535" xml:space="preserve">{{Infobox Monument|monument_name=آیا صوفیہ &lt;br/&gt;&lt;small&gt;Ayasofya (ترکی)&lt;br/&gt;Ἁγία Σοφία (یونانی)&lt;br/&gt;Sancta Sophia (لاطینی)&lt;/small&gt;|native_name=|image=Hagia Sophia Mars 2013.jpg|caption=آیا صوفیہ، استنبول|location=[[استنبول]]، [[ترکی]]|designer=[[Isidore of Miletus]]&lt;br/&gt;[[Anthemius of Tralles]]|type=* [[بازنطینی سلطنت|بازنطینی]] [[کلیسیا|مسیحی]] کیتھڈرل (537ء–1054ء)
* [[یونانی راسخ الاعتقاد کلیسیا]] کیتھڈرل (1054ء–1204ء)
* [[لاطینی کلیسیا|رومی کاتھولک]] کیتھڈرل (1204ء–1261ء)
* یونانی راسخ الاعتقاد کلیسیا (1261ء–1453ء)
* مسجد (1453ء–1934ء)
* عجائب گھر (1935ء–2020ء)
* مسجد (2020ء–تاحال)&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Gall|first1=Carlotta|title=Erdogan Signs Decree Allowing Hagia Sophia to Be Used as a Mosque Again|url=https://www.nytimes.com/2020/07/10/world/europe/hagia-sophia-erdogan.html|publisher=[[نیو یارک ٹائمز]]|accessdate=11 جولائی 2020}}&lt;/ref&gt;|material=تراشیدہ پتھر اور اینٹیں|length={{تحویل|82|m|ft|abbr=on}}|width={{تحویل|73|m|ft|abbr=on}}|height={{تحویل|55|m|ft|abbr=on}}|begin=360|complete={{Start date and age|df=yes|537}}|open=|dedicated_to=''[[حکمت (دماغ)|حکمت خداوندی]] بحوالہ کلمۂ خدا، جو [[تثلیث]] کا دوسرا اقنوم ہے۔&lt;ref name=&quot;CurtaHolt2016&quot;&gt;{{cite book |last1=Curta |first1=Florin |last2=Holt |first2=Andrew |title=Great Events in Religion: An Encyclopedia of Pivotal Events in Religious History [3 volumes] |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-61069-566-4 |page=299 |language=English|quote=Hagia Sophia was consecrated on دسمبر 27, 537, five years after construction had begun. The church was dedicated to the Wisdom of God, referring to the Logos (the second entity of the Holy Trinity) or, alternatively, Christ as the Logos incarnate.}}&lt;/ref&gt;|map_size=|map_caption=Location in the Fatih district of Istanbul|extra=|website=http://fatih.gov.tr/ayasofya-camii
{{Infobox UNESCO World Heritage Site
| Part_of   = [[استنبول کے تاریخی علاقے|استنبول کے تاریخی مقامات]]
| Criteria  = ثقافتی: i, ii, iii, iv
| ID     = 356
| Year    = 1985
| child    = ہاں
}}}}

'''اياصوفيه''' ( {{Lang-grc|Ἁγία Σοφία}}   ; {{Lang-la|Sancta Sophia}}     {{Lang-la|Sancta Sapientia}}     یا پخوانی نوم، '''آیا صوفیا کلیسا''' ، &lt;ref name=&quot;Hamm20102&quot;&gt;{{Cite book|last=Hamm|first1=Jean S.|title=Term Paper Resource Guide to Medieval History|url=https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35967-5|page=[https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm/page/39 39]|language=English|quote=Hagia Sophia, or the Church of Holy Wisdom, is one of the world's most spectacular churches, representing not only great beauty, but also mastserful engineering.}}&lt;/ref&gt; اوسنی نوم '''آیا''' سوفیا کبیر جامع شريفي ( [[تورکي ژبه|ترکي ژبه]]  Ayasofya  )، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=Kültür ve Turizm Bakanlığı، Ayasofya'yı 'müze' olarak kendisinden alıp 'cami' olarak Diyanet'e bağlayan kararı böyle duyurdu |url=https://www.msn.com/tr-tr/haber/gundem/kültür-ve-turizm-bakanlığı-ayasofyayı-müze-olarak-kendisinden-alıp-cami-olarak-diyanete-bağlayan-kararı-böyle-duyurdu/ar-BB16AycF}}&lt;/ref&gt; په [[استنبول|استانبول]] کې د عبادت یو تاریخي ځای دی چې پخوا د یونان د ارتودوکس عیسوي کلیسا، د [[کاتولیکه کلیسا|رومن کاتولیک]] کلیسا، د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني]] [[جومات]] ، او یو سیکولر موزیم په توګه کارول کېده. د 2020 کال د جولای په 10، د ترکیې ولسمشر ، [[رجب طیب اردوغان]] ، امر وکړ چې دا د جومات په توګه بیا ورغول شي. &lt;ref name=&quot;AJ20202&quot;&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=World reacts to Turkey reconverting Hagia Sophia into a mosque |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/07/world-reacts-turkey-reconverting-hagia-sophia-mosque-200710135637861.html |access-date=10 جولائی 2020 |publisher=[[الجزیرہ]] |language=English}}&lt;/ref&gt; په 537 میلادي کال کې د روم امپراتور جسټینین I د واکمنۍ لاندې جوړ شوی، دا په نړۍ کې د عبادت ترټولو لوی ځای و او لومړی یې چې په بشپړه توګه چت درلود. دا د بازنطیني معمارۍ نمونه ګڼل کیږي &lt;ref name=&quot;BAT2&quot;&gt;{{Cite book|last=Fazio|first1=Michael|title=Buildings Across Time|last2=Moffett|first2=Marian|last3=Wodehouse|first3=Lawrence|publisher=McGraw-Hill Higher Education|year=2009|isbn=978-0-07-305304-2|edition=3rd}}&lt;/ref&gt; او ویل کیږي چې د دې په جوړولو سره &quot;د معمارۍ تاریخ بدل شوی&quot;. &lt;ref name=&quot;nytimes22&quot;&gt;{{cite news|last=Simons|first=Marlise|date=22 اگست 1993|title=Center of Ottoman Power|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1993/08/22/travel/center-of-ottoman-power.html|accessdate=4 جون 2009}}&lt;/ref&gt;

== تاریخي شاه ليد ==
[[دوتنه:Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Hagia-Sofia-Int-01s.jpg/220px-Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|بټنوک| د آیا سوفیا داخلي لید]]
ایا صوفیا د سلطان [[محمد فاتح]] له خوا د [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|قسطنطنیې]] تر فتحې پورې د عیسویانو دوهم لوی مذهبي مرکز پاتې شوی و، په دې کې د [[بالکان]] ، [[يونان|یونان]] ، [[اناټولیا|کوچنۍ آسیا]] ، [[سوريه|سوریه]] ، [[مصر]] او [[د اېتوپیا سترواکي/ امپراطوري|اېتوپيا سترواکۍ]] سیمې شاملې وې، او هلته ترټولو لوی مذهبي مشر بطريق بلل کیده. او دوهم لوی امپراتورۍ په لوېدیځ کې وه، چې مرکز [[روم|یې د روم]] ( [[اېټاليا|ایټالیا]] ) په شاوخوا کې و. د [[اروپا]] ډیره برخه د هغه په لاس کې وه او دلته مذهبي مشر پاپ یا پاپا بلل کیده. په دغو دوو امپراتوریو کې د سیاسي اختلافاتو تر څنګ مذهبي او سمتي اختلافاتو دوام درلود. په روم کې متمرکز لویدیځ امپراتورۍ د رومن [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] پورې اړه درلوده. او د ختیځ امپراتورۍ، د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|اورتودوکس کلیسا]] د فرقې پورې تړاو درلود. '''هاګیا سوفیا''' د اورتودوکس کلیسا نړیوال مرکز و. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 343، 344.&lt;/ref&gt;

== عيسايي اهميت ==
ايا سوفیا د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] نړیوال مرکز و، د کلیسا مشر چې د پاټریارک یا &quot;پیټریارک&quot; په نوم یادیږي هلته اوسیده، نو د عیسویت نیمایي کلیسا د خپل عبادت ځای ګڼل کیده.

هاګیا سوفیا هم د پام وړ وه چې دا د [[روم|رومن]] [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] څخه زوړ وه. دا په دریمه پیړۍ کې د ورته رومي پاچا قسطنطین لخوا تاسیس شوی و، چې د روم لومړنی عیسوی پاچا و او وروسته یې ښار د بازنطیم څخه قسطنطنیه نومول شوی و. د شاوخوا زرو کلونو لپاره، دا ودانۍ او کلیسا د ټولې عیسوي نړۍ د مذهبي او روحاني مرکز په توګه کارول کیده. عیسویان باوري شوي وو چې دا کلیسا به هیڅکله د دوی ملکیت پریږدي. دا د هغه د دیني او احساساتي تړاو نښه ده چې حتی اوس هم د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] مشر د هغه له نوم سره &quot;د قسطنطنیه کلیسا اوریدل&quot; لیکي. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 344، 345.&lt;/ref&gt;

== جوړ شوی ==
[[دوتنه:Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg/300px-Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|بټنوک|300x300px| د لوی قسطنطین له خوا د [[عيسی|عیسی مسیح]] یوه خاکه]]
قسطنطین په 360 میلادي کال کې په دې ځای کې د لرګیو کلیسا جوړه کړه. په شپږمه پیړۍ کې، دا کلیسا وسوځول شوه، نو قیصر جسټینین I په 532 کې د هغې په جوړولو پیل وکړ او د جوړولو کار یې په پنځو کلونو او لسو میاشتو کې بشپړ شو. د هغې په جوړولو کې لس زره جوړونکي بوخت وو او یو ملیون پونډه لګښت یې درلود. قیصر په ساختمان کې د نړۍ له مختلفو مرمرو څخه کار اخیستی، د نړۍ ځانګړي مصالحې په جوړولو کې کارول شوي دي. په ټوله نړۍ کې کلیساګانو د دې په جوړولو کې ډیری هنري اثار مرسته کړې. او ویل کیږي چې کله جسټینین د بشپړیدو وروسته د لومړي ځل لپاره داخل شوم، هغه وویل: &quot;سلیمان ما په تا باندې فضیلت کړی&quot;. (د بیت المقدس د جوړولو په اړه د حضرت سلیمان علیه السلام یوه تکبر او کفري جمله وه).

== د اسلام بریا ==
کله چې په ۱۴۵۳ کال کې [[عثمانې ټولواکمني|عثماني سلطان]] [[محمد فاتح]] قسطنطنیه فتحه کړه او بازنطینیانو ماتې وخوړه، د دې ښار مذهبي مشرانو او ارتودوکس عیسویانو په دې فکر سره په دې کلیسا کې پناه واخیسته چې لږ تر لږه دا ودانۍ د دښمن له خوا نیول شوې نه وي. مشهور انګلیسي مورخ اډوارډ ګیبون په تفصیل سره لیکي:
{{اقتباس حديث|د کلیسا ټولې ځمکې او پورتنۍ ګالرۍ د ډیری پلرونو ، میړونو ، میرمنو ، ماشومانو ، پادریانو ، راهبانو او پیغلو نانو څخه ډکې وې ، د کلیسا په دروازو کې دومره ګنډل شوي چې د دوی ننوتل ناممکن وو. دغو ټولو خلکو د دغه سپېڅلي گنبد په سیوري کې د ساتنې په لټه کې و، چې دوی له پخوا راهیسې د لوی خدای ودانۍ په توګه ګڼل. دا ټول د یو توهین الهام له امله وو چې په هغه کې دا غلط خبر و چې کله به د ترکیې دښمنان دې ستنې (د قسطنطین ستنې) ته نږدې شي، یوه فرښته به په لاس کې توره سره له اسمانه راښکته شي او د دې آسماني وسلې په واسطه به پاچاهي وکړي. هغه به له منځه یوسي او داسې بې وزله سړي ته به یې وسپاري چې په هغه وخت کې به د دې ستنې سره ناست وي.
د روم امپراتورۍ زوال 697, 696}}{{اقتباس|گرجا کی تمام زمینی اور بالائی گیلریاں باپوں، شوہروں، عورتوں، بچوں، پادریوں، راہبوں اور کنواری ننوں کی بھیڑ سے بھر گئی تھی، کلیسا کے دروازوں کے اندر اتنا ہجوم تھا کہ ان میں داخلہ ممکن نہ رہا تھا۔ یہ سب لوگ اس مقدس گنبد کے سائے میں تحفظ تلاش کر رہے تھے جسے وہ زمانہ دراز سے ایک ملأ اعلیٰ کی لاہوتی عمارت سمجھتے آئے تھے۔۔۔۔۔۔۔ یہ سب ایک افترا پرداز الہام کی وجہ سے تھا جس میں یہ جھوٹی بشارت تھی کہ جب ترک دشمن اس ستون (قسطنطین ستون) کے قریب پہنچ جائیں گے تو آسمان سے ایک فرشتہ ہاتھ میں تلوار لیے نازل ہوگا اور اس آسمانی ہتھیار کے ذریعے سلطنت ایک ایسے غریب آدمی کے حوالے کر دے گا جو اس وقت اس ستون کے پاس بیٹھا ہوگا۔&lt;ref&gt;The Decline and Fall of the Roman Empire. 697, 696&lt;/ref&gt;}}
خو د ترکيې عثماني پوځ له دې ستنې نه مخکې پرمختګ وکړ او د ايا صوفيه دروازې ته ورسېدل، هيڅ پرښته له اسمان نه راښکته شوه او د روميانو ماتې په بريا بدله نه شوه. په کلیسا کې راټول شوي عیسویان تر پایه پورې د یو څه فوق العاده مرستې لپاره انتظار باسي. بالاخره سلطان محمد فاتح ګام واخیست او د هر چا د ژوند او مال او مذهبي ازادۍ ضمانت یې وکړ.

د فتحې په ورځ د مازدیګر له لمانځه وروسته سلطان محمد فاتح اعلان وکړ چې «انشاءالله موږ به د مازدیګر لمونځ په آیه صوفیه کې ادا کړو». نو په همدې ورځ فتحه شوه او په دې ځمکه کې د مازدیګر لومړی لمونځ ادا شو، له هغې وروسته لومړۍ جمعه هم په همدې ورځ ولوستل شوه.

=== د آیا صوفیا جومات ===
له هغه وخته چې قسطنطنیه د سلطان د سولې له وړاندیز وروسته د تورې په واسطه فتحه شوه، نو مسلمانان د دې کلیسا د ساتلو او له دغې سترې کلیسا سره د تړلو توهماتو او غلطو عقایدو له منځه وړلو ته پابند نه وو. همدارنګه تر ټولو مهم دلیل دا دی چې آیا صوفیا نه یوازې د مذهبي مراسمو د عبادت ځای و، بلکې یو سیاسي او پوځي مرکز هم و، هلته د مسیحي جګړو پلانونه جوړ شوي وو او له هغه ځایه د پاپانو په لاس د مسیحي واکمنانو او پاچاهانو متحد و. د دې ټولو دلایلو له امله سلطان [[محمد فاتح]] دا کلیسا په جومات بدله کړه، نو دا کلیسا په مال وپلورل شوه، عبادات او انځورونه یې له منځه یوړل شول او یا یې پټ کړل او محراب یې د قبلې په لور وګرځاوه، سلطان هم ورسره زیاته کړه. منارونو ته. له هغه وروسته دغه جومات د «جامعه صوفیه» په نوم مشهور شو او د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني امپراتورۍ]]ترپايه پورې شاوخوا پنځه سوه کاله پنځه وخته لمونځ ادا کاوه. &lt;ref&gt;[[وثيقة شراء ايا صوفيا۔|http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102#۔UWs4r3wuiSO]] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130406113847/http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102/|date=6 أبريل 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;الوثيقة موجود في دائرة المديرية العامة للسجل العقاري في أنقرة، وهناك نسخة أخرى منها في متحف الآثار التركية الإسلامية في إسطنبول تحمل رقم تصنفي: 2182.&lt;/ref&gt;

== ځمکه اخیستل او جومات جوړول ==
[[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته په سمدستي توګه د مسلمانانو لپاره د لمانځه او راغونډیدو کوم ځای نه و، نو سلطان پریکړه وکړه چې د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] دغه تاریخي مذهبي مرکز په جومات بدل کړي. له همدې امله سلطان دغه ودانۍ او شاوخوا ځمکه په خپل شخصي مال وپلورله او د هغې پوره بيه يې د کليسا راهبانو ته ورکړه، د دې تر څنګ سلطان د دې لګښت بيه د مسلمانانو له خزانې نه اخيستله، بلکې پوره ټاکل شوې بيه يې واخيسته. د خپل جیب څخه یې پیسې ورکړې او دا ودانۍ او ځمکه یې د مسلمانانو د هوساینې لپاره وقف کړه. د پېر او پلور اسناد اوس هم د [[تورکيه|ترکیې]] په پلازمېنه [[انقره]] کې شتون لري. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=أنقرة |first=زاهر البيك- |title=وسط ترحيب شعبي وغضب غربي۔۔ آيا صوفيا تفتح أبوابها للمصلين |url=https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/7/10/أحد-أهم-القرارات-في-تاريخ-تركيا-الحديث |website=www.aljazeera.net}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 مارچ، 2018 |title=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت |url=https://www.adwhit.com/تركيا/تعرف-على-عقد-شراء-أيا-صوفيا-من-قبل-السلطان-محمد-الفاتح-وثيقة-تاريخية/0234320 |website=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت}}&lt;/ref&gt;

== ودانۍ ==
د آیا صوفیا مخې ته یو ښکلی چمن دی، د دروازې په تعقیب د دروازې په دواړو خواو کې هغه ډبرې دي چې ساتونکي یې ولاړ وو. دننه یو پراخه تالار دی، مربع شکل لري، د جنوب څخه شمال ته 235 فوټ اندازه کوي، د غلام دایرې او محراب پرته، د مرکزي گنبد قطر 107 فوټ دی، او د چت لوړوالی 185 فوټ دی. ټوله ودانۍ ۱۷۰ ستنې لري. په څلورو کونجونو کې مسلمانانو '''الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان او علي''' په شپږ ډالونو لیکل شوي دي. په چت کې لوی ښکلي څراغونه شتون لري. ودانۍ د مرمر څخه جوړه شوې ده، ډیری تختې په عربي رسم الخط کې لیکل شوي او نقاشي شوي دي.

== د آیا صوفیا میوزیم ==
اياصوفیا [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته ۴۸۱ کاله د مسلمانانو لپاره یو جومات او د عبادت ځای و. خو [[د عثماني سترواکۍ له منځه تلل|د عثماني امپراتورۍ له ړنګېدو]] وروسته کله چې [[مصطفی کمال اتاتورک|مصطفی کمال اتاترک]] د [[تورکيه|ترکیې]] مشر شو، په جومات کې یې لمونځ بند کړ او په یوه موزیم یې بدل کړ. د 2020 په جولای کې، دا د 1935 دمخه حالت ته بېرته واړول شو.

== د جومات بیا رغونه ==
د ۲۰۱۴ کال د مې په ۳۱مه په ترکیه کې د «ځوان اناتولیا» په نوم یوې موسسې د جومات په انګړ کې د فجر د لمانځه کمپاین ترسره کړ چې د ايا صوفیا د بیارغاونې د غوښتنې په اساس ترسره شو. &lt;ref&gt;[http://www.almokhtsar.com/news/رفع-الأذان-وأداء-صلاة-الفجر-بمسجد-آيا-صوفيا-في-تركيا-بعد-غياب-78-عامًا-وأصوات-التكبير-تعلو رفع الأذان وأداء صلاة الفجر بمسجد &quot;آيا صوفيا&quot; في تركيا بعد غياب 78 عامًا۔۔ وأصوات التكبير تعلو فرحًا &quot;فيديو&quot;]، مختصر الأخبار، نر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.almokhtsar.com/news/%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B0%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A3%D8%AF%D8%A7%D8%A1-%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AC%D8%B1-%D8%A8%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%BA%D9%8A%D8%A7%D8%A8-78-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%8B%D8%A7-%D9%88%D8%A3%D8%B5%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%88|date=20141019113703}}&lt;/ref&gt; دې سازمان ادعا کړې چې د ملاتړ لپاره یې له یو نیم ملیون څخه ډېر لاسلیکونه راټول کړي دي. &lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/آمال-تركية-بإعادة-متحف-أيا-صوفيا-لمسجد آمال تركية بإعادة متحف أيا صوفيا لمسجد]، الجزيرة۔نت، نشر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D8%A5%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A9-%D9%85%D8%AA%D8%AD%D9%81-%D8%A3%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF|date=20181025044247}}&lt;/ref&gt; خو د هغه وخت د لومړي وزیر سلاکار ویلي وو چې مسجد ته د اياصوفیا د بېرته راوستلو اراده نه لري.

د ۲۰۲۰ کال د جولای په ۱۰ مه د ترکیې سترې محکمې د اياصوفیا په جومات بدلولو پرېکړه تصویب کړه او په رسمي ډول یې د موزیم په توګه د دې جومات د حیثیت د لغوه کولو پرېکړه وکړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=اردوغان يوقع مرسوما يقضي بتحويل ايا صوفيا الي مسجد رسميا|تاريخ=|موقع=روسيا اليوم|ناشر=|تاريخ الوصول=|الأخير=|الأول=|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt; وروسته د ترکیې ولسمشر [[رجب طیب اردوغان]] د اياصوفیا جومات د بیا رغولو پرېکړه لاسلیک کړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=أردوغان يوقع مرسوما يقضي بفتح معلم آيا صوفيا التاريخي كمسجد|موقع=RT Arabic|لغة=ar|تاريخ الوصول=2020-07-10|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt;

== انځورتون ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:فائل:Haga Sofia RB5.jpg|د آیا صوفیا محراب
دوتنه:فائل:Aya Sophia Under Restoration.jpg|د گنبد ترمیم
دوتنه:فائل:Istanbul086.jpg|د شپې ښکلې منظره
دوتنه:فائل:DSC03812 Istanbul - Aya Sophia - Fontana ottomana per abluzioni (1740) - Foto G. Dall'Orto 24-5-2006.jpg|په آیا صوفیا کې یو جومات چې د عثماني دورې په وخت کې جوړ شوی
&lt;/gallery&gt;

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:اياسوفيا]]
[[وېشنيزه:اياصوفيا]]
[[وېشنيزه:ترکيه]]
[[وېشنيزه:ترکي ښارونه]]
[[وېشنيزه:قسطنطينيه]]
[[وېشنيزه:اسلامبول]]
[[وېشنيزه:استانبول]]
[[وېشنيزه:بازنطيني سترواکي]]
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>nbf494lo8aw66wdnt719pwig2csevte</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284121</id>
      <parentid>284120</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:55:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4968503|آیا صوفیہ]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24597" xml:space="preserve">{{Infobox Monument|monument_name=اياسوفيا &lt;br/&gt;&lt;small&gt;Ayasofya (ترکي)&lt;br/&gt;Ἁγία Σοφία (یوناني)&lt;br/&gt;Sancta Sophia (لاتیني)&lt;/small&gt;|native_name=|image=Hagia Sophia Mars 2013.jpg|caption=اياسوپيا، استانبول|location=[[استانبول]]، [[ترکيه]]|designer=[[Isidore of Miletus]]&lt;br/&gt;[[Anthemius of Tralles]]|type=* [[بازنطیني سلطنت|بازنطیني]] [[کلیسیا|مسیحي]] کیتھډرل (537ء–1054ء)
* [[يوناني ارتودکس کليسا]] کیتھډرل (1054ء–1204ء)
* [[لاتیني کلیسیا|رومي کاتھوليک]] کیتھډرل (1204ء–1261ء)
* يوناني ارتودکس کليسا(1261ء–1453ء)
* جومات(1453ء–1934ء)
* موزيم (1935ء–2020ء)
* جومات (2020ء–تاحال)&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Gall|first1=Carlotta|title=Erdogan Signs Decree Allowing Hagia Sophia to Be Used as a Mosque Again|url=https://www.nytimes.com/2020/07/10/world/europe/hagia-sophia-erdogan.html|publisher=[[نیو یارک ٹائمز]]|accessdate=11 جولائی 2020}}&lt;/ref&gt;|material=تراشل شوې ډبرې او خښتې|length={{تحویل|82|m|ft|abbr=on}}|width={{تحویل|73|m|ft|abbr=on}}|height={{تحویل|55|m|ft|abbr=on}}|begin=360|complete={{Start date and age|df=yes|537}}|open=|dedicated_to=''[[حکمت (ذهن)|الهی حکمت]] د خدای کلمې ته اشاره کوي، کوم چې د [[تثلیث]] دویم کس دی.&lt;ref name=&quot;CurtaHolt2016&quot;&gt;{{cite book |last1=Curta |first1=Florin |last2=Holt |first2=Andrew |title=Great Events in Religion: An Encyclopedia of Pivotal Events in Religious History [3 volumes] |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-61069-566-4 |page=299 |language=English|quote=Hagia Sophia was consecrated on دسمبر 27, 537, five years after construction had begun. The church was dedicated to the Wisdom of God, referring to the Logos (the second entity of the Holy Trinity) or, alternatively, Christ as the Logos incarnate.}}&lt;/ref&gt;|map_size=|map_caption=Location in the Fatih district of Istanbul|extra=|website=http://fatih.gov.tr/ayasofya-camii
{{Infobox UNESCO World Heritage Site
| Part_of   = [[د استانبول تاريخي سيمې|د استانبول تاريخي سيمې]]
| Criteria  = تاريخي: i, ii, iii, iv
| ID     = 356
| Year    = 1985
| child    = هو
}}}}
[[زمرہ:Pages using infobox monument with unknown parameters|Affiliationآیا صوفیہ]]

'''اياصوفيه''' ( {{Lang-grc|Ἁγία Σοφία}}   ; {{Lang-la|Sancta Sophia}}     {{Lang-la|Sancta Sapientia}}     یا پخوانی نوم، '''آیا صوفیا کلیسا''' ، &lt;ref name=&quot;Hamm20102&quot;&gt;{{Cite book|last=Hamm|first1=Jean S.|title=Term Paper Resource Guide to Medieval History|url=https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35967-5|page=[https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm/page/39 39]|language=English|quote=Hagia Sophia, or the Church of Holy Wisdom, is one of the world's most spectacular churches, representing not only great beauty, but also mastserful engineering.}}&lt;/ref&gt; اوسنی نوم '''آیا''' سوفیا کبیر جامع شريفي ( [[تورکي ژبه|ترکي ژبه]]  Ayasofya  )، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=Kültür ve Turizm Bakanlığı، Ayasofya'yı 'müze' olarak kendisinden alıp 'cami' olarak Diyanet'e bağlayan kararı böyle duyurdu |url=https://www.msn.com/tr-tr/haber/gundem/kültür-ve-turizm-bakanlığı-ayasofyayı-müze-olarak-kendisinden-alıp-cami-olarak-diyanete-bağlayan-kararı-böyle-duyurdu/ar-BB16AycF}}&lt;/ref&gt; په [[استنبول|استانبول]] کې د عبادت یو تاریخي ځای دی چې پخوا د یونان د ارتودوکس عیسوي کلیسا، د [[کاتولیکه کلیسا|رومن کاتوليک]] کلیسا، د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني]] [[جومات]] ، او یو سیکولر موزیم په توګه کارول کېده. د 2020 کال د جولای په 10، د ترکیې ولسمشر ، [[رجب طیب اردوغان]] ، امر وکړ چې دا د جومات په توګه بیا ورغول شي. &lt;ref name=&quot;AJ20202&quot;&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=World reacts to Turkey reconverting Hagia Sophia into a mosque |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/07/world-reacts-turkey-reconverting-hagia-sophia-mosque-200710135637861.html |access-date=10 جولائی 2020 |publisher=[[الجزیرہ]] |language=English}}&lt;/ref&gt; په 537 میلادي کال کې د روم امپراتور جسټینین I د واکمنۍ لاندې جوړ شوی، دا په نړۍ کې د عبادت ترټولو لوی ځای و او لومړی یې چې په بشپړه توګه چت درلود. دا د بازنطیني معمارۍ نمونه ګڼل کیږي &lt;ref name=&quot;BAT2&quot;&gt;{{Cite book|last=Fazio|first1=Michael|title=Buildings Across Time|last2=Moffett|first2=Marian|last3=Wodehouse|first3=Lawrence|publisher=McGraw-Hill Higher Education|year=2009|isbn=978-0-07-305304-2|edition=3rd}}&lt;/ref&gt; او ویل کیږي چې د دې په جوړولو سره &quot;د معمارۍ تاریخ بدل شوی&quot;. &lt;ref name=&quot;nytimes22&quot;&gt;{{cite news|last=Simons|first=Marlise|date=22 اگست 1993|title=Center of Ottoman Power|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1993/08/22/travel/center-of-ottoman-power.html|accessdate=4 جون 2009}}&lt;/ref&gt;

== تاریخي شاه ليد ==
[[دوتنه:Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Hagia-Sofia-Int-01s.jpg/220px-Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|بټنوک| د آیا سوفیا داخلي لید]]
ایا صوفیا د سلطان [[محمد فاتح]] له خوا د [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|قسطنطنیې]] تر فتحې پورې د عیسویانو دوهم لوی مذهبي مرکز پاتې شوی و، په دې کې د [[بالکان]] ، [[يونان|یونان]] ، [[اناټولیا|کوچنۍ آسیا]] ، [[سوريه|سوریه]] ، [[مصر]] او [[د اېتوپیا سترواکي/ امپراطوري|اېتوپيا سترواکۍ]] سیمې شاملې وې، او هلته ترټولو لوی مذهبي مشر بطريق بلل کیده. او دوهم لوی امپراتورۍ په لوېدیځ کې وه، چې مرکز [[روم|یې د روم]] ( [[اېټاليا|ایټالیا]] ) په شاوخوا کې و. د [[اروپا]] ډیره برخه د هغه په لاس کې وه او دلته مذهبي مشر پاپ یا پاپا بلل کیده. په دغو دوو امپراتوریو کې د سیاسي اختلافاتو تر څنګ مذهبي او سمتي اختلافاتو دوام درلود. په روم کې متمرکز لویدیځ امپراتورۍ د رومن [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] پورې اړه درلوده. او د ختیځ امپراتورۍ، د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|اورتودوکس کلیسا]] د فرقې پورې تړاو درلود. '''هاګیا سوفیا''' د اورتودوکس کلیسا نړیوال مرکز و. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 343، 344.&lt;/ref&gt;

== عيسايي اهميت ==
ايا سوفیا د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] نړیوال مرکز و، د کلیسا مشر چې د پاټریارک یا &quot;پیټریارک&quot; په نوم یادیږي هلته اوسیده، نو د عیسویت نیمایي کلیسا د خپل عبادت ځای ګڼل کیده.

هاګیا سوفیا هم د پام وړ وه چې دا د [[روم|رومن]] [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] څخه زوړ وه. دا په دریمه پیړۍ کې د ورته رومي پاچا قسطنطین لخوا تاسیس شوی و، چې د روم لومړنی عیسوی پاچا و او وروسته یې ښار د بازنطیم څخه قسطنطنیه نومول شوی و. د شاوخوا زرو کلونو لپاره، دا ودانۍ او کلیسا د ټولې عیسوي نړۍ د مذهبي او روحاني مرکز په توګه کارول کیده. عیسویان باوري شوي وو چې دا کلیسا به هیڅکله د دوی ملکیت پریږدي. دا د هغه د دیني او احساساتي تړاو نښه ده چې حتی اوس هم د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] مشر د هغه له نوم سره &quot;د قسطنطنیه کلیسا اوریدل&quot; لیکي. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 344، 345.&lt;/ref&gt;

== جوړ شوی ==
[[دوتنه:Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg/300px-Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|بټنوک|300x300px| د لوی قسطنطین له خوا د [[عيسی|عیسی مسیح]] یوه خاکه]]
قسطنطین په 360 میلادي کال کې په دې ځای کې د لرګیو کلیسا جوړه کړه. په شپږمه پیړۍ کې، دا کلیسا وسوځول شوه، نو قیصر جسټینین I په 532 کې د هغې په جوړولو پیل وکړ او د جوړولو کار یې په پنځو کلونو او لسو میاشتو کې بشپړ شو. د هغې په جوړولو کې لس زره جوړونکي بوخت وو او یو ملیون پونډه لګښت یې درلود. قیصر په ساختمان کې د نړۍ له مختلفو مرمرو څخه کار اخیستی، د نړۍ ځانګړي مصالحې په جوړولو کې کارول شوي دي. په ټوله نړۍ کې کلیساګانو د دې په جوړولو کې ډیری هنري اثار مرسته کړې. او ویل کیږي چې کله جسټینین د بشپړیدو وروسته د لومړي ځل لپاره داخل شوم، هغه وویل: &quot;سلیمان ما په تا باندې فضیلت کړی&quot;. (د بیت المقدس د جوړولو په اړه د حضرت سلیمان علیه السلام یوه تکبر او کفري جمله وه).

== د اسلام بریا ==
کله چې په ۱۴۵۳ کال کې [[عثمانې ټولواکمني|عثماني سلطان]] [[محمد فاتح]] قسطنطنیه فتحه کړه او بازنطینیانو ماتې وخوړه، د دې ښار مذهبي مشرانو او ارتودوکس عیسویانو په دې فکر سره په دې کلیسا کې پناه واخیسته چې لږ تر لږه دا ودانۍ د دښمن له خوا نیول شوې نه وي. مشهور انګلیسي مورخ اډوارډ ګیبون په تفصیل سره لیکي:
{{اقتباس حديث|د کلیسا ټولې ځمکې او پورتنۍ ګالرۍ د ډیری پلرونو ، میړونو ، میرمنو ، ماشومانو ، پادریانو ، راهبانو او پیغلو نانو څخه ډکې وې ، د کلیسا په دروازو کې دومره ګنډل شوي چې د دوی ننوتل ناممکن وو. دغو ټولو خلکو د دغه سپېڅلي گنبد په سیوري کې د ساتنې په لټه کې و، چې دوی له پخوا راهیسې د لوی خدای ودانۍ په توګه ګڼل. دا ټول د یو توهین الهام له امله وو چې په هغه کې دا غلط خبر و چې کله به د ترکیې دښمنان دې ستنې (د قسطنطین ستنې) ته نږدې شي، یوه فرښته به په لاس کې توره سره له اسمانه راښکته شي او د دې آسماني وسلې په واسطه به پاچاهي وکړي. هغه به له منځه یوسي او داسې بې وزله سړي ته به یې وسپاري چې په هغه وخت کې به د دې ستنې سره ناست وي.
د روم امپراتورۍ زوال 697, 696}}{{اقتباس|گرجا کی تمام زمینی اور بالائی گیلریاں باپوں، شوہروں، عورتوں، بچوں، پادریوں، راہبوں اور کنواری ننوں کی بھیڑ سے بھر گئی تھی، کلیسا کے دروازوں کے اندر اتنا ہجوم تھا کہ ان میں داخلہ ممکن نہ رہا تھا۔ یہ سب لوگ اس مقدس گنبد کے سائے میں تحفظ تلاش کر رہے تھے جسے وہ زمانہ دراز سے ایک ملأ اعلیٰ کی لاہوتی عمارت سمجھتے آئے تھے۔۔۔۔۔۔۔ یہ سب ایک افترا پرداز الہام کی وجہ سے تھا جس میں یہ جھوٹی بشارت تھی کہ جب ترک دشمن اس ستون (قسطنطین ستون) کے قریب پہنچ جائیں گے تو آسمان سے ایک فرشتہ ہاتھ میں تلوار لیے نازل ہوگا اور اس آسمانی ہتھیار کے ذریعے سلطنت ایک ایسے غریب آدمی کے حوالے کر دے گا جو اس وقت اس ستون کے پاس بیٹھا ہوگا۔&lt;ref&gt;The Decline and Fall of the Roman Empire. 697, 696&lt;/ref&gt;}}
خو د ترکيې عثماني پوځ له دې ستنې نه مخکې پرمختګ وکړ او د ايا صوفيه دروازې ته ورسېدل، هيڅ پرښته له اسمان نه راښکته شوه او د روميانو ماتې په بريا بدله نه شوه. په کلیسا کې راټول شوي عیسویان تر پایه پورې د یو څه فوق العاده مرستې لپاره انتظار باسي. بالاخره سلطان محمد فاتح ګام واخیست او د هر چا د ژوند او مال او مذهبي ازادۍ ضمانت یې وکړ.

د فتحې په ورځ د مازدیګر له لمانځه وروسته سلطان محمد فاتح اعلان وکړ چې «انشاءالله موږ به د مازدیګر لمونځ په آیه صوفیه کې ادا کړو». نو په همدې ورځ فتحه شوه او په دې ځمکه کې د مازدیګر لومړی لمونځ ادا شو، له هغې وروسته لومړۍ جمعه هم په همدې ورځ ولوستل شوه.

=== د آیا صوفیا جومات ===
له هغه وخته چې قسطنطنیه د سلطان د سولې له وړاندیز وروسته د تورې په واسطه فتحه شوه، نو مسلمانان د دې کلیسا د ساتلو او له دغې سترې کلیسا سره د تړلو توهماتو او غلطو عقایدو له منځه وړلو ته پابند نه وو. همدارنګه تر ټولو مهم دلیل دا دی چې آیا صوفیا نه یوازې د مذهبي مراسمو د عبادت ځای و، بلکې یو سیاسي او پوځي مرکز هم و، هلته د مسیحي جګړو پلانونه جوړ شوي وو او له هغه ځایه د پاپانو په لاس د مسیحي واکمنانو او پاچاهانو متحد و. د دې ټولو دلایلو له امله سلطان [[محمد فاتح]] دا کلیسا په جومات بدله کړه، نو دا کلیسا په مال وپلورل شوه، عبادات او انځورونه یې له منځه یوړل شول او یا یې پټ کړل او محراب یې د قبلې په لور وګرځاوه، سلطان هم ورسره زیاته کړه. منارونو ته. له هغه وروسته دغه جومات د «جامعه صوفیه» په نوم مشهور شو او د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني امپراتورۍ]]ترپايه پورې شاوخوا پنځه سوه کاله پنځه وخته لمونځ ادا کاوه. &lt;ref&gt;[[وثيقة شراء ايا صوفيا۔|http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102#۔UWs4r3wuiSO]] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130406113847/http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102/|date=6 أبريل 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;الوثيقة موجود في دائرة المديرية العامة للسجل العقاري في أنقرة، وهناك نسخة أخرى منها في متحف الآثار التركية الإسلامية في إسطنبول تحمل رقم تصنفي: 2182.&lt;/ref&gt;

== ځمکه اخیستل او جومات جوړول ==
[[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته په سمدستي توګه د مسلمانانو لپاره د لمانځه او راغونډیدو کوم ځای نه و، نو سلطان پریکړه وکړه چې د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] دغه تاریخي مذهبي مرکز په جومات بدل کړي. له همدې امله سلطان دغه ودانۍ او شاوخوا ځمکه په خپل شخصي مال وپلورله او د هغې پوره بيه يې د کليسا راهبانو ته ورکړه، د دې تر څنګ سلطان د دې لګښت بيه د مسلمانانو له خزانې نه اخيستله، بلکې پوره ټاکل شوې بيه يې واخيسته. د خپل جیب څخه یې پیسې ورکړې او دا ودانۍ او ځمکه یې د مسلمانانو د هوساینې لپاره وقف کړه. د پېر او پلور اسناد اوس هم د [[تورکيه|ترکیې]] په پلازمېنه [[انقره]] کې شتون لري. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=أنقرة |first=زاهر البيك- |title=وسط ترحيب شعبي وغضب غربي۔۔ آيا صوفيا تفتح أبوابها للمصلين |url=https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/7/10/أحد-أهم-القرارات-في-تاريخ-تركيا-الحديث |website=www.aljazeera.net}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 مارچ، 2018 |title=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت |url=https://www.adwhit.com/تركيا/تعرف-على-عقد-شراء-أيا-صوفيا-من-قبل-السلطان-محمد-الفاتح-وثيقة-تاريخية/0234320 |website=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت}}&lt;/ref&gt;

== ودانۍ ==
د آیا صوفیا مخې ته یو ښکلی چمن دی، د دروازې په تعقیب د دروازې په دواړو خواو کې هغه ډبرې دي چې ساتونکي یې ولاړ وو. دننه یو پراخه تالار دی، مربع شکل لري، د جنوب څخه شمال ته 235 فوټ اندازه کوي، د غلام دایرې او محراب پرته، د مرکزي گنبد قطر 107 فوټ دی، او د چت لوړوالی 185 فوټ دی. ټوله ودانۍ ۱۷۰ ستنې لري. په څلورو کونجونو کې مسلمانانو '''الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان او علي''' په شپږ ډالونو لیکل شوي دي. په چت کې لوی ښکلي څراغونه شتون لري. ودانۍ د مرمر څخه جوړه شوې ده، ډیری تختې په عربي رسم الخط کې لیکل شوي او نقاشي شوي دي.

== د آیا صوفیا میوزیم ==
اياصوفیا [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته ۴۸۱ کاله د مسلمانانو لپاره یو جومات او د عبادت ځای و. خو [[د عثماني سترواکۍ له منځه تلل|د عثماني امپراتورۍ له ړنګېدو]] وروسته کله چې [[مصطفی کمال اتاتورک|مصطفی کمال اتاترک]] د [[تورکيه|ترکیې]] مشر شو، په جومات کې یې لمونځ بند کړ او په یوه موزیم یې بدل کړ. د 2020 په جولای کې، دا د 1935 دمخه حالت ته بېرته واړول شو.

== د جومات بیا رغونه ==
د ۲۰۱۴ کال د مې په ۳۱مه په ترکیه کې د «ځوان اناتولیا» په نوم یوې موسسې د جومات په انګړ کې د فجر د لمانځه کمپاین ترسره کړ چې د ايا صوفیا د بیارغاونې د غوښتنې په اساس ترسره شو. &lt;ref&gt;[http://www.almokhtsar.com/news/رفع-الأذان-وأداء-صلاة-الفجر-بمسجد-آيا-صوفيا-في-تركيا-بعد-غياب-78-عامًا-وأصوات-التكبير-تعلو رفع الأذان وأداء صلاة الفجر بمسجد &quot;آيا صوفيا&quot; في تركيا بعد غياب 78 عامًا۔۔ وأصوات التكبير تعلو فرحًا &quot;فيديو&quot;]، مختصر الأخبار، نر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.almokhtsar.com/news/%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B0%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A3%D8%AF%D8%A7%D8%A1-%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AC%D8%B1-%D8%A8%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%BA%D9%8A%D8%A7%D8%A8-78-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%8B%D8%A7-%D9%88%D8%A3%D8%B5%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%88|date=20141019113703}}&lt;/ref&gt; دې سازمان ادعا کړې چې د ملاتړ لپاره یې له یو نیم ملیون څخه ډېر لاسلیکونه راټول کړي دي. &lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/آمال-تركية-بإعادة-متحف-أيا-صوفيا-لمسجد آمال تركية بإعادة متحف أيا صوفيا لمسجد]، الجزيرة۔نت، نشر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D8%A5%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A9-%D9%85%D8%AA%D8%AD%D9%81-%D8%A3%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF|date=20181025044247}}&lt;/ref&gt; خو د هغه وخت د لومړي وزیر سلاکار ویلي وو چې مسجد ته د اياصوفیا د بېرته راوستلو اراده نه لري.

د ۲۰۲۰ کال د جولای په ۱۰ مه د ترکیې سترې محکمې د اياصوفیا په جومات بدلولو پرېکړه تصویب کړه او په رسمي ډول یې د موزیم په توګه د دې جومات د حیثیت د لغوه کولو پرېکړه وکړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=اردوغان يوقع مرسوما يقضي بتحويل ايا صوفيا الي مسجد رسميا|تاريخ=|موقع=روسيا اليوم|ناشر=|تاريخ الوصول=|الأخير=|الأول=|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt; وروسته د ترکیې ولسمشر [[رجب طیب اردوغان]] د اياصوفیا جومات د بیا رغولو پرېکړه لاسلیک کړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=أردوغان يوقع مرسوما يقضي بفتح معلم آيا صوفيا التاريخي كمسجد|موقع=RT Arabic|لغة=ar|تاريخ الوصول=2020-07-10|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt;

== انځورتون ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:فائل:Haga Sofia RB5.jpg|د آیا صوفیا محراب
دوتنه:فائل:Aya Sophia Under Restoration.jpg|د گنبد ترمیم
دوتنه:فائل:Istanbul086.jpg|د شپې ښکلې منظره
دوتنه:فائل:DSC03812 Istanbul - Aya Sophia - Fontana ottomana per abluzioni (1740) - Foto G. Dall'Orto 24-5-2006.jpg|په آیا صوفیا کې یو جومات چې د عثماني دورې په وخت کې جوړ شوی
&lt;/gallery&gt;

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:اياسوفيا]]
[[وېشنيزه:اياصوفيا]]
[[وېشنيزه:ترکيه]]
[[وېشنيزه:ترکي ښارونه]]
[[وېشنيزه:قسطنطينيه]]
[[وېشنيزه:اسلامبول]]
[[وېشنيزه:استانبول]]
[[وېشنيزه:بازنطيني سترواکي]]
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>ebbw5uxsocp9jqscy47qadsadi4vdwr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284122</id>
      <parentid>284121</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:55:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24503" xml:space="preserve">{{Infobox Monument|monument_name=اياسوفيا &lt;br/&gt;&lt;small&gt;Ayasofya (ترکي)&lt;br/&gt;Ἁγία Σοφία (یوناني)&lt;br/&gt;Sancta Sophia (لاتیني)&lt;/small&gt;|native_name=|image=Hagia Sophia Mars 2013.jpg|caption=اياسوپيا، استانبول|location=[[استانبول]]، [[ترکيه]]|designer=[[Isidore of Miletus]]&lt;br/&gt;[[Anthemius of Tralles]]|type=* [[بازنطیني سلطنت|بازنطیني]] [[کلیسیا|مسیحي]] کیتھډرل (537ء–1054ء)
* [[يوناني ارتودکس کليسا]] کیتھډرل (1054ء–1204ء)
* [[لاتیني کلیسیا|رومي کاتھوليک]] کیتھډرل (1204ء–1261ء)
* يوناني ارتودکس کليسا(1261ء–1453ء)
* جومات(1453ء–1934ء)
* موزيم (1935ء–2020ء)
* جومات (2020ء–تاحال)&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Gall|first1=Carlotta|title=Erdogan Signs Decree Allowing Hagia Sophia to Be Used as a Mosque Again|url=https://www.nytimes.com/2020/07/10/world/europe/hagia-sophia-erdogan.html|publisher=[[نیو یارک ٹائمز]]|accessdate=11 جولائی 2020}}&lt;/ref&gt;|material=تراشل شوې ډبرې او خښتې|length={{تحویل|82|m|ft|abbr=on}}|width={{تحویل|73|m|ft|abbr=on}}|height={{تحویل|55|m|ft|abbr=on}}|begin=360|complete={{Start date and age|df=yes|537}}|open=|dedicated_to=''[[حکمت (ذهن)|الهی حکمت]] د خدای کلمې ته اشاره کوي، کوم چې د [[تثلیث]] دویم کس دی.&lt;ref name=&quot;CurtaHolt2016&quot;&gt;{{cite book |last1=Curta |first1=Florin |last2=Holt |first2=Andrew |title=Great Events in Religion: An Encyclopedia of Pivotal Events in Religious History [3 volumes] |date=2016 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-61069-566-4 |page=299 |language=English|quote=Hagia Sophia was consecrated on دسمبر 27, 537, five years after construction had begun. The church was dedicated to the Wisdom of God, referring to the Logos (the second entity of the Holy Trinity) or, alternatively, Christ as the Logos incarnate.}}&lt;/ref&gt;|map_size=|map_caption=Location in the Fatih district of Istanbul|extra=|website=http://fatih.gov.tr/ayasofya-camii
{{Infobox UNESCO World Heritage Site
| Part_of   = [[د استانبول تاريخي سيمې|د استانبول تاريخي سيمې]]
| Criteria  = تاريخي: i, ii, iii, iv
| ID     = 356
| Year    = 1985
| child    = هو
}}}}


'''اياصوفيه''' ( {{Lang-grc|Ἁγία Σοφία}}   ; {{Lang-la|Sancta Sophia}}     {{Lang-la|Sancta Sapientia}}     یا پخوانی نوم، '''آیا صوفیا کلیسا''' ، &lt;ref name=&quot;Hamm20102&quot;&gt;{{Cite book|last=Hamm|first1=Jean S.|title=Term Paper Resource Guide to Medieval History|url=https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35967-5|page=[https://archive.org/details/termpaperresourc00hamm/page/39 39]|language=English|quote=Hagia Sophia, or the Church of Holy Wisdom, is one of the world's most spectacular churches, representing not only great beauty, but also mastserful engineering.}}&lt;/ref&gt; اوسنی نوم '''آیا''' سوفیا کبیر جامع شريفي ( [[تورکي ژبه|ترکي ژبه]]  Ayasofya  )، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=Kültür ve Turizm Bakanlığı، Ayasofya'yı 'müze' olarak kendisinden alıp 'cami' olarak Diyanet'e bağlayan kararı böyle duyurdu |url=https://www.msn.com/tr-tr/haber/gundem/kültür-ve-turizm-bakanlığı-ayasofyayı-müze-olarak-kendisinden-alıp-cami-olarak-diyanete-bağlayan-kararı-böyle-duyurdu/ar-BB16AycF}}&lt;/ref&gt; په [[استنبول|استانبول]] کې د عبادت یو تاریخي ځای دی چې پخوا د یونان د ارتودوکس عیسوي کلیسا، د [[کاتولیکه کلیسا|رومن کاتوليک]] کلیسا، د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني]] [[جومات]] ، او یو سیکولر موزیم په توګه کارول کېده. د 2020 کال د جولای په 10، د ترکیې ولسمشر ، [[رجب طیب اردوغان]] ، امر وکړ چې دا د جومات په توګه بیا ورغول شي. &lt;ref name=&quot;AJ20202&quot;&gt;{{Cite web |date=10 جولائی 2020 |title=World reacts to Turkey reconverting Hagia Sophia into a mosque |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/07/world-reacts-turkey-reconverting-hagia-sophia-mosque-200710135637861.html |access-date=10 جولائی 2020 |publisher=[[الجزیرہ]] |language=English}}&lt;/ref&gt; په 537 میلادي کال کې د روم امپراتور جسټینین I د واکمنۍ لاندې جوړ شوی، دا په نړۍ کې د عبادت ترټولو لوی ځای و او لومړی یې چې په بشپړه توګه چت درلود. دا د بازنطیني معمارۍ نمونه ګڼل کیږي &lt;ref name=&quot;BAT2&quot;&gt;{{Cite book|last=Fazio|first1=Michael|title=Buildings Across Time|last2=Moffett|first2=Marian|last3=Wodehouse|first3=Lawrence|publisher=McGraw-Hill Higher Education|year=2009|isbn=978-0-07-305304-2|edition=3rd}}&lt;/ref&gt; او ویل کیږي چې د دې په جوړولو سره &quot;د معمارۍ تاریخ بدل شوی&quot;. &lt;ref name=&quot;nytimes22&quot;&gt;{{cite news|last=Simons|first=Marlise|date=22 اگست 1993|title=Center of Ottoman Power|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1993/08/22/travel/center-of-ottoman-power.html|accessdate=4 جون 2009}}&lt;/ref&gt;

== تاریخي شاه ليد ==
[[دوتنه:Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Hagia-Sofia-Int-01s.jpg/220px-Hagia-Sofia-Int-01s.jpg|بټنوک| د آیا سوفیا داخلي لید]]
ایا صوفیا د سلطان [[محمد فاتح]] له خوا د [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|قسطنطنیې]] تر فتحې پورې د عیسویانو دوهم لوی مذهبي مرکز پاتې شوی و، په دې کې د [[بالکان]] ، [[يونان|یونان]] ، [[اناټولیا|کوچنۍ آسیا]] ، [[سوريه|سوریه]] ، [[مصر]] او [[د اېتوپیا سترواکي/ امپراطوري|اېتوپيا سترواکۍ]] سیمې شاملې وې، او هلته ترټولو لوی مذهبي مشر بطريق بلل کیده. او دوهم لوی امپراتورۍ په لوېدیځ کې وه، چې مرکز [[روم|یې د روم]] ( [[اېټاليا|ایټالیا]] ) په شاوخوا کې و. د [[اروپا]] ډیره برخه د هغه په لاس کې وه او دلته مذهبي مشر پاپ یا پاپا بلل کیده. په دغو دوو امپراتوریو کې د سیاسي اختلافاتو تر څنګ مذهبي او سمتي اختلافاتو دوام درلود. په روم کې متمرکز لویدیځ امپراتورۍ د رومن [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] پورې اړه درلوده. او د ختیځ امپراتورۍ، د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|اورتودوکس کلیسا]] د فرقې پورې تړاو درلود. '''هاګیا سوفیا''' د اورتودوکس کلیسا نړیوال مرکز و. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 343، 344.&lt;/ref&gt;

== عيسايي اهميت ==
ايا سوفیا د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] نړیوال مرکز و، د کلیسا مشر چې د پاټریارک یا &quot;پیټریارک&quot; په نوم یادیږي هلته اوسیده، نو د عیسویت نیمایي کلیسا د خپل عبادت ځای ګڼل کیده.

هاګیا سوفیا هم د پام وړ وه چې دا د [[روم|رومن]] [[کاتولیکه کلیسا|کاتولیک کلیسا]] څخه زوړ وه. دا په دریمه پیړۍ کې د ورته رومي پاچا قسطنطین لخوا تاسیس شوی و، چې د روم لومړنی عیسوی پاچا و او وروسته یې ښار د بازنطیم څخه قسطنطنیه نومول شوی و. د شاوخوا زرو کلونو لپاره، دا ودانۍ او کلیسا د ټولې عیسوي نړۍ د مذهبي او روحاني مرکز په توګه کارول کیده. عیسویان باوري شوي وو چې دا کلیسا به هیڅکله د دوی ملکیت پریږدي. دا د هغه د دیني او احساساتي تړاو نښه ده چې حتی اوس هم د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] مشر د هغه له نوم سره &quot;د قسطنطنیه کلیسا اوریدل&quot; لیکي. &lt;ref&gt;جہان دیدہ، از؛ مفتی [[محمد تقی عثمانی]]، مطبع؛ مکتبہ معارف القرآن کراچی، طبع جولائی 2010۔ صفحات؛ 344، 345.&lt;/ref&gt;

== جوړ شوی ==
[[دوتنه:Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg/300px-Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg|بټنوک|300x300px| د لوی قسطنطین له خوا د [[عيسی|عیسی مسیح]] یوه خاکه]]
قسطنطین په 360 میلادي کال کې په دې ځای کې د لرګیو کلیسا جوړه کړه. په شپږمه پیړۍ کې، دا کلیسا وسوځول شوه، نو قیصر جسټینین I په 532 کې د هغې په جوړولو پیل وکړ او د جوړولو کار یې په پنځو کلونو او لسو میاشتو کې بشپړ شو. د هغې په جوړولو کې لس زره جوړونکي بوخت وو او یو ملیون پونډه لګښت یې درلود. قیصر په ساختمان کې د نړۍ له مختلفو مرمرو څخه کار اخیستی، د نړۍ ځانګړي مصالحې په جوړولو کې کارول شوي دي. په ټوله نړۍ کې کلیساګانو د دې په جوړولو کې ډیری هنري اثار مرسته کړې. او ویل کیږي چې کله جسټینین د بشپړیدو وروسته د لومړي ځل لپاره داخل شوم، هغه وویل: &quot;سلیمان ما په تا باندې فضیلت کړی&quot;. (د بیت المقدس د جوړولو په اړه د حضرت سلیمان علیه السلام یوه تکبر او کفري جمله وه).

== د اسلام بریا ==
کله چې په ۱۴۵۳ کال کې [[عثمانې ټولواکمني|عثماني سلطان]] [[محمد فاتح]] قسطنطنیه فتحه کړه او بازنطینیانو ماتې وخوړه، د دې ښار مذهبي مشرانو او ارتودوکس عیسویانو په دې فکر سره په دې کلیسا کې پناه واخیسته چې لږ تر لږه دا ودانۍ د دښمن له خوا نیول شوې نه وي. مشهور انګلیسي مورخ اډوارډ ګیبون په تفصیل سره لیکي:
{{اقتباس حديث|د کلیسا ټولې ځمکې او پورتنۍ ګالرۍ د ډیری پلرونو ، میړونو ، میرمنو ، ماشومانو ، پادریانو ، راهبانو او پیغلو نانو څخه ډکې وې ، د کلیسا په دروازو کې دومره ګنډل شوي چې د دوی ننوتل ناممکن وو. دغو ټولو خلکو د دغه سپېڅلي گنبد په سیوري کې د ساتنې په لټه کې و، چې دوی له پخوا راهیسې د لوی خدای ودانۍ په توګه ګڼل. دا ټول د یو توهین الهام له امله وو چې په هغه کې دا غلط خبر و چې کله به د ترکیې دښمنان دې ستنې (د قسطنطین ستنې) ته نږدې شي، یوه فرښته به په لاس کې توره سره له اسمانه راښکته شي او د دې آسماني وسلې په واسطه به پاچاهي وکړي. هغه به له منځه یوسي او داسې بې وزله سړي ته به یې وسپاري چې په هغه وخت کې به د دې ستنې سره ناست وي.
د روم امپراتورۍ زوال 697, 696}}{{اقتباس|گرجا کی تمام زمینی اور بالائی گیلریاں باپوں، شوہروں، عورتوں، بچوں، پادریوں، راہبوں اور کنواری ننوں کی بھیڑ سے بھر گئی تھی، کلیسا کے دروازوں کے اندر اتنا ہجوم تھا کہ ان میں داخلہ ممکن نہ رہا تھا۔ یہ سب لوگ اس مقدس گنبد کے سائے میں تحفظ تلاش کر رہے تھے جسے وہ زمانہ دراز سے ایک ملأ اعلیٰ کی لاہوتی عمارت سمجھتے آئے تھے۔۔۔۔۔۔۔ یہ سب ایک افترا پرداز الہام کی وجہ سے تھا جس میں یہ جھوٹی بشارت تھی کہ جب ترک دشمن اس ستون (قسطنطین ستون) کے قریب پہنچ جائیں گے تو آسمان سے ایک فرشتہ ہاتھ میں تلوار لیے نازل ہوگا اور اس آسمانی ہتھیار کے ذریعے سلطنت ایک ایسے غریب آدمی کے حوالے کر دے گا جو اس وقت اس ستون کے پاس بیٹھا ہوگا۔&lt;ref&gt;The Decline and Fall of the Roman Empire. 697, 696&lt;/ref&gt;}}
خو د ترکيې عثماني پوځ له دې ستنې نه مخکې پرمختګ وکړ او د ايا صوفيه دروازې ته ورسېدل، هيڅ پرښته له اسمان نه راښکته شوه او د روميانو ماتې په بريا بدله نه شوه. په کلیسا کې راټول شوي عیسویان تر پایه پورې د یو څه فوق العاده مرستې لپاره انتظار باسي. بالاخره سلطان محمد فاتح ګام واخیست او د هر چا د ژوند او مال او مذهبي ازادۍ ضمانت یې وکړ.

د فتحې په ورځ د مازدیګر له لمانځه وروسته سلطان محمد فاتح اعلان وکړ چې «انشاءالله موږ به د مازدیګر لمونځ په آیه صوفیه کې ادا کړو». نو په همدې ورځ فتحه شوه او په دې ځمکه کې د مازدیګر لومړی لمونځ ادا شو، له هغې وروسته لومړۍ جمعه هم په همدې ورځ ولوستل شوه.

=== د آیا صوفیا جومات ===
له هغه وخته چې قسطنطنیه د سلطان د سولې له وړاندیز وروسته د تورې په واسطه فتحه شوه، نو مسلمانان د دې کلیسا د ساتلو او له دغې سترې کلیسا سره د تړلو توهماتو او غلطو عقایدو له منځه وړلو ته پابند نه وو. همدارنګه تر ټولو مهم دلیل دا دی چې آیا صوفیا نه یوازې د مذهبي مراسمو د عبادت ځای و، بلکې یو سیاسي او پوځي مرکز هم و، هلته د مسیحي جګړو پلانونه جوړ شوي وو او له هغه ځایه د پاپانو په لاس د مسیحي واکمنانو او پاچاهانو متحد و. د دې ټولو دلایلو له امله سلطان [[محمد فاتح]] دا کلیسا په جومات بدله کړه، نو دا کلیسا په مال وپلورل شوه، عبادات او انځورونه یې له منځه یوړل شول او یا یې پټ کړل او محراب یې د قبلې په لور وګرځاوه، سلطان هم ورسره زیاته کړه. منارونو ته. له هغه وروسته دغه جومات د «جامعه صوفیه» په نوم مشهور شو او د [[عثمانې ټولواکمني|عثماني امپراتورۍ]]ترپايه پورې شاوخوا پنځه سوه کاله پنځه وخته لمونځ ادا کاوه. &lt;ref&gt;[[وثيقة شراء ايا صوفيا۔|http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102#۔UWs4r3wuiSO]] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130406113847/http://www.islamdevleti.org/content/view/20218/102/|date=6 أبريل 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;الوثيقة موجود في دائرة المديرية العامة للسجل العقاري في أنقرة، وهناك نسخة أخرى منها في متحف الآثار التركية الإسلامية في إسطنبول تحمل رقم تصنفي: 2182.&lt;/ref&gt;

== ځمکه اخیستل او جومات جوړول ==
[[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته په سمدستي توګه د مسلمانانو لپاره د لمانځه او راغونډیدو کوم ځای نه و، نو سلطان پریکړه وکړه چې د [[ختیځه ارتودوکس کلیسا|ارتودوکس کلیسا]] دغه تاریخي مذهبي مرکز په جومات بدل کړي. له همدې امله سلطان دغه ودانۍ او شاوخوا ځمکه په خپل شخصي مال وپلورله او د هغې پوره بيه يې د کليسا راهبانو ته ورکړه، د دې تر څنګ سلطان د دې لګښت بيه د مسلمانانو له خزانې نه اخيستله، بلکې پوره ټاکل شوې بيه يې واخيسته. د خپل جیب څخه یې پیسې ورکړې او دا ودانۍ او ځمکه یې د مسلمانانو د هوساینې لپاره وقف کړه. د پېر او پلور اسناد اوس هم د [[تورکيه|ترکیې]] په پلازمېنه [[انقره]] کې شتون لري. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=أنقرة |first=زاهر البيك- |title=وسط ترحيب شعبي وغضب غربي۔۔ آيا صوفيا تفتح أبوابها للمصلين |url=https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/7/10/أحد-أهم-القرارات-في-تاريخ-تركيا-الحديث |website=www.aljazeera.net}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 مارچ، 2018 |title=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت |url=https://www.adwhit.com/تركيا/تعرف-على-عقد-شراء-أيا-صوفيا-من-قبل-السلطان-محمد-الفاتح-وثيقة-تاريخية/0234320 |website=تعرف على عقد شراء أيا صوفيا من قبل السلطان محمد الفاتح۔۔ وثيقة تاريخية &amp;#124; تركيا - ادويت}}&lt;/ref&gt;

== ودانۍ ==
د آیا صوفیا مخې ته یو ښکلی چمن دی، د دروازې په تعقیب د دروازې په دواړو خواو کې هغه ډبرې دي چې ساتونکي یې ولاړ وو. دننه یو پراخه تالار دی، مربع شکل لري، د جنوب څخه شمال ته 235 فوټ اندازه کوي، د غلام دایرې او محراب پرته، د مرکزي گنبد قطر 107 فوټ دی، او د چت لوړوالی 185 فوټ دی. ټوله ودانۍ ۱۷۰ ستنې لري. په څلورو کونجونو کې مسلمانانو '''الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان او علي''' په شپږ ډالونو لیکل شوي دي. په چت کې لوی ښکلي څراغونه شتون لري. ودانۍ د مرمر څخه جوړه شوې ده، ډیری تختې په عربي رسم الخط کې لیکل شوي او نقاشي شوي دي.

== د آیا صوفیا میوزیم ==
اياصوفیا [[د قسطنطنیې ايالت ( فتحه)|د قسطنطنیې له فتحې]] وروسته ۴۸۱ کاله د مسلمانانو لپاره یو جومات او د عبادت ځای و. خو [[د عثماني سترواکۍ له منځه تلل|د عثماني امپراتورۍ له ړنګېدو]] وروسته کله چې [[مصطفی کمال اتاتورک|مصطفی کمال اتاترک]] د [[تورکيه|ترکیې]] مشر شو، په جومات کې یې لمونځ بند کړ او په یوه موزیم یې بدل کړ. د 2020 په جولای کې، دا د 1935 دمخه حالت ته بېرته واړول شو.

== د جومات بیا رغونه ==
د ۲۰۱۴ کال د مې په ۳۱مه په ترکیه کې د «ځوان اناتولیا» په نوم یوې موسسې د جومات په انګړ کې د فجر د لمانځه کمپاین ترسره کړ چې د ايا صوفیا د بیارغاونې د غوښتنې په اساس ترسره شو. &lt;ref&gt;[http://www.almokhtsar.com/news/رفع-الأذان-وأداء-صلاة-الفجر-بمسجد-آيا-صوفيا-في-تركيا-بعد-غياب-78-عامًا-وأصوات-التكبير-تعلو رفع الأذان وأداء صلاة الفجر بمسجد &quot;آيا صوفيا&quot; في تركيا بعد غياب 78 عامًا۔۔ وأصوات التكبير تعلو فرحًا &quot;فيديو&quot;]، مختصر الأخبار، نر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.almokhtsar.com/news/%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B0%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A3%D8%AF%D8%A7%D8%A1-%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AC%D8%B1-%D8%A8%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A2%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%BA%D9%8A%D8%A7%D8%A8-78-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%8B%D8%A7-%D9%88%D8%A3%D8%B5%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%88|date=20141019113703}}&lt;/ref&gt; دې سازمان ادعا کړې چې د ملاتړ لپاره یې له یو نیم ملیون څخه ډېر لاسلیکونه راټول کړي دي. &lt;ref&gt;[http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/آمال-تركية-بإعادة-متحف-أيا-صوفيا-لمسجد آمال تركية بإعادة متحف أيا صوفيا لمسجد]، الجزيرة۔نت، نشر في 31 مايو 2014، دخل في 13 سبتمبر 2014 {{wayback|url=http://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/5/31/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D8%A5%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A9-%D9%85%D8%AA%D8%AD%D9%81-%D8%A3%D9%8A%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF|date=20181025044247}}&lt;/ref&gt; خو د هغه وخت د لومړي وزیر سلاکار ویلي وو چې مسجد ته د اياصوفیا د بېرته راوستلو اراده نه لري.

د ۲۰۲۰ کال د جولای په ۱۰ مه د ترکیې سترې محکمې د اياصوفیا په جومات بدلولو پرېکړه تصویب کړه او په رسمي ډول یې د موزیم په توګه د دې جومات د حیثیت د لغوه کولو پرېکړه وکړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=اردوغان يوقع مرسوما يقضي بتحويل ايا صوفيا الي مسجد رسميا|تاريخ=|موقع=روسيا اليوم|ناشر=|تاريخ الوصول=|الأخير=|الأول=|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt; وروسته د ترکیې ولسمشر [[رجب طیب اردوغان]] د اياصوفیا جومات د بیا رغولو پرېکړه لاسلیک کړه. &lt;ref&gt;{{استشهاد ويب|مسار=https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|عنوان=أردوغان يوقع مرسوما يقضي بفتح معلم آيا صوفيا التاريخي كمسجد|موقع=RT Arabic|لغة=ar|تاريخ الوصول=2020-07-10|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200710153500/https://arabic.rt.com/world/1133103-أردوغان-مرسوم-فتح-آيا-صوفيا-مسجد/|تاريخ أرشيف=10 يوليو 2020}}&lt;/ref&gt;

== انځورتون ==
&lt;gallery&gt;
دوتنه:فائل:Haga Sofia RB5.jpg|د آیا صوفیا محراب
دوتنه:فائل:Aya Sophia Under Restoration.jpg|د گنبد ترمیم
دوتنه:فائل:Istanbul086.jpg|د شپې ښکلې منظره
دوتنه:فائل:DSC03812 Istanbul - Aya Sophia - Fontana ottomana per abluzioni (1740) - Foto G. Dall'Orto 24-5-2006.jpg|په آیا صوفیا کې یو جومات چې د عثماني دورې په وخت کې جوړ شوی
&lt;/gallery&gt;

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:اياسوفيا]]
[[وېشنيزه:اياصوفيا]]
[[وېشنيزه:ترکيه]]
[[وېشنيزه:ترکي ښارونه]]
[[وېشنيزه:قسطنطينيه]]
[[وېشنيزه:اسلامبول]]
[[وېشنيزه:استانبول]]
[[وېشنيزه:بازنطيني سترواکي]]
[[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>0z3lok9zq93tqvwn6vo29doeqka7iv9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شاهد کپور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63455</id>
    <revision>
      <id>284123</id>
      <timestamp>2022-08-09T04:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5025732|شاہد کپور]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3047" xml:space="preserve">{{مالوماتبکس کس|د زېږېدو نېټه=25 فبرورۍ 1981}}
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|تاریخ پیدائش]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|سبب الوفاة]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|شریک حیات]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|تصویر]]
'''شاهد کپور''' (د 1981 زېږديز کال د فبرورۍ مياشتې په 25مه زېږېدلی) د هندي فلمونو لوبغاړی دی. هغه د اداکار پنکج کپور او نیلما عظیم زوی دی. هغه خپل مسلک د سنګیت ویډیو لپاره په اعلاناتو کې کار کولو سره پیل کړ. کپور په [[باليووډ|بالیووډ]] کې د پلې بیک نڅاګر په توګه د سوبهاش ګهئي په تال (1999) کې په اداکارۍ پیل وکړ. له ۴ کلونو وروسته یې په ''عشق وشق'' (۲۰۰۳) کې د مرکزي لوبغاړي په توګه کار وکړ.

== لومړنی ژوند ==
[[دوتنه:ShahidKapoor2.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/ShahidKapoor2.jpg|بټنوک| په 2008 کې، شاهد کپور په امول سټار وائس آف انډيا کې]]
کپور د ۱۹۸۱ کال د فبرورۍ په ۲۵ مه د اداکار پنکج کپور او اداکارې او کلاسیکې نڅاګرې نیلما عظیم په کور کې زېږېدلی و. &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Shahid Kapoor hooked to Oscars on birthday|URL=http://www.hindustantimes.com/entertainment/tabloid/shahid-kapoor-hooked-to-oscars-on-birthday/article1-1017142.aspx|Date=25 فروری 2013}}&lt;/ref&gt; هغه  3 کلن و، کله چې مور او پلار یې طلاق واخيست. هغه د ډیلي په پریس انکلیو کې په ساکیت کې د خپلې مور او نیکونو سره ژوند کاوه. هغه د خپل پلار او ميرې مور سوپریا پاټک سره ښې اړیکې لري. &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Ishaan’s not a Kapur:Rajesh Khattar|URL=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2007-11-30/news-interviews/27953547_1_neelima-azim-shahid-kapur-pankaj-kapur|Date=30 نومبر 2007}}&lt;/ref&gt;

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1981 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:شاهد کپور]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي تصوف]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>e1ecjha8bmd4v4kc22ywvjf06uwjgwh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284124</id>
      <parentid>284123</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:04:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1092411411|Facebook Platform]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2483" xml:space="preserve">{{مالوماتبکس کس|د زېږېدو نېټه=25 فبرورۍ 1981}}

'''شاهد کپور''' (د 1981 زېږديز کال د فبرورۍ مياشتې په 25مه زېږېدلی) د هندي فلمونو لوبغاړی دی. هغه د اداکار پنکج کپور او نیلما عظیم زوی دی. هغه خپل مسلک د سنګیت ویډیو لپاره په اعلاناتو کې کار کولو سره پیل کړ. کپور په [[باليووډ|بالیووډ]] کې د پلې بیک نڅاګر په توګه د سوبهاش ګهئي په تال (1999) کې په اداکارۍ پیل وکړ. له ۴ کلونو وروسته یې په ''عشق وشق'' (۲۰۰۳) کې د مرکزي لوبغاړي په توګه کار وکړ.

== لومړنی ژوند ==
[[دوتنه:ShahidKapoor2.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/ShahidKapoor2.jpg|بټنوک| په 2008 کې، شاهد کپور په امول سټار وائس آف انډيا کې]]
کپور د ۱۹۸۱ کال د فبرورۍ په ۲۵ مه د اداکار پنکج کپور او اداکارې او کلاسیکې نڅاګرې نیلما عظیم په کور کې زېږېدلی و. &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Shahid Kapoor hooked to Oscars on birthday|URL=http://www.hindustantimes.com/entertainment/tabloid/shahid-kapoor-hooked-to-oscars-on-birthday/article1-1017142.aspx|Date=25 فروری 2013}}&lt;/ref&gt; هغه  3 کلن و، کله چې مور او پلار یې طلاق واخيست. هغه د ډیلي په پریس انکلیو کې په ساکیت کې د خپلې مور او نیکونو سره ژوند کاوه. هغه د خپل پلار او ميرې مور سوپریا پاټک سره ښې اړیکې لري. &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Ishaan’s not a Kapur:Rajesh Khattar|URL=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2007-11-30/news-interviews/27953547_1_neelima-azim-shahid-kapur-pankaj-kapur|Date=30 نومبر 2007}}&lt;/ref&gt;

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1981 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:شاهد کپور]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي تصوف]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>ozxc3o106tj74h67b4kqtrwh77k99xt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>انوشکا شرما</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63456</id>
    <revision>
      <id>284125</id>
      <timestamp>2022-08-09T04:14:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4971744|انوشکا شرما]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11839" xml:space="preserve">{{Infobox person|name=انوشکا شرما|image=Anushka Sharma promoting Zero.jpg|caption=شرما 2018 میں ''|birth_name=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1988|5|1}}|birth_place=[[ایودھیا]]، [[اتر پردیش]]، بھارت|education=[[بنگلور یونیورسٹی]] ( [[بی اے]])|occupation={{flatlist|
* اداکارہ
* پروڈیوسر
}}|years_active=2007 – تاحال|spouse={{شادی|[[ویراٹ کوہلی]]|2017}}|children=1|awards=[[List of awards and nominations received by Anushka Sharma|مکمل فہرست]]}}

'''انوشکا شرما''' (د ۱۹۸۸ کال د مۍ په لومړۍ نېټه زېږېدلې) یوه هندي فلمي اداکاره او فلم جوړونکې ده. انوشکا په [[باليووډ|هندي فلمونو]] کې د اداکارۍ پیل وکړ او په هند کې ترټولو مشهوره او لوړ معاش اخیستونکې اداکاره ده. انوشکا د فلم فیئر ایوارډونو په ګډون څو فلمي جايزې ترلاسه کړې دي، انوشکا اوه ځله د فلم فیئر جايزو لپاره نومول شوې ده. انوشکا په ایودیا کې زېږېدلې، خو اوس په [[بنگلور|بنګلور]] کې اوسیږي. انوشکا په 2007 کې د فیشن ډیزاینر وینډل روډریګز لپاره د ماډلینګ پیل وکړ او وروسته [[ممبای|ممبۍ]] ته لاړه ترڅو د دایمي مسلک په توګه ماډلینګ تعقیب کړي.

== لومړنی ژوند او ماډلینګ کیریر ==
انوشکا شرما د ۱۹۸۸ کال د مې په لومړۍ نېټه د [[اتر پرديش|اترپردېش]] په ایودیا کې زېږېدلې ده. &lt;ref&gt;{{cite news|title=Anushka Sharma celebrates 25th birthday in Goa|url=http://www.hindustantimes.com/entertainment/tabloid/anushka-sharma-celebrates-25th-birthday-in-goa/article1-1053171.aspx|work=[[ہندوستان ٹائمز]]|date=1 May 2013|access-date=10 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130503020831/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Tabloid/Anushka-Sharma-celebrates-25th-birthday-in-Goa/Article1-1053171.aspx|archive-date=3 May 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Anushka-UP&quot;&gt;{{Cite web |last=Gupta |first=Priya (18 December 2012) |title=There is no system in the film industry: Anushka |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/There-is-no-system-in-the-film-industry-Anushka/articleshow/17649937.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121217213847/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/There-is-no-system-in-the-film-industry-Anushka/articleshow/17649937.cms |archive-date=17 December 2012 |access-date=10 March 2014 |website=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]}}&lt;/ref&gt; د هغه پلار، ډګروال اجی کمار شرما، د اردو افسر دی او مور یې، آشیما شرما، د کور مېرمن ده. &lt;ref name=&quot;Anushka-UP&quot; /&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Joshi |first=Sonali (8 April 2012) |title=Anushka Sharma buys three flats worth Rs.10 crore in Mumbai's posh area |url=http://indiatoday.intoday.in/story/anushka-sharma-buys-property-worth-rs.-10-crore-in-mumbai/1/183488.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140311014951/http://indiatoday.intoday.in/story/anushka-sharma-buys-property-worth-rs.-10-crore-in-mumbai/1/183488.html |archive-date=11 March 2014 |access-date=10 March 2014 |website=[[انڈیا ٹوڈے]]}}&lt;/ref&gt; د انوشکا پلار د اترپردیش څخه دی، په داسې حال کې چې مور یې د ګړهوالي ده. &lt;ref&gt;{{cite news|last=Singh|first=Mauli (29 December 2010)|title=Ranveer is my favourite co-star: Anushka|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news-interviews/ranveer-is-my-favourite-co-star-anushka/articleshow/7183257.cms|work=The Times of India|access-date=10 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20180413071801/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news-interviews/ranveer-is-my-favourite-co-star-anushka/articleshow/7183257.cms|archive-date=13 April 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|last=Bahadur|first=Sona (4 اپریل 2011)|title=Cloud Nine|url=http://www.verveonline.com/96/people/anushka.shtml|work=[[Verve (Indian magazine)|Verve]]|access-date=10 مارچ 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140310124540/http://www.verveonline.com/96/people/anushka.shtml|archive-date=10 مارچ 2014}}&lt;/ref&gt; د هغه مشر ورور د فلم پروډیوسر کرانش شرما دی، چې د فلم صنعت څخه دمخه یې د سوداګریز سمندري ځواک کې دنده ترسره کړې. &lt;ref name=&quot;watt2&quot;&gt;{{cite news|last=Kumar|first=Sunaina|title=The 1,000 watt girl|url=http://archive.tehelka.com/story_main49.asp?filename=hub090411ANUSHKA_SHARMA.asp|date=9 April 2011|access-date=10 April 2011|work=[[تہلکہ میگزین]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131220205406/http://archive.tehelka.com/story_main49.asp?filename=hub090411ANUSHKA_SHARMA.asp|archive-date=20 December 2013}}&lt;/ref&gt;

== شخصي ژوند ==
انوشکا شرما له 2015 راهیسې شاهکاري ده. ټایمز آف انډیا هغه د &quot;بالیووډ ترټولو مشهورو شخصیتونو&quot; په توګه لېست کړې ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bollywood's hottest vegetarian celebrities |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/Bollywoods-hottest-vegetarian-celebrities/photostory/46378926.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150304014915/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/Bollywoods-hottest-vegetarian-celebrities/photostory/46378926.cms |archive-date=4 March 2015 |access-date=29 June 2015 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; انوشکا په څو ځله د PETA له خوا د &quot;کال غوره شخصیت&quot; لقب هم ورکړل شوی. &lt;ref&gt;{{cite news|title=Aamir Khan, Anushka Sharma crowned PETA'S hottest vegetarians|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Aamir-Khan-Anushka-Sharma-crowned-PETAS-hottest-vegetarians/articleshow/50364534.cms|work=The Times of India|date=29 December 2015|access-date=30 December 2015|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160102040002/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Aamir-Khan-Anushka-Sharma-crowned-PETAS-hottest-vegetarians/articleshow/50364534.cms|archive-date=2 January 2016}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 December 2017 |title=Anushka Sharma Is PETA's Person of The Year |url=https://www.petaindia.com/blog/anushka-sharma-petas-person-year/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212181108/https://www.petaindia.com/blog/anushka-sharma-petas-person-year/ |archive-date=12 December 2018 |access-date=12 December 2018 |publisher=[[People for the Ethical Treatment of Animals|PETA India]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|title=Anushka Sharma, Kartik Aaryan named India's hottest vegetarians by PETA|url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/anushka-sharma-kartik-aaryan-named-india-s-hottest-vegetarians-by-peta/story-HzqFmaqtozQ6rGSfJyIToL.html|work=Hindustan Times|date=11 December 2018|access-date=12 December 2018|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181212181516/https://www.hindustantimes.com/bollywood/anushka-sharma-kartik-aaryan-named-india-s-hottest-vegetarians-by-peta/story-HzqFmaqtozQ6rGSfJyIToL.html|archive-date=12 December 2018}}&lt;/ref&gt;

== فلمونه ==
{{فلم زیر تکمیل}}
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |کال
! scope=&quot;col&quot; | عنوان
! scope=&quot;col&quot; | رول
! ډایرکټر
! class=&quot;unsortable&quot; scope=&quot;col&quot; | یادونه
|-
| ۲۰۰۸
! scope=&quot;row&quot; |رب نې بنادي جوړې
| تانی شانی
| ادیتیا چوپړا
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; نومولنه - د غوره نوې اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| ۲۰۱۰
! scope=&quot;row&quot; |بدمعاش کمپني
| بلبل سنګ
| پرمیت سیټي
|
|-
| ۲۰۱۰
! scope=&quot;row&quot; |بينډ باجا بارات
| شروتی کاکړ
| منیش شرما
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| ۲۰۱۱
! scope=&quot;row&quot; |پټياله هاوس
| سیمرن
| نخیل اډواني
|
|-
| ۲۰۱۱
! scope=&quot;row&quot; |ليډيز وسس ريکي بهايي
| اسکا دیسایی
| منیش شرما
|
|-
| ۲۰۱۲
! scope=&quot;row&quot; |جب تک هی جان
| اکیرا رای
| یش چوپرا
| د فلم فېیر جایزه د غوره معاون اداکارې لپاره
|-
| ۲۰۱۳
! scope=&quot;row&quot; |مټروکي بجلي کا منډولا
| بریښنایی پنډولم
| ویشال بھاردواج
|
|-
| 2014
! scope=&quot;row&quot; |پي کی
| جګت &quot;بیدار&quot; جانی
| راجکمار هیراني
|
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; | ''NH10''
| زما
| نودیپ سنګ
| جوړونکی هم پخپله و&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; |ممبيي ويلوت
| روزي نورونا
| انوراګ کشیپ
|
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; |دل دړکنېدو
| فرح علي
| زویا اختر
| نومولنه — د غوره ملاتړی اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2016
! scope=&quot;row&quot; |سلطان
| عارفه حسین
| علي عباس ظفر
|
|-
| 2016
! scope=&quot;row&quot; |ای دل هی مشکل
| علیزا خان
| کرن جوهر
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2017
! scope=&quot;row&quot; | فلوري
| ششي
| انشای لال
| د &quot;شرارتي بیلو&quot; سندرې پروډیوسر او پس منظر سندرغاړی  &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Phillauri song Naughty Billo: Anushka Sharma raps in Diljit Dosanjh song|URL=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/phillauri-song-naughty-billo-anushka-sharma-raps-in-diljit-dosanjh-song-watch-video-4554275/|Work=The indian Express|Date=4 مارچ 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2017
! scope=&quot;row&quot; |جب هيري ميټ سيجل
| سیجل زیورات
| امتیاز علي
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; | ''پری''
| رخسانه
| د پروست نظر
| هم تولید شوی
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; | ''[[سنجو (فيلم)|سنجو]]''
| ویني ډیاز
| راجکمار هیراني
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; |سويي دهاګه
| ممتا
| شرت کتاریه
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |زيرو
| آصفه یوسفزۍ بهادر
| آنند ایل رای
| په دې فلم کې انوشکا د ساینس پوه رول لوبولی دی. هغه پرې شوې او له یوې بونې سره مینه لري.
|}

== نور وګوره ==

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* هندي سینما

== نور یی ولوله ==
 

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}

== بېرونۍ تړنې ==

* {{IMDb name|3087728}}
* انوشکا شرما  راٹن ٹومیٹوز پر
* بالی وڈ ہنگامہ پر انوشکا شرما 
* انسٹا گرام  پر  انوشکا شرما
[[وېشنيزه:1988 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>1obcpcousg4u998hwabs5gibq682qbi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284126</id>
      <parentid>284125</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T04:16:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11833" xml:space="preserve">{{Infobox person|name=انوشکا شرما|image=Anushka Sharma promoting Zero.jpg|caption=شرما 2018 کې ''|birth_name=|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1988|5|1}}|birth_place=[[ایودھیا]]، [[اتر پردیش]]، بھارت|education=[[بنګلور پوهنتون]] ( [[بي ای]])|occupation={{flatlist|
* اداکارہ
* پروډيوسر
}}|years_active=2007 – تراوسه|spouse={{شادی|[[ويرات کولي]]|2017}}|children=1|awards=[[List of awards and nominations received by Anushka Sharma|مکمل فہرست]]}}

'''انوشکا شرما''' (د ۱۹۸۸ کال د مۍ په لومړۍ نېټه زېږېدلې) یوه هندي فلمي اداکاره او فلم جوړونکې ده. انوشکا په [[باليووډ|هندي فلمونو]] کې د اداکارۍ پیل وکړ او په هند کې ترټولو مشهوره او لوړ معاش اخیستونکې اداکاره ده. انوشکا د فلم فیئر ایوارډونو په ګډون څو فلمي جايزې ترلاسه کړې دي، انوشکا اوه ځله د فلم فیئر جايزو لپاره نومول شوې ده. انوشکا په ایودیا کې زېږېدلې، خو اوس په [[بنگلور|بنګلور]] کې اوسیږي. انوشکا په 2007 کې د فیشن ډیزاینر وینډل روډریګز لپاره د ماډلینګ پیل وکړ او وروسته [[ممبای|ممبۍ]] ته لاړه ترڅو د دایمي مسلک په توګه ماډلینګ تعقیب کړي.

== لومړنی ژوند او ماډلینګ کیریر ==
انوشکا شرما د ۱۹۸۸ کال د مې په لومړۍ نېټه د [[اتر پرديش|اترپردېش]] په ایودیا کې زېږېدلې ده. &lt;ref&gt;{{cite news|title=Anushka Sharma celebrates 25th birthday in Goa|url=http://www.hindustantimes.com/entertainment/tabloid/anushka-sharma-celebrates-25th-birthday-in-goa/article1-1053171.aspx|work=[[ہندوستان ٹائمز]]|date=1 May 2013|access-date=10 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130503020831/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Tabloid/Anushka-Sharma-celebrates-25th-birthday-in-Goa/Article1-1053171.aspx|archive-date=3 May 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Anushka-UP&quot;&gt;{{Cite web |last=Gupta |first=Priya (18 December 2012) |title=There is no system in the film industry: Anushka |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/There-is-no-system-in-the-film-industry-Anushka/articleshow/17649937.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121217213847/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/There-is-no-system-in-the-film-industry-Anushka/articleshow/17649937.cms |archive-date=17 December 2012 |access-date=10 March 2014 |website=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]}}&lt;/ref&gt; د هغه پلار، ډګروال اجی کمار شرما، د اردو افسر دی او مور یې، آشیما شرما، د کور مېرمن ده. &lt;ref name=&quot;Anushka-UP&quot; /&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Joshi |first=Sonali (8 April 2012) |title=Anushka Sharma buys three flats worth Rs.10 crore in Mumbai's posh area |url=http://indiatoday.intoday.in/story/anushka-sharma-buys-property-worth-rs.-10-crore-in-mumbai/1/183488.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140311014951/http://indiatoday.intoday.in/story/anushka-sharma-buys-property-worth-rs.-10-crore-in-mumbai/1/183488.html |archive-date=11 March 2014 |access-date=10 March 2014 |website=[[انڈیا ٹوڈے]]}}&lt;/ref&gt; د انوشکا پلار د اترپردیش څخه دی، په داسې حال کې چې مور یې د ګړهوالي ده. &lt;ref&gt;{{cite news|last=Singh|first=Mauli (29 December 2010)|title=Ranveer is my favourite co-star: Anushka|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news-interviews/ranveer-is-my-favourite-co-star-anushka/articleshow/7183257.cms|work=The Times of India|access-date=10 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20180413071801/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news-interviews/ranveer-is-my-favourite-co-star-anushka/articleshow/7183257.cms|archive-date=13 April 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|last=Bahadur|first=Sona (4 اپریل 2011)|title=Cloud Nine|url=http://www.verveonline.com/96/people/anushka.shtml|work=[[Verve (Indian magazine)|Verve]]|access-date=10 مارچ 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140310124540/http://www.verveonline.com/96/people/anushka.shtml|archive-date=10 مارچ 2014}}&lt;/ref&gt; د هغه مشر ورور د فلم پروډیوسر کرانش شرما دی، چې د فلم صنعت څخه دمخه یې د سوداګریز سمندري ځواک کې دنده ترسره کړې. &lt;ref name=&quot;watt2&quot;&gt;{{cite news|last=Kumar|first=Sunaina|title=The 1,000 watt girl|url=http://archive.tehelka.com/story_main49.asp?filename=hub090411ANUSHKA_SHARMA.asp|date=9 April 2011|access-date=10 April 2011|work=[[تہلکہ میگزین]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131220205406/http://archive.tehelka.com/story_main49.asp?filename=hub090411ANUSHKA_SHARMA.asp|archive-date=20 December 2013}}&lt;/ref&gt;

== شخصي ژوند ==
انوشکا شرما له 2015 راهیسې شاهکاري ده. ټایمز آف انډیا هغه د &quot;بالیووډ ترټولو مشهورو شخصیتونو&quot; په توګه لېست کړې ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bollywood's hottest vegetarian celebrities |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/Bollywoods-hottest-vegetarian-celebrities/photostory/46378926.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150304014915/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/Bollywoods-hottest-vegetarian-celebrities/photostory/46378926.cms |archive-date=4 March 2015 |access-date=29 June 2015 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; انوشکا په څو ځله د PETA له خوا د &quot;کال غوره شخصیت&quot; لقب هم ورکړل شوی. &lt;ref&gt;{{cite news|title=Aamir Khan, Anushka Sharma crowned PETA'S hottest vegetarians|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Aamir-Khan-Anushka-Sharma-crowned-PETAS-hottest-vegetarians/articleshow/50364534.cms|work=The Times of India|date=29 December 2015|access-date=30 December 2015|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160102040002/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Aamir-Khan-Anushka-Sharma-crowned-PETAS-hottest-vegetarians/articleshow/50364534.cms|archive-date=2 January 2016}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 December 2017 |title=Anushka Sharma Is PETA's Person of The Year |url=https://www.petaindia.com/blog/anushka-sharma-petas-person-year/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181212181108/https://www.petaindia.com/blog/anushka-sharma-petas-person-year/ |archive-date=12 December 2018 |access-date=12 December 2018 |publisher=[[People for the Ethical Treatment of Animals|PETA India]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{cite news|title=Anushka Sharma, Kartik Aaryan named India's hottest vegetarians by PETA|url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/anushka-sharma-kartik-aaryan-named-india-s-hottest-vegetarians-by-peta/story-HzqFmaqtozQ6rGSfJyIToL.html|work=Hindustan Times|date=11 December 2018|access-date=12 December 2018|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181212181516/https://www.hindustantimes.com/bollywood/anushka-sharma-kartik-aaryan-named-india-s-hottest-vegetarians-by-peta/story-HzqFmaqtozQ6rGSfJyIToL.html|archive-date=12 December 2018}}&lt;/ref&gt;

== فلمونه ==
{{فلم زیر تکمیل}}
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |کال
! scope=&quot;col&quot; | عنوان
! scope=&quot;col&quot; | رول
! ډایرکټر
! class=&quot;unsortable&quot; scope=&quot;col&quot; | یادونه
|-
| ۲۰۰۸
! scope=&quot;row&quot; |رب نې بنادي جوړې
| تانی شانی
| ادیتیا چوپړا
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; نومولنه - د غوره نوې اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| ۲۰۱۰
! scope=&quot;row&quot; |بدمعاش کمپني
| بلبل سنګ
| پرمیت سیټي
|
|-
| ۲۰۱۰
! scope=&quot;row&quot; |بينډ باجا بارات
| شروتی کاکړ
| منیش شرما
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| ۲۰۱۱
! scope=&quot;row&quot; |پټياله هاوس
| سیمرن
| نخیل اډواني
|
|-
| ۲۰۱۱
! scope=&quot;row&quot; |ليډيز وسس ريکي بهايي
| اسکا دیسایی
| منیش شرما
|
|-
| ۲۰۱۲
! scope=&quot;row&quot; |جب تک هی جان
| اکیرا رای
| یش چوپرا
| د فلم فېیر جایزه د غوره معاون اداکارې لپاره
|-
| ۲۰۱۳
! scope=&quot;row&quot; |مټروکي بجلي کا منډولا
| بریښنایی پنډولم
| ویشال بھاردواج
|
|-
| 2014
! scope=&quot;row&quot; |پي کی
| جګت &quot;بیدار&quot; جانی
| راجکمار هیراني
|
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; | ''NH10''
| زما
| نودیپ سنګ
| جوړونکی هم پخپله و&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; |ممبيي ويلوت
| روزي نورونا
| انوراګ کشیپ
|
|-
| 2015
! scope=&quot;row&quot; |دل دړکنېدو
| فرح علي
| زویا اختر
| نومولنه — د غوره ملاتړی اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2016
! scope=&quot;row&quot; |سلطان
| عارفه حسین
| علي عباس ظفر
|
|-
| 2016
! scope=&quot;row&quot; |ای دل هی مشکل
| علیزا خان
| کرن جوهر
| نومولنه - د غوره اداکارې لپاره د فلم فیر جایزه
|-
| 2017
! scope=&quot;row&quot; | فلوري
| ششي
| انشای لال
| د &quot;شرارتي بیلو&quot; سندرې پروډیوسر او پس منظر سندرغاړی  &lt;ref&gt;{{Cite news|Title=Phillauri song Naughty Billo: Anushka Sharma raps in Diljit Dosanjh song|URL=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/phillauri-song-naughty-billo-anushka-sharma-raps-in-diljit-dosanjh-song-watch-video-4554275/|Work=The indian Express|Date=4 مارچ 2017}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2017
! scope=&quot;row&quot; |جب هيري ميټ سيجل
| سیجل زیورات
| امتیاز علي
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; | ''پری''
| رخسانه
| د پروست نظر
| هم تولید شوی
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; | ''[[سنجو (فيلم)|سنجو]]''
| ویني ډیاز
| راجکمار هیراني
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; |سويي دهاګه
| ممتا
| شرت کتاریه
|
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |زيرو
| آصفه یوسفزۍ بهادر
| آنند ایل رای
| په دې فلم کې انوشکا د ساینس پوه رول لوبولی دی. هغه پرې شوې او له یوې بونې سره مینه لري.
|}

== نور وګوره ==

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* هندي سینما

== نور یی ولوله ==
 

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}

== بېرونۍ تړنې ==

* {{IMDb name|3087728}}
* انوشکا شرما  راٹن ٹومیٹوز پر
* بالی وڈ ہنگامہ پر انوشکا شرما 
* انسٹا گرام  پر  انوشکا شرما
[[وېشنيزه:1988 زېږېدنې]]
[[وېشنيزه:هندي ستوري]]
[[وېشنيزه:هندي ساينسپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي رسنۍ]]
[[وېشنيزه:هندي راجاگان]]
[[وېشنيزه:هندي جلا وطنه حکومت]]
[[وېشنيزه:هندي دین]]
[[وېشنيزه:هندي تاريخپوهان]]
[[وېشنيزه:هندي انجنيران]]
[[وېشنيزه:هندي سندرغاړي]]</text>
      <sha1>ax6qcjv0ldosqinhpk365ydj20vxnav</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>انوشکا شيټي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63457</id>
    <revision>
      <id>284127</id>
      <timestamp>2022-08-09T04:23:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5032020|انوشکا شیٹی]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25240" xml:space="preserve">{{مالوماتبکس کس|}}
'''انوشکا شیټي''' (د سواتی شیټي په توګه زېږېدلی؛ [[7 نومبر]] 1981 ) د تېلوګو او تاميل فلمونو یوه [[باليووډ|هندي فلمي اداکاره]] ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=انگریزی ویکیپیڈیا کے مشارکین |date= |title=Anushka Shetty |url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Anushka_Shetty&amp;redirect=no&amp;oldid=597750233}}&lt;/ref&gt; انوشکا خپل مسلکي ژوند د یوګا ښوونکې په توګه پیل کړ. په دې موده کې هغه ته په فلمونو کې د کار کولو وړاندیز وشو چې هغې ومانه. انوشکا، چې تر ۵۰ زیات فلمونو کې یې کار کړی، په هند کې یوه تر ټولو زیات معاش اخیستونکې اداکاره ده. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/baahubali-2-prabhas-rana-anushka-ss-rajamouli-salary-details-975545-2017-05-06|title=Baahubali 2: Did you know Prabhas, Rana Daggubati, Anushka are highest paid star cast in India?|agency=Ist|newspaper=India Today|access-date=23 October 2019|archive-date=23 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191023084032/https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/baahubali-2-prabhas-rana-anushka-ss-rajamouli-salary-details-975545-2017-05-06|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;rp&quot;&gt;https://www.republicworld.com/entertainment-news/regional-indian-cinema/as-anushka-shetty-rings-in-39th-birthday-here-are-14-lesser-known-facts-about-her.html&lt;/ref&gt; نن ورځ انوشکا شيټي د تېلوګو او تاميل فلمونو تکړه اداکاره ده. &lt;ref&gt;https://www.indiatvnews.com/entertainment/regional-cinema/5-reasons-why-anushka-shetty-is-one-of-the-most-talented-actresses-of-the-south-film-industry-653094&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Happy Birthday Anushka Shetty: 6 Best Performances of the Baahubali actress who is a darling among the masses - Times of India ► |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/happy-birthday-anushka-shetty-6-best-performances-of-the-baahubali-actress-who-is-a-darling-among-the-masses/articleshow/71939223.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191110025926/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/happy-birthday-anushka-shetty-6-best-performances-of-the-baahubali-actress-who-is-a-darling-among-the-masses/articleshow/71939223.cms |archive-date=10 November 2019 |access-date=7 November 2019 |website=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archived copy |url=https://www.deccanherald.com/entertainment/entertainment-news/anushka-shetty-to-collaborate-with-director-p-mahesh-soon-849132.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201008110644/https://www.deccanherald.com/entertainment/entertainment-news/anushka-shetty-to-collaborate-with-director-p-mahesh-soon-849132.html |archive-date=8 October 2020 |access-date=5 October 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |date=3 February 2018 |title=Rajinikanth, Ram Charan laud Anushka Shetty's performance in Bhaagamathie |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/telugu/rajinikanth-ram-charan-laud-anushka-shettys-performance-in-bhaagamathie-5050024/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190731204930/https://indianexpress.com/article/entertainment/telugu/rajinikanth-ram-charan-laud-anushka-shettys-performance-in-bhaagamathie-5050024/ |archive-date=31 July 2019 |access-date=23 October 2019 |website=[[دی انڈین ایکسپریس]]}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;rp&quot; /&gt;

== لومړنی ژوند او مسلک ==
انوشکا د ۱۹۸۱ کال [[7 نومبر|د نومبر په ۷ نیټه]] په [[بنگلور|بنګلور]] کې زیږیدلې ده. د هغې د زیږون نوم سواتی شیټي وو. &lt;ref name=&quot;TOI3&quot;&gt;{{cite news|last=Vinobha KT|title=Household Kola draws Tulu belle to Bellipady|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-24/mangalore/30554058_1_anushka-shetty-telugu-film-tuluva|access-date=7 January 2012|newspaper=The Times of India|date=24 December 2011|archive-date=20 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130520203812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-24/mangalore/30554058_1_anushka-shetty-telugu-film-tuluva|url-status=live}}&lt;/ref&gt; د هغه د مور نوم شویتا شیټي او د پلار نوم ویتال شیټي دی. &lt;ref name=&quot;TOI22&quot;&gt;{{cite news|last=Vinobha KT|title=Household Kola draws Tulu belle to Bellipady|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-24/mangalore/30554058_1_anushka-shetty-telugu-film-tuluva|access-date=7 January 2012|newspaper=The Times of India|date=24 December 2011|archive-date=20 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130520203812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-24/mangalore/30554058_1_anushka-shetty-telugu-film-tuluva|url-status=live}}&lt;/ref&gt; د انوشکا ورور رمیش شیټي د کاسمیټیک جراح دی، انوشکا خپلې لومړنۍ زده کړې په [[بنگلور|بنګلور]] کې ترلاسه کړې، وروسته انوشکا د ماونټ کرنل کالج، [[بنگلور|بنګلور]] څخه BS کړی. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Meet super-talented Anushka Shetty! |url=http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-south-interview-with-anushka-shetty/20100531.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170603122305/http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-south-interview-with-anushka-shetty/20100531.htm |archive-date=3 June 2017 |access-date=30 June 2017 |website=rediff.com}}&lt;/ref&gt; هغه خپل مسلک د یوګا ښوونکې په توګه پیل کړ، مګر د دې کار په جریان کې هغه ته په فلمونو کې د کار کولو وړاندیزونه ترلاسه شول چې هغې ومنل. انوشکا په ۲۰۰۵ کال کې د پوری جګن نات فلم غوره اداکارۍ سره د خپل فلم د پیل کولو وروسته، هیڅکله شاته ونه کتل. فلمونو ته تر ننوتو مخکې د انوشکا سفر اسانه نه و، هغې خپل ځان ټولو ته ثابت کړ او د سویلي هند په فلمونو کې یې هم نوم پیدا کړ. د فلمونو له خپرېدو وروسته د انوشکا قسمت په ځلېدو شو او هغې ته په لوی بودیجه فلمونو کې د کار کولو چانس ورکړل شو، هغې په ۲۰۰۶ کال په ویکرمکاردو او په ۲۰۰۷ کې د جنوبي [[هندوستان|هند]] په ډان فلم کې کار وکړ او بیا په ۲۰۱۰ کال کې په سنګم، راګا کې هم کار وکړ. پاچا او سوریام. هغه د سویلي هند په سوپر هیټ فلمونو کې د کار کولو له لارې ډیر شهرت ترلاسه کړ. په 2009 کې، انوشکا په ارونديتي کې د هغې د رول لپاره خورا ستاینه ترلاسه کړه، او په 2010 کې، هغې د اروندتي او ویدم لپاره د فلم فیئر او سینما ایوارډونه او د نندي ایوارډونه ترلاسه کړل. &lt;ref&gt;{{Cite web |title='अनुष्का शेट्टी' ऐसी भी लगती है {{!}} DBN&lt;!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان --&gt; |url=http://www.dailybiharnews.in/2015/11/photos-of-south-actress-anushka-shetty/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151112220032/http://www.dailybiharnews.in/2015/11/photos-of-south-actress-anushka-shetty/ |archive-date=2015-11-12 |access-date=2015-11-19}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=آرکائیو کاپی |url=http://www.news24express.com/%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%8F-%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A5%80-%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0-%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%81/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190607091122/http://news24express.com/%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%8F-%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A5%80-%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0-%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%81 |archive-date=2019-06-07 |access-date=2015-11-19}}&lt;/ref&gt;
[[دوتنه:Anushka_at_the_trailer_launch_of_Baahubali.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Anushka_at_the_trailer_launch_of_Baahubali.jpg/220px-Anushka_at_the_trailer_launch_of_Baahubali.jpg|بټنوک| انوشکا د باهوبلي ټریلر لانچ پر مهال]]
په ۲۰۱۰ کال کې په دغو تامیل فلمونو کې بریاوې ترلاسه شوې، انوشکا په ۲۰۱۰ کال کې په تامل فلم سنګم کې کار وکړ او په [[2013|۲۰۱۳ کال کې]] ورته په سینګهم ۲ فلم کې هم د کار کولو چانس ورکړل شو. انوشکا د سویلي هند په سوپر هټ فلمونو لکه ونام، مرچي، لینگا، باهوبلي او رودرمادیوي کې کار کړی دی. په ۲۰۱۵ کال کې انوشکا یو ځل بیا هغه وخت د ټولو پام ځانته راواړوله کله چې هغې په ۲۰۱۵ کال کې په ۳۳ کلنۍ کې په سوپر هټ فلم باهوبلي کې د اداکار پراباس د مور ملکې رودرمات رول لوبولی و، دغه فلم ډېر هټ شو او د فلمونو ټول ریکارډونه یې مات کړل. د بکس دفتر د 2015 په پای کې ریلیز شو، اداکارې انوشکا شیټي په ریدرما دیوي کې مخکښ رول لوبولی و، یو فلم چې د شلمې پیړۍ د کاکاتیا کورنۍ د ملکې پاچاهۍ انځوروي، په دې فلم کې رانا دګوبتي او اللو ارجن هم شامل وو. نن ورځ انوشکا شیټي په عمده توګه د سویلي هند سوپر سټار هیروین ده، هغې په تامل او [[تېلوګو|تیلګو]] فلمونو کې د لویو اداکارانو تر څنګ کار کړی دی لکه رجنی کانت، ناګ ارجن، نندمورتي بالاکرشنا، مهیش بابو، الو ارجن، رانا دګوبتي، ویجي، سوریا، روی تیجا او په ګډه کار کړی. &lt;ref&gt;[http://www.khaskhabar.com/hindi-news/Entertainment-anushka-shettys-gabbar-singh-2-waiting-for-work-2258578.html अनुष्का शेट्टी चाहे &quot;गब्बर सिंह-2&quot; में रोल - www.khaskhabar.com]&lt;/ref&gt; لکه څنګه چې د انوشکا راتلونکي فلمونو لپاره، هغه اوس مهال په &quot;ساز زیرو&quot; کې کار کوي، چې ډیر ژر به په باکس آفس کې خپور شي. د دې تر څنګ به انوشکا د باهوبلي په دویمه او د سنګم په تیري سیکولز کې هم لیدل کیږي. انوشکا د Antiques Aqua سمارټ فون برانډ سفیره هم ده او په څو اعلاناتو کې یې هم کار کړی دی. &lt;ref&gt;[http://aajtak.intoday.in/gallery/-unseen-photos-of-telugu-and-tamil-actress-anushka-shetty-1-7698.html तेलुगू-तमिल एक्‍ट्रेस अनुष्‍का शेट्टी को Happy Birthday - Entertainment AajTak]&lt;/ref&gt;

په ۲۰۱۰ کال کې په دغو تامیل فلمونو کې بریاوې ترلاسه شوې، انوشکا په ۲۰۱۰ کال کې په تامل فلم سنګم کې کار وکړ او په [[2013|۲۰۱۳ کال کې]] ورته په سینګهم ۲ فلم کې هم د کار کولو چانس ورکړل شو. انوشکا د سویلي هند په سوپر هټ فلمونو لکه ونام، مرچي، لینگا، باهوبلي او رودرمادیوي کې کار کړی دی. په ۲۰۱۵ کال کې انوشکا یو ځل بیا هغه وخت د ټولو پام ځانته راواړوله کله چې هغې په ۲۰۱۵ کال کې په ۳۳ کلنۍ کې په سوپر هټ فلم باهوبلي کې د اداکار پراباس د مور ملکې رودرمات رول لوبولی و، دغه فلم ډېر هټ شو او د فلمونو ټول ریکارډونه یې مات کړل. د بکس دفتر د 2015 په پای کې ریلیز شو، اداکارې انوشکا شیټي په ریدرما دیوي کې مخکښ رول لوبولی و، یو فلم چې د شلمې پیړۍ د کاکاتیا کورنۍ د ملکې پاچاهۍ انځوروي، په دې فلم کې رانا دګوبتي او اللو ارجن هم شامل وو. نن ورځ انوشکا شیټي په عمده توګه د سویلي هند سوپر سټار هیروین ده، هغې په تامل او [[تېلوګو|تیلګو]] فلمونو کې د لویو اداکارانو تر څنګ کار کړی دی لکه رجنی کانت، ناګ ارجن، نندمورتي بالاکرشنا، مهیش بابو، الو ارجن، رانا دګوبتي، ویجي، سوریا، روی تیجا او په ګډه کار کړی. &lt;ref&gt;[http://www.khaskhabar.com/hindi-news/Entertainment-anushka-shettys-gabbar-singh-2-waiting-for-work-2258578.html अनुष्का शेट्टी चाहे &quot;गब्बर सिंह-2&quot; में रोल - www.khaskhabar.com]&lt;/ref&gt; لکه څنګه چې د انوشکا راتلونکي فلمونو لپاره، هغه اوس مهال په &quot;ساز زیرو&quot; کې کار کوي، چې ډیر ژر به په باکس آفس کې خپور شي. د دې تر څنګ به انوشکا د باهوبلي په دویمه او د سنګم په تیري سیکولز کې هم لیدل کیږي. انوشکا د Antiques Aqua سمارټ فون برانډ سفیره هم ده او په څو اعلاناتو کې یې هم کار کړی دی. &lt;ref&gt;[http://aajtak.intoday.in/gallery/-unseen-photos-of-telugu-and-tamil-actress-anushka-shetty-1-7698.html तेलुगू-तमिल एक्‍ट्रेस अनुष्‍का शेट्टी को Happy Birthday - Entertainment AajTak]&lt;/ref&gt;

== فیلموګرافي ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+کلید
| style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |
| فلم لا تر اوسه د بشپړیدو په حال کې دی
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
!فلم
!کردار
!ژبه
!ملګری اداکار
!له هندي فلم تقليد
!ایوارڈ / تبصرہ
|-
|2005ء
|سپر
|ساشا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، آئشہ تاکیہ، سونو سود
|ہندی ڈب: روبری
|{{nom}}: فلم فئیر ایوارڈ، بہترین معاون اداکارہ۔ تیلگو
|-
|2005ء
|''مہانندی''
|نندنی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|سرہری، سمنتھ
|ہندی ڈب: ایک اور مہایدھ
|
|-
|2006
|وکرماروکوڈو
|نرجا گوسوامی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|روی تیجا، ونیت کمار، برہمانندم، علی
|ہندی ری میک: راؤڈی راتھوڑ (اکشے کمار)
ہندی ڈب: پرتیگھات
|
|-
|2006ٰ
|استھرم
|انوشا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|وشنو منچو، جیکی شروف، راہول دیو
|ماخوذ از : سرفروش (عامر خان)
ہندی ڈب: استر دا ویپن
|
|-
|2006ء
|رینڈو
|جیوتی
|تمل
|آر مادھون، ریما سین، سنتھنم
|
|
|-
|2006ء
|اسٹالن
|۔
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|چرن جیوی، ترشا کرشنن، پرکاش راج، شردھا اُروشی
|ہندی ری میک : جے ہو (سلمان خان، ڈیزی شاہ، تبو)
|مہمان کردار۔ آئیٹم نمبر
|-
|2007ء
|لکشیم
|اندو
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|گوپی چند، جگپتی بابو، کلیانی
|ہندی ڈب: بھائی، دا لائن
|
|-
|2007ء
|ڈان
|پریا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، راگھو لارنس، نکیتا ٹھکرال
|ہندی ڈب: ڈان نمبر 1
|
|-
|2008ء
|اوکا مگاڈو (ایک آدمی)
|بھوانی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|نندمورتی بال کرشنا، نیشا کوٹھاری، سمرن، اسوتوش رانا
|ماخوذ از: انڈین (کمل ہاسن)
|
|-
|2008ء
|سواگتم
|شائلو
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|جگپتی بابو، بھومیکا چاولہ، وینو مادھو، سنیل، علی
|
|
|-
|2008ء
|بالدور
|بھانومتی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|روی تیجا، کرشنا، پردیپ راوت، برہمانندم
|ہندی ڈب: دھمکی
|
|-
|2008ء
|سوریم
|شویتا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|گوپی چند، پونم کور،
|ہندی ڈب: میری شپت
|
|-
|2008ء
|چنتاکایالا روی
|سُنیتا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|وینکاٹیش، ممتا موہنداس، این ٹی آر جونئیر
|ہندی ڈب: ہائی ٹیک کھلاڑی
|
|-
|2008ء
|کنگ
|۔
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، ترشا کرشنن، ممتا موہنداس
|ہندی ڈب: کنگ نمبر 1
|مہمان کردار۔ آئیٹم نمبر
|-
|2009ء
|اروندھتی
|اروندھتی/ججما
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|سونو سود، ارجن باویجہ، شیاجی شنڈے
|ہندی ڈب: اروندھتی
|{{won}} فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تیلگو
نندی اسپیشل جیوری ایوارڈ

سنے ما ایوارڈ بہترین اداکارہ جیوری

سنتوشم فلم ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ
|-
|2009ء
|بِلا
|مایا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|پربھاس، کرشنم راجو، ہنسیکا موٹوانی،
|ماخوذ از: ڈان (امیتابھ بچن)
|
|-
|2009ء
|ویٹٹائی کرن
|سُشیلا
|تمل
|وجے، شیاجی شنڈے، سرہری، سلیم غوث
|ہندی ڈب: ڈینجرس کھلاڑی 3
|{{won}}وجے ایوارڈ، پسندیدہ ہیروئن
|-
|2010ء
|کیڈی
|۔
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، ممتا موہنداس، شیاجی شنڈے، انکور وکال
|ہندی ڈب: گیمبلر نمبر 1
|مہمان کردار۔ آئیٹم نمبر
|-
|2010ء
|سنگھم
|کاویا مہالنگم
|تمل
|سوریا، پرکاش راج، نصر، ادیتیہ مینن
|ہندی ڈب: دا فائیٹر مین سنگھم

ہندی ری میک : سنگھم (اجے دیوگن، کاجل اگروال)
|{{nom}}نامزد: وجے ایوارڈ، پسندیدہ ہیروئن
|-
|2010ء
|ویدم
|سروجا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|اللو ارجن، منوج مانچو، دکشا سیٹھ، [[منوج باجپای|منوج باجپائی]]
|ہندی ڈب: انتم فیصلہ
|{{won}} فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تیلگو

سنے ما ایوارڈ بہترین اداکارہ جیوری

سنتوشم فلم ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ 
|-
|2010ء
|پنچ اکشری
|پنچ اکشری/ ہنی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|سمراٹ، چندرموہن، نصر، روی پرکاش، پردیپ راوت
|ہندی ڈب: ویشنوی
|
|-
|2010ء
|کالیجا
|سبہ لکشمی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|مہیش بابو، پرکاش راج، سنیل، برہمانندم
|ہندی ڈب: جگر کلیجا
|
|-
|2010ء
|ٹھکیٹا ٹھکیٹا
|۔
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ہرش وردھن رانے، ہری پریا، ناگ ارجن، بھومیکا چاولہ
|
|مہمان کردار۔ آئیٹم نمبر
|-
|2010ء
|ناگ واللی
|چندرمکھی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|وینکاٹیش، ریچا گنگوپادھیائے، شردھاداس، رجنی کانت
|ہندی ڈب: میرا بدلہ ریوینج
|{{nom}}نامزد: فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تیلگو
|-
|2010ء
|رگڑا
|شِریشا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، پریامنی، پردیپ راوت، برہمانندم
|ہندی ڈب: رگڑا
|
|-
|2011ء
|وانم
|سروجا
|تمل
|سلیم برسن، بھرت، پرکاش راج، سنتھنم
|ہندی ڈب: زندگی ایک سنگھرش
|{{nom}}نامزد: ایڈیسن ایوارڈ، بہترین اداکارہ

نامزد: انٹرنیشنل تمل فلم ایوارڈ، بہترین اداکارہ
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2011ء
| rowspan=&quot;2&quot; |دیوا تھیرومگل
| rowspan=&quot;2&quot; |انورادھا رگھوناتھن
| rowspan=&quot;2&quot; |تمل
| rowspan=&quot;2&quot; |وکرم، بے بی سارا، امالا پال، نصر، سنتھنم
| rowspan=&quot;2&quot; |ماخوذ از: میں ایسا ہی ہوں (اجے دیوگن، سشمیتا سین)
|{{won}} وجے ایوارڈ، پسندیدہ ہیروئن
|-
|{{nom}}نامزد: فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تمل

نامزد: وجے ایوارڈ، بہترین اداکارہ

نامزد: سییما ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تمل
|-
|2012ء
|سگونی
|انوشکا
|تمل
|کارتھی، پرانیتا سبھاش، سنتھنم، پرکاش راج
|ہندی ڈب: لیڈر
|مہمان کردار۔ آئیٹم نمبر
|-
|2012ء
|تھانڈوم
|میناکشی
|تمل
|وکرم، جگپتی بابو، ایمی جیکسن، نصر،
|ہندی ڈب: دیش پریم : دا رئیل ہیرو
|{{nom}}نامزد: ایڈیسن ایوارڈ، بہترین اداکارہ
|-
|2012ء
|دھماروکم
|مہیشوری
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|ناگ ارجن، پرکاش راج، برہمانندم
|ہندی ڈب: شیوا دا سپر ہیرو 2
|{{nom}}نامزد: فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تیلگو
|-
|2013ء
|الیکس پانڈین
|دیویا
|تمل
|کارتھی، سنتھنم، ملندسمن، سومن
|ہندی ڈب: الیکس پانڈین
|
|-
|2013ء
|مرچی
|وینیلا
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|پربھاس، ریچا گنگوپادھیائے، ستیہ راج، برہمانندم
|ہندی ڈب: خطرناک کھلاڑی
|
|-
|2013ء
|سنگھم 2
|کاویا مہالنگم
|تمل
|سوریا، ہنسییکا موٹوانی، وویک، سنتھنم
|ہندی ڈب: میں ہوں سوریا سنگھم2
|{{nom}}نامزد: فلم فئیر ایوارڈ۔ بہترین اداکارہ تیلگو
|-
|2013ء
|اراندم النگم
|رمیہ/وارنا
|تمل
|آریہ، وینکاٹیش ہری ناتھ،
|
|{{nom}}نامزد: وجے ایوارڈ، پسندیدہ ہیروئن
|-
|2014ء
|لِنگا
|لکشمی
|تمل
|رجنی کانت، سوناکشی سنہا، سنتھنم، جگپتی بابو
|ہندی ڈب: لنگا
|{{nom}}نامزد: وجے ایوارڈ، بہترین اداکارہ
|-
|2015ء
|یننائی اریندھل
|تھینموزی
|تمل
|اجیت کمار، ارن وجے، ترشا کرشنن
|
|
|-
|2015ء
|باہوبلی&lt;nowiki&gt;&lt;span typeof=&quot;mw:DisplaySpace&quot; id=&quot;mwAc4&quot;&gt;&amp;&lt;/nowiki&gt;nbsp;&lt;nowiki&gt;&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt;: آغاز
|دیوسینا
|[[تېلوګو|تیلگو /]] تمل
|[[پراباس|پربھاس]]، تمنا بھاٹیہ، رانا دگگوبتی
|ہندی ڈب: باہوبلی : آغاز
|
|-
|2015ء
|ردرما دیوی
|ردرما دیوی
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|رانا دگگوبتی، اللو ارجن، پرکاش راج،
|ہندی ڈب: ردرما دیوی
|
|-
|2015ء
|انجی اڈوپازاگی
| rowspan=&quot;2&quot; |سویٹی
|تمل
| rowspan=&quot;2&quot; |آریہ، سونل چوہان، پرکاش راج، برہمانندم، 
ہنسیکا موٹوانی، تمنا بھاٹیہ، کاجل اگروال، ناگ ارجن،
|
|''ریلیز''
|-
|2015ء
|سائز زیرو
|[[تېلوګو|تیلگو]]
|
|
|-
|2017ء
|''باہوبلی 2: اختتام''
|
|[[تېلوګو|تیلگو /]] تمل
|[[پراباس|پربھاس]]، تمنا بھاٹیہ، رانا دگگوبتی، شریا سرن
|
|''ریلیز''
|-
|2017ء
|سنگھم 3
|
|تمل
|سوریا،  
|
|''ریلیز''
|-
|2018ء
|بھاگمتی
|بھاگمتی
|تمل &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[تېلوګو|تیلگو]]
|
|
|
|}

== نور وګوره ==

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]

&lt;big&gt;'''د سویلي هند د فلمي لوبغاړو لیست'''&lt;/big&gt;{{Col-begin}}
{{col-5}}
* انوشکا شیٹی
* [[کاجل اگروال]]
* [[ترشا کرشنن]]
* [[تمنا بھاٹیہ]]
* [[شریا سرن]]
{{col-5}}
* [[شروتی ہاسن]]
* [[الیانا ڈی کروز]]
* [[سامنتھا روتھ پربھو]]
* [[تاپسی پنوں]]
* [[نین تارا]]
{{col-5}}
* [[امالا پال]]
* [[آسین]]
* [[ہنسیکا موٹوانی]]
* [[چارمی کور]]
* [[کاویری جھا]]
{{col-5}}
* [[ایمی جیکسن]]
* [[جینیلیا ڈی سوزا]]
* [[انجانا سکھانی]]
* [[پریامنی]]
* [[آرتی اگروال]]
{{col-5}}
* [[انجلی (اداکارہ)]]
* [[پرانیتا سبھاش]]
* [[دکشا سیٹھ]]
* [[ممتا موہنداس]]
* [[ریچا گنگوپادھیائے]]
{{Col-end}}

== بهرنۍ اړیکې ==

* {{IMDb name|2011932}}
{{Col-begin}}
* {{فیس بک|AnushkaShetty}}
* {{ٹویٹر|@Anushka_ASF}}

== حوالہ جات ==
{{زمرہ کومنز|Anushka Shetty}}

{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1981 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>832bmoftqujibz8bg7e1ze4it4mt8ff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کيرتي کلهاري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63458</id>
    <revision>
      <id>284128</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:36:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5024401|کیرتی کلہاری]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8954" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص|نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}}'''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2 August 2012 |title=Eyes are the most important |url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120805101516/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-date=5 August 2012 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>flrqmvsgwxzuqckab9j04g5pt96g7oj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284129</id>
      <parentid>284128</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:37:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یطظس</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8955" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص |نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}}'''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2 August 2012 |title=Eyes are the most important |url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120805101516/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-date=5 August 2012 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>thhbjyjn06evm3vhwr3l7lgbtxcq3vy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284130</id>
      <parentid>284129</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:38:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>شسش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8921" xml:space="preserve"> |نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}}'''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2 August 2012 |title=Eyes are the most important |url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120805101516/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-date=5 August 2012 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>gbd97ujuhifaqgtsrz1bon4cg5js5sr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284131</id>
      <parentid>284130</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:39:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8955" xml:space="preserve"> {{صندوق معلومات شخص|نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}}'''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2 August 2012 |title=Eyes are the most important |url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120805101516/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-date=5 August 2012 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>ceq4m9cctdqw1stbf489xt60z1u6w8q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284132</id>
      <parentid>284131</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:40:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سشظ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8511" xml:space="preserve"> '''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2 August 2012 |title=Eyes are the most important |url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20120805101516/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Wellness/Eyes-are-the-most-important-Kirti-Kulhari/Article1-907021.aspx |archive-date=5 August 2012 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt; هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>bgbhbcl5098e8syfl906g4p12k0rat1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284133</id>
      <parentid>284132</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:40:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>eds</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8531" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص|نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}} '''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه.
 هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>fyqvjaor33xq9njdp65qg9peap2y3zu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284134</id>
      <parentid>284133</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:41:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ds</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8500" xml:space="preserve">{{.|نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}} '''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه.
 هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>o398z7b0buzkqft9rqfrkjlwgcb1mr6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284135</id>
      <parentid>284134</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:42:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ads</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8531" xml:space="preserve">{{صندوق معلومات شخص|نوم=کيرتي کلهاري|انځور=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg|د زېږېدو ځای=ممبيي|د زېږېدو نېټه=30 می 1985|nationality=هندوستان|دنده=اداره کاره، فلمي ستورې}}{{خانہ معلومات شخصیت|الاسم=Kirti Kulhari|الصورة=Kirti Kulhari launches Sonia Gandhi's kalamwali.com in 2014 (01).jpg}} '''کیرتي کلهاري''' یوه هندي اداکاره او ماډله ده چې اکثره د [[باليووډ|بالیووډ]] هندي فلمونو کې ښکاري. د ژورنالیزم او ډله يیزو اړیکو په برخه کې د فراغت وروسته، کیرتي کلهاري د 2002 په اوریا ژبه فلم ''دھرینی'' کې د اداکارۍ پیل وکړ. هغې په بالیووډ کې په 2010 کې ''د &quot;کهچړي: دی مو وي&quot;'' څخه پیل وکړ، بیا وروسته په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې مخکښ رول ولوباوه.
 هغه وروسته په څو بریالي فلمونو کې راڅرګنده شوه لکه ''پنک'' (2016)، ''اړي: د سرجيکل سټرايک'' (2019) او ''مشن منګل'' (2019) نومونه يادولای شو. وروستي دوه فلمونه د بالیووډ ترټولو لوړ عاید لرونکي فلمونه دي . &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 June 2017 |title=Indu Sarkar first poster: Kirti Kulhari dons an intense look for the film on Emergency |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312113517/https://www.hindustantimes.com/bollywood/indu-sarkar-first-poster-kirti-kulhari-dons-an-intense-look-for-the-film-on-emergency/story-PDT7ArZNz9P8E2yCMFZJYL.html |archive-date=12 March 2018 |access-date=12 March 2018 |website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;

== لومړنی ژوند او شاليد ==
کیرتي کلهاري په [[ممبای|ممبۍ]] کې زېږېدلې او لويه شوې. د هغه کورنۍ د راجستان د جهنجهنو ولسوالۍ څخه ده. &lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 July 2012 |title=Coming Soon: Aapno Zombie |url=http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029194305/http://dnasyndication.com/dna/dna_english_news_and_features/Coming-soon_-Aapno--zombie/DNJAI34102 |archive-date=29 October 2013 |publisher=DNA}}&lt;/ref&gt;

== د اداکارۍ مسلک ==

=== لومړنی مسلک ===
کیرتي کلهاري خپل مسلک په تیاتر او تلویزیوني اعلاناتو پیل کړ. هغه د یاتری په نوم د هندي تیاتر ګروپ کې د یوې میاشتې لپاره د اداکارۍ ورکشاپ ترسره کړ. هغه بیا په دریو ډرامو کې کار وکړ - چنتا چود چنتاماني د ینټري ګروپ سره، د ایزمو شیشنشاه د یو ډول تولید سره او د یاتري ګروپ سره د سکارام باندر په هندي تطبیق کې. کیرتي کلهاري د ډیری تلویزیوني اعلاناتو مخ ګرځیدلی دی پشمول د لوټس میوچل فنډز ، سفر گرو ، ویډیوکون ایر کنډیشنر ، پاراشوټ ګورجیس هیمیشا کمپاین ، ICICI بانک ، کایا پوستکي کلینیک ، تاج محل چای ( د اداکار سیف علي خان سره ) ، په دوی کې هرڅه شامل دي د مخ مینځل., Whirlpool Refrigerators (د اداکارانو اجی دیوګن او [[کاجول]] سره)، Spice Mobile، Virgin Mobiles (د اداکار [[رنبیر کپور]] سره)، Closeup، JK White Cement او Tic Tac Mouth Freshner. کیرتي کلاهاري د دوه کلونو لپاره د ښکلا برانډ Nivea Visage Sparkling Glow مخ وه. کیرتي کلهاري د ګپي ګریوال د میوزیک ویډیو '''دیسی راکسټار 2''' البم کې د ''هیکویچ'' جان سندرې لپاره برخه اخیستې وه ، سربیره پردې د سندرغاړي ابی جیت ساونت په سندرو جونون او متران دی چتری کې راڅرګنده شوه.

=== پرمختګ (2010-2015) ===
کیرتي کلهاري د خپل فلم پیل د ''Khichdi: The Movie'' &lt;ref&gt;{{Cite web |date=5 October 2010 |title=Khichdi was fun: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126053628/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-05/news-interviews/28255851_1_khichdi-modeling-parminder |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; سره وکړ چې د اکتوبر په 2010 کې خپور شو. کیرتي کلاهاري خپل دوهم فلم په 2011 کې د ''شیطان'' په فلم کې پیل کړ، &lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 June 2011 |title=Shaitan is not my first film: Kirti Kulhari |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130126061012/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-09/news-interviews/29638208_1_first-film-kirti-kulhari-shaitan |archive-date=2013-01-26 |access-date=2019-12-23 |website=The Times of India}}&lt;/ref&gt; چې د 2011 په جون کې خپور شو.

په 2013 کې، هغه په ''سوپر سی اوپر'' فلم کې راڅرګنده شوه چې په باکس آفس کې ښه کار نه و کړی.

=== د اصلي جریان بریالیتوب (2016-اوسنۍ) ===
په 2016 کې، هغه د اداکارانو تاپشي پنو او [[اميتاببچن|امیتاب بچن]] سره یوځای په فلم ''پنک'' کې کار وکړ، چې په هغه کې د هغه د فعالیت ستاینه وشوه. فلم تجارتي او انتقادي بریا وه. په 2017 کې، هغه د مدهر بهندرکر په سیاسي تریلر اندو ''سرکار'' کې د اندو سرلیک رول کې راڅرګند شو. په 2018 کې، هغه د [[عرفان خان|عرفان خان سره]] په ''بلیک میل'' فلم کې کار وکړ.

په 2019 کې، هغه په تجارتي او انتقادي توګه بریالي پوځي عمل فلم ''Udi: The Surgical Strike'' کې د هند د هوايي ځواک افسر سیرت کور په رول کې راڅرګند شو. په ورته کال کې، هغه د ویب ټلویزیوني لړۍ ''څلور نور شاټونه'' په ایمیزون پریم ویډیو کې هم راښکاره شوه. هغه په ''مشن منګل'' کې کار کړی دی، یو فلم چې د هند د مریخ مدار ماموریت پر بنسټ جوړ شوی، چې د اګست په 15 2019 خپور شو.

''کیرتي'' کلهاري به ډیر ژر په یوه اوږده تریلر ''&lt;nowiki/&gt;'سن 75''' کې د VKK مینن همکار سره راڅرګند شي، کوم چې په 2015 کې شوټ شوی و مګر 2019 ته وځنډول شو.

== د فلمونو لیست ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| ۲۰۲۰
|دل ګرل آن دی ټرين
| عالیه شیرګل
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | ۲۰۱۹
|مشن منګل
| نیها صدیقي
|-
|اړي: دی سرجيکل اسټرايک
| د پرواز ډګرمن سیرت کور
|-
|سن 75 پچهتر
|
|-
| 2018
|بليک مېل
| رینا کوشل
|-
| 2017
|اندو سرکار
| اندو سرکار
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2016
|کيوټ کمينا
| اونتیکا
|-
| ''پنک''
| فلک علي
|-
| 2014
| ''جل''
| قیصر
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | ۲۰۱۳
| ''سوپر سې اوپر''
| ګلاب
|-
| ''رايز اف زامبې''
| ویني
|-
| ۲۰۱۱
| ''شیطان''
| تانیا شرما
|-
| ۲۰۱۰
| ''کچهړي: فلم''
| پرمندر
|}

=== ویب لړۍ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!کال
! عنوان
! رول
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | 2019
|فور مور شاټس پليز!
| انجانا مینون
|-
|بارد آف بلډ
| جنت
|}

== دا هم وګورئ ==
{{تانبه|Bollywood|Film}}

* [[د هندي فلمونو لوبگراني|د هندي فلمي لوبغاړو لیست]]
* د راجستان د خلکو لیست

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1985 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>fyqvjaor33xq9njdp65qg9peap2y3zu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کوفي عنان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63459</id>
    <revision>
      <id>284136</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:50:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4910109|کوفی عنان]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3587" xml:space="preserve">{{چارواکۍ|دين=[[پروتستانت مسيحيت]]|نوم=کوفي عطاء عنان|nationality=ګانا}}
[[زمرہ:صفحات مع کثیر میڈیا]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|سبب الوفاة]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|تصویر]]
[[زمرہ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت کے نامعلوم پیرامیٹر پر مشتمل صفحات|مذہب]]
'''کوفي عطا عنان''' (۸ اپریل ۱۹۳۸ – ۱۸ اګست ۲۰۱۸) د [[ملګري ملتونه|ملګرو ملتونو]] اووم عمومي منشي و. د دوی موده د جنوري 1997 څخه تر دسمبر 2006 پورې ده. په 2011 کې، هغه او د [[ملګري ملتونه|ملګرو ملتونوسازمان]] په ګډه د [[نوبل جايزه|نوبل د سولې جایزه وګټله]] . &lt;ref&gt;https://jang.com.pk/news/537149&lt;/ref&gt;

== شخصي ژوند ==
په 1965 کې، کوفي د [[نیجریا|نایجیریا]] له تیتي الکیجا سره واده وکړ. له واده ډېر وخت وروسته د دوی یوه لور پیدا شوه او بیا د کوجو عنان په نوم زوی پیدا شو. جوړه په 1970ز کې جلا شوه &lt;ref name=&quot;این وائی ایم&quot;&gt;{{Cite web |title=کوفی کے لئے امن نہیں |url=http://nymag.com/nymetro/news/people/features/11839/index3.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034301/http://nymag.com/nymetro/news/people/features/11839/index3.html%20 |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |website=nymag.com |publisher=نیو یارک میگزین}}&lt;/ref&gt; او په 1983ز کې طلاق وشو. &lt;ref name=&quot;سی این این آئی&quot;&gt;{{Cite web |title=کوفی عنان کے بارے میں |url=https://edition.cnn.com/2013/06/27/world/africa/kofi-annan-fast-facts/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034255/https://edition.cnn.com/2013/06/27/world/africa/kofi-annan-fast-facts/index.html%20 |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |publisher=سی این این انٹرنیشنل}}&lt;/ref&gt; په 1984 کې، هغه د [[سويس|سویسي]] وکیلې، نان ماریا سره واده وکړ، چې له هغې هم یوه لور، د نینا په نوم لري.

== مرګ ==
کوفي عنان د ۲۰۱۸ کال د اګست په ۱۸مه د سویس په [[برن]] ښار کې د ۸۰ کلونو په عمر ومړ. &lt;ref&gt;{{cite news|title=کوفی عنان کا 80 برس کی عمر میں انتقال|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-45232892|accessdate=18 اگست 2018|publisher=بی بی سی|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107034259/https://www.bbc.com/news/world-africa-45232892%20|archivedate=2019-01-07|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;اے جے&quot;&gt;{{Cite web |title=اقوام متحدہ کے سابق چیف کوفی عنان کا انتقال dies |url=https://www.aljazeera.com/news/2018/08/chief-kofi-annan-dies-180818093156348.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034306/https://www.aljazeera.com/news/2018/08/chief-kofi-annan-dies-180818093156348.html?xif= |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |publisher=الجزیرہ}}&lt;/ref&gt;

== نور وګوره ==

* د نوبل د سولې جایزه
{{تانبه|نوبل}}

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1938 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>l7pk0foh0bho4xz3nfh1p5tum3n2e7j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284137</id>
      <parentid>284136</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:50:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ds</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3013" xml:space="preserve">
'''کوفي عطا عنان''' (۸ اپریل ۱۹۳۸ – ۱۸ اګست ۲۰۱۸) د [[ملګري ملتونه|ملګرو ملتونو]] اووم عمومي منشي و. د دوی موده د جنوري 1997 څخه تر دسمبر 2006 پورې ده. په 2011 کې، هغه او د [[ملګري ملتونه|ملګرو ملتونوسازمان]] په ګډه د [[نوبل جايزه|نوبل د سولې جایزه وګټله]] . &lt;ref&gt;https://jang.com.pk/news/537149&lt;/ref&gt;

== شخصي ژوند ==
په 1965 کې، کوفي د [[نیجریا|نایجیریا]] له تیتي الکیجا سره واده وکړ. له واده ډېر وخت وروسته د دوی یوه لور پیدا شوه او بیا د کوجو عنان په نوم زوی پیدا شو. جوړه په 1970ز کې جلا شوه &lt;ref name=&quot;این وائی ایم&quot;&gt;{{Cite web |title=کوفی کے لئے امن نہیں |url=http://nymag.com/nymetro/news/people/features/11839/index3.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034301/http://nymag.com/nymetro/news/people/features/11839/index3.html%20 |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |website=nymag.com |publisher=نیو یارک میگزین}}&lt;/ref&gt; او په 1983ز کې طلاق وشو. &lt;ref name=&quot;سی این این آئی&quot;&gt;{{Cite web |title=کوفی عنان کے بارے میں |url=https://edition.cnn.com/2013/06/27/world/africa/kofi-annan-fast-facts/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034255/https://edition.cnn.com/2013/06/27/world/africa/kofi-annan-fast-facts/index.html%20 |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |publisher=سی این این انٹرنیشنل}}&lt;/ref&gt; په 1984 کې، هغه د [[سويس|سویسي]] وکیلې، نان ماریا سره واده وکړ، چې له هغې هم یوه لور، د نینا په نوم لري.

== مرګ ==
کوفي عنان د ۲۰۱۸ کال د اګست په ۱۸مه د سویس په [[برن]] ښار کې د ۸۰ کلونو په عمر ومړ. &lt;ref&gt;{{cite news|title=کوفی عنان کا 80 برس کی عمر میں انتقال|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-45232892|accessdate=18 اگست 2018|publisher=بی بی سی|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107034259/https://www.bbc.com/news/world-africa-45232892%20|archivedate=2019-01-07|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;اے جے&quot;&gt;{{Cite web |title=اقوام متحدہ کے سابق چیف کوفی عنان کا انتقال dies |url=https://www.aljazeera.com/news/2018/08/chief-kofi-annan-dies-180818093156348.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107034306/https://www.aljazeera.com/news/2018/08/chief-kofi-annan-dies-180818093156348.html?xif= |archive-date=2019-01-07 |access-date=18 اگست 2018 |publisher=الجزیرہ}}&lt;/ref&gt;

== نور وګوره ==

* د نوبل د سولې جایزه
{{تانبه|نوبل}}

== حوالې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1938 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>j8cn6tjeycorm5pvcogeb0x57n9v2h1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>احد حام</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63460</id>
    <revision>
      <id>284138</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:55:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11806" xml:space="preserve">اشر زوي هېرش ګينسبرګ (زوکړه: ۱۸۵۶ د اګسټ ۱۸، مړينه: ۱۹۲۷ د جنوري ۲) په اصل کې د خپل عبراني نوم او قلمي نوم احد حام په توګه پېژندل کېږي، چې عبراني مقاله ليکونکی او د دولت پلويو لومړنيو صيهون پلويو مفکرينو له ډلې څخه و. نوموړی د کلتوري صيهونيزم د بنسټګر په توګه پېژندل کېږي. اسرايلو کې د يهودي «معنوي مرکز» د يو بې دينه ليد په درلودلو سره يې د تيودور هرزل مخالفت وکړ. نوموړي د سياسي صيهونيت د بنسټګر هرزل خلاف يوازې د يهوديانو د دولت نه، بلکې يهودي دولت لپاره هڅې وکړې. &lt;ref&gt;{{citation|first=Ahad|last=Ha'am|title=The Jewish State and Jewish Problem|translator=[[Leon Simon (Zionist)|Leon Simon]], 1912|year=1897|work=Jewish Virtual Library|publisher=Jewish Publication Society of America|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Zionism/haam2.html}}&lt;/ref&gt;

== ژوند ليک ==
اشر زوي ګېنسبرګ (احد حام) د روسي سترواکۍ په کېف ولايت “Keiv Governorate” (نني اکراين) په سکېرا “Skvyra” کې د شتمنو والدينو سپېڅلې کورنۍ کې زېږېدلی دی. د اته کلنۍ په عمر يې خپل ځان ته د روسي لوستلو زده کړه پيل کړه. پلار يې يسعياه نوموړی تر ۱۲ کلنۍ پورې “heder” ته واستوه. کله يې چې پلار د کيف سيمې په يو کلي کې د يو پراخه ملکيت مدير شو، خپله کورنۍ يې هلته وېوړه او خپل زوی لپاره يې خصوصي ښوونکي وګومارل، چې په خپلو زده کړو کې خورا تکړه شو. ګېنسبرګ د ارتودوکس يهوديانو د دين او دودونو د وچفکره يا متعصب طبيعت نيوکه کونکی (منتقد) و، مګر د خپل کلتوري ميراث او په ځانګړي ډول د يهوديت د اخلاقي هيلو پر وړاندې ژمن پاتې شو. نوموړي د ۱۷ کلنۍ په عمر له رېوکي “Rivke” سره واده وکړ او د شلومو او راچيل په نومونو يې دوه ماشومان درلودل. حام په ۱۸۸۶ ز کال کې له خپل مور او پلار، مېرمن او ماشومانو سره په اودسا “Odessa” کې استوګن شو او د کورنۍ سوداګرۍ ته ننوت. په ۱۹۰۸ ز کال کې فلسطين ته له يو سفر څخه وروسته ګينسبرګ د وېسوتزکي چای “Wissotzky Tea” شرکت د ادارې برابرولو په موخه لندن ته لاړ. نوموړی د ۱۹۲۲ زکال په لومړيو کې تل ابيب “Tel Aviv” کې مېشت شو، چې هملته يې تر ۱۹۲۶ ز کال پورې د ښار شورا د اجرائيه کمېټې د غړي په توګه خدمت وکړ. ګېنسبرګ د ناسم روغتيايي حالت له امله په ۱۹۲۷ز کال کې مړ شو. &lt;ref name=&quot;NY&quot;&gt;''Encyclopedia of Zionism and Israel'', vol. 1, Ahad Ha'am, New York, 1971, pp. 13–14&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Ahad_Ha-Am Jews in Eastern Europe: Ahad Ha'am]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.haaretz.com/jewish/.premium-1824-a-man-who-makes-israelis-think-of-tea-is-born-1.5407039|title=1824: A Man Whose Name Makes Israelis Think of 'Tea' Is Born|author=David B. Green|date=2016-07-08|work=Haaretz|access-date=2020-01-26|language=en}}&lt;/ref&gt;

== صيهونيستي فعاليت ==
د خپلې دېرش کلنۍ په لومړيو کې ګېنسبرګ بېرته اودسا ته ستون شو، چې هملته له لوی پېنسکر “Leon Pinsker” څخه اغېزمن شو. پېنسکر د هووېوې صيهون (د صيهون مينه والو) خوځښت يو مشر و، چې موخه يې فلسطين کې د يهودانو مېشت کول وه. ګېنسبرګ د پېنسکر خلاف پر هغه سياسي صيهونيزم باندې باور نه درلود، نوموړي يې په توندۍ او پياوړتيا سره مبارزه وکړه او ياده ټوله دوره يې ترخه کړه. د دې پر ځای يې په تيت او پرک يهوديانو کې د کمزوري کوونکو برخو د مخنيوي په موخه د عبراني رنسانس معنوي ارزښت ورغوه. نوموړي بارو درلود چې فلسطين کې د يهوديانو راټولېدنه ځواب نه و. کېببوتز ګاليوت “Kibbutz galuyot” د شوني معاصره پروژې په پرتله يوه مسيحي هيله وه. رښتينی ځواب د فلسطين دننه په يو معنوي مرکز يا مرکزي ټاټوبي کې پروت دی، چې هغه اريتز اسرايل “Eretz Israel” سيمه ده، چې د پېښې يا تقليد کولو په موخه ښآيي د يهودي تيت او پرک نړۍ لپاره يو نمونه يي موډل جوړ کړي او دا به د تيت او پرک يهوديانو د هندسي نړۍ لپاره يو معنوي تمرکز وي. نوموړی له لومړني صيهونيستي کانګرس “First Zionist Congress” څخه وروسته له صيهونيستي خوځښت څخه د خپل دې حس له مخې بېل شو، چې د تيودور هرزل خپرونې عملي بڼه نه درلوده. ګينسبرګ له ۱۸۸۹ څخه تر ۱۹۰۶ ز کال پورې په صيهونيستي سياست کې د سرلوړي روښانفکر په توګه وځلېد. &lt;ref&gt;Shalom Spiegel, ''Hebrew Reborn'',(1939) Meridian Books, Cleveland, New York 1962 p.271&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Shalom Spiegel, ''Hebrew Reborn'', ibid. pp.286–289&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;S J Zipperstein, &quot;Ahad Ha'am and the Politics of Assimilation, p.350&lt;/ref&gt;

== د ژورنالېزم مسلک ==
احد حام په ۱۸۹۶ زکال کې عبراني مياشتنۍ ها-شېلواه “Ha-Shiloah” رامنځته کړه، چې د شلمې پېړۍ په لومړيو کې د عبراني ژبې مخکښ ادبي مهالنۍ وه. ياده مهالنۍ يا موقوته خپرونه د اهياساف “Ahiasaf” له لورې وارسا کې خپره شوه. دا د يهودي ملتپالنې د ودې يوه وسيله او د يهوديت اړوند د تېرو او اوسنيو مسئلو  د بحث لپاره کړنلاره يا منشور و. ياد نوم له يو سيند څخه اخېستل شوی دی، چې په بني اسرائيل ۸:۶ کې يې يادونه شوې ده: «د شېلواه اوبه په بطي ډول بهېږي»، چې په نامستقيم ډول د مقالې د منځلارۍ دريځ ته اشاره کوي. &lt;ref&gt;[http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Shiloah_Ha- Ha-Shiloah ]&lt;/ref&gt;

== د فلسطين کتنې ==
احد حام څو ځلې فلسطين ته سفر وکړ او هلته يې د يهودي استوګنې د ودې په اړه راپورونه خپاره کړل. دوی په عمومي ډول خوابدي وو. دوی د لوږې، د عربانو د ناخوښۍ او نا ارامۍ، بېکارۍ او هغو خلکو په اړه راپورونه ورکړل، چې له فلسطين څخه وتل. سيمې ته د هغه د ۱۸۹۱ ز کال له سفر څخه لږه موده وروسته يې يوه مقاله کې د «سترې تېروتنې» پر وړاندې خبرتيا ورکړه، چې د يهودي مېشتو وګړو په منځ کې د يادونې وړ وه او ياده تېروتنه فيلاهين “fellahin” سره له کرکې ډک چلند کول او ټول عربان د خرو په شان د دښتې ځناور ګڼل وو. &lt;ref&gt;'Truth from Eretz Yisrael',&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Anita Shapira, ''Land and power: The Zionist resort to force, 1881–1948,'' Oxford University Press, 1992 p.42&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;variant translation in [[Tom Segev]], ''One Palestine, Complete: Jews and Arabs Under the British Mandate'',Metropolitan Books, 2000 p.104&lt;/ref&gt;

احد حام په ۱۸۹۱ ز کال فلسطين ته خپل لومړی سفر وکړ. ياد سفر د دې اندېښنې له امله رامنځته شوی و، چې د بن موسی د يافا “Jaffa” غړي د راتونکو کډواليو او د ځمکو د بيو لوړولو کې د مرستې لپاره د ځمکو اخېستلو ناسم چلند کاوه. د صيهونيت د ستر دنني کره کتونکي په توګه نوم يا اعتبار د “A Truth from Eretz Yisrael” په نوم مقالې څخه سرچينه اخلي، چې په ۱۸۹۱ ز کال کې د نوموړي له کتنې څخه لږه موده وروسته د پمفلېټ په بڼه خپور شو، چې نوموړي په کې يوه برخه کې روښانه کړه چې: &lt;ref&gt;Kol Kitve Ahad Ha'am, The Jerusalem Publishing House, 1953&lt;/ref&gt;&lt;blockquote&gt;موږ چې له هېواده د باندې ژوند کوو، په دې باور يو چې نږدې ټول ايريتز اسرائيل سيمه اوسمهال نا اباده دښته ده او يو څوک چې هر ډول غواړي، کولی شي هلته ځمکه واخلی. مګر دا رښتيا نه دي. دا خورا ستونزمنه ده چې ياده سيمه کې هغه کرل شوې کروندې ومومۍ، چې د کرنې لپاره نه دي کارول شوي. يوازې دا شګلن پټي يا د تيږو غرونه چې د کښت لپاره ښه چمتو کول يې ښايي د سخت کار پانګونې او ستر لګښت ته اړتيا ولري، نا کرل شوي پاتې دي او دا هم د دې له امله چې عربان د لرې راتلونکي لپاره اوسمهال د خورا زيات کار کولو لېوالتيا نه لري. د همدې له امله د څارویو لپاره د غوره ځمکې موندل خورا ستونزمن دي. او نه يوازې بزګران، مګر شتمن ځمکوال هم په دومره اسانۍ سره خپلې ښه ځمکې نه پلوري. موږ چې له هېواد څخه د باندې ژوند کوو په دې باور يو، چې عربان ټول د وحشي دښتې خلک دي، چې لکه د خرو غوندې نه هغه څه ويني او نه پرې پوهېږي، چې د دوی شا او خوا پېښېږي. مګر دا يوه مرګونې يا ستره تېروتنه ده. عربان لکه د نورو ټولو سامي وګړو غوندې ځيرک او هوښيار دي. د سوريې او ايريتز اسرائيل سيمو ټول ښارګوټي له عرب سوداګرو څخه ډک دي، چې د خلکو د کارونې او بېخي لکه د اروپايانو په څېر د هر هغه چا د څارلو په څرنګوالي باندې پوهېږي، چې دوی ورسره معامله کوي. عربان او په ځانګړي ډول ښاري روڼ اندي هر هغه څه چې موږ يې کوو يا يې پر ځمکه باندې د کولو هيله لرو، ګوري او پرې پوهېږي، مګر چپ پاتي دي او داسې ښيي چې هيڅ شی هم نه ويني. دوی د اوس لپاره زموږ چارې د خپل ځان پر وړاندې د راتلونکي ګواښ د وړاندې کوونکي په توګه نه ګڼي. ... مګر که چېرې هغه وخت راورسېږي چې زموږ د خلکو ژوند په ايريتز اسرائيل کې تر هغه بريده وده وکړي، موږ په کې په لږ يا ډېر ډول د دوی ځای ونيسو، اصلي اوسېدونکي به په دومره اسانۍ سره غاړې ته نه شي. &lt;/blockquote&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>5l1uf7kklnpp7j951sgx7y8mwuk21qa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عربو کلتور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63461</id>
    <revision>
      <id>284139</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12057" xml:space="preserve">د عربو کلتور، په لوېدیځ کې له اتلانتیک سمندر څخه په ختیځ کې د عربو تر سمندرګي پورې، او په شمال کې له مدیترانې سمندرګي څخه په سویل ختیځ کې د افریقا تر ښکر او هند تر سمندر پورې د عربانو له کلتور څخه عبارت دی. هغه بېلابېل دینونه چې عربو د خپل تاریخ په اوږدو کې منلي دي او هغه بېلابېلې سترواکۍ او ټولواکۍ چې په عربو یې واکمني کړېده او د هغوی د مدنیتونو مشري یې کړې ده، د عربو د توکم په وده او د هغوی د معاصر کلتور په رامنځته کولو کې یې ونډه اخیستې ده. ژبه، ادبیات، د غوره خوړو فن، هنر، معماري، موسیقي، روحانیت، فلسفه او عرفان ټول د عربو د کلتوري میراث برخې دي.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Beauty in Arabic culture|last=Doris|first=Behrens-Abouseif|date=1999-01-01|publisher=Markus Wiener Publishers|isbn=978-1558761995|oclc=40043536}}&lt;/ref&gt;

عربي نړۍ ځینې وختونه له بېلابېلو کلتورونو، لهجو او دودونو سره په تړاو درلودلو سره په جلا سیمو باندې وېشل کېږي چې لاندینۍ پکې شاملې دي:

* شام: لبنان، سوریه، فلسطین او اردن.
* مصر او سوډان
* بین النهرین یا بلاد الرافدَین (عراق).
* عربي ټاپووزمه: کویت، بحرین، قطر، سعودی عربستان، عمان، یمن او متحده عربي امارات.
* المغرب: لېبیا، تونس، الجزایر، مراکش او موریتانیا.

== ادبیات ==
عربي ادبیات په عربي ژبه باندې د خبرې کوونکو له خوا د نثر او شعر دواړو په بڼه د تولید شوو لیکنو څخه عبارت دي. عربي لغت چې د ادبیاتو لپاره کارول کېږي ''ادب'' دی د کوم معنا چې &quot;د خوړو لپاره د یو چا رابلل&quot; دي او د مؤدب توب، کلتور او بډای توب مفهوم ورکوي. عربي ادبیاتو په ۶مه زېږدیزه پېړۍ کې ظهور وکړ، چې له هغه مخکې یواځې د لیکلې ژبې ځینې برخې راښکاره شوې وې. له اوومې زېږدیزې پېړۍ څخه راهیسې قرآن کریم په عربي کلتور او ادبیاتو تر ټولو لویې او اوږدمهاله اغېزې پرېښودې. تماضر بنت عمرو بن الحارث بن الشريد السُلمية یا په ساده توګه الخنساء  د محمد صلی الله علیه وسلم یوه ښځینه هم عصره، مشهوره عربي شاعره وه.

=== معلقات ===
''معلقات (په عربي کې:'' المعلقات، [al-muʕallaqaːt]) هغه نوم دی چې د اووو عربي شعرونو یا قصیدو یوې داسې سلسلې ته ورکړل شوی دی کومه چې له اسلام څخه مخکې منشاء لري. په یاده مجموعه کې هر شعر یو بېل مولف لري او د هغوی له تر ټولو غوره اثارو څخه شمېرل کېږي. د معلقاتو معنا ځړول شوې قصیدې یا ځړېدلي شعرونه دي او په مکه کې د کعبې په دېوال باندې د راځوړندو شعرونو څخه عبارت دي. 

نوموړي اووه واړه مولفین چې د ۱۰۰ کلونو په شاوخوا محدوده کې یې سره ژوند کاوه، امر القیس، طرفة، ظهیر، لبید، عنطرة بن شداد، عمر بن کلثوم، او حارث بن هزیله دي. ټول معلقات د خپلو اړوندو مولفینو د ژوند په اړه او د هغوی د قبیلوي سیاست په اړه کیسې شاملوي. دا ځکه چې له اسلام څخه په مخکې دوره کې شاعري د یوې قبیلې د ټولواک د ځواک، شتمنۍ او د هغې قبیلې د وګړو د تبلیغولو لپاره کارول کېده.

د ''یو زر او یوې'' ''شپې'' کیسې (چې په عربي: أَلْف لَيْلَة وَلَيْلَة او په فارسي کې: هزار و یک شب بلل کېږي) د منځنیو پېړیو د فلکلوري کیسو یوه مجموعه ده کومه چې د شهرزاد، هغې ساسانۍ ملکې کیسه بیانوي چې باید خپل بد غوښتونکي مېړه، ټولواک شهریار ته یوه لړۍ کیسې وکړي تر څو د هغې اعدام وځنډوي. دغه کیسې د یو زر او یوې شپې په یوه محدوده کې روایت شوې دي، او نوموړې ملکه هره شپه خپله کیسه په یو معلق ډول پای ته رسوي تر څو په دې سره ټولواک مجبور کړي چې نوموړې د یوې بلې ورځې لپاره هم ژوندۍ وساتي. جلا جلا کیسې یې د څو پېړیو په اوږدو کې، له بېلابېلو سیمو څخه د زیات شمېر وګړو له لوري جوړې شوې دي.&lt;ref&gt;{{Cite encyclopedia|year=2007|title=Arabian Nights|encyclopedia=Encyclopaedia of Islam|edition=3rd|quote=Arabian Nights, the work known in Arabic as ''Alf layla wa-layla''|author=Marzolph, Ulrich|editor=Kate Fleet|editor2=Gudrun Krämer|editor3=Denis Matringe|editor4=John Nawas|editor5=Everett Rowson|doi=10.1163/1573-3912_ei3_COM_0021}}&lt;/ref&gt;

په اتمه پېړۍ کې د عباسي خلیفه هارون الرشید د دورې په بهیر کې، بغداد یو مهم نړیوال ښار شو. له فارس، چین، هند، افریقا، او اروپا له ټولو څخه سوداګر په بغداد کې موندل کېدل. د دغې دورې په بهیر کې، زیات شمېر هغه کیسې چې اصلاً ولسي/فلکلوري کیسې وې، د زیاتو کلونو لپاره په شفاهي ډول راټولې شوې دي او وروسته په یو ځانګړي کتاب کې ځای پر ځای شوې دي. په ځانګړي کتاب کې د نوموړو کیسو د تنظیموونکي او په نهمې پېړۍ کې عربي ته د هغو د ژباړونکي په اړه مشهوره خبره دا ده چې نوموړی کیسه ویونکی ابو عبد الله محمد القشقر دی. د شهرزاد د کیسې چوکاټ داسې ښکاري چې په ۱۴مه زېږدیزه پېړۍ کې ور اضافه کړای شوی دی.

== موسیقي ==
عربي موسیقي د عربو وګړو، په ځانګړې توګه د هغو خلکو موسیقي ده چې د عربي ټاپووزمې چاپېره پراته دي. د عربو د موسیقۍ دنیا د اوږدې مودې لپاره د قاهرې تر تسلط لاندې ده، چې نوموړی ښار یو کلتوري مرکز دی، که څه هم د موسیقۍ نوښتونه او سیمه ییز سبکونه له تونس څخه نیولې تر سعودي عربستان پورې غځېږي. په نږدې کلونو کې بېروت هم د عربي موسیقۍ یو لوی مرکز ګرځېدلی دی. کلاسیکه عربي موسیقي، د نفوس تر منځ، په ځانګړې توګه په ټوله عربي نړۍ کې له یو څو ګوتو په شمار سوپر ستورو سره په بې ساري ډول مشهوره ده. د مشهورې موسیقۍ سیمه ییز سبکونه عراقي ''المقام''، الجزایري ''رأی''، کویتي ''صوت'' او مصري ''الګیل'' شاملوي.

هغه ګډ سبک چې پراختیا ورکړل شوې ده 'اسلامي' یا 'عربي' سبک بلل کېږي، که څه هم نوموړی سبک په حقیقت کې له مذهبي، اخلاقي، جغرافیایي، او ژبنیو پولو څخه اوړي او په اړه یې وړاندیز شوی دی چې د نږدې ختیځ (له مراکش څخه تر هنده پورې) د سبک په نامه ونومول شي (د وان دېر مېرو پېتر د ۱۹۸۹ز کال د اثر په ۹مه پاڼه کې).

د حبیب حسن توما اثر (۱۹۹۶ ز کال، له ۱۹مې-۲۰مې پاڼې) پنځه اجزاوې فهرست کوي کومې چې د عربو موسیقي طبقه بندي کوي:

# د عربو د لحن( tone )  سېستم (د موسیقۍ د سُر یو سېستم) له ځانګړو انټروالي جوړښتونو سره چې فارابي په لسمه پېړۍ کې ابداع کړ (۱۷۰یمه پاڼه)
# موزون-زماني (rhythmic-temporal) جوړښتونه چې د اهنګونو یوه بډایه تنوع، ''اوزان (awzan)'' تولیدوي تر څو د آوازي ژانرونو او مسجع او مقفی شوو سازونو سره د یوځای والي او هغوی د بڼې ورکولو په موخه وکارول شي.
# د موسیقی هغه آلې چې د عربي نړۍ په لر او بر کې موندل کېږي او د لحن د یو ستندرد سېستم ښکارندویي کوي، له ستندرد شوو اجرایی تاکتیکونو سره غږول کېږي او په جوړښت او ډیزاین کې د ورته تفصیلاتو څرګندونه کوي.
# د موسیقي جوړولو لپاره د کلام ځانګړي سیاقونه چې په سبب یې د موسیقۍ ژانرونه (musical genres) د ښاري (د ښار د اوسېدونکو دموسیقي)، کلیوالي (د کلیو د اوسېدونکو موسیقي)، یا بدوي (د بانډه چیانو یا بېدیا مېشتو موسیقي) په توګه طبقه بندي کېدای شي. 
# د موسیقي هغه ذهنیت چې په عربي موسیقۍ کې د لحني-فضایي او موزون-زماني ښکلاوو د متجانسوالی مسئولیت لري، که هغه کمپوز شوی یا بداهه وي، که سیکولار یا په دیني دود پورې اړوند سپیڅلی وي. د عربو د موسیقۍ ذهنیت د لاندې فکتورونو په واسطه تعریفېږي:
## د مقام (maqām) پدیده یا ښکارنده
## د آوازي موسیقۍ پورته والی یا غلبه
## کوچینیو آله یي ډلو ته ترجېح ورکول
## د ساز د الو د عناصرو د جوړښت موزاییک ډوله سیم، کوم چې د لحني-فضایي موډل په چوکاټ کې د کوچینیو او تر ټولو کوچینیو نغمه یي عناصرو د یوې لړۍ ترتیب او د هغوی تکرار او ترکیب دی.
## د څو اوازۍ، څو اهنګۍ او انګېزه یي پراختیا نشتوالی. په هر حال، عربي موسیقي له اوستیناتو او همدارنګه د موسیقۍ جوړولو لپاره د لا ډېر هتروفونیک مېتود سره ډېره اشنایي لري.
## له یو لوري د یو ازاد اهنګین-زماني او ثابت لحني-فضايي ترتیب تر منځ، او له بل لوري د یو ثابت اهنګین-زماني او ازا لحني-فضایي جوړښت تناوب. دغه تناوب ... د هیجاني تضادونو د رامنځته کېدو لامل کېږي.

د عربو زیاتره موسیقي د هارموني ( سُر) پر ځای په نغمو (rhythm) او اهنګونو (melody) باندې له ټینګار سره طبقه بندي شوې ده. له همدې کبله زیاتره عربي موسیقي په خپل ماهیت کې هوموفونیک (د متجانسو غږونو درلودونکې ده). د عربو د موسیقۍ ځینې ژانرونه بیا څو آوازه (polyphonic) دي ـــ لکه څنګه چې د کانون په نامه آله د د دووه- اندازونو د اکورد د نظریې پر بنسټ ولاړه ده ــــ اما اصلاً، عربي موسیقي مېلودیکه (اهنګ داره) ده. 

== سرچينې ==</text>
      <sha1>7wl37r7pfqxhiaw0lkap4nfipp83ts0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د بالکان جګړې</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63462</id>
    <revision>
      <id>284140</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:01:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13076" xml:space="preserve">د بالکان جګړې د شخړو هغو دوو لړیو ته اشاره کوي چې په ۱۹۱۲ز او ۱۹۱۳ز کلونو کې د بالکان هېوادونو کې رامنځته شوي. د بالکان په لومړۍ جګړه کې د بالکان څلورو هېوادونو یونان، سربیا، مونټینیګرو او بلغاریا د عثماني سترواکۍ پر وړاندې د جګړې اعلان وکړ او ماتې یې ورکړه. په دې بهیر کې عثمانیان له خپلو اروپایی سیمو نه وشړل شول او یوازې ختیځ تریس د عثماني سترواکۍ په واک کې پاتې شو. د بالکان په دویمه جګړه کې بلغاریا د لومړۍ جګړې د ټولو سترو جنګیالیو پر وړاندې جګړه وکړه او له شمال نه د رومانیا له برید سره هم مخ شو. دغه راز عثماني سترواکۍ په اروپا کې خپله ډېره برخه له لاسه ورکړه. دې جګړې د ۱۹۱۴ز کال کې د بالکان کړکېچ ته لاره هواره کړه او په دې توګه یې د «لومړۍ نړیوالې جګړې د پیل» په توګه وګڼل شوه.{{sfn|Hall|2000}}{{sfn|Clark|2013|pp=45, 559}}

د شلمې پېړۍ په پیل کې، بلغاریا، یونان، مونټینیګرو او سربیا د عثماني سترواکۍ نه خپلواکي ترلاسه کړه. دغه راز په ۱۹۱۲ز کال کې دغو هېوادونو د بالکان اتحادیه جوړه کړه، چې د بالکان لومړۍ جګړه د ۱۹۱۲ ز کال د اکټوبر په اتمه هغه مهال پیل شوه چې متحدینو یې پر عثماني سترواکۍ برید وکړ او اته میاشتې وروسته د ۱۹۱۳ ز کال د مې په ۳۰مه د لندن د تړون په لاسلیکولو سره پای ته ورسېد همدارنګه د بالکان دویمه جګړه د ۱۹۱۳ ز کال د جون په ۱۶مه هغه مهال پیل شوه چې بلغاریا د مقدونیې له لاسه ورکولو نه ناخوښ و او په دې توګه یې د بالکان اتحادیې پخوانیو متحدینو باندې برید وکړ. دغه راز د سربیا او یوناني پوځونو ګډو ځواکونو د بلغاریا برید په شا وتمبول او له لوېدیځ او سویل نه یې پر بلغاریا برید وکړ. همدارنګه رومانیا چې په جګړه کې یې برخه نه وه اخیستې، د برید لپاره ثابتې لښکرې درلودې او د دواړو هیوادونو ترمنځ د سولې د تړون نه په سرغړونې سره له شمال نه په بلغاریا یرغل وکړ. دغه راز عثماني سترواکۍ هم په بلغاریا برید وکړ، چې تریس پورې یې پرمختګ وکړ او ادریانوپل یې بېرته ونیول. د بخارست د تړون په پایله کې بلغاریا وکولای شو چې د بالکان په لومړۍ جګړه کې تر لاسه شوې ډېرې سیمې بېرته ترلاسه کړي، خو دې ته اړ شو چې د پخواني عثماني دوبروجا ولایت سویلي برخه رومانیا ته وسپاري.&lt;ref&gt;{{cite book|author=Winston Churchill|title=[[The World Crisis]], 1911–1918|year=1931|publisher=Thornton Butterworth|page=278}}&lt;/ref&gt;

په بالکان جګړو کې ټولې خواوې د ملکي خلکو په وړاندې د جدي جرمونو مسولیت لري، چې د ۱۹۹۰ لسیزې د یوګوسلاو جګړو په لړ کې د جنګي جرمونو په ګډون د وروستیو ظلمونو په هڅولو کې هم مرسته کوي.&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Biondich|first1=Mark|date=20 October 2016|title=The Balkan Wars: violence and nation-building in the Balkans, 1912–13|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14623528.2016.1226019|journal=Journal of Genocide Research|volume=18|issue=4|pages=389–404|doi=10.1080/14623528.2016.1226019|s2cid=79322539|access-date=10 April 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Levene|first=Mark|author-link=Mark Levene|title=The Holocaust in Greece|date=2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-108-47467-2|language=en|chapter=“The Bulgarians Were the Worst!” Reconsidering the Holocaust in Salonika within a Regional History of Mass Violence|page=54}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Aggression versus apathy: The limits of nationalism during the Balkan Wars, 1912-1913|author=Farrar, L L, Jr.|journal=East European Quarterly|volume=37|issue=3|date=2003|pages=257–280|id={{ProQuest|195176627}}}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Michail|first1=Eugene|title=The Balkan Wars from Contemporary Perception to Historic Memory|date=2017|publisher=Springer International Publishing|isbn=978-3-319-44642-4|pages=319–340|language=en|chapter=The Balkan Wars in Western Historiography, 1912–2012}}&lt;/ref&gt;

== د بالکان لومړۍ جګړه ==
د سلاویک درې متحدینو (بلغاریا، سربیا او مونټینیګرو) د خپلو جنګی هڅو د همغږي کولو لپاره د روسیې تر څار لاندې د جګړې نه مخکې پراخه پلانونه جوړ کړي وو. لکه څنګه چې سربیا او مونټینیګرو به په سنډجیک تیاتر، بلغاریا او سربیا په مقدونیه او تریس باندې برید وکړي. په دې وخت کې د عثماني امپراتورۍ وضعیت خورا ستونزمن و او د دوې نږدې ۲۶ میلیونه نفوس انساني ځواک د دوی لویه سرچینه وه، خو د نفوس درې پر څلورمه برخه د امپراتورۍ اسیا کې ژوند کاوه. 

د جګړې له پیلېدو سره سم عثماني سترواکۍ په ترتیب سره د بلغاریایان، یونانیانو او سربیانو په وړاندې درې نظامي مرکزونه جوړ کړل، چې په قسطنطنیه کې د تراسیان مرکزي دفتر، په سلونیکا کې لوېدیځ مرکز، او په سکاپې کې د وردار مرکز و. د دوی د موجودو ځواکونو ډېره برخه دغو جبهو ته ځانګړې شوې وه او کوچني خپلواکه واحدونه یې زیاتره د ښار شاوخوا کې ځای په ځای شوي و.

مونټینیګرو لومړنی هېواد و چې د اکټوبر په اتمه یې جګړې اعلان کړه. پاتې متحدینو یوه اونۍ وروسته د جګړې اعلان وکړ. بلغاریا په ختیځ تریس برید وکړ او د قسطنطنیه په څنډه کې د چتالک کرښې او ګالیپولي ټاپوګانو کې ودرېد. همدارنګه سربیا په سویل کې د سکوپې او بندر په لور برید وکړ مخکې له دې چې لوېدیځ (اوسنۍ البانیا) په لور لاړ او اډریاټیک سمندر ته ورسېد، پداسې حال کې چې دویم پوځ کوسوو ونیوله او د مونټینیګرین ځواکونو سره یو ځای شو. دغه راز یوناني ځواکونو د سریانتپورو تنګي له لارې له تیسالي نه مقدونیه اشغال کړه.{{sfn|Hall|2000}}&lt;ref name=&quot;BA01&quot;&gt;[https://www.britannica.com/eb/article-9011972 Balkan Wars] Encyclopædia Britannica Online.&lt;/ref&gt;{{sfn|Hall|2000|p=61}}

په سمندري جبهه کې عثماني بېړۍ دوه ځله د ایلی او لیمنوس په جګړو کې د یونان د سمندري ځواکونو له خوا له ماتې سره مخ شوي. د ایجین په سمندر کې د یونانیانو واکمنۍ له امله عثمانیان ونه توانېدل چې پلان شوي ځواکونه له منځني ختیځ نه د تریس (بلغاریا په وړاندې) او مقدونیه (د یونان او سربیانو په وړاندې) ته انتقال کړي. دغه راز جنرال نیکولا ایوانوف د یونان د سمندري ځواکونو فعالیت د متحدینو د عمومي بریالیتوب د اصلي لامل په توګه په ګوته کړ.{{sfn|Erickson|2003|p=333}}{{sfn|Hall|2000|p=65}}{{sfn|Erickson|2003|p=333}}

د جنوري په میاشت کې د ځوان پوځ افسرانو له خوا د یوې بریالۍ کودتا وروسته عثماني سترواکۍ پریکړه وکړه چې جګړې ته دوام ورکړي. دغه راز د سربیا او مونټینیګرو د ګډو عملیاتو په لړ کې د مونټینیګرین پوځ سکودرا محاصره او ونیوله، چې د Čatalka کرښې په لوېدیځ کې په اروپا کې د عثمانیانو نږدې ۵۰۰ کلن شتون یې پای ته ورساوه. جګړه په رسمي توګه د لندن د تړون سره د مې په ۳۰مه  پای ته ورسېده.

== د بالکان دویمه جګړه ==
که څه هم د بالکان متحدین د ګډ دښمن په وړاندې په ګډه جګړه کړې وه، خو یاد اتحاد د دوی ترمنځ د متقابلو سیالیو د له منځه وړلو لپاره بسنه نه کوله. د بالکان اتحادیې په سند کې سربیا له بلغاریا سره د مقدونیې ډېره برخه ژمنه کړې وه. خو د لومړۍ جګړې له پای ته رسېدو مخکې سربیا (د پخوانۍ موافقې په سرغړونې) او یونان د هغو سیمو د ساتلو پلان په ډاګه کړ چې د دوی ځواکونو نیولې وې او په دې توګه دې عمل د بلغاریا تزار دې ته اړ کړ چې پر خپلو متحدینو برید وکړي او په دې ډول د بالکان دویمه جګړه د ۱۹۱۳ز کال د جون په ۲۹مه هغه مهال پیل شوه، چې بلغاریا د بالکان په لومړۍ جګړه کې پر خپلو پخوانیو متحدینو سربیا او یونان برید وکړ، په داسې حال کې چې مونټینیګرو او عثماني امپراتورۍ وروسته د بلغاریا پر ضد مداخله وکړه او رومانیا د سولۍ تړون نه په سرغړونۍ سره له شمال نه په بلغاریا برید وکړ. {{sfn|Mazower|2005|page=279}} 

کله چې یوناني پوځ د بالکان په لومړۍ جګړه کې د بلغاریا د اوومې فرقې نه یوازې یوه ورځ مخکې تیسالونیکي ته ننوتل او له دوی نه یې وغوښتل چې ښار ته د بلغاریا کنډک ته د ننوتلو ته اجازه ورکړي، چې یونان د سیرس ښار ته د یوناني واحد د ننوتلو اجازه ورکولو په بدل کې د بلغاریا دا غوښتنه ومنله. دغه راز د بلغاریا واحد  تیسالونیکي ته ننوتل په مهال د کڼډک په ځای یو ۱۸،۰۰۰ پیاوړې لښکر و، چې یونانیان یې اندیښمن کړل او دا یې د بلغاریا له خوا د ښار په شاوخوا کې د ګډ حکومت جوړولو لپاره د یوې هڅې په توګه ولیدل. 

همدارنګه یونان بلغاریا ته اجازه ورکړه چې د تیسالونیکي او  قسطنطنیه ریل پټلۍ برخه کنټرول کړي چې د یونان په اشغال شوې خاوره کې وه ، ځکه چې بلغاریا تریس ته د اورګاډي ترټولو لویه برخه کنټرولوله. په تریس کې د عملیاتو له پای ته رسېدو او د یونان د اندیښنو سره سره، بلغاریا په مقدونیه کې د خپل کنټرول لاندې سیمو نه راضي نه و او سمدستي یې وغوښتل چې یونان د تیسالونیکي او د پیریوس شمال ته د ځمکې کنټرول پریږدي او په مؤثره توګه د یونان ټوله مقدونیا سیمه بېرته دوی ته وسپاري. دې غوښتنو یونان اندیښمن کړ او پریکړه یې وکړه چې خپل پوځ متحرک وساتي ځکه چې بلغاریا د عثمانیانو په وړاندې د لندن د ګډې جګړې له پای ته رسېدو وروسته د خپل پوځ له ایستلو نه انکار وکړ. د بالکان د دویمې جګړې له پیل نه یوه میاشت وروسته د تیسالونیکي او بلغاریا ټولنه پای ته ورسېده، ځکه چې په سلګونو ځایی بلغاریان، ۱۳۰۰ بلغاریايي پوځیان او شاوخوا ۵۰۰ کمیساران ونیول شول او د یونان زندانونو ته واستول شول. د ۱۹۱۳ز کال په نومبر کې بلغاریا دې ته اړ شو چې ماتې ومني ځکه چې یونانیانو د تیسالونیکي ادعا په رسمیت وپیژندله.{{sfn|Mazower|2005|p=280}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>qhft3ngobk19g03yidfsgthnz22y9em</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بیولا ریام الین</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63463</id>
    <revision>
      <id>284141</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:04:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12873" xml:space="preserve">بیولا ریام الین (زوکړه: د ۱۸۹۷ زکال د جنوري ۲۶ مه – مړینه: د ۱۹۸۹ زکال د مارچ ۱۷ مه) امریکايي نرسه، ډاکټره او د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال ملکي ډاکټره وه. په ۱۹۲۲ زکال کې د نرسنګ د سند له ترلاسه کولو وروسته هغې د نرسانو د سوپروایزرې او په سالټ لېک ښار کې د LDS روغتون د روزنیز ډیپارټمنټ د مشرې په توګه کار وکړ. نوموړې همدارنګه تر ۱۹۲۸ زکال پورې، هغه مهال چې د سانفرانسیسکو په طبي کالج کې د زده کړو په موخه ولاړه؛ د یوتا ایالت د ادارې لپاره یې د روغتونونو د مفتشې په توګه کار وکړ. هغه مهال چې د سانفرانسیسکو په کالیفورنیا پوهنتون کې یې زده کړې کولې؛ د سانفرانسیسکو د خلیج په سیمه کې یې د نرسې په توګه کار کاوه. په ۱۹۳۲ زکال کې له فراغت وروسته فیلیپین ته ولاړه او هلته یې یو روغتون پرانیست. 

د دویمې نړیوالې جګړې پر مهال هغې په رضاکاره توګه د متحده ایالاتو پوځ ته د غیرنظامي جراحې په توګه خدمت وکړ. نوموړې په باګیو سیمه کې د نږدې ۳۰ سرتېرو څخه د پالنې مسئولیت پر غاړه درلود، په داسې حال کې چې باقي ټول پوځ باتاآن ټاپووزمې ته پر شاتګ کړی و. نوموړې په ۱۹۴۱ زکال کې اسیره شوه او له آزادۍ وړاندې یې په دریو بندخونو کې وخت تېر کړ. متحده ایالاتو ته په بېرته راګرځېدو سره یې د خلیج په سیمه کې خپلو چارو ته مخه کړه او په ۱۹۴۶ زکال کې یې د آزادۍ مډال ترلاسه کړ. په ۱۹۶۰ زکال کې هغه خپل فعالیتونه د یوتا، پروو ته ولېږدول، چېرې چې یې تر ۱۹۶۴ زکال پورې د بریګام د ځوانانو د پوهنتون د نرسنګ د کالج د مشرې په توګه خدمت وکړ. الین په ۱۹۷۹ زکال کې تقاعد وکړ او همدغه کال یې واده وکړ؛ له دغه ځایه یې د اریزونا مسا ته کډه وکړه او هلته په ۱۹۸۹ زکال کې د خپلې مړینې تر مهاله پاتې شوه. 

== لومړنی ژوند او زده کړې ==
بیولا اسټیلي ریام د ۱۸۹۷ زکال د جنوري په ۲۶ مه د ایداهو په دینګل سیمه کې د نورا الین (کورنی نوم یې کروکېټ) او ویلیام ډیوین ریام په کورنۍ کې وزېږېده. هغه د خپل پلار په کرونده کې په خپله لویه کورنۍ او له خپلو خویندو او وروڼو سره را لویه شوه. د هغې وروڼه او خویندې ویلیام ویسلي (۱۸۸۶ زکال)، میچل الین (۱۸۸۸ زکال)، لی امرسون (۱۸۹۰ زکال)، فابیان دواین (۱۸۹۱ زکال)، ایدا نورا (۱۸۹۳ زکال)، جورج داګلاس (۱۸۹۵ زکال) جان رادنی (۱۹۰۰ زکال)، میلټون پارک (۱۹۰۱ زکال) او کنټ ډوروارډ (۱۹۰۳ زکال) و. هغه دولتي ښوونځي ته ولاړه او په ۱۹۱۶ زکال کې له ایداهو اکاډمۍ څخه د تدریس د شرایطو په لرلو فارغه شوه. هغې په ۱۹۱۷ زکال کې په تدریس پیل وکړ، خو په ۱۹۱۸ زکال کې د انفلونزا د وبا له امله اړ شوه څو د ایلینوی د نرسنګ زده کړو په کالج کې نوم ثبت کړي (دغه روزنیز کالج په ۱۹۲۶ زکال کې د شیکاګو پوهنتون د نرسنګ په پوهنځۍ کې ادغام شو او په ۱۹۲۹ زکال کې یې نور شتون نه درلود). هغې په ۱۹۲۲ زکال کې د نرسې په توګه د کار کولو شرایط پوره کړل. {{sfn|U.S. Census|1900|p=14B}}{{sfn|U.S. Census|1920|p=15A}}{{sfn|Schryver|1930|p=163}}{{sfn|''The Daily Herald''|1989|p=6}}{{sfn|Pardoe|1961|p=6}}{{sfn|Academy of Idaho|1919|p=128}}

== چارې ==

=== نرسنګ او لوړې زده کړې (۱۹۲۲-۱۹۳۲ زکال) ===
په ۱۹۲۲ زکال کې له فراغت وروسته ریام د یوتا، سالټ لیک ښار ته کډه شوه، چېرې چې یې تر ۱۹۲۳ زکال پورې په LDS روغتون کې د نرسنګ د څانګې د سوپروایزرې په توګه دنده ترسره کړه. نوموړې وړاندې له دې چې له ۱۹۲۷ زکال څخه تر ۱۹۲۸ زکال پورې د یوتا د ایالتي ادارې له خوا د روغتونونو د برخې مفتشه شي د نرسنګ د روزنیزې څانګې د مشرې او نرسې په توګه یې کار وکړ. ریام چې لیوالتیا یې لرله له ناروغانو څخه د پالنې په برخه کې خپلې وړتیاوې زیاتې کړي، پرېکړه یې وکړه څو بیا زده کړو ته مخه کړي او ډاکټره شي همدا و چې په ۱۹۲۸ زکال کې یې د یوتا له پوهنتون څخه د لیسانس سند ترلاسه کړ. وروسته له هغې د سانفرانسیسکو د کالیفورنیا پوهنتون ته ولاړه او هلته یې د زده کړو پر مهال د خلیج په سیمه کې د نرسې په توګه تر هغه مهاله کار وکړ کله یې په ۱۹۳۲ زکال کې د میډیکل دوکتورا سند ترلاسه کړ. هغې د کار عملي دوره د سانفرانسیسکو د مېرمنو او ماشومانو په روغتون کې بشپړه کړه. {{sfn|Miles|1987|p=97}}{{sfn|''The Daily Herald''|1961|p=8A}}

=== په فلیپین کې ډاکټره ===
له فراغت وروسته ریام فلیپین ته سفر وکړ څو له خپل ورور فابیان او خپلې کورنۍ سره وګوري. هغې په مانیلا کې د یوه خصوصي روغتون د جوړولو سربېره یې له ۱۹۳۴ زکال وروسته د مری جانسټون روغتون د سرطبیبې په توګه خدمت وکړ. په ۱۹۳۷ زکال کې یې له کنټاکي ایالت څخه د متحده ایالاتو په پوځ کې له جګړن هنډرسون ویلکاکس «سام» الین سره واده وکړ. په ۱۹۴۰ زکال کې د هغوی زوی لی وزېږېد. په داسې حال کې چې امکان یې درلود په فلیپین باندې د جاپان د احتمالي برید له امله له فیلپین وویستل شي خو الین غوره وګڼله له خپل مېړه سره پاتې شي. په داسې حال کې چې هغې ته د ۱۹۴۱ زکال په ډسمبر میاشت کې له دندې ترخیص ورکړل شو، خو وړاندې له دې چې کورنۍ یې له دې ځایه ووځي په پرل هاربر برید وشو او سام بېرته فعالې دندې ته وغوښتل شو. {{sfn|''The Daily Herald''|1989|p=6}}{{sfn|Miles|1987|p=97}}{{sfn|Pardoe|1961|p=6}}{{sfn|Miles|1987|p=97}}

د ۱۹۴۱ زکال د ډسمبر په اتمه جاپاني بم غورځونکو الوتکو د فیلپین په باګویو سیمه برید وکړ چېرې چې د الین کورنۍ اوسېده. الین په جګړه کې د ټپیانو څخه د پالنې په موخه د یو موقت روغتون په جوړولو سره پوځ ته د یوې غیرنظامي ډاکټرې او جراحې په توګه خدمت وکړ. هغه مهال چې پاتې ټول پوځ د باتاآن ټاپو ته پر شا تګ وکړ، هغې د ۳۰ ټپي سرتېرو پالنه کوله. له باتاآن جګړې وروسته یې مېړه ونیول شو او اړ شو څو د باتاآن د مړینې مارش ترسره کړي. هغه پرته له دې چې بیا خپله کورنۍ وویني د کاباناتوان په بند کې ومړ. الین هم د ۱۹۴۱ زکال په وروستیو کې ونیول شوه او په پیل کې له خپل زوی سره په جان هی بند کې بندي شوه. هغې د یوې ډاکټرې په توګه د دغه بند په روغتون کې کار کاوه. د ۱۹۴۲ زکال د اپرېل په ۲۰ مه هغوی د یوه بس په واسطه له نورو لویدیځ والو سره د هولمز بند ته انتقال شول، چېرې چې یې دویم زوی هندرسون د د ۱۹۴۲ زکال د جولای په ۴ مه وزېږېد. هغه مهال چې په بند کې وه الین اړ وه څو د وربشو د یو پونډ اوړو لپاره ۷۵ ډالر، د یو پونډ بورې لپاره ۳۰۰ ډالر او د یوې هګۍ لپاره ۲۵ ډالر ورکړي.  {{sfn|Pardoe|1961|p=6}}{{sfn|''The Daily Herald''|1961|p=8A}}{{sfn|''The Daily Herald''|1989|p=6}}{{sfn|Martz|1945|p=9}}{{sfn|''The Daily Herald''|1989|p=6}}{{sfn|Pardoe|1961|p=7}}{{sfn|Miles|1987|pp=53–54}}{{sfn|Miles|1987|p=63}}{{sfn|Martz|1945|p=9}}{{sfn|''The Oakland Tribune''|1946|p=10}}{{sfn|''The Deseret News &amp; Telegram''|1963|p=24B}}{{sfn|Bagamaspad|Hamada-Pawid|Balangoy|1985|pp=291–292}}

الین د تېر په څېر د دغه بند په روغتون کې کار کاوه خو د روغتون له مشر ډاکټر ډانا نانس سره یې ترینګلې اړیکې لرلې. الین په بند کې د حفظ الصحې په موخه او همدارنګه د خوني اسهال او همدارنګه د بند په چرګو کې د ناروغیو د کمښت په موخه فشار راوړ او وړاندیز یې وکړ چې ټول فاضله توکي باید خښ کړای شي. هغې همدارنګه ټینګار درلود چې نوي بندیان باید تر هغه مهاله چې مالومېږي کومه ساري ناروغي لري او که نه له نورو بندیانو جلا وساتل شي. نانس د هغې وړاندیزونه رد کړل او همدارنګه یې اجازه ورنکړه د روغتون کاروکونکي له روغتون بهر و اوسي او یا هم ناروغان په خیمو کې وساتل شي. په بند کې شرایط ناسم و او د کافي خوړو نشتون تر ډېره د خوارځواکۍ لامل ګرځېد. الین ناروغانو ته د هغوی د روغتیايي حالت د ښه کېدو په موخه تخمیر کېدوني توکي ورکول. {{sfn|Pardoe|1961|p=6}}{{sfn|Miles|1987|p=96}}{{sfn|''The Deseret News &amp; Telegram''|1963|p=24B}}{{sfn|''The Deseret News &amp; Telegram''|1963|p=24B}}{{sfn|Miles|1987|p=96}}{{sfn|Pardoe|1961|pp=6–7}}{{sfn|Miles|1987|p=96}}

الین له دې څخه چې ښځو د بند په اداره کوونکې عمومي کمېټه کې د رایو ورکولو حق نه درلود ناهیلې شوه، همدا وه چې د ښځو کمېټه یې جوړه کړه او له عمومي کمېتې یې وغوښتل څو هم نارینه او هم ښځینه د دغه بند په اداره کې وګماري. عمومي کمیټې د بندیانو ترمنځ نظر پوښتنه ترسره کړه، په داسې حال کې چې د الین نظر اکثریت ملاتړ خپل کړ خو عمومي کمیټې یې پایلې په پام کې وه نه نیولې او یوازې د نارینه و د رایو ورکولو سیاست یې وساته. په پایله کې د بند اړوند د الین ټول نظریات ومنل شول خو نوره هغه هلته نه وه څو پایلې یې وویني. په دغه بند کې هغې له ۱۸ میاشتې بندیتوب وروسته د انتقال غوښتنه وکړه او د ۱۹۴۳ زکال په لومړیو کې له خپلو ماشومانو سره د سانتو توماس بند ته یووړل شوه، چېرې چې هلته هم د ډاکټرانو کمښت شتون درلود. {{sfn|Pardoe|1961|p=7}}{{sfn|Miles|1987|p=99}}{{sfn|Miles|1987|p=100}}{{sfn|''The Oakland Tribune''|1945|p=5}}

== مړینه ==
الین د ۱۹۸۹ زکال د مارچ په اولسمه د اریزونا په مسا کې مړه شوه. او وړاندې له دې چې د کالیفورنیا د سان برونو په ګولډن ګېټ ملي هدیره کې خاورو ته وسپارل شي د جنازې مراسم یې د مارچ په ۲۰ مه د اووک هیلز د پروو سیمې د څلورم وارډ په کوچنۍ کلیسا کې ترسره شول. {{sfn|''The Daily Herald''|1989|p=6}}{{sfn|Bateman|Bateman|2001}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>e20xiyplijen1s98248504scvojbkmv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چارلز روسکو ساویج</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63464</id>
    <revision>
      <id>284142</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:06:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13267" xml:space="preserve">چارلز روسکو ساویج (Charles Roscoe Savage؛ زوکړه: د ۱۸۳۲ زکال د اګست ۱۶ مه – مړینه: د ۱۹۰۹ زکال د فبروري ۴ مه) بریتانوي الاصله د مناظرو انځور اخیستونکی و چې تر ډېره پورې یې د امریکا له لویدیځ سیمو څخه د خپلو اخیستل شوو انځورونو له امله شهرت وموند. ساویج په ځوانۍ کې؛ هغه مهال چې په بریتانیا کې یې ژوند کاوه د دوی پر باور د آخر الزمان عیسي مسیح کلیسا له پیروانو څخه شو (هغه عیسویان چې ځانتونه د عیسی اصلی پیروان بولي). هغه په سوئیس کې په یو ماموریت کې ونډه واخیسته او بیا متحده ایالاتو ته کډه شو. په امریکا کې یې له انځور اخیستنې سره لېوالتیا پیدا کړه او په ختیځ کې یې د پلور په موخه د مناظرو څخه په انځور اخیستنې پیل وکړ. هغه له خپلې کورنۍ سره سالټ لېک ښار ته کډه وکړه او د خپلو اثارو پاره یې د آرټ بازار په نوم پلورنځای جوړ کړ چېرې هغه خپل ګڼ شمېر انځورونه وپلورل. ساویج تر ډېره پورې خپلې د انځور اخیستنې هڅې د کورنیو، مناظرو او مستندو پېښو څخه په انځور اخیستنې متمرکزې کړې. نوموړي په ۱۸۶۹ زکال کې د خپلو هغو انځورونو له امله چې د یوتا په پرومونټوري کې د لویو وچو ترمنځ د لومړنۍ ریل پټلۍ له نښلېدو څخه یې اخیستي و، شهرت وموند. {{sfn|Birth Certificate|1909}}

== لومړنی ژوند ==
د ۱۸۶۰ زکال په پسرلي کې، ساویج له براون شرکت سره د یوتا په قلمرو کې د کارکولو له امله له خپلې کورنۍ سره سالټ لېک ښار ته کډه وکړه. نوموړي یوتا ته د لارې په اوږدو کې له مورمونونانو څخه انځورونه واخیستل خو له هغو انځورونو څخه یو یې هم نه دی پاتې شوی. په ۱۸۶۱ زکال کې نوموړي د یوتا له لومړني داګرئوټایپ انځور اخیستونکي مارسنان کېنون سره په شراکت د انځور اخیستنې سټوډیو جوړه کړه. یو کال وروسته له هغې چې کېنون د یوتا سوېل ته کډه وکړه له هنرمند جورج ام. اوټینګر سره همکار شو. او ټینګر او ساویج د ډیزرټ په نامه د هنرونو د اکاډمۍ په جوړولو لاس پورې کړ چې دغه اکاډمي ډېر ژر په ډیزرټ پوهنتون واوښته. اوټینګر د سالټ لېک د تیاتر لپاره یو شمېر نقاشۍ وکړې او همدارنګه یې په سیمه کې د ودانیو او مناظرو انځورونه واخیستل. ساویج چې لا تر دې وخته پورې د مناظرو انځور اخیستونکی و؛ شهرت یې وموند او د یوتا مخکښو کسانو ترې وغوښتل انځورونه یې واخلي. نوموړی همدارنګه د 20th ward ډلې فعاله غړی و چې د مورمونونانو په نوحه سرایانو کې یې مرسیې ویلې، له ناوو لژیون سره مل شو او همدارنګه یې په سیمه ئیز ادبي بنسټ کې د بېلابېلو موضوعاتو اړوند ویناوې کولې. ساویج خپلې سوداګرۍ ته د ودې ورکولو په موخه په سیمه ئیزو اخبارونو کې تبلیغ کاوه. هغه د کلونو په اوږدو کې له ماشومانو څخه د اخیستل شوو انځورونو څو ټولګې جوړې کړې چې تر ډېره به ماشوم لرونکو کورنیو د هغو نسخې پېرلې. هغه د خپلو انځورونو د کاپي رایټ حق ساتلو په موخه د خپلو انځورنو نګټیو فلمونه ساتل چې دغې چارې ورسره مرسته کوله له هغو څخه د ګټنې په برخه کې ډېر واک ولري. {{sfn|Richards|1995|p=9}}{{sfn|Richards|1995|p=8}}{{sfn|Richards|1995|p=7}}{{sfn|Richards|1995|p=5}}

چارلز ډبلیو. کارتر هم د اوټینګر او ساویج د انځور اخیستنې له سټوډیو سره وروسته له هغه مل شو چې کارتر د ۱۸۶۴ زکال د نومبر میاشتې پر مهال سالټ لېک ښار ته ورسېد. کارتر په ۱۸۶۷ زکال کې له جي. بي. سیلویس سره په ګډه خپله د انځور اخیستنې سټوډیو جوړ کړه. کارتر تر ډېره پورې د نورو انځور اخیستونکو اثار چاپول او پلورل به یې. له دې امله چې ومومو د دغه مهال انځورونه د کارتر یا ساویج له خوا اخیستل شوي ستونزمنه چاره ده له همدې امله د دغو انځورونو اعتبار دواړو ته ورکول کېږي. هغه مهال چې په ۱۸۶۸ زکال کې اندرو جي. راسل د پاسپیک ټولنې د اوسپنې پټلۍ د جوړولو په مستندسازۍ بوخت و، له ساویج سره یې ولیدل او له هغه سره ملګری شو. دغو دواړو انځورګرانو به له یوبل سره د څو دقیقو په توپیر د یو ډول صحنو انځورونه اخیستل. {{sfn|Richards|1995|p=11}}{{sfn|Richards|1995|p=13}}{{sfn|Richards|1995|pp=17-20}}{{sfn|Rowley|1990|p=7}}

== د اوسپنې پټلۍ لومړنۍ چارې او نیویارک ته سفر ==
په ۱۸۶۶ زکال کې د پاسفیک ټولنې او د لویدیځ ډېنور او ریوګرانډ د اوسپنې پټلیو شرکتونو د لوی لویدیځ د مناظرو (Views of the Great West) په نامه د هغه د انځورونو سټیروسکوپیک ټولګې وپېرلې. دغه شرکتونو ورته اجازه ورکړه چې هر چېرې چې غواړي کولای شي په وړیا توګه د دغو شرکتونو له ریل ګاډو څخه کار واخلي. همدغه کال نوموړی په متحده ایالاتو کې د انځور اخیستنې مخکښې سټوډیو ته ولاړ څو هم خپل مهارتونه زیات کړي او هم یو شمېر انځورونه خپاره کړي. په سانفرانسېسکو کې یې له کارلټون واټکینز سره ولیدل، هغه ورته د لویو اثارو د تولید په موخه خپله طریقه چې په اوبو کې یې د نګټیو فلمونو په اېښودلو ترسره کوله تشرېح کړه. ساویج بیا وروسته څرګنده کړه چې د واټکینز طریقه ستونزمنه وه خو له هغو څخه د لاسته راوړونکو نتایجو اړوند یې بخیلي راتله. نوموړي نیویارک ته بېړۍ کې سفر وکړ، چېرې چې هلته د انځورو اخیستنو په برخه کې د زده کړو او تخنیک پرمختګ هغه ته الهام وروبخښه. هغه مهال چې په نیویارک ښار کې و، له ساموئل آر.ولز سره یې هوکړه وکړه چې هغه به په خپله سټوډیو کې دده انځورونه او ساویج به یې په بدل کې په اوتا کې د هغه د انځورونه پلوري. ساویج همدارنګه له نورو خپرونکو سره هم ورته هوکړې وکړې. وروسته له هغه چې ساویج ځانته یوه توره خونه لرونکی سپارښتی موټر جوړ کړ او ورسره یې له E. and H.T. Anthony Co څخه د ۳۴۰۰ ډالرو په ارزښت د انځور اخیستنې وسایل وپېرل له یو شمېر مورمون کډوالو سره سالټ لېک ښار ته رواګرځېد. هغه مهال چې موټر یې له پلټ نومي سیند څخه تېرېده، چپه شو او ګڼ شمېر نوي وسایل یې چې پېرلي و له منځه ولاړل. ساویج د خپلو پورونو یوه اندازه د نهو کلونو په ترڅ کې بېرته ورکړه، خو هغه وخت چې له اقتصادي ماتې سره په مخ کېدو شو د پورونو ورکول یې ودرول. پور ورکوونکي شرکت له هغه څخه شکایت وکړ او له یوې اوږدې قانوني مبارزې وروسته هغه خپل پورونه په ۱۸۸۳ زکال کې خلاص کړل. {{sfn|Richards|1995|pp=45; 47}}{{sfn|Richards|1995|pp=35–40}}{{sfn|Richards|1995|p=42}}{{sfn|Richards|1995|pp=33; 35}}{{sfn|Rowley|1990|p=8}}

ساویج په ۱۸۶۹ زکال کې د یوتا په پرومونټوري ښار کې د جوړې شوې پرومونټوري (Promontory) غونډې پر مهال د پاسفیک ټولنې او مرکزي پاسفیک د اوسپنې پټلیو د نښلولو له مراسمو انځورونه واخیستل. د دغو انځورونه ټولګه د هغه تر ټولو مشهور اثر ګڼل کېږي. د ساویج په نورو مشهورو انځورنو کې د لویې حوضې له قبایلو په ځانګړې توګه د پایوت او شوشون قبایلو انځورونه شاملېږي. نوموړي د لویدیځ له پام وړ سیمو له دې ډلې د یلوسټون له ملي پارک، ژیون ملي پارک او همدارنګه د یوتا د ښارونو له جوړېدو څخه مستند کوونکي انځورونه واخیستل. بریتانوي الاصله هنرمند آلفرد لامبورن تر ډېره پورې هغه صحنې نقاشي کولې چې ساویج ترې انځورونه اخیستي و. ساویج همدارنګه د شمالي امریکا لویدیځو برخو ته ګڼ شمېر سفرونه وکړل او د کاناډا، مکسیکو او سربېره پر دې په منځني لویدیځ کې له آرام سمندر څخه تر نبراسکا پورې سیمو څخه یې انځورونه واخیستل. د ساویج له خوا ارشیف شوي ډېری انځورونه چې د انځور اخیستنې د لومړنیو لارو چارو څخه په کار اخیستو اخیستل شوي و؛ په ۱۸۸۳ زکال کې د هغه په سټوډیو کې د اورلګېدنې له امله له منځه ولاړل. {{sfn|Crocker Art Museum Store}}{{sfn|Rowley|1990}}

د ساویج ډېری انځورونه په هارپر اونیزه کې وروسته له هغه خپاره شول چې نوموړي متحده ایالاتو ته د سفر پر مهال خپل یو شمېر انځورونه د دغې اونیزې په دفاترو کې پرېښودل. له دغې اونېزې سره د ساویج همکارۍ تر ۱۸۷۰ زکال پورې دوام وکړ، هغه مهال چې نوموړي Leslie's Illustrated  ته د انځورونو په لېږلو پیل وکړ.{{sfn|Richards|1995|p=43}}{{sfn|Richards|1995|p=88}}

== کورنۍ ==
د ساویج یوې لور، لواسین آنت ساویج، له جي. روبن کلارک سره واده وکړ چې وروسته یې د LDS کلیسا د لومړني مشرتابه پلاوي غړیتوب ترلاسه کړ. {{sfn|Richards|1995|p=101}}

== میراث ==
ساویج تر ډېره پورې د اوسپنې پټلۍ د انځور اخیستونکي په توګه پېژندل کېږي. د هغه انځورونه د لرغوني لویدیځ له لومړنیو پړاونو څخه د صنعتي دورې تر پیلېدو پورې د پنځوسو کلونو د بدلونونو انځورونه رانغاړي. د هغه له مړینې وروسته جان. پي میکین لیکلي چې «ساویج په یوتا کې د ټولو په زړونو کې ځای لرونکی بزګر شاهزاده و». د هغه زامنو رالف، روسکو او جورج د خپل پلار له مړینې وروسته د آرټ بازار اداره کولو ته دوام ورکړ. رالف ساویج د LDS کلیسا له خوا وګمارل شول چې د سالټ لېک سیټي د معبد له داخلي فضا څخه انځورونه واخلي؛ چې بیا یې دغه انځورونه په The House of the Lord کې خپاره شول. آرټ بازار د ساویج له مړینې یوازې څو کاله وروسته اور واخیست؛ او یوه برخه وسوزېده خو اصلي ودانۍ یې جوړه پاتې شوه. له دې سره د ساویج د ژوند د وروستیو ۲۵ کلونو نګیټیو فلمونه په کې وسوزېدل. د ساویج کورنۍ بیاځلي ارټ بازار پرانیست خو داځل یې د انځورونو پر ځای تر ډېره نوي وسایل او د انځورونو لپاره چوکاټونه په کې پلورل. آرټ بازار د ۱۹۲۶ زکال د ډسمبر په ۳۱ مه په بشپړ ډول وتړل شو. {{sfn|Richards|1995|p=101}}{{sfn|Richards|1995|p=103-108}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>5wepctps8lz2ejjc7dkt16kou0ygtid</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کریسټوفر آر. ډبلیو. نوینسون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63465</id>
    <revision>
      <id>284143</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:08:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13936" xml:space="preserve">کریسټوفر ریچارډ وین نوینسون (زوکړه: د ۱۸۸۹ زکال د اګست ۱۳ مه – مړینه: د ۱۹۴۶ زکال د اکتوبر ۷ مه) انګلیسي مخکښ نقاش، حکاک او لیتوګرافر و چې د لومړۍ نړیوالې جګړې د مهال له مشهورو هنرمندانو څخه و. هغه تر ډېره پورې د خپل نوم په لومړیو ټکو سي. آر. ډبلیو پېژندل کېږي او په ریچارډ هم مشهور و. 

نوینسون د سلېډ په نامه د هنرونو په ښوونځي کې د هنري تونکس تر نظر لاندې د سټنلي سپنسر او مارک ګرترلر ترڅنګ زده کړې وکړې. هغه مهال چې نوینسون سلېډ پرېښود د ایټالوي راتلونکو پالونکو د مشر او راډیکال لیکوال او هنرمند وینډهام لوئیس سره چې د شورشی هنرونو لنډ مهالی مرکز یې جوړ کړی و؛ ملګری شو. له دې سره نوینسون له لوئیس او نورو «شورشي» هنرمندانو سره هغه وخت اختلاف پیدا کړ چې نوینسون د راتلونکي پالونکي خوځښت په اډانه کې د دغې ډلې نوم ور زیات کړ. لوئیس له ځنډ پرته د دوران پالنې د ډلې بنسټ کېښود؛ د معاصرو هنرونو د هنرمندانو او لیکوالانو هغه ډله چې نوینسون یې ترې ویوست.

د لومړۍ نړیوالې جګړې په پیل کې نوینسون د ملګرو د امبولانس له ډلګۍ (Friends' Ambulance Unit) سره مل شو خو په خپل کار کې د فرانسوي او بریتانوي ټپي سرتېرو پالنې سخت خواشینی کړ. هغه د لنډ مهال لپاره وړاندې له دې چې ناروغي یې اړ کړي بریتانیا ته راوګرځي د امبولانس د داوطلبه چلوونکي په توګه یې خدمت وکړ. له دې وروسته نوینسون په کور/هېواد دننه د سلطنتي ځواک په طبي برخه کې د کارکولو داوطلب شو. نوموړي له خپلو دغو تجاربو څخه د خپلو پیاوړو نقاشیو لپاره د موضوعاتو په توګه ګټنه وکړه چې په کې یې د راتلونکې پالنې له ماشیني ظرافت او په کلکه توګه د کوبېزم له اغېزو څخه په کې کار واخیست. د هغه همکار هنرمند والټر سیکرټ هماغه مهال ولیکل چې د نوینسون La Mitrailleuse نقاشي به «په ډېر احتمال سره د جګړې په تاریخ کې د جګړې اړوند د معتبرې او تر ټولې متمرکزې نقاشۍ په توګه پاتې شي». په ۱۹۱۷ زکال کې نوینسون د جګړې د رسمي هنرمند په توګه وټاکل شو، خو هغه معاصر سبکونه د معاصرې جګړې د وحشت د توصیف په موخه کافي نه بلل او په مخ پر زیاتېدوني ډول یې د واقعیت پالونکې لارې څخه په کار اخیستو نقاشي کوله. د لومړۍ نړیوالې جګړې اړوند د هغه راتلونکې نقاشۍ چې له لویدیځې جبهې څخه د هغه د لنډو کتنو پر بنسټ وې د هغه د هغو پخوانیو آثارو اغېز یې نه درلود چې نوموړی یې په انګلستان کې په یو دنده لرونکي مشهور ځوان هنرمند واړوه. &lt;ref name=&quot;WW1Art&quot;&gt;{{cite book|publisher=Imperial War Museum|year=2008|title=Art from the First World War|isbn=978-1-904897-98-9}}&lt;/ref&gt;

د جګړې له پای ډېر لږ ووسته نوینسون متحده ایالاتو ته سفر وکړ او هلته یې د نیویارک څو پیاوړي انځورونه وکښل. له دې سره د هغه د ستړي شخصیت او خوی په خوا کې د ده باټو وهلو او د جګړې په ډګر کې د تجربو اړوند اغراق لرونکو ادعاوو په متحده ایالاتو او بریتانیا کې د هغه پر وړاندې ډېر مخالفین را پیدا کړل. په ۱۹۲۰ زکال کې منتقد چارلس لوئیز هند د هغه په اړه ولیکل: «دا هغه څه دي چې لامل وګرځېدل په ۳۱ کلنۍ کې نوموړی د بریتانیا په یو بحث پارونکي، بریالي، هیله من کوونکي، ستایل شوي او تر ټولو منفور هنرمند واوړي». له دې سره له جګړې وروسته د هغه چارو له دغو چارو سره کوم توپیر نه درلود. د نوینسون د خاطراتو کتاب Paint and Prejudice په داسې حال کې چې جذب کوونکی او رنګارنګ دی، خو په ځینو برخو کې ناسم، جوړ نه راتلونکی او ګمراه کوونکی دی. &lt;ref name=&quot;Gough&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Gough|publisher=Sansom and Company|year=2010|title=A Terrible Beauty: British Artists in the First World War|isbn=978-1-906593-00-1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;DBHcrisis&quot;&gt;{{cite book|author=[[David Boyd Haycock]]|publisher=Old Street Publishing (London)|year=2009|title=A Crisis of Brilliance: Five Young British Artists and the Great War|isbn=978-1-905847-84-6}}&lt;/ref&gt;

== بیوګرافي ==

=== لومړنی ژوند ===
ریچارډ نوینسون د لندن په همپسټید سیمه کې وزېږېد؛ نوموړی د جګړې د خبریال او اخبار لیکونکي هنري نوینسون او د رایو ورکولو د حق غوښتونکې او لیکوالې مارګاریټ نوینسون د دوه ماشومانو څخه د دوی یوازنی زوی و. نوینسون په شروزبري او اپینهګام کې چې ورڅخه کرکه یې لرله لومړنۍ زده کړې وکړې؛ له دې وروسته هغه د نورو زده کړو په موخه د سنټ جان ووډ د هنرونو ښوونځي ته ولاړ. نوموړي هلته د اګوستوس جان د اثارو له لیدنې څخه الهام واخیست او پرېکړه یې وکړه د سلېډ د هنرونو ښوونځي ته ولاړ شي چې د لندن د یونیورسټي کالج څانګه وه. په دغه ځای کې د نوموړي د هم دوره و په ډله کې مارک ګرتلر، سټنلی سپنسر، پل نش، ماکسول ګورډون لایټ فوټ، آدریان آلینسون او دورا کارینګټون شاملېدل. ګرتلر د یو څه مودې لپاره د هغه تر ټولې نږدې ملګری او پر ده اغېز کوونکی چې د لنډې مودې لپاره یې یوه ډله هم جوړه کړه چې د نیو پریمیټیوانو (Neo-Primitives) په نوم پېژندل کېده او په کلکه سره د رنسانس د لومړیو هنرونو تر اغېز لاندې وه. ګرتلر او نوینسون هغه مهال له یو بل سره اختلاف پیدا کړه چې دواړه په کارینګټون مین شول. هغه مهال چې په سلېډ کې و، نوینسون ته د رسامۍ ښوونکي یې هنري تونکس لارښوونه وکړه څو د هنرمندۍ له خیال څخه لاس واخلي. دغه چاره د ټول عمر لپاره د دوی دواړو ترمنځ د مخالفت لامل وګرځېده او نوینسون تل پر هغه باندې د عقدې او هغه آزار له مخې چې یې لیدلی و؛ دا تور پورې کاوه چې هغه د ده پر ضد د خیالي توطئو جوړولو په لټه کې و. &lt;ref name=&quot;Harries2&quot;&gt;{{cite book|author=Merion Harries &amp; Susie Harries|publisher=Michael Joseph, The Imperial War Museum &amp; the Tate Gallery|year=1983|title=The War Artists, British Official War Art of the Twentieth Century|isbn=0-7181-2314-X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ODNBhenry&quot;&gt;{{cite ODNB|author=[[H. N. Brailsford]], revised by Sinead Agnew|url=http://www.oxforddnb.com/view/article/35206|title=Henry Woodd Nevinson|date=October 2009|doi=10.1093/ref:odnb/35206}}&lt;/ref&gt;

د سلېډ له خوشي کولو وروسته نوینسون د ۱۹۱۲ او ۱۹۱۳ زکلونو پر مهال د پاریس په جولیان اکاډمۍ کې زده کړې وکړې او همدارنګه یې د راس په کړۍ کې هم ونډه اخیسته. په پاریس کې یې له ولادمیر لینین سره ولیدل او له پابلو پیکاسو سره بلد شو؛ هلته یې له آمادئو مودیلیاني سره مشترکه سټوډیو جوړه کړه او له کوبېزم سره بلد شو؛ له دې سربېره یې له ایټالوي راتلونکي پالونکو مارینټي او جینو سوریني سره ولیدل. لندن ته په راګرځېدو سره د راډیکال لیکوال او هنرمند وینډهام لوئیس ملګری شو. هغه مهال چې وینډهام لوئیس له ادوارډ وادسورث او ازرا پونډ سره د «شورشي» هنر مرکز جوړ کړ چې ډېر لږ دوام یې وکړ او نوینسون هم ورسره یوځای شو. نوموړی د ۱۹۱۴ زکال په مارچ میاشت کې د لندن ډلې یو له بنسټ اېښودونکو څخه و. د ۱۹۱۴ زکال په جون میاشت کې څو بریتانوي اخبارونو د مارینټي سره په خوا کې د انګلیسي راتلونکې پالنې مانیفیسټ د حیاتي انګلیسي هنر تر نامه لاندې خپور کړ. انګلیسي حیاتي هنر د «ډېرې کثیفې» په توګه د لندن د هنرونو صحنه وغندله او راتلونکې پالنه یې د معاصرې ماشینې دورې یوازنۍ څرګندونکې وبلله او خپل رول یې د بریتانیا د هنرو د مخکښ په توګه اعلان کړ. لوئیس له نوینسون څخه په دې خواشینی شو چې هغه د راتلونکې پالنې په مانیفیسټ کې د شورشي هنرونو د مرکز نوم په داسې حال کې یاد کړی و چې نه یې له ده او نه هم د دغې ډلې له کوم بل غړي څخه په دې اړوند پوښتي و. لوئیس له ځنډ پرته دوران پالونکې ډله یا د معاصرو هنرونو د پالونکو هنرمندانو او لیکوالانو ډله جوړه او د نوینسون نوم یې له هغو لرې کړ، په داسې حال کې چې د دغې ډلې په مجله یې د چاودنې (BLAST) نوم کېښود.&lt;ref name=&quot;GovArt2&quot;&gt;{{cite web |author=Government Art Collection |title=CRW Nevinson in London |url=http://www.gac.culture.gov.uk/nevinson.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006182117/http://www.gac.culture.gov.uk/nevinson.html |archive-date=6 October 2014 |access-date=17 September 2014 |work=Government Art Collection}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ODArt&quot;&gt;{{cite book|author=Ian Chilvers|publisher=Oxford University Press|year=2004|title=The Oxford Dictionary of Art|isbn=0-19-860476-9}}&lt;/ref&gt;

=== لومړۍ نړیواله جګړه ===

==== طبي چارې ====
د لومړۍ نړیوالې جګړې په پیلېدو سره نوینسون د ملګرو د امبولانس له ډلګۍ سره چې پلار یې د هغو په جوړېدو کې مالي مرسته کړې وه مل شو. د ۱۹۱۴ زکال د نومبر له ۱۳ مې نېټې وروسته نوینسون ۹ اونۍ په فرانسه کې له دغې ډلګۍ او د بریتانیا د سرې میاشتې له ټولنې سره تېر کړل او له دې سره یې تر ډېره پورې د ډانکرک د ریل په تم ځای کې چې په شامبلز مشهور و؛ د نه استفاده کېدونو توکو په یوه ګدام کې کار وکړ. شامبلز د نږدې ۳۰۰۰ هغو فرانسوي سرتېرو د ساتنې ځای و چې شدید ټپي شوي و او د جګړې له میدان څخه له ویستو وروسته پرېښول شوي و. دوی د اونیو لپاره دلته وږي پاتې و او د مړو په خوا کې په چټل چاپېریال کې پراته و. نوینسون له خپل پلار او نورو داوطلبانو سره په ګډه د ټپیانو د ټپونو په پانسمان کولو، د ځای په پاکولو او همدارنګه د هغو په عفونت ضد کولو کار پیل کړ څو هغه د استوګنې وړ وګرځوي. نوینسون وروسته له دغه ځایه خپلې تجربې په دوه نقاشیو The Doctor او La Patrie کې انځور کړې. هغه مهال چې فرانسوي چارواکو د وضعیت کنټرول ته مخه کړه نوینسون یې د امبولانس د چلونکي په توګه وګماره. &lt;ref name=&quot;TThacker2&quot;&gt;{{cite book|author=Toby Thacker|publisher=Bloomsbury Publishing|year=2014|title=British Culture and the First World War: Experience, Representation and Memory|isbn=978-1-4411-3058-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Petre&quot;&gt;{{cite journal|author=Charles E. Doherty|jstor=777256|title=Nevinson's Elegy:''Paths of Glory''|year=1992|journal=Art Journal|volume=51|issue=1|pages=64–71|doi=10.1080/00043249.1992.10791554}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Violence&quot;&gt;{{cite book|author=Michael J.K. Walsh|publisher=Yale University Press|year=2002|title=CRW Nevinson: This Cult of Violence|isbn=0-300-09507-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;BMAG&quot;&gt;{{cite web |title=Oil Painting - LaPatrie |url=http://www.bmagic.org.uk/objects/1988P104 |access-date=8 February 2017 |work=Birmingham Museums and Art Gallery}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Gough2&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Gough|publisher=Sansom and Company|year=2010|title=A Terrible Beauty: British Artists in the First World War|isbn=978-1-906593-00-1}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>hb7dowwvc7ss8ihho19vpkwpeuvyjm0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عثماني سترواکۍ اساسي قانون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63466</id>
    <revision>
      <id>284144</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:14:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16500" xml:space="preserve">د عثماني سترواکۍ اساسي قانون، کوم چې د ۱۸۷۶ز کال د اساسي قانون په نوم هم پېژندل کېږي، د عثماني سترواکۍ لومړی اساسي قانون و. دا قانون د سلطان عبدالحميد دويم د واکمنۍ پر مهال (۱۸۷۶-۱۹۰۹)، د ځوانو عثمانيانو د غړيو، په ځانګړي ډول د مدحت پاشا له خوا ليکل شوی و، دا اساسي قانون له ۱۸۷۶ څخه تر ۱۸۷۸ز کال په موده کې نافذ شوی و، دا هغه پړاو و چې د اساسي قانون د لومړۍ دورې په نوم پېژندل کېږي، همدا راز د ۱۹۰۸ څخه تر ۱۹۲۲ پورې نافذ و، کوم پړاو چې د اساسي قانون دويمه دوره پېژندل کېږي. د مارچ د يو دېرشمې په پېښه کې د عبدالحميد له سياسي زوال څخه وروسته، اساسي قانون تعديل کړای شو، څو له سلطان او منتخب سنا مجلس څخه زيات واکونه منل شوي منتخب ښکته مجلس ته ولېږدوي: کوم چې د استازو د خونې په نوم پېژندل کېدو. &lt;ref&gt;For a modern English translation of the constitution and related laws, see Tilmann J. Röder, The Separation of Powers: Historical and Comparative Perspectives, in: Grote/Röder, Constitutionalism in Islamic Countries (Oxford University Press 2011).&lt;/ref&gt;

په اروپا کې د خپلو زده کړو پر مهال، د نوي عثماني اشرافو ځينې غړيو دا پايله تر لاسه کړه چې د اروپا د بريا راز نه يواځې په تخنيکي برياليتونو کې ايښی، بلکې په سياسي سازمانونو کې هم پټ دی. سربېره پر دې، د سمونونو پروسې خپله د اشرافو يوه کوچنۍ طبقه په دې باور تر اغېز لاندې راوستې وه چې د اساسي قانون حکومت به پر مطلق العنانې واکمنۍ د خوښې وړ څارنه وي او دوی ته به په تګلارو کې د خپل اغېز ښکاره کولو لپاره يوه ښه موکه په لاس ورکړي. د سلطان عبدالعزيز له ګډوډۍ ډکه واکمني په ۱۸۷۶ز کال کې د هغه په عزل پای ته ورسېده او يو څو ستونزمنو مياشتو څخه وروسته د يو عثماني اساسي قانون اعلان ته لاره هواره شوه چې نوي سلطان عبدالحميد دویم يې د ساتلو ژمنه وکړه.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Cleveland|first=William|title=A History of the Modern Middle East|year=2013|publisher=Westview Press|location=Boulder, Colorado|isbn=0813340489|page=[https://archive.org/details/historyofmodernm00will/page/79 79]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofmodernm00will/page/79}}&lt;/ref&gt;

== شاليد ==
عثماني اساسي قانون په ۱۸۳۹ز کال کې د تنظيميت په پړاو کې د ګڼو سمونونو له نفاذ وروسته وړاندې شو. د تنظيميت د پړاو موخه دا وه چې د لوېديځ پالنې په سرپرستۍ کې د عثماني سترواکۍ اصلاح وکړي. د سمونونو په سياق او سباق کې، د عثماني سترواکۍ هغو ارمينيايانو چې په لوېديځ کې يې زده کړې کړې وې په ۱۸۶۳ز کال کې د ارمينيايي اساسي قانون مسوده جوړه کړه. د ۱۸۷۶ز کال عثماني اساسي قانون نېغ په نېغه د ارمينيايي ملي اساسي قانون او د دې قانون د ليکوالانو تر اغېز لاندې و. د ۱۸۷۶ز کال عثماني اساسي قانون خپله عثماني ارمينيايي کرکور اوډيان چمتو کړی و چې په لوېديځ کې يې زده کړې تر لاسه کړې وې، څوک چې د مدحت پاشا سلاکار و.&lt;ref&gt;Cleveland, William L &amp; Martin Bunton, A History of the Modern Middle East: 4th Edition, Westview Press: 2009, p. 82.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Joseph&quot;&gt;{{cite book|last=Joseph|first=John|title=Muslim-christian relations &amp; inter-christian rivalries in the middle east : the case of the jacobites.|year=1983|publisher=Suny Press|location=[S.l.]|isbn=9780873956000|url=https://books.google.com/books?id=lKaL3_dfFJAC&amp;dq|access-date=21 January 2013|page=81}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Davison&quot;&gt;{{cite book|last=H. Davison|first=Roderic|title=Reform in the Ottoman Empire, 1856-1876|year=1973|publisher=Gordian Press|url=https://books.google.com/books?id=PeNpAAAAMAAJ&amp;q|edition=2, reprint|access-date=21 January 2013|page=134|quote=But it can be shown that Midhat Pasa, the principal author of the 1876 constitution, was directly influenced by the Armenians.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|title=United States Congressional serial set, Issue 7671|year=1920|publisher=United States Senate: 66th Congress. 2nd session.|url=https://books.google.com/books?id=vK43AQAAIAAJ|edition=Volume|access-date=21 January 2013|page=6|quote=In 1876 a constitution for Turkey was drawn up by the Armenian Krikor Odian, secretary to Midhat Pasha the reformer, and was proclaimed and almost immediately revoked by Sultan Abdul Hamid}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Bertrand Bereilles, La Diplomatie turco-phanarote. Introduction till Rapport secret de Karatheodory Pacha sur le Congrès de Berlin, Paris, 1919, p. 25. Quote translated from French: &quot;The majority of the government officials in the Ottoman Empire selected a Greek or an Armenian as their advisor in reform.&quot; The author mentions two names amongst these &quot;advisors&quot;, Dr. Serop Vitchenian, who was the adviser to Fuad Pasha, and Grigor Odian, deputy to Midhat Pasha, who is the author of the Ottoman constitution of 1876.&lt;/ref&gt;

په سترواکۍ کې د سمونونو هڅې له پخوا څخه روانې وې. د سلطان سليم درېیم په واکمنۍ کې، د حقيقي سمون يو ليد موجود و. سليم په جګړه کې په غېزناکې طريقې سره عمل کولو سره د پوځ د ناکامۍ د لرې کولو هڅه کړې وه؛ ان تر دې چې د جګړې بنسټيز موضوعات نه و موجود او پوځي مشران د قوماندې د وړتيا له کمښت سره مخ وو. بالاخره د هغه د هڅو په پايله کې نوموړی د انکشاريانو له خوا ووژل شو. دې کار ژر د سلطان په توګه د محمود دويم واک تر لاسه کولو ته لاره هواره کړه. محمود د لومړي حقيقي عثماني سمونپال په توګه بلل کېدای شي، ځکه چې هغه د انکشاريانو په وړاندې پرېکنده دريځ خپل کړ، په دې ډول چې هغوی يې د يوې نېکمرغه پېښې په وړاندې د يو خنډ په توګه له منځه و ايستل.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Devereux|first=Robert|title=The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament|year=1963|publisher=The Johns Hopkins Press|location=Baltimore|page=22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Devereux, Robert 1963, p. 22&quot;&gt;Devereux, Robert, The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1963, Print, p. 22&lt;/ref&gt;

له همدې امله دا پړاو د تنظيميت د پړاو په نوم پېژندل کېږي، کوم چې له ۱۸۳۹ څخه تر ۱۸۷۶ز کال پورې روان و. دا پړاو په دې ډول تعريف شوې چې هڅه شوې ځواک له سلطان څخه (ان تر دې دا هڅه کول چې د هغه هڅې له منځه لرې کړي) نوي جوړ شوي حکومت ته ولېږدوي چې مشري يې پارلمان کوله. دا د لوړې دروازې (الباب العالي) ارادې وې، په کوم کې چې نوی جوړ شوی حکومت شامل و. د تنظيميت د پړاو موخه سمون و، خو بنسټيزه موخه يې دا وه چې له سلطان څخه واکونه باب عالي ته ولېږدوي. د تنظيميت د پړاو لومړی نه تشریح کېدونکی کار هغه و، کله چې سلطان عبدالمجد لومړي د ګلهاني فرمان صادر کړ. دې سند يا بيان دا اصول واضح کړل چې ازاد خيالو سياستوالو غوښتل چې رېښتينی حقيقت وګرځي. د تنظيميت سياتوالو غوښتل چې په بشپړ ډول د سترواکۍ د ويجاړيدو مخه ونيسي.&lt;ref name=&quot;Devereux, Robert 1963, p. 21&quot;&gt;Devereux, Robert, The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1963, Print, p. 21&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Devereux, Robert, The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1963, Print, p. 25&lt;/ref&gt;

په دې وخت کې تنظیميت درې جلا جلا سلاطين درلودل: عبدالمجيد اول (۱۸۳۹-۱۸۶۱)، عبدالعزيز اول (۱۸۶۱-۱۸۷۶) او مراد پنځم (چا چې په ۱۸۷۶ز کال کې يواځې درې مياشتې واکمني وکړه). د تنظيميت پړاو په اوږدو کې، په اروپا کې د عثماني سترواکۍ څخه زيات درناوی لرونکی شخص مدحت پاشا و. مدحت د يوې داسې سترواکۍ خوب ليدلی و، په کومه کې چې به نه مسلمان وي او نه غېر مسلمان يواځې عثمانيان به پکې وي. دا ډول نظريه د ځوانو عثمانيانو او د اتحاد او پرمختګ لپاره کميټې په څېر ډلو جوړېدو لامل وګرځېده (کوم چې په عثماني اتحادي ټولنه کې مدغم شول). دې خوځښتونو هڅه وکړه چې نه يواځې د فرمانونو او ژمنو له لارې، بلکې د ثابتو اقداماتو له لارې حقيقي سمونونه راوړي. ان له هغې وروسته چې عبدالحميد دويم اساسي قانون معطل کړ، بیا هم په سالنامه يا هغو کلنيزو کتابونو کې چاپېدو چې عثماني حکومت جوړ کړي وو.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Findley|first=Carter V.|title=Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire The Sublime Porte 1789 - 1922|url=https://archive.org/details/bureaucraticrefo00find|url-access=limited|year=1980|publisher=Princeton University Press|location=Princeton, New Jersey|page=[https://archive.org/details/bureaucraticrefo00find/page/n93 152]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Devereux, Robert 1963, p. 30&quot;&gt;Devereux, Robert, The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1963, Print, p. 30&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;StraussConstp32&quot;&gt;Strauss, &quot;A Constitution for a Multilingual Empire,&quot; p. 32 (PDF p. 34/338).&lt;/ref&gt;

د «د يوې ګڼ ژبې سترواکۍ لپاره اساسي قانون: د لږکيو په ژبو کې  د اساسي قانون او نورو رسمي متنونو ژباړې» ليکوال «جوهان ستراوسو» ليکلي «داسې برېښي» چې د بلجيم اساسي قانون او د پروشيا اساسي قانون (۱۸۵۰) «په عثماني اساسي قانون اغېز درلود».&lt;ref name=&quot;StraussConstp36&quot;&gt;Strauss, &quot;A Constitution for a Multilingual Empire,&quot; p. 36 (PDF p. 38/338).&lt;/ref&gt;

== موخه ==
عثماني باب عالي باور درلود چې يو ځل په قانون جوړونکې اسامبلۍ کې مسيحي اتباعو ته استازولي ورکړل شي، نو هېڅ بهرنی ځواک به ونه شي کړای، د دې مذهبي او قومي پيوندونو د حقوقو د استازولۍ په بهانه د دوی ملي ګټو ترويج ته قانوني حيثيت ورکړي. په ځانګړي ډول، که په برياليتوب سره عملي کړای شي، باور دا و چې دا به روسيه د دا ډول کومې ادعا څخه بې برخې کړي. په هر حال، د دې صلاحيت کله هم محسوس نه شو او روسي سترواکۍ سره تاوتريخوالی د روسي-ترکي جګړې (۱۸۷۷-۱۸۷۸) ته ورسېد.&lt;ref&gt;6)	Berkes, Niyazi. The Development of Secularism in Turkey.Montreal: McGill University Press, 1964. pp. 224-225&lt;/ref&gt;

== چوکاټ ==
سلطان مراد پنځم له خپلې دندې لرې کړای شو او عبدالحميد دويم نوی سلطان وګرځېد. مدحت پاشا وېره درلوده چې عبدالحميد دویم به د هغه د ليدلوري پر ضد عمل وکړي؛ په همدې بنسټ نوموړي له هغه سره يوه مرکه وکړه تر څو د هغه شخصيت وارزوي او معلومه کړي چې ايا هغه په دې کې شامل و که نه. اساسي قانون د دوه مجلسونو لرونکي پارلمان وړانديز وکړ، يوه يې عمومي اسامبلي وه چې د سلطان له خوا له ټاکل شوي سنا مجلس په عام ډول منتخبو استازو له خونې جوړه وه (که څه هم دا ټاکنه نېغ په نېغه نه وه؛ عوامو هغه استازي وټاکل، چا به چې له دې وروسته نماينده ګان ټاکل). د پارلمان د بدلولو او په پرله پسې ډول د ولسونو د غږ ښکاره کولو لپاره په هرو څلورو کلونو کې ټولټاکنې تر سره کېدې. همدا طريقه د اساسي قانون څخه په اخيستنې پر مخ يوړل شوه، څنګه چې په ۱۸۷۶ز کال کې وه، تر دې چې په ۱۹۰۸ز کال کې بيا پر ځای کړای شوه. د اساسي قانون ټول چوکاټ د سلطان ځواک د محدود کولو لپاره هېڅ ونه کړل. له سلطان سره ساتل شوي ځينې واکونه په دې ډول وو: د جګړې اعلان، د نويو وزیرانو ټاکل او د قانون جوړولو تاييد.&lt;ref&gt;Devereux, Robert, The First Ottoman Constitutional Period A Study of the Midhat Constitution and Parliament, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1963, Print, p. 43&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;A history of the Modern Middle East, Cleveland and Bunton p. 79&lt;/ref&gt;

== پلي کول ==
سره له دې چې د مراد پنځم د واکمنۍ پر مهال د اساسي قانون د پلې کېدو په اړه خبرې شوې وې، بيا هم دا خبرې بې پايلې وې. د مدحت پاشا، څوک چې د اساسي قانون بنسټيز لیکوال و او عبدالحميد دويم، څوک چې د سلطان ورور و، تر منځ يوه پټه ناسته برابره شوه، په کومه ناسته کې چې موافقه وشوه چې د اساسي قانون مسوده به جوړه شي او واک ته د عبدالحميد دويم له رسېدو سره سم به پلی شي. له دې تړون وروسته، په ۱۸۷۶ز کال کې مراد پنځم د ليونتوب د فتوا پر بنسټ معزول کړای شو. د مدحت پاشا په مشرۍ د څلور وېشتو (وروسته اته ويشتو) کسانو يو پلاوی پر نوي اساسي قانون د کار کولو لپاره جوړ شو. دوی د اساسي قانون لومړۍ مسوده د ۱۸۷۶ز کال د نومبر په ديارلسمه نېټه وسپارله، کومه چې د عبدالحميد دويم د وزيرانو له خوا د صدر اعظم د دفتر د منځه وړلو پر بنسټ په سختۍ سره رد کړای شوه. له سختو بحثونو وروسته، ټولو خواوو ته د منلو وړ يو اساسي قانون جوړ کړای شو او د ۱۸۷۶ز کال د ديسمبر د ديارلسمې نېټې په سهار دا اساسي قانون د عبدالحميد دويم له خوا لاسليک کړای شو.&lt;ref name=&quot;Berkes, Niyazi 1964. pp. 224-225&quot;&gt;Berkes, Niyazi. The Development of Secularism in Turkey.Montreal: McGill University Press, 1964. pp. 224-225,242-243, 248-249.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;No reliable information is available on this meeting, although the following source can be consulted with caution: Celaleddin, Mir'at-i Hakikat, I, pp. 168.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>lz36iq0vqja2yc1rz4s1i6ulfd5ouwk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د فیلیپین کلتور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63467</id>
    <revision>
      <id>284145</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:18:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18244" xml:space="preserve">

د فیلیپین کلتور د کلتوري تنوع له مخې ځانګړی شوی دی. که څه هم په دې وروستیو کې د فیلیپین د مجمع الجزایر ډېریو توکمیزو ډلو ګډ فلیپیني ملي هویت رامنځته کړی دی، د هغوئ کلتورونه ټول د سیمې د جغرافیې او تاریخ، له ګاونډیو کلتورونو سره د پیړیو تعامل او د استعماري قوتونو له مخې رامنځته شوي دي. په دې وروستیو کې د فیلیپین کلتور هم په نړیوالې ټولنې کې د ګډون له امله اغیزمن شوی دی.&lt;ref name=&quot;UNDPCountryInfo&quot;&gt;{{cite web |title=About the Philippines |url=https://www.ph.undp.org/content/philippines/en/home/countryinfo.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140608085704/http://www.ph.undp.org/content/philippines/en/home/countryinfo.html |archive-date=2014-06-08 |access-date=2021-10-19 |website=UNDP in Philippines |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Scott1994&quot;&gt;{{cite book|last=Scott|first=William Henry|author-link=William Henry Scott (historian)|title=Barangay: Sixteenth Century Philippine Culture and Society|publisher=Ateneo de Manila University Press|year=1994|location=Quezon City|isbn=971-550-135-4|url=https://books.google.com/books?id=15KZU-yMuisC}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;JocanoWorldview&quot;&gt;{{Cite book|last=Jocano|first=F. Landa|url=https://www.worldcat.org/oclc/50000279|title=Filipino worldview : ethnography of local knowledge|date=2001|publisher=PUNLAD Research House|isbn=971-622-005-7|location=Metro Manila, Philippines|oclc=50000279}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;JocanoEthnic&quot;&gt;{{Cite book|last=Jocano|first=F. Landa|url=https://www.worldcat.org/oclc/66410722|title=Filipino indigenous ethnic communities : patterns, variations, and typologies|date=2003|publisher=PUNLAD Research House|isbn=971-622-002-2|edition=Repr|location=Manila|oclc=66410722}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Junker1990&quot;&gt;{{cite journal|title=The Organization of Intraregional and Longdistance Trade in Prehispanic Philippine Complex Societies|author=Junker, Laura Lee|journal=Asian Perspectives|year=1990|volume=29|issue=2|pages=167–209}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Jocano2001&quot;&gt;{{cite book|last=Jocano|first=F. Landa|author-link=F. Landa Jocano|title=Filipino Prehistory: Rediscovering Precolonial Heritage|publisher=Punlad Research House, Inc.|date=1998|location=Quezon City|edition=2001|isbn=971-622-006-5}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MichelleAbad20200922&quot;&gt;{{Cite news|last=Abad|first=Michelle|date=2020-09-22|title=FAST FACTS: The United Nations General Assembly and PH participation|language=en|work=[[Rappler]]|url=https://www.rappler.com/newsbreak/iq/things-to-know-united-nations-general-assembly-philippine-participation|url-status=live|access-date=2021-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200922201236/https://rappler.com/newsbreak/iq/things-to-know-united-nations-general-assembly-philippine-participation|archive-date=2020-09-22}}&lt;/ref&gt;

== تاریخ ==
د فیلیپین مجمع الجزایر د معاصرو توکمیزو ډلو په منځ کې، نیګریټوسیان د لومړنیو کډوالو په توګه ګڼل کیږي؛ نن ورځ، که څه هم د هغوی شمېر لږ دی، خو هغوی د ژوند او کلتور خورا دودیزه طریقه ساتلې ده. له لومړنیو کډوالو وروسته، اتریشیان مجمع الجزایر ته ورسېدل. په توکمیز اکثریت او ژبو کې د اتریش د کلتور اغېزې له ورایه څرګندېږي. &lt;ref&gt;{{cite book|last=Bailey|first=R.|last2=Trujillo|first2=L.A.|title=Immigration and Migration|publisher=Facts On File, Incorporated|series=Global Issues Series|year=2010|isbn=978-1-4381-0901-5|url=https://books.google.com/books?id=pVcDEfNxEvAC|access-date=2022-07-05|page=[https://books.google.com/books?id=pVcDEfNxEvAC&amp;pg=PA106 106]}}&lt;/ref&gt;

په ۱۵۰۰ لسیزه کې د فیلیپین بېلابېل توکمونه د اروپایی استعمارګرانو له راتګ نه دمخه په بېلابېلو خپلواکو سیاستونو تنظیم شوي وو، چې تاریخ لیکونکي یې د «بارنګای» په نوم یادوي. دې سیاستونو کې له دېرشو نه تر سلو پورې کورنۍ شاملې وې، او د لقب درلودونکو مشرانو له خوا اداره کېدلې. تر ټولو لوی یې، لکه بوتون، توندو او د سولو سلطنت وو، چې پېچلي سیاسي جوړښتونه وو چې د مجمع الجزایر د لویو سیندونو سیسټمونو د ډیلټا پر بنسټ، چې له یوې خوا یې له سیاستونو سره سیاسي او سوداګریزې اړیکې او له بلې خوا د سمندري سویل ختیځې اسیا او ختیځې اسیا له سیاسي او سوداګریزو قدرتونو سره لکه د برونای سلطنت، د ماجاپاهیت سترواکۍ، د چین د چینګ او مینګ کورنۍ او ان جاپان سره د اړیکو له امله رامنځته شوي وو. غیر مستقیمه کلتوري تبادله او یو څه سوداګرۍ د هند له شبه قارې او عربستان سره هم ترسره شو.&lt;ref name=&quot;PCDSPO2015&quot;&gt;{{cite web |date=23 June 2015 |title=Pre-colonial Manila |url=http://malacanang.gov.ph/75832-pre-colonial-manila |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160309014757/http://malacanang.gov.ph/75832-pre-colonial-manila/ |archive-date=9 March 2016 |access-date=27 April 2017 |website=Malacañang Presidential Museum and Library |series=Malacañang Presidential Museum and Library Araw ng Maynila Briefers |publisher=Presidential Communications Development and Strategic Planning Office}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;woods2017=&quot;&gt;{{Cite book|last=Woods|first=Damon|url=https://press.up.edu.ph/project/the-myth-of-the-barangay/|title=The Myth of the Barangay and Other Silenced Histories|publisher=University of the Philippines Press|year=2017|isbn=978-971-542-821-7|location=E. de los Santos St., UP Campus, Diliman, Quezon City|pages=117–153}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=The Cultural Influences of India, China, Arabia, and Japan |url=http://www.philippinealmanac.com/2010/07/528/the-cultural-influences-of-india-china-arabia-and-japan.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120701082957/http://www.philippinealmanac.com/2010/07/528/the-cultural-influences-of-india-china-arabia-and-japan.html |archive-date=2012-07-01 |publisher=Philippine Almanac}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Balinski |first=Alex |title=America's Influence in the Philippines |url=http://lifey.org/americas-influence-in-the-philippines/}}&lt;/ref&gt;

=== دودیزې جامې ===
بارو د هغو جامو له مخکېنۍ بڼې نه رامنځته شوی چې د هسپانوي دورې دمخه به لوزون ټاګالوګیانو اغوستل. کله چې هسپانویان راغلل او په ټاپوګانو کې میشت شوو، نو هسپانوي کلتور د فیلیپین د تاریخ په راتلونکو پیړیو هم اغیز وکړ او موډ یا فیشن په پراخه توګه بدل شو. هسپانویانو پاچاهۍ منحلې کړې او هېواد یې سره یو ځای کړ، او پایله يې د فتح شوي مجمع الجزایر او هسپانوي کلتور د بیلابیلو توکمونو د کلتورونو یوځای والی و. Barong tagalog (د نارینه وو لپاره) او Baro't saya (د ښځو لپاره) په نوم د جامو نوی ډول راڅرګند شو او په پایله کې یې نوی رامنځته شوی فلیپیني کلتور تعریف کړ. 

=== نڅا ===
د فیلیپین ولسي یا محلي نڅاوو کې ټینکلینګ او کارینوسا شاملې دي. Singkil د مینډاناو په سویلي سیمه کې یوه مشهوره نڅا ده چې په ځنګل کې د شهزاده او شهزادګۍ کیسه څرګندوي. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Hot Spots Filipino Cultural Dance - Singkil |url=http://www.sinfonia.or.jp/~infortec/hotspots/boracay/singkil.htm |website=www.sinfonia.or.jp}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Guide to Philippine Cultural and Folk Dances |url=http://philippinesculturalfolkdances.blogspot.com/ |publisher=philippinesculturalfolkdances.blogspot.com}}&lt;/ref&gt;

== دین ==

=== عیسویت ===
کله چې په ۱۶ پیړۍ کې هسپانیوي استعمارګران فیلیپین ته لاړل، نو د فیلیپین خلکو د عیسویت دین ته مخه کړه. دا دوره په تاریخ کې، په هیواد دننه د بېلابېلو انیټیسټ عقایدو د له منځه وړلو لپاره د عطف ټکي په توګه یاده شوې ده، چې د استعماري عقیدې د سیسټمونو له خوا چې له هسپانیوي سلیقو سره، په ځانګړې توګه له عیسوي عقیدې سره یې سمون درلود، ځای پر ځای شوه. عیسویت د فیلیپین د کلتور پر هر اړخ لکه: پر لیدیز یا بصري هنرونو، معمارۍ، نڅا او موسیقۍ باندې اغېزې ښندلي دي. په اوس وخت کې، فیلیپین په اسیا - ارام سمندر کې او ختیځ تیمور کې د دوو لویو کاتولیکانو (۸۰،۵۸٪) هیوادونو له ډلې نه دی. دا هیواد خپله خپلواکه فیلیپیني کلیسا د Aglipayan  په نوم هم لري، چې د ملي نفوس شاوخوا ۲٪ برخه په برکې نیسي. نورې عیسوي کلیساګانې د بېلابېلو عیسوي فرقو او کلتورونو ترمنځ وېشل شوي دي. د ۲۰۱۴ کال د سرشمیرنې له مخې، د عیسویت دین د نفوس شاوخوا ۹۰،۰۷٪ برخه جوړه کړې وه، چې په لویه کچه په ټول هیواد کې شتون لري.&lt;ref name=&quot;asiasociety.org&quot;&gt;{{cite web |title=Religion in the Philippines |url=https://asiasociety.org/education/religion-philippines |website=Asia Society}}&lt;/ref&gt;

=== د فیلیپین بومي ولسي مذهبونه ===
د فیلیپین بومي ولسي مذهبونه چې په ټولیز ډول د انیټیزم په نوم هم یادیږي چې معنی یې پلارني مذهبونه دي، دا د فیلیپین د بېلابېلو توکمیزو ډلو اصلي دینونه دي. د مذهبونو ډیری متنونه په خطي نسخو کې نه لیکل کېږي بلکې په دودیز ډول حافظې کې ساتل کېږي او ویل کیږي.&lt;ref name=&quot;cajes&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{cite thesis|last1=Cajes|first1=Prisco A |publisher=&lt;/nowiki&gt;[[Graduate Theological Union]]|location=Berkley, Calif}|title=Anitism and perichoresis: Towards a Filipino Christian eco-theology of nature|date=2001|oclc=54033518|type=ThD|language=en}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite thesis|first=Reuel|last=Almocera|date=May 25, 1990|access-date=June 4, 2019|url=http://dspace.aiias.edu/xmlui/handle/3442/326|title=Christianity encounters Filipino spirited-world beliefs: A case study|publisher=South East Asia Graduate School of Theology, Philippines|type=Thesis|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327114314/http://dspace.aiias.edu/xmlui/handle/3442/326|archive-date=March 27, 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;asj.upd.edu.ph&quot;&gt;https://www.asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/ASJ-09-02-1971/hislop-anitism-survey-religious%20beliefs-native-philippines.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Rm3XuqRjr40C&amp;pg=PA167|title=Responsibility and Cultures of the World: Dialogue Around a Collective Challenge|first=Edith|last=Sizoo|date=29 April 2019|publisher=Peter Lang|isbn=978-90-5201-670-2|page=167}}&lt;/ref&gt;

په هرحال، په عصري وختونو کې لیکل شوي متنونه هم د مذهبونو د ځینو اړخونو د ساتلو لپاره په ځانګړې توګه د دوی د کیسو چې د فیلیپیني افسانو او دودیزو رواجونو او نورو کړنو مهم اړخونه دي کارول شوي. په دې کې د خلقت په اړه کیسې یا د مهمو شخصیتونو لکه خدایانو، اتلانو او ځینو ځانګړو مخلوقاتو په اړه کیسې شاملې دي.

ځینې مشهورې، خو جلا څېرې، دا دي د ټاګالوګ باتالا او ماکیلینګ، د ایلوکانو لام انګ، او د ماراناو سریمانوک.&lt;ref name=&quot;Lopez&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jGssp-oJrT8C|title=A Handbook of Philippine Folklore|author=Lopez, Mellie Leandicho|publisher=University of the Philippines Press|year=2006|isbn=978-971-542-514-8}}&lt;/ref&gt;

=== اسلام ===
په ۱۳ پیړۍ کې فیلیپین ته د اسلامي افسانو پوهه د سویل ختیځې اسیا د سوداګریزو لارو له لارې ورسیده. د اسلام خپراوي د عقایدو بېلابېل سیسټمونه رامنځته کړل، په ځانګړې توګه د مجمع الجزایر په سویل لویدیځو برخو کې، چیرې چې د سلطنت سیسټم د بومي خلکو له خوا د دین د اجباري تبادلې له اړتیا پرته منل شوی و، ځکه چې مذهبي سوداګرو د ټاپوګانو د استعمار اراده نه درلوده. اوس مهال، شاوخوا ۶٪ نفوس مسلمانان دي، چې د منډاناو په بنګسامورو سیمه کې راغونډ شوي دي. ډېری فلیپیني مسلمانان د شافعي مکتب پر بنسټ سني اسلام عملي کوي.  &lt;ref name=&quot;asiasociety.org2&quot;&gt;{{cite web |title=Religion in the Philippines |url=https://asiasociety.org/education/religion-philippines |website=Asia Society}}&lt;/ref&gt;

=== نور ===
هندویزم په ۲۰۰ـ ۳۰۰ وروسته له میلاد کلونو کې فیلیپین ته ورسید په داسې حال کې چې واجریانا بودیزم په شاوخوا ۹۰۰ وروسته له میلاد کال کې فلیپین ته ورسید. د هندویزم ډیری پیروان هندوان دي په داسې حال کې چې د بودیزم د پیروانو ریښه بیا ​​​​چینایان یا جاپانيان دي، په ځانګړې توګه هغه کسان چې په تیرو څو لسیزو کې فیلیپین ته کډوال شوي دي. شینټویزم له ۱۲ پیړۍ نه دمخه د جاپاني سوداګرو له خوا دې هېواد ته راوستل شو، په داسې حال کې چې په ۱۶ پیړۍ کې یهودیت د پلټنو له لاری راغی. تاویزم د ځینو چینایي مهاجرینو له خوا ترسره کیږي. اتیزم یا الحاد هم په فیلیپین کې موندل کیږي. &lt;ref name=&quot;brewer&quot;&gt;{{cite book|author=Carolyn Brewer|title=Shamanism, Catholicism, and gender relations in colonial Philippines, 1521–1685|publisher=Ashgate Publishing|year=2004|page=xvii|isbn=978-0-7546-3437-9|url=https://books.google.com/books?id=xCzLUqFQ3YsC&amp;pg=PR17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;asiasociety.org3&quot;&gt;{{cite web |title=Religion in the Philippines |url=https://asiasociety.org/education/religion-philippines |website=Asia Society}}&lt;/ref&gt;

== زده کړه ==
په فیلیپین کې زده کړه د متحده ایالاتو، هسپانیا او د هغه د ګاونډیو اسیایی هیوادونو د لویدیځې او ختیځې ایډیالوژۍ او فلسفې نه اغیزمنه شوې ده. فیلیپيني زده کوونکي دولتي ښوونځي ته په څلور کلنۍ کې ځي، چې پیل یې له نرسري ښوونځي نه تر وړکتونه پورې وي. زده کوونکي په شاوخوا اووه کلنۍ کې لومړنۍ یا ابتدايي ښوونځي ته ننوځي (له ۶ نه تر ۹ کاله پورې) چې له ۷ نه تر ۱۰ ټولګي پورې د عالي لیسې په توګه په کې شامل دي، او بیا وروسته له هغه دوی فارغېږي. له هغه ځایه چې فیلیپین دمخه د ۱۲K- سیسټم پلي کړی، زده کوونکي SHS یا عالي لیسې ته داخلېږي، یوه دوه کلنه دوره هم پای ته رسوي، ترڅو وکولای شي د پوهنتون په دوره کې په خپله ټاکنه وکړي لکه ABM (د محاسبې سوداګرۍ مدیریت) ، STEM (ساینس، ټیکنالوژي، انجینري او ریاضي) او HUMSS (بشري او ټولنیز علوم) او نورې برخې لکه TECH-VOC (تخنیکي مسلکي) شاملې دي. زده کوونکي کولای شي کالج یا پوهنتون (۳ نه تر ۵ کلونو) کې د ګډون کولو لپاره د کالج د داخلې ازموینې (CEE) د ترسره کولو یا له عالي لیسې تر فارغېدو وروسته د کار موندلو په هکله پخپله پرېکړه وکړي.

== جشنونه ==
په فیلیپین کې جشنونه، چې په سیمه ییزه توګه د ''fiestas'' په نوم پیژندل کیږي، د هسپانیا د استعمار دورې او هغه وخته پورې رسېږي کله چې هسپانویانو دې هیواد ته د عیسویت دین معرفي کړ. د فیلیپین ډیریو ښارګوټو او ښارونو ته یو ساتونکی پیر یا مشر ګمارل شوی دی. په فیلیپیني جشنونو کې مذهبي، کلتوري یا هم دواړه شاملېږي. دا جشنونه د ساتونکي پیر د درناوي لپاره یا د تاریخ او کلتور د یادولو په موخه، لکه د ځایی محصولاتو د ودې او د ښو حاصلاتو د ترلاسه کولو لپاره ترسره کیږي. جشنونه د سپیڅلي ولس، ډله ییزو خوځښتونو، رسم ګذشتونو، د تیاتر لوبو، مذهبي یا کلتوري دودونو، سوداګریزو نندارتونونو، کنسرټونو، نندارو او بېلابېلو لوبو او سیالیو له مخې ډلبندي کیدای شي.

== سرچينې ==</text>
      <sha1>kw68mporizjt5te4rrbzl77yj6kwpxc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د یونانيانو نسل وژنه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63468</id>
    <revision>
      <id>284146</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:21:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27924" xml:space="preserve">د یونانيانو نسل وژنه چې پونټیک نسل وژنه هم پکې شامله وه، د اناتوليې د عثماني يوناني مسيحي وګړو منظمه وژنه وه، کومه چې د لومړۍ نړيوالې جګړې او له هغې وروسته (۱۹۱۴-۱۲۲)، د دين او قوميت پر بنسټ تر سره شوې وه.، د درې پاشاګانو په مشرۍ د سترواکۍ حکومت او د مصطفی کمال اتاترک په مشرۍ د سترې ملي اسامبلۍ حکومت، د سترواکۍ د سيمه ييزو يوناني وګړو په خلاف د دې نسل وژنې مرتکب شوي وو. په دې نسل وژنه کې ټولوژنې، په زوره شړل چې په هغې کې د سوريايي سحرا له لارې د مرګ يون هم شامل وو، اخراج، له محاکمې پرته وژنې او د ختيځ ارتودوکس کلتوري، تاریخي او مذهبي يادګارونو ويجاړول شامل وو. د دې پړاو په اوږدو کې سلګونه زره عثماني يونانيان مړه شول. ډيری کډوال او پاتې شوي يونان ته وتښتېدل (په دې ډول د یونان په پخواني نفوس کې يو په څلورمه برخه زياتوالی راغی). ځينو يې، په ځانګړي ډول په ختيځو ايالتونو کې، په ګاونډي روسي سترواکۍ کې پناه واخيسته.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web |year=2015 |title=Austrian Parliament Recognizes Armenian, Assyrian, Greek Genocide |url=http://www.aina.org/news/20150422150043.htm |access-date=21 April 2017 |publisher=aina.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web |year=2015 |title=Dutch Parliament Recognizes Assyrian, Greek and Armenian Genocide |url=http://www.aina.org/news/20150410044601.htm |access-date=21 April 2017 |publisher=aina.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web |year=2015 |title=Adoption of declaration to certify that Armenia recognizes Greek and Assyrian genocide: Eduard Sharmazanov |url=https://armenpress.am/eng/news/798768/adoption-of-declaration-to-certify-that-armenia-recognizes-greek-and-assyrian-genocide-eduard-sharmazanov.html |access-date=21 April 2017 |publisher=armenpress.am}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ETGRSep14&quot;&gt;{{cite law|title=Καθιέρωση της 14 Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας απο το Τουρκικό Κράτος|number=2645/98|publisher=Government Gazette of the Hellenic Republic|url=http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wEeWRs27M2niXdtvSoClrL8hQFXG5tFjOx5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuSSg10o4n59fo1_NA9pxdWL6pZYQtlG6HTkxDRJtNtwq|archive-url=https://web.archive.org/web/20160224211857/http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wEeWRs27M2niXdtvSoClrL8hQFXG5tFjOx5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuSSg10o4n59fo1_NA9pxdWL6pZYQtlG6HTkxDRJtNtwq|date=13 October 1998|archive-date=24 February 2016|language=el}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SchallerZimmerer2008&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Schaller|first1=Dominik J|last2=Zimmerer|first2=Jürgen|year=2008|title=Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—Introduction|journal=[[Journal of Genocide Research]]|volume=10|issue=1|pages=7–14|doi=10.1080/14623520801950820|s2cid=71515470}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;IAGS resolution&quot;&gt;{{cite web |date=16 December 2007 |title=Resolution |url=http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/IAGS-Resolution-Assyrian%20and%20Greek%20Genocide.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080428051032/http://genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf |archive-date=28 April 2008 |access-date=13 March 2015 |publisher=[[International Association of Genocide Scholars|IAGS]]}}{{cbignore|bot=medic}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Meichanetsidis|first=Vasileios|date=2015|title=The Genocide of the Greeks of the Ottoman Empire, 1913–1923: A Comprehensive Overview|url=https://utpjournals.press/doi/10.3138/gsi.9.1.06|journal=Genocide Studies International|language=en|volume=9|issue=1|pages=104–173|doi=10.3138/gsi.9.1.06|s2cid=154870709|issn=2291-1847|quote=The genocide was committed by two subsequent and chronologically, ideologically, and organically interrelated and interconnected dictatorial and chauvinist regimes: (1) the regime of the CUP, under the notorious triumvirate of the three pashas (Üç Paşalar), Talât, Enver, and Cemal, and (2) the rebel government at Samsun and Ankara, under the authority of the Grand National Assembly (Türkiye Büyük Millet Meclisi) and Kemal. Although the process had begun before the Balkan Wars, the final and most decisive period started immediately after WWI and ended with the almost total destruction of the Pontic Greeks}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Weisband|first=Edward|url=https://books.google.com/books?id=8Z43DwAAQBAJ|title=The Macabresque: Human Violation and Hate in Genocide, Mass Atrocity and Enemy-Making|date=2017|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-067789-3|pages=262|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Law|first1=Ian|last2=Jacobs|first2=Anna|last3=Kaj|first3=Nisreen|last4=Pagano|first4=Simona|last5=Koirala|first5=Bozena Sojka|date=20 October 2014|url=https://books.google.com/books?id=RgZHBQAAQBAJ&amp;pg=PT54|title=Mediterranean racisms: connections and complexities in the racialization of the Mediterranean region|publisher=Springer|isbn=978-1-137-26347-6|location=Basingstoke|pages=54|oclc=893607294|name-list-style=vanc}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Howland|first=Charles P.|date=2011-10-11|title=Greece and Her Refugees|work=Foreign Affairs|url=https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/1926-07-01/greece-and-her-refugees|access-date=2020-09-04|issn=0015-7120}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|Jones|2006|pp=154–55}}{{sfn|Jones|2010a|p=163}}

د ۱۹۲۲ز کال تر وروستيو پورې، د کوچنۍ اسيا ډېری يوناني اوسېدونکي يا تښتېدلي او يا وژل شوي وو. پاتې يې په ۱۹۲۳ز کال کې د يونان او ترکيې تر منځ د وګړو د تبادلې د شرايطو تر مخې يونان ته ولېږدول شول، کوم څه چې کدوالي رسمي او د کډوالو د بېرته راستنېدو مخه ونيوله. په همدې پړاو کې عثماني سترواکۍ په نورو توکميزو ډلو هم ورته بريدونه وکړل چې په هغوی کې اشوريان او ارمينيايان هم شامل وو، ځينو پوهانو او ګوندونو دا پېښې د همدې نسل وژنې د تګلارې د برخې په توګه ومنلې.&lt;ref name=&quot;Gibney&quot;&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/immigrationasylu00matt/page/377|title=Immigration and Asylum: from 1900 to the Present|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-796-2|editor-last=Gibney|editor-first=Matthew J|volume=3|page=377|oclc=250711524|quote=The total number of Christians who fled to Greece was probably in the region of I.2 million with the main wave occurring in 1922 before the signing of the convention. According to the official records of the Mixed Commission set up to monitor the movements, the &quot;Greeks' who were transferred after 1923 numbered 189,916 and the number of Muslims expelled to Turkey was 355,635 [Ladas I932, 438–439; but using the same source Eddy 1931, 201 states that the post-1923 exchange involved 192,356 Greeks from Turkey and 354,647 Muslims from Greece].|name-list-style=vanc|editor2-last=Hansen|editor2-first=Randall|editor-link2=Randall Hansen}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;IAGS resolution2&quot;&gt;{{cite web |date=16 December 2007 |title=Resolution |url=http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/IAGS-Resolution-Assyrian%20and%20Greek%20Genocide.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080428051032/http://genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf |archive-date=28 April 2008 |access-date=13 March 2015 |publisher=[[International Association of Genocide Scholars|IAGS]]}}{{cbignore|bot=medic}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation|title=Genocide Resolution approved by Swedish Parliament|type=full text|newspaper=News|place=AM|url=http://news.am/eng/news/16644.html}}, containing both the IAGS and the Swedish resolutions.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;SchallerZimmerer20082&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Schaller|first1=Dominik J|last2=Zimmerer|first2=Jürgen|year=2008|title=Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—Introduction|journal=[[Journal of Genocide Research]]|volume=10|issue=1|pages=7–14|doi=10.1080/14623520801950820|s2cid=71515470}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation|last=Gaunt|first=David|url=https://books.google.com/books?id=4mug9LrpLKcC&amp;q=Massacres,+Resistance,+Protectors|title=Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I|place=Piscataway, NJ|publisher=Gorgias|year=2006|isbn=9781593333010}}&lt;/ref&gt;{{Sfn|Jones|2010|pp=[https://books.google.com/books?id=BqdVudSuTRIC&amp;pg=PA172 171–2]|ps=: 'A resolution was placed before the IAGS membership to recognize the Greek and Assyrian/Chaldean components of the Ottoman genocide against Christians, alongside the Armenian strand of the genocide (which the IAGS has already formally acknowledged). The result, passed emphatically in December 2007 despite not inconsiderable opposition, was a resolution which I co-drafted, reading as follows:...'}}

د لومړۍ نړیوالې جګړې متحدينو د دې ټولوژنو غندنه وکړه چې د عثماني حکومت ملاتړ ورسره و. په ۲۰۰۷ز کال کې، د نسل وژنۍ پوهانو نړيوالې ټولنې يو پرېکړه لیک تصويب کړ چې پکې د يونانيانو په ګډون د هغوی د مسيحي لږکيو په وړاندې د عثمانيانو مبارزې د نسل وژنې په توګه ومنل شوې. ځينو نورو سازمانونو هم داسې پرېکړه لیکونه تصويب کړل چې پکې د دې مسيحي لږکيو په وړاندې د عثمانيانو دا ډول بريدونه نسل وژنه منل شوې ده، لکه د يونان، قبرص، متحده ايالاتوسويډن، رامينيا، هالنډ، المان، اتريش او چيک جمهوريت ملي قانون جوړونکو هم د نسل وژنې په توګه منلي دي.&lt;ref name=&quot;IAGS resolution3&quot;&gt;{{cite web |date=16 December 2007 |title=Resolution |url=http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/IAGS-Resolution-Assyrian%20and%20Greek%20Genocide.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080428051032/http://genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf |archive-date=28 April 2008 |access-date=13 March 2015 |publisher=[[International Association of Genocide Scholars|IAGS]]}}{{cbignore|bot=medic}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ETGRMay19&quot;&gt;{{cite act|title=Η 19η Μαΐου, καθιερώνεται ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου|number=2193/94|work=Government Gazette of the Hellenic Republic|url=http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wG2VoOPmnoFKHdtvSoClrL8EhFB1EBb5qvtIl9LGdkF53UIxsx942CdyqxSQYNuqAGCF0IfB9HI6qSYtMQEkEHLwnFqmgJSA5WIsluV-nRwO1oKqSe4BlOTSpEWYhszF8P8UqWb_zFijKVYy2sLBZn3aiD-sjs-iPxrjrnAk5QLNlCsym5MzA2t|archive-url=https://web.archive.org/web/20160225085942/http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wG2VoOPmnoFKHdtvSoClrL8EhFB1EBb5qvtIl9LGdkF53UIxsx942CdyqxSQYNuqAGCF0IfB9HI6qSYtMQEkEHLwnFqmgJSA5WIsluV-nRwO1oKqSe4BlOTSpEWYhszF8P8UqWb_zFijKVYy2sLBZn3aiD-sjs-iPxrjrnAk5QLNlCsym5MzA2t|date=11 March 1994|archive-date=25 February 2016|language=el}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;GreekReporter&quot;&gt;{{Cite news|url=http://greece.greekreporter.com/2013/05/18/may-19-pontian-greek-genocide-remembrance-day/|title=May 19, Pontian Greek Genocide Remembrance Day|last=Tsolakidou|first=Stella|date=18 May 2013|work=Greek Reporter|access-date=17 May 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ETGRSep142&quot;&gt;{{cite law|title=Καθιέρωση της 14 Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας απο το Τουρκικό Κράτος|number=2645/98|publisher=Government Gazette of the Hellenic Republic|url=http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wEeWRs27M2niXdtvSoClrL8hQFXG5tFjOx5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuSSg10o4n59fo1_NA9pxdWL6pZYQtlG6HTkxDRJtNtwq|archive-url=https://web.archive.org/web/20160224211857/http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wEeWRs27M2niXdtvSoClrL8hQFXG5tFjOx5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K--td6SIuSSg10o4n59fo1_NA9pxdWL6pZYQtlG6HTkxDRJtNtwq|date=13 October 1998|archive-date=24 February 2016|language=el}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MOI&quot;&gt;{{cite web |title=Government Spokesman's written statement on the Greek Pontiac Genocide, yesterday |url=http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/All/6046D398A419F3A2C2257B71003D2313?OpenDocument |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191216215805/http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/All/6046D398A419F3A2C2257B71003D2313?OpenDocument |archive-date=16 December 2019 |access-date=16 May 2016 |publisher=Republic of Cyprus Press and Information Office}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=29 October 2019 |title=Text - H.Res.296 - 116th Congress (2019-2020): Affirming the United States record on the Armenian Genocide |url=https://www.congress.gov/bill/116th-congress/house-resolution/296/text}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=12 December 2019 |title=Text - S.Res.150 - 116th Congress (2019-2020): A resolution expressing the sense of the Senate that it is the policy of the United States to commemorate the Armenian Genocide through official recognition and remembrance |url=https://www.congress.gov/bill/116th-congress/senate-resolution/150/text}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=29 October 2021 |title=House Passes Resolution Recognizing Armenian Genocide |url=https://www.nytimes.com/2019/10/29/us/politics/armenian-genocide-resolution.html |access-date=12 February 2021 |work=[[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-50229787|title=US House says Armenian mass killing was genocide|work=BBC News|date=30 October 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2010 |title=Sweden to recognize Armenian genocide |url=https://www.thelocal.se/20100311/25468 |access-date=21 April 2017 |publisher=thelocal.se}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2010 |title=Sweden: Parliament Approves Resolution on Armenian Genocide |url=https://www.loc.gov/law/foreign-news/article/sweden-parliament-approves-resolution-on-armenian-genocide/ |access-date=21 April 2017 |publisher=loc.gov}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2017 |title=Czech Parliament Approves Armenian Genocide Resolution |url=http://armenianweekly.com/2017/04/25/czech-parliament-approves-armenian-genocide-resolution/ |access-date=27 April 2017 |publisher=The Armenian Weekly}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2017 |title=Czech Republic recognizes the Armenian Genocide |url=https://armenpress.am/eng/news/888207/czech-republic-recognizes-the-armenian-genocide.html |access-date=27 April 2017 |publisher=ArmenPress}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2017 |title=Czech Republic Parliament recognizes the Armenian Genocide |url=http://www.armradio.am/en/2017/04/26/czech-parliament-recognizes-the-armenian-genocide/ |access-date=27 April 2017 |publisher=ArmRadio}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2015 |title=Austrian Parliament Recognizes Armenian Genocide |url=https://massispost.com/2015/04/austrian-parliament-recognizes-armenian-genocide/ |access-date=21 April 2017 |publisher=MassisPost}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2016 |title=German Bundestag recognizes the Armenian Genocide |url=http://www.armradio.am/en/2016/06/02/german-bundestag-recognizes-the-armenian-genocide/ |access-date=21 April 2017 |publisher=armradio.am}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2016 |title=Bundestag calls Turkish crimes against Armenians genocide |url=http://www.b92.net/eng/news/world.php?yyyy=2016&amp;mm=06&amp;dd=02&amp;nav_id=98202 |access-date=21 April 2017 |publisher=b92.net}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2015 |title=Dutch Parliament Recognizes Greek, Assyrian and Armenian Genocide |url=http://eu.greekreporter.com/2015/04/11/dutch-parliament-recognizes-greek-assyrian-and-armenian-genocide/ |access-date=21 April 2017 |publisher=greekreporter.com}}&lt;/ref&gt;

== شالید ==
د لومړۍ نړيوالې جګړې په پيل کېدو سره، منځنۍ اسيا مختلف قومونه درلودل، په نفوس کې يې ترکان او ازريان شامل و، تر څنګ يې هغه ډلې هم وې چې د عثماني فتوحاتو څخه مخکې هلته مېشتې وې، په دوی کې پونټيک يونانيان، قفقازي یونانيان، کيپاډوشي يونانيان، ارمينيايان، کردان، زازا، جورجيايان، چرکسيان، اشوريان، يهوديان او لاز خلک شامل وو.

په يوناني ژبه د غږېدونکو مسيحي وګړو پر ضد د ترکي بريدونو په لاملونو کې دا وېره هم شامله وه چې دوی به د عثماني سترواکۍ د دوښمنانانو په لاس د ازادۍ هرکلی وکړي، همدا راز ځينو ترکانو باور درلود د دې لپاره چې د ملتپالنې په عصر کې د يو عصري هېواد د جوړولو لپاره اړينه وه چې خپلې سيمې له لږکيو څخه پاکې کړي، کوم چې کولای شول د قوميت پر بنسټ د ترکي ملت يو ځای کېدو ته ګواښ پېښ کړي.{{sfn|Levene|1998}}{{sfn|Bloxham|2005|p=[https://archive.org/details/greatgameofgenoc00blox/page/150 150]}}

د الماني پوځي اتشې په وينا، د ۱۹۱۵ز کال په اکتوبر مياشت کې د عثمانيانو د جګړې وزير اسماعيل انور اعلان وکړ چې هغه غوښتل «د جګړې پر مهال د یونان ستونزه حل کړي...په هغه ډول چې د هغه په باور د ارمينيايانو ستونزه يې حل کړې وه»، په دې ډول يې د ارمينيايانو نسل وژنې ته اشاره کړې وه. المان او عثماني سترواکي له لومړۍ نړيوالې جګړې مخکې او د جګړې پر مهال يو د بل متحدين وو. د ۱۹۱۷ز کال د جنورۍ تر يو دېرشمې نېټې پورې، د المان لومړي وزير (چانسلر) « Theobald von Bethmann-Hollweg»خبر ورکړی و چې:{{sfn|Ferguson|2006|p=180}}&lt;blockquote&gt;نښې نښانې دا دي چې د دولت د دوښمنانو په توګه، ترکان په پام کې لري يوناني عناصر له منځه يوسي، څه ډول چې هغوی له دې وړاندې له ارمينيايانو سره کړي و. د ترکانو له خوا پلې شوې طريقه خلک له مرګ، لوږې او ناروغۍ سره په مخ کولو سره د هغو د ژوندي پاتې کېدو لپاره د هېڅ ډول اقداماتو څخه پرته د هېواد په داخل کې له خپلو اصلي مېنو بې ځايه کول دي. له دې وروسته پاتې شوي کورونه لوټ شوي او سوځول شوي يا ويجاړ کړای شوي وو. هر هغه څه چې له ارمينيايانو سره شوي وو، له يونانيانو سره بيا تکرار شول.

په ۱۹۱۷ز کال کې د المان چانسلر « Theobald von Bethmann-Hollweg» د وژلو لومه: په شلمه پېړۍ کې نسل وژنه.&lt;/blockquote&gt;

== د يوناني لږکيو اصل ==
په کوچنۍ اسيا کې د يونانيانو شتون لږ تر لږه د ژيړو د وروستي پړاو (۱۴۵۰مخزېږديز) راهيسې ثابت دی. يوناني شاعر «هومر» په دې سیمه کې په شا او خوا ۸۰۰ مخزېږديز کې ژوند کړی دی. جغرافيه پوهه «سټرابو» سميرنا د کوچنۍ اسيا لومړی يوناني ښار بللی دی او ډېری لرغوني يوناني څېرې اصلاً د اناتوليا اوسېدونکي وو، په دوی کې رياضي پوه د ميلټس تيلس (اومه مخزېږديزه پېړۍ)، له سقراط مخکې فلسفي د ايفسس هيراکليټس (شپږمه مخزېږديزه پېړۍ) او د ساينوپ د سينيکزم بنسټ اېښودونکی ډايوجينسس (څلورمه مخزېږديزه پېړۍ) شامل دي. يونانيانو تور سمندرګي ته د « Euxinos Pontos» يا «ميلمه پال سمندر» نوم ورکړی و او په څلورمه مخزېږديزه پېړۍ کې دوی د دې سمندر په څنډو کې سمندري سفرونه او د دې سمندرګي په اناتوليايي څنډو کې په مېشتېدو پيل وکړ. د تور سمندرګي تر ټولو زيات د پام وړ ښارونه «تريبيزونډ، سامپسونټا، ساينوپ» او «هيرکليا پونټيکا» وو.&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Kelder|first=Jorrit|title=The Chariots of Ahhiyawa|journal=Dacia, Revue d'Archéologie et d'Histoire Ancienne|issue=48–49|year=2004–2005|pages=151–160|url=https://www.academia.edu/219041|quote=The Madduwatta text represents the first textual evidence for Greek incursions on the Anatolian mainland... Mycenaeans settled there already during LH IIB (around 1450 BC; Niemeier, 1998, 142).}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Eric Hobsbawm|title=Nations and nationalism since 1780 programme, myth, reality|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge, UK|year=1992|page=133|isbn=978-0-521-43961-9|author-link=Eric Hobsbawm}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Travis|2009|p=637}}

د هلينستي پړاو  (۳۳۴ مخزېږديز – لومړۍ زېږديزه پېړۍ) پر مهال، له کوم وروسته چې د ستر سکندر فتوحات منځ ته راغلل، یوناني کلتور او ژبې د کوچنۍ اسيا په داخلي برخو کې هم د غلبې تر لاسه کول پيل کړل. د رومي او بيزانس واکمنۍ په لومړيو کې د دې سيمې هلنستي کېدل چټک شول او تر لومړيو مسيحي پېړيو پورې سيمه يیزې هندو-اروپايي اناتوليايي ژبې له منځه تللې وې. ځای يې کوين يوناني ژبې نيولی و. له دې نقطې وروسته تر منځنيو پېړيو پورې د منځنۍ اسيا ټولو اصلي اوسېدونکو په مسيحيت عمل پيل کړی و (کوم ته چې په ۱۰۵۴ز کال کې د کاتوليک تر ځنګ ختيځ-لويديځ ډلې څخه وروسته يوناني ارتودوکس مسيحيت ويل کېږي) او په يوناني ژبه يې د خپلې مورنۍ ژبې په توګه خبرې کولې.&lt;ref name=&quot;FreedmanMyers2000&quot;&gt;{{cite book|author1=David Noel Freedman|author2=Allen C. Myers|author3=Astrid Biles Beck|title=Eerdmans Dictionary of the Bible|url=https://books.google.com/books?id=P9sYIRXZZ2MC&amp;pg=PA61|access-date=24 March 2013|year=2000|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-2400-4|page=61}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hout2011&quot;&gt;{{cite book|author=Theo van den Hout|title=The Elements of Hittite|url=https://books.google.com/books?id=QDJNg5Nyef0C&amp;pg=PA1|access-date=24 March 2013|date=27 October 2011|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-50178-1|page=1}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Swain|first1=Simon|last2=Adams|first2=J. Maxwell|last3=Janse|first3=Mark|title=Bilingualism in Ancient Society: Language Contact and the Written Word|publisher=Oxford University Press|location=Oxford [Oxfordshire]|year=2002|pages=246–266|isbn=978-0-19-924506-2}}&lt;/ref&gt;

د پايلې په توګه په کوچنۍ اسيا کې يوناني کلتور وغوړېد، په بنسټيز ډول په يوناني غږېدونکو د ختيځې رومي سترواکۍ تر واکمنۍ لاندې زر کلنې واکمنۍ (څوارلسمه پېړۍ – پنخلسمه پېړۍ) پر مهال. د کوچنۍ اسيا خلک د سترواکۍ د هغه اردوکس مسيحيانو ستره برخه وه چې به يوناني يې خبرې کولې؛ په همدې بنسټ په وروستي لرغوني پړاو، منځنيو پېړيو او رنسانس پر مهال ډيری مشهور يوناني شخصيتونه له کوچنۍ اسيا څخه وو، په کومو کې چې سینټ نکولسن (۳۷۰-۳۴۳ مخزېږديز)، ویناوال جان کريسوټوموس (۳۴۹-۴۰۷ مخزېږديز)د ايا صوفيا معمار د ميليټس ايسډور (شپمږمه پېړۍ) شامل دي، د پوکاس (لسمه پېړۍ) او کومنينس (يوولسمه پېړۍ) به ګډون ګڼې شاهي کورنۍ او همدا راز د رنسانس پوهان د ټريبيزنډ جارج (۱۳۹۵-۱۴۷۲) او باسيليوس بيساريون (۱۴۰۳-۱۴۷۲) شامل دي.

په همدې بنسټ، کله چې ترکانو د منځنيو پېړيو په وروستيو کې د کوچنۍ اسيا نيول پيل کړل، بيزانسي يوناني اتباع په دې سيمو کې تر ټولو زيات مېشت و. د ترکانو له خوا د داخلي سيمو له نيولو وروسته هم، د کوچنۍ اسیا د تور سمندرګي غره ييزې څنډې د  يوناني مسيحي دولت ګڼ مېشته سيمه، د ټريبيزانډ مرکز پاتې شو، تر دې چې بالاخره په ۱۴۶۱ز کال کې د عثماني ترکانو په لاس له فتحې وروسته پای ته ورسول شول، دا سيمې عثمانيانو د اروپا د هغې سیمې له نيولو يو کال وروسته ونيولې، کومې چې اوس يوناني سيمې دي. په راتلونکو څلورو پېړيو کې، د کوچنۍ اسيا يوناني اوسېدونکي اوس د غالب ترکي کلتور لاندې په دې سيمو کې په کرار کرار لږکي وګرځېدل.&lt;ref name=&quot;Hanioğlu, M. Şükrü 2010 36&quot;&gt;{{cite book|author=Hanioğlu, M. Şükrü|title=A Brief History of the Late Ottoman Empire|publisher=Princeton University Press|year=2010|page=36|isbn=978-0-691-14617-1|quote=The Ottoman state never sought to impose Turkish on subject peoples…Some ethno-religious groups, when outnumbered by Turks, did accept Turkish vernacular through a gradual process of acculturation. While the Greeks of the Peloponnese, Thessaly, Epirus, Macedonia, Thrace, and west Anatolian littoral continued to speak and write in Greek, The Greeks of Cappadocia (Karaman) spoke Turkish and wrote Turkish in Greek script. Similarly, a large majority of Armenians in the empire adopted Turkish as their vernacular and wrote Turkish in Armenian characters, all efforts to the contrary by the Mkhitarist order notwithstanding. The first novels published in the Ottoman Empire in the mid-nineteenth century were by Armenians and Cappadocian Greeks; they wrote them in Turkish, using the Armenian and Greek alphabets.}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Travis|2009|p=637}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>aff7z2crdzrbx7rr41l2gy2y0t4sg0m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اېليریان / اېلیاتیان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63469</id>
    <revision>
      <id>284147</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:24:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15712" xml:space="preserve">اېليریان (لرغوني یوناني کې؛ Ἰλλυριοί, Illyrioi او په لاتین کې؛ Illyrii) هند و اروپایي ژبې اړوند خلکو یوه ډله وه، چې په لرغونې زمانه کې د بالکان شبه الجزیرې په لوېدیځه برخه کې ژوند کاوه. هغوی له تراسیایانو او یونانیانو سره د پالئوـبالکان د درې اصلي جمعیت او نفوذ یوه برخه جوړوله. 

هغه سیمه چې ایلیریان پکې اوسېدل د راتلونکو یوناني او رومي لیکوالانو لپاره د اېلیریا په نامه وپېژندل شوه. هغوی داسې سیمې هم وپېژندلې چې تر ډېره د البانیا، مونتي نېګرو، کوزوو، د کرواسیا، بوسنیا، هرزګوینا، د صربستان لوېدیځه او مرکزي برخه او داسې نورې برخې په کې شاملې وې. دغه راز په لوېدیځ کې د ادریاتیک سمندر په برخه کې د اسلووني ځینې برخې، په شمال کې د دراوا سیند ځینې برخې، په ختیځ کې د موراوا سیند او په سویلي برخه کې د ائوس سیند (معاصره وجوسا) یا په قوي احتمال سره د سرائوني غرونو په برخه کې موقعیت لري. د اېلیریاني خلکو په هکله تر ټولو لومړنی راپور له میلاد نه مخکې شپږمې پېړۍ پورې اړوند ده، چې د لرغوني یونان د ملیتوس نامتو لیکوال هکاتائیوس په لیکنو کې لیدل کېږي.&lt;ref name=&quot;Dausse&quot;&gt;{{harvnb|Dausse|2015|p=28|ps=:''La cartographie récente de Lauriane Martinez-Sève41 fait apparaître une
vaste zone entre Illyrie, Épire et Macédoine, constituée du nord au sud de l'Atintanie, de
la Paravée et de la Tymphée. (..) De celle-ci dépend la frontière entre Illyriens et Épirotes. Elle s'applique en revanche moins bien au fleuve Aoos pour définir une frontière entre Épire et Illyrie. Pour les zones de montagnes, nous pouvons citer les monts Acrocérauniens qui pourraient marquer le passage entre la partie chaone de l'Épire et l'Illyrie. Mais la plupart du temps, la montagne est le lieu de vie de nombreuses populations de la Grèce du Nord. À ce titre, elle constitue plus un lieu de rencontre qu'une barrière.''}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Wilkes|1992|pp=6, 92}}; {{harvnb|Boardman|Hammond|1982|p=261}}&lt;/ref&gt;

د اېلیریانو نوم، لکه څنګه چې د لرغوني یونانیانو په وسیله د هغوی شمالي ګاونډیو ته کارول کېده، ښایي د خلکو یوې پراخې او ناسم تعریف شوې برخې ته ویل شوی وی. د اېلیریانو قبیلې هېڅ کله په ټولیزه او جمعي توګه د اېلیري په توګه نه معرفي کېدل او دا بیخي ناشونې ده، چې هغوی به له ټولیزې یا جمعي نوم ایښودنې څخه کار واخلي. داسې ښکاري، چې اېلیريان د یوې ځانګړې اېلیري یا اېلیاتي قبیلې نوم وي، دا ډله هغه لومړني خلک و، چې د برونز په زمانه کې له لرغونو یونانیانو سره مخ شول، یونانیانو بیا وروسته دا د اېلیري اصطلاح د ټولو هغو خلکو لپاره وکاروله چې دوی ته ورته ژبه، آداب، دود او دستور یې درلود. ‎&lt;ref name=&quot;Boardman629&quot;&gt;{{harvnb|Boardman|1982|p=629}}.&lt;/ref&gt;{{sfn|Wilkes|1992|p=92}}{{sfn|Roisman|Worthington|2010|p=280}}

د لرغون پېژندنې اړوند تاریخي او ژبپوهنیزو مطالعاتو په برخه کې د اېلیریانو یا اېلیاتیانو په هکله څېړنې د ۱۹مې پېړۍ له وروستیو کلونو څخه تر ۲۰مې پېړۍ پورې د پان اېلیریایي نظریو (چې حتی اېلیریایي یا اېلیاتي ډلې یې د بالکان په شمالي برخو کې پېژندلې) څخه په بشپړه توګه یو شمېر تعریف شویو ډلو ته د اېلیاتي علم پېژندنې په اساس لېږدول شوي دي. دغه راز مادي انسان پېژندنه له ۱۹۶۰ ز لسیزې څخه د نویو کتیبو په توګه پیدا او بېلابېلې برخې یا سایټونه وکیندل شول، چې په دې اساس هلته دوه اساسي یونوماستیک اېلیریایي یا اېلیاتي سیمې شته: سویلي سیمه او دالماسي ـ پیانونیان ، د دارداني سیمې سره چې د دې دواړو ترمنځ د یوې برخې ارتباطي برخې په توګه موجوده ده. درېیمه سیمه د هغو په شمالي برخه کې ده، چې په لرغونو ادبیاتو کې تر ډېره د اېلیات د یوې برخې په توګه پېژندل کېده او تر ډېره د اېلیاتي په پرتله ونیزي ژبې پورې اړوند وه. په ایټالیا کې د اېلیاتيانو استقرار او پایښت، څو لرغونو قبیلو پورې اړوند بلل کېده، چې تر اوسه هم څو لرغونو قبایلو پورې اړوند بلل کېږي او داسې ښکاري چې د آدریاتیک سواحلو په امتداد کې یې له «اېلیري» څخه د ایټالیا اړوند شبه الجزیرې ته جغرافیايي کډوالي کړې ده. دواني، پئوسېتي او مېساپي (چې په ټولیزه توګه د Lapyges په نامه پېژندل کېږي).  د «اېلیریانو» اصطلاح د وروستي ځل لپاره په اوومه پېړۍ کې په تاریخي راپورونو کې څرګنده شوه او د بیزانس اړوند یو ټولي ته اشاره کوي، چې د لرغوني روم یوې برخې اېلیریکوم کې یې فعالیت کاوه. &lt;ref name=&quot;Schaefer2008&quot;&gt;{{harvnb|Schaefer|2008|p=130}}.&lt;/ref&gt;

== نومونه او اصطلاحات ==
د «اېلیریانو – Illyrians، اېلیري ـ Illyria، او اېلیريکوم ـ Illyricum» اصطلاحات د تاریخ په لړ کې د توکمیزو او جغرافیايي شرایطو لپاره کارول شوي دي. د دې اصطلاحاتو بیا جوړولو ګڼ شمېر لرغوني او معاصره لیکوالان مغشوش او ستړي کول. د دې بدلونونو د تحلیل او بیان لپاره د پام وړ علمي هلې ځلې ترسره شوي دی. {{sfn|Dzino|2014|pp=45–46}}

د اېلیریانو - Illyrians لومړنۍ پېژندل شوه یادونه له میلاد څخه مخکې د شپږمې پېړۍ په وروستیو او د پنځمې پېړۍ په لومړیو کې د یونان د ملیتوس نامتو لیکوال هکاتائوس په یو شمېر لیکنو (لکه؛ توکم پېژندنه - Γενεαλογίαι (genealogies)، او Περίοδος Γῆς یا Περίοδος Γῆς یا Περιήγία) او (ځمکې ستاینه یا Περιήγησις یعنې هغه ځای چې اېلیریان هلته دي) کې وشوه، چې د داسې خلکو په توګه یې یادونه شوې، چې په بشپړه توګه بربري یا وحشي خلک یاد شوي دی. د مقدونیې په تاریخ کې له میلاد څخه مخکې د شپږمې او پنځمې پېړۍ به ترڅ کې د «اېلیري» اصطلاح سیاسي معنی درلوده، چې په بشپړه توګه مشخصه وه او د هغې پادشاهۍ یا سلطنت په معنی ده، چې د مقدونیې په شمال غربي پولو کې تأسیس شوې وه. له میلاد څخه مخکې د پینځمې پېړۍ څخه راپدېخوا د «اېلیري» اصطلاح مخکې یوې سترې قومي ډلې ته کارول کېده، چې د هغو سیمه د بالکان اصلي سیمې پورې یې وه. لرغوني یونانیانو په ښکاره توګه اېلیريان له تراکیانو Θρᾷκες او دغه راز له مقدونیانو Μακεδόνες څخه یو بشپړ جلا قوم باله.{{sfn|Katičić|1976|p=156}}{{sfn|Crossland|1982|p=841}}{{sfn|Dzino|2014|pp=47–48}}{{sfn|Matijasić|2011|p=293}}{{sfn|Katičić|1976|pp=154–155}}

زیاتره عالمان او پوهان په دې باور دي: هغه سیمه چې په لومړیو کې د «اېلیریان» په توګه نومول شوې وې، تقریباً د آدریاتیک په سویل لویدیځه سیمه (اوسنۍ آلبانیا او مونتینګرو) کې او د هغو اړوند کورنیو سیمو کې یې موقعیت درلود او بیا یې د ټول رومي اېلیریکوم سیمې ته وده وکړه، چې له ختیځ لوري یې د دانوب تر ادریاتیکه پورې دوام درلود. وروسته له دې چې اېلیاتيان یونانیانو ته د نېږدې والي له امله په پراخه توګه وپېژندل شول، نو دې قومي نوم وده وکړه او نور قومونه هم پکې شامل شول، چې د ځینې دلایلو له امله د لرغونو لیکوالانو په وسیله هغو خلکو پورې اړوند بلل کېدل، چې په لومړیو کې د اېلیرين (Ἰλλυριοί, Illyrioi) په نامه یادېدل. کېدای شي دا اصلي نوم یې د برونز په زمانه کې رامنځته شوی وي، یعنې کله چې ښایي یوناني ژبه لرونکي قبایل د هغه وخت د اېلیاتي قبیلي تر ټولو سویلي ګاونډیان اوسېدلي وي، چې د مونتېنګرو د زتا په دښته یا د آلبانیا په مات دره کې یې ژوند کاوه او تر دې وروسته بیا د عامو وګړو په توګه یعنې د همژبو او مشترک دود او آداب لرونکو خلکو په توګه کار ته تللي دي. دغه راز داسې استنباط هم شوی دی، چې که چېرې یوناني جمعیت هغه مهال له اېلیریاني یا اېلیاتي قبایلو سره خپله لومړنۍ اړیکه لرلې، چې د شکدر په شاخوا سیمو کې یې ژوند کاوه؛ نو سویلي لوري ته د اېلیریانو یا اېلیاتیانو وده او پراختیا له میلاد څخه مخکې د لومړۍ زریزې په لومړیو کې آئوس ته له رسېدو مخکې واقع شوې ده. د اېلیریانو لقب یا برچسپ د لومړي ځل لپاره د بهرنیو وګړو په وسیله په تېره بیا د لرغونو یونانیانو په وسیله له میلاد څخه مخکې د اتمې پېړۍ په پیل کې وکارول شو. کله چې یونانیانو د کورسېرا په استعمارولو سره پیل وکړ، په ډېر شک او تردد سره د آدریاتیک په شرقي سواحلو کې د اطلاعاتو د ترلاسه کول او د بالکان د لویدیځي برخې اړوند بومي خلکو څخه د ځینو مواردو برداشت او ترلاسه کول پیل کړل. {{sfn|Roisman|Worthington|2010|p=280}}&lt;ref name=&quot;Boardman6292&quot;&gt;{{harvnb|Boardman|1982|p=629}}.&lt;/ref&gt;{{sfn|Katičić|1976|p=156}}{{sfn|Dzino|2014|pp=45–46}}{{sfn|Wilkes|1992|pp=81, 183}}{{sfn|Hammond|1966|p=241}}{{sfn|Wilkes|1992|p=93-96: From this it has been inferred that if the first Greek contacts with a people called Illyrians took place when the latter dwelt around the Lake of Scodra, that is, north of the Taulantii and Parthini, there must have occurred later a southward movement of lllyrian people into an area once inhabited by Greek speakers. There may be some coincidence between this notional lllyrian expansion with a southward movement of iron-using peoples early in the first millennium BC, ....as far as the river Aous (Vijose).}}

اېلیریانې یا اېلیاتي قبایلو په څرګنده توګه هېڅکله هم ځان په ټولیز ډول اېلیریانیان یا اېلیاتیان معرفي نه کړل او ناشونې ده چې اصلاً دې ډلې له ډله ییزې نوم ایښودونې څخه کار اخیستی وي. زیاتره معاصر څېړونکي ډاډه دي، چې د غربي بالکان ټول وګړي، چې په مجموعي توګه د «اېلیریان» په نامه پېژندل کېدل، ټولو یې یو ډول فرهنګي یا ژبنی موجودیت نه درلود. د بېلګې په توګه یو شمېر قبایل لکه بریګیان د اېلیري یا اېلیاتي په نامه نه پېژندل کېدل. دا چې په لومړیو کې کوم معیارونه د دې ډلې اړوند وګړو د تعریف لپاره کارول کېده او یا دا چې څنګه او ولې د «اېلیریان» اصطلاح د بالکان د لویدیځې سیمې اړوند بومي وګړو لپاره وکارول شوه، په قاطع او روښانه توګه یې ځواب نشو ویلای. د دې پوښتنې اړوند ځواب موندلو لپاره علمي بحثونه مطرح شوي دي، چې آیا د «اېلیريان - Illyrians / Ἰλλυριοί» اصطلاح له همدېته ورته مشابه نوم لرونکې قبیلې څخه اخیستل شوی دی، یا دا چې د ځینې نورو ځانګړو لاملونو په اساس د بومي وګړو د ټاکنې لپاره د یوې عمومي اصطلاح په توګه کارول شوې ده.{{sfn|Wilkes|1992|p=38}}{{Sfn|Elsie|2015|p=2}}&lt;ref name=&quot;RoismanWorthington2011&quot;&gt;{{cite book|first1=Joseph|last1=Roisman|first2=Ian|last2=Worthington|title=A Companion to Ancient Macedonia|url=https://books.google.com/books?id=QsJ183uUDkMC|date=7 July 2011|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4443-5163-7|page=280}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Roisman|Worthington|2010|p=280}}{{sfn|Dzino|2014|p=47}}{{sfn|Dzino|2014|p=46}}

== سرچینې / ریښې ==
ډېره موده کېږي، چې پوهان د خپلو متضادو او ناهمغږو طبیعتونو او ماهیتونو په اساس یې د اېلیریانو یا اېلیاتیانو د توکم پېژندنې په هکله د یوې واحدې نظریې وړاندې کول ستونزمن کار بللی. معاصرې څېړنې نشي کولای چې اېلیریان یا اېلیاتیان د ځانګړو او خارق العاده خلکو په توګه یاد کړي او دا مني، چې هغوی د بېلابېلو ناپېژندل شویو ټولنو یوه ټولګه وه، چې مشترکه ریښه او سرچینه یې لرله او هیڅکله په یوه قومي ډله کې ادغام نه شول. د رابرت السي ژبپوه په وینا د «اېلیري» اصطلاح په قوي احتمال په لومړیو کې هغې قبیلې ته ویل کېده، چې لرغوني یونانیان د لومړي ځل لپاره له هغو سره په اړیکه و؛ خو وروسته بیا د یوې ټولیزې او جمعي اصطلاح په توګه په سیمه کې د ګڼ شمېر قبایلو اړوند ډلې ته وکارول شوه، چې کېدای شي هغوی نه وي، په اصل کې له فرهنګي یا ژبني اړخه یو بل ته ورته او همغږي و. {{Sfn|Elsie|2015|p=2}}{{sfn|Wilkes|1992|p=38}}{{sfn|Stipčević|1977|p=17}}{{sfn|Wilkes|1992|p=81}}{{sfn|Wilkes|1992|p=39}}{{sfn|Stipčević|1977|p=15}} 

== سرچينې ==</text>
      <sha1>bws5kjtcn3agytxp3laf1ohqki7ovgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اثنا عشريه شيعه ګان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63470</id>
    <revision>
      <id>284148</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5021073|شیعہ اثنا عشریہ]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5812" xml:space="preserve">{{خانہ معلومات مذہب|عقيدة=شیعہ اثنا عشریہ|صورة=Twelvers1 copy copy.png|تعليق=[[بارہ امام|اثنا عشری ائمہ]] کے خطاطی نام|دين=[[اسلام]]|زعيم=[[مرجع|مراجع التقلید]]|تاريخ ظهور=|مكان ظهور=|مميزات=|تفرعت=|تفرع=|تعداد=390-300 ملین&lt;ref&gt;[http://islamicbooks.info/H-26-V-Arabic/V-Shia%20Statistics.htm عدد الشيعة الاثني عشرية في العالم&lt;!-- عنوان مولد بالبوت --&gt;]&lt;/ref&gt; ([[2003ء]])|منطقة=اکثریت در [[ایران]]، و[[بحرین]] و[[آذربائیجان]] و [[عراق]].{{للهامش|1}}&lt;br/&gt;یہ ایک اہم فرقہ ہے: [[عراق]]، و[[لبنان]] میں&lt;br/&gt;جن ممالک میں اہم اقلیت ہیں: [[خلیج فارس]]، [[ہند]]، [[پاکستان|وپاکستان]]، [[افغانستان|وافغانستان]] و [[نائیجیریا]]۔|مؤسس=|معالم=* [[مسجد حرام]]، [[مکہ]]، &lt;br/&gt; {{پرچم|سعودی عرب}}
* مرقد [[محمد]]، [[مسجد نبوی]]، [[مدینہ منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* مرقد [[علی بن ابی طالب]]، [[نجف]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* مراقد [[اہل بیت]]، [[البقیع]]، [[مدینہ منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* مرقد [[حسین بن علی]]، [[کربلا| کربلا]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* [[مسجد کاظمیہ]]، [[بغداد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* مرقد [[علی رضا]]، [[مشہد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|ایران}}
* [[سامراء|مدینہ سامراء]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}|تقارب=[[زیدیہ]] {{·لف}} [[علویت|نصیریت]] {{·لف}} [[اسماعیلیہ|اسماعیلیت]]|التراث=|مجموعة=[[ابراہیمی ادیان]]}}{{خانہ معلومات مذہب|عقيدة=شيعه اثنا عشريه|صورة=Twelvers1 copy copy.png|تعليق=د [[دولسو امامانو|اثنا عشريه امامانو]] خطاطي نومونه.|دين=[[اسلام]]|زعيم=[[مرجع|مراجع التقلید]]|تاريخ ظهور=|مكان ظهور=|مميزات=|تفرعت=|تفرع=|تعداد=390-300 ملین&lt;ref&gt;[http://islamicbooks.info/H-26-V-Arabic/V-Shia%20Statistics.htm عدد الشيعة الاثني عشرية في العالم&lt;!-- عنوان مولد بالبوت --&gt;]&lt;/ref&gt; ([[2003ء]])|منطقة=په [[ایران]]، او [[بحرین]] او [[آذربایجان]] او [[عراق]] کې اکثریت. او په [[لبنان]]&lt;br/&gt;هیوادونو کې چې د پام وړ اقلیتونه لري: [[فارس خلیج]]، [[هند]]، [[پاکستان|او پاکستان]]، [[افغانستان|او افغانستان]] او [[نایجیریا].]].|مؤسس=|معالم=* [[مسجد حرام]]، [[مکه]]، &lt;br/&gt; {{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[محمد]]، [[مسجد نبوی]]، [[مدینه منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[علی بن ابی طالب]]، [[نجف]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* زيارت [[اهل بیت]]، [[البقیع]]، [[مدینه منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[حسین بن علی]]، [[کربلا| کربلا]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* [[مسجد کاظمیه]]، [[بغداد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* زيارت [[علی رضا]]، [[مشہد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|ایران}}
* [[سامراء|مدینه سامراء]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}|تقارب=[[زيديه]] {{·لف}} [[علویت|نصیریت]] {{·لف}} [[اسماعيليه|اسماعیلیت]]|التراث=|مجموعة=[[ابراہیمی ادیان]]}}'''دولس''' امامي شيعه یا '''شیعه''' اثنا عشريه د شيعه ګانو تر ټولو لویه ډله ده. نږدې ۸۵ سلنه شیعه ګان د دې مذهب پيرو دي، د ۲۰۰۰ کال د مالوماتو له مخې په ټوله نړۍ کې د دوی شمېر ۴۰۰ میلیونه وګړي دی. &lt;ref&gt;https://ur.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%81_%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1%DB%8C%DB%81&lt;/ref&gt; دوی په [[ايران|ایران]] ، [[ازربايجان|اذربایجان]] ، [[ليبنان|لبنان]] ، [[عراق]] او [[بحرین]] کې اکثریت دي. له دې پرته په نورو هېوادونو کې هم شته. د [[پاکستان]] په مسلمان نفوس کې له اهل سنت ډلې نه وروسته {{سرچینه}}  د دولسو امامانو [[اهل سنت او جماعت|شیعه]] ګانو تناسب تر ټولو لوړ دی. {{سرچینه}}

د اثنا عشريه اصطلاح دولسو امامانو ته اشاره کوي، چې سلسله یې د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم د تره زوی او زوم حضرت [[علي بن ابي طالب]] څخه پیلیږي. دوی په خلافت باور نه لري، بلکې په دې باور دي چې له پېغمبر صلی الله علیه وسلم وروسته د هغه ځای ناستی امام [[علي بن ابي طالب]] او ټول دولس امامان دي، چې په احادیثو کې یې یادونه شوې ده. په ځانګړې توګه د دوی نومونه په حدیث جابر کې راغلي دي چې حضرت محمد صلی اللہ علیه و آله وسلم یو مشهور حدیث دی. {{سرچینه}}

دا دولس امامان لږ تر لږه ټول مسلمانان د الله تعالی نیک بندګان ګڼي، خو اثنا عشريه شیعه ګان په دې امامانو باندې د خپلې عقیدې له مخې ځانګړی شهرت لري. د دې دولسو امامانو نومونه په ترتیب {{سرچینه}}</text>
      <sha1>4lhc1vum7b0pm7rcn0kt4fv81ppfdm2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284149</id>
      <parentid>284148</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:38:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve"> دوی په [[ايران|ایران]] ، [[ازربايجان|اذربایجان]] ، [[ليبنان|لبنان]] ، [[عراق]] او [[بحرین]] کې اکثریت دي. له دې پرته په نورو هېوادونو کې هم شته. د [[پاکستان]] په مسلمان نفوس کې له اهل سنت ډلې نه وروسته {{سرچینه}}  د دولسو امامانو [[اهل سنت او جماعت|شیعه]] ګانو تناسب تر ټولو لوړ دی. {{سرچینه}}

د اثنا عشريه اصطلاح دولسو امامانو ته اشاره کوي، چې سلسله یې د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم د تره زوی او زوم حضرت [[علي بن ابي طالب]] څخه پیلیږي. دوی په خلافت باور نه لري، بلکې په دې باور دي چې له پېغمبر صلی الله علیه وسلم وروسته د هغه ځای ناستی امام [[علي بن ابي طالب]] او ټول دولس امامان دي، چې په احادیثو کې یې یادونه شوې ده. په ځانګړې توګه د دوی نومونه په حدیث جابر کې راغلي دي چې حضرت محمد صلی اللہ علیه و آله وسلم یو مشهور حدیث دی. {{سرچینه}}

دا دولس امامان لږ تر لږه ټول مسلمانان د الله تعالی نیک بندګان ګڼي، خو اثنا عشريه شیعه ګان په دې امامانو باندې د خپلې عقیدې له مخې ځانګړی شهرت لري. د دې دولسو امامانو نومونه په ترتیب {{سرچینه}}</text>
      <sha1>dplhw8ay4ex9gajzshve39jvhx7b5xj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284150</id>
      <parentid>284149</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:39:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>سش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3495" xml:space="preserve">عدد الشيعة الاثني عشرية في العالم&lt;!-- عنوان مولد بالبوت --&gt;]&lt;/ref&gt; ([[2003ء]])|منطقة=په [[ایران]]، او [[بحرین]] او [[آذربایجان]] او [[عراق]] کې اکثریت. او په [[لبنان]]&lt;br/&gt;هیوادونو کې چې د پام وړ اقلیتونه لري: [[فارس خلیج]]، [[هند]]، [[پاکستان|او پاکستان]]، [[افغانستان|او افغانستان]] او [[نایجیریا].]].|مؤسس=|معالم=* [[مسجد حرام]]، [[مکه]]، &lt;br/&gt; {{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[محمد]]، [[مسجد نبوی]]، [[مدینه منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[علی بن ابی طالب]]، [[نجف]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* زيارت [[اهل بیت]]، [[البقیع]]، [[مدینه منورہ]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|سعودی عرب}}
* زيارت [[حسین بن علی]]، [[کربلا| کربلا]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* [[مسجد کاظمیه]]، [[بغداد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}
* زيارت [[علی رضا]]، [[مشہد]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|ایران}}
* [[سامراء|مدینه سامراء]]، &lt;br/&gt;{{پرچم|عراق}}|تقارب=[[زيديه]] {{·لف}} [[علویت|نصیریت]] {{·لف}} [[اسماعيليه|اسماعیلیت]]|التراث=|مجموعة=[[ابراہیمی ادیان]]}}'''دولس''' امامي شيعه یا '''شیعه''' اثنا عشريه د شيعه ګانو تر ټولو لویه ډله ده. نږدې ۸۵ سلنه شیعه ګان د دې مذهب پيرو دي، د ۲۰۰۰ کال د مالوماتو له مخې په ټوله نړۍ کې د دوی شمېر ۴۰۰ میلیونه وګړي دی. &lt;ref&gt;https://ur.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%81_%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1%DB%8C%DB%81&lt;/ref&gt; دوی په [[ايران|ایران]] ، [[ازربايجان|اذربایجان]] ، [[ليبنان|لبنان]] ، [[عراق]] او [[بحرین]] کې اکثریت دي. له دې پرته په نورو هېوادونو کې هم شته. د [[پاکستان]] په مسلمان نفوس کې له اهل سنت ډلې نه وروسته {{سرچینه}}  د دولسو امامانو [[اهل سنت او جماعت|شیعه]] ګانو تناسب تر ټولو لوړ دی. {{سرچینه}}

د اثنا عشريه اصطلاح دولسو امامانو ته اشاره کوي، چې سلسله یې د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم د تره زوی او زوم حضرت [[علي بن ابي طالب]] څخه پیلیږي. دوی په خلافت باور نه لري، بلکې په دې باور دي چې له پېغمبر صلی الله علیه وسلم وروسته د هغه ځای ناستی امام [[علي بن ابي طالب]] او ټول دولس امامان دي، چې په احادیثو کې یې یادونه شوې ده. په ځانګړې توګه د دوی نومونه په حدیث جابر کې راغلي دي چې حضرت محمد صلی اللہ علیه و آله وسلم یو مشهور حدیث دی. {{سرچینه}}

دا دولس امامان لږ تر لږه ټول مسلمانان د الله تعالی نیک بندګان ګڼي، خو اثنا عشريه شیعه ګان په دې امامانو باندې د خپلې عقیدې له مخې ځانګړی شهرت لري. د دې دولسو امامانو نومونه په ترتیب {{سرچینه}}</text>
      <sha1>nkb9fa0mjtvbb9qhoy0cbsz82kec5qm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284151</id>
      <parentid>284150</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:41:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یشیس</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1969" xml:space="preserve"> '''دولس''' امامي شيعه یا '''شیعه''' اثنا عشريه د شيعه ګانو تر ټولو لویه ډله ده. نږدې ۸۵ سلنه شیعه ګان د دې مذهب پيرو دي، د ۲۰۰۰ کال د مالوماتو له مخې په ټوله نړۍ کې د دوی شمېر ۴۰۰ میلیونه وګړي دی. 
دوی په [[ايران|ایران]] ، [[ازربايجان|اذربایجان]] ، [[ليبنان|لبنان]] ، [[عراق]] او [[بحرین]] کې اکثریت دي. له دې پرته په نورو هېوادونو کې هم شته. د [[پاکستان]] په مسلمان نفوس کې له اهل سنت ډلې نه وروسته {{سرچینه}}  د دولسو امامانو [[اهل سنت او جماعت|شیعه]] ګانو تناسب تر ټولو لوړ دی. {{سرچینه}}

د اثنا عشريه اصطلاح دولسو امامانو ته اشاره کوي، چې سلسله یې د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم د تره زوی او زوم حضرت [[علي بن ابي طالب]] څخه پیلیږي. دوی په خلافت باور نه لري، بلکې په دې باور دي چې له پېغمبر صلی الله علیه وسلم وروسته د هغه ځای ناستی امام [[علي بن ابي طالب]] او ټول دولس امامان دي، چې په احادیثو کې یې یادونه شوې ده. په ځانګړې توګه د دوی نومونه په حدیث جابر کې راغلي دي چې حضرت محمد صلی اللہ علیه و آله وسلم یو مشهور حدیث دی. {{سرچینه}}

دا دولس امامان لږ تر لږه ټول مسلمانان د الله تعالی نیک بندګان ګڼي، خو اثنا عشريه شیعه ګان په دې امامانو باندې د خپلې عقیدې له مخې ځانګړی شهرت لري. د دې دولسو امامانو نومونه په ترتیب {{سرچینه}}</text>
      <sha1>hj7s4aj82jy0wqli83b1urak7f55b7z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جیمز سیلېټ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63471</id>
    <revision>
      <id>284154</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:52:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14526" xml:space="preserve">جیمز سیلېټ (James Sillett؛ زوکړه: د ۱۷۶۴ زکال د می ۱۶ مه – مړینه: د ۱۸۴۰ زکال د می ۶ مه) د بې روحه شیانو او مناظرو انګلیسي نقاش او هنرمند و. نوموړي ځان د نورویچ مکتب د مخکښ نقاش په توګه څرګند کړ؛ په داسې حال کې چې د نوموړي ډیری آثار د طبیعي مناظرو او بې روحه شیانو نقاشیو ته اړوند دي، خو د طراحۍ او میناتورۍ ښوونکی هم و. له بوټو څخه د هغه نقاشۍ جزیاتو ته د ډېر دقت او پام له امله ستایل شوې. دغه نقاشۍ او له بې روحه شیانو څخه د هغه نورې نقاشۍ د نوموړي په تر ټولو غوره اثارو کې راځي چې له امله یې یو شمېر کارپوهان نوموړی له ویلیام جکسون هوکر سره پرتله کوي چې د هغه انځورونه هم کره او جذب کوونکي و. له بوټو څخه د هغه کره نقاشۍ تر ډېره پورې د بوټو اړوند کتابونو کې د بوټو د انځورونو لپاره کارول شوې. د هغه نقاشۍ تر ډېره پورې د اتلسمې پېړۍ د استادانو د نقاشیو تر اغېز لاندې راغلي او له همدې امله د علمي سبک لرونکې دي چې پر بنسټ یې هغه په نورویچ کې له خپلو هم دوره نقاشانو جلا بلل کېږي. نوموړي خپل آثار د ۱۷۹۶ او ۱۸۳۷ زکال پر مهال په سلطنتي اکاډمۍ کې نندارې ته وړاندې کړل. 

سیلېټ په نورویچ کې وزېږېد او همالته یې زده کړې وکړې؛ نوموړي د خپل هنري ژوند ډېره برخه همدلته تېره کړه. نوموړي لندن ته له سفر وړاندې له نورویچي نښان جوړونکي سره شاګردي وکړه او لندن ته له سفر کولو وروسته یې په پولي ګرافیک ټولنه کې د کاپي لیکونکي دنده ترلاسه کړه. نوموړي له نورویچي هنرمند ویلیام کاپون سره په ګډه په دروری لین یا سلطنتي تیاتر او د کاونټ ګارډن په نامه د لندن په سلطنتي اوپرا کې منظرې نقاشي کړې. نوموړي ادعا کړې چې له ۱۷۸۷ زکال وروسته یې تر ۱۷۹۰ زکال پورې په سلطنتي اکاډمۍ کې زده کړې کړې، خو د دغو موضوع تائید کوونکي شواهد شتون نه لري. 

سیلېټ په ۱۸۰۱ زکال کې د ختیځ درهام له اوسېدونکې آن بانیارډ سره واده وکړ. په ۱۸۰۴ زکال هغوی له لندن څخه نورفولک ته کډه شول څو په کینګز لین کې ژوند وکړي؛ چېرې چې سیلېټ د ریچارډز د History of Lynn لپاره یو شمېر هنري آثار تولید کړل. نوموړی په ۱۸۱۱ زکال کې له خپلې کورنۍ سره په نورویچ کې استوګن شو. همالته نوموړي د نورویچ د هنرمندانو د بنسټ غړیتوب ترلاسه کړ چې بیا په ۱۸۱۴ زکال کې د دغه بنسټ مرستیال او یو کال وروسته یې هم مشر شو. سیلېټ د ګلانو د نقاشۍ د لارښود او په نورویچ کې د کلیسا ګانو، معبدونو او نورو عامه وانیو د مناظرو په نوم (A Grammar to Flower Painting, and Views of the Churches, Chapels and Other Public Edifices in the City of Norwich) اثر خپور کړ چې په دغه اثر کې د هغه له خوا توپوګرافیکو رسامیو د ۱۹مې پېړۍ پر مهال په دغه ښار کې د له منځه تللو معماریو اړوند کره او ارزښتمن معلومات وړاندې کول. نوموړی په ۱۸۴۰ زکال کې ومړ او د دغه ښار په روزاري نومې هدیره کې خښ کړای شو. د هغې لور ایما سیلېټ چې د ده نوم یې ژوندی وساته، د ګلانو نقاشۍ یې کولې او ویل کېږي چې د خپل پلار تر ټولو مخکښه سیاله وه. 

== مخینه ==
د نورویچ د نقاشانو د مکتب هنرمندان چې سیلېټ هم ورته اړوند و د جغرافیايي موقعیت، د نورویچ او کلیوالي نورفولک د جوړښت او همدارنګه د نږدې شخصي او حرفوي اړیکو له مخې له یو بل سره تړلي و. د دغه مکتب په مخکښو هنرمندانو کې جان کروم، جوزف سټنارډ، جورج وینسنټ، رابرټ لډبرورک، جیمز سټارک، جان ټریټل او جان سل کټمن شامل و. نورویچ له لندن څخه بهر لومړنی انګلیسي ښار و چې دغه ډول مکتب په کې شتون درلود او له بل هر ځای څخه یې ډېر سیمه ئیز هنرمندان لرل. د دغه ښار نمایشي، هنري، فلسفي او موسیقاري کلتور په داسې توګه وده وکړه چې د بل هر ایالتي ښار په پرتله ځانګړی و. {{sfn|Walpole|1997|pp=10–11}}{{sfn|Hemingway|1988|pp=9, 79}}{{sfn|Cundall|1920|p=1}}

د نورویچ د هنرمندانو ټولنې چې د نورویچي مکتب ډیری غړي ورته اړوند و د نورفولک د هنرمندانو له ګروپي اړتیاو څخه چې باید د یو بل او همدارنګه د خپلو شاګردانو په روزلو کې یې ترې کار اخیستی وای؛سرچینه اخیسته. دغه ټولنه په ۱۸۰۳ زکال کې تاسیس شوه او د هنرمندانو ترمنځ د نورو ټولنو په جوړولو کې یې کلیدي رول درلود. د دغه بنسټ اعلان شوې موخه «د نقاشۍ، لرغون پوهنې او مجسمې جوړونې په برخو کې لا زیات کمال ته درسېدو په موخه د دغو هنرونو د رامنځته کېدو، ودې او اوسني وضعیت اړوند ارزونه» وه. دغه بنسټ منظم جوړښت درلود او د بنجامین ورینچز په دربار او نورو ځایونو کې یې په منظم ډول نندارتونونه جوړل. دغه بنسټ تر ۱۸۲۵ زکال پورې او بیا ځلي له ۱۸۲۸ زکال څخه په ۱۸۳۳ زکال کې د هغو تر منحل کېدو پورې په کلنۍ توګه هنري اثار نندارې ته وړاندې کول. {{sfn|Rajnai|Stevens|1976|p=4}}{{sfn|Clifford|1965|p=5}}{{sfn|Rajnai|Stevens|1976|p=13}}{{sfn|Hemingway|1988|p=17}}

د نورویچ د هنري مکتب تر ټولو مخکښ هنرمندان کروم او کاټمن و. له دې سره چې د ۱۸۳۰ مې لسیزې پر مهال د دغه مکتب د هنرمندانو له نقاشیو سره لیوالتیا را کمه شوه، خو د دغه مکتب له نقاشیو سره لېوالتیا د سلطنتي اکاډمۍ د ۱۸۷۸ زکال له ژمني نندارتون وروسته په پراخه کچه زیاته شوه. له دې سره د پېړۍ په پای کې د دغه مکتب اړوند ډېری اثار تېرې دورې ته اړوند بلل کېدل. {{sfn|Hemingway|1988|p=30}}{{sfn|Hemingway|1988|p=23}}{{sfn|Moore|1985|p=9}}{{sfn|Cundall|1920|p=12}}

== لومړنی ژوند ==
جیمز سیلېت په نورویچ کې وزېږید او د ۱۷۶۴ زکال د می په ۱۶ مه د اوک په سنټ مارټین کلیسا کې ورته د تعمید غسل ورکړل. د سیلېت تخلص چې له سوفولک څخه یې سرچینه اخیستې د پخواني انګلیسي منځني نوم sǣliġ  له Sil اختصار څخه اخیستل شوی چې د نیک بخته سړي په معنی دی.  &lt;ref name=&quot;FS&quot;&gt;James Sillett in &quot;Archdeacons transcripts for Norwich parishes, 1600-1812&quot;, ''FamilySearch'' ([https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:S3HT-6829-TPG?i=32&amp;wc=M62R-G2S%3A160239801%2C160815701%2C160849301%2C160239804&amp;cc=1824688 James Sillett, image 33]). {{Registration required}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Hanks|2016|p=2438}}

جیمز د جیمز سیلېټ زوی و چې په ۱۷۳۳ زکال کې د آی، سوفولک کوچني ښار ته په څېرمه کلي کې وزېږېد؛ د هغه مېرمن ماري ډوبسون په ډېر احتمال سره د نورفولک په سویل کې دسنټ ماري پلهام کلي څخه وه. جیمز او ماري د د ۱۷۵۹ زکال د جنوري په ۱۶ مه د نورویچ په سنت اګوستین کلیسا کې واده وکړ. هغوی د جمیز (ز. ۱۷۶۰ کال)، جان (ز. ۱۷۶۶ زکال) او رابرټ (ز. ۱۷۶۹ زکال) په نومونو درې نور زامن هم لرل.&lt;ref&gt;James and Mary Sillett in &quot;England Births and Christenings, 1538-1975&quot;, ''FamilySearch'' ([https://www.familysearch.org/search/record/results?givenname=james&amp;surname=sillett&amp;birth_place=england&amp;spouse_givenname=mary&amp;spouse_surname=dobson&amp;count=20 Search Results from Historical Records]). {{Registration required}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.findmypast.co.uk/transcript?id=GBPRS%2FNORFOLK%2FMAR%2F004139731%2F1 Record transcription: Norfolk Marriages]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last=Dawson-Sillett |first=Richard |date=2019 |title=The Silletts of Norfolk: Information about Mary Dobson |url=https://www.genealogy.com/ftm/s/i/l/Richard-Dawson-Sillett/WEBSITE-0001/UHP-0020.html |access-date=15 July 2019 |publisher=Genealogy.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;James Siller {{sic}} in ''[https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:939F-RF66-2?i=220&amp;wc=MXDT-5ZS%3A982211901%2C982284401%2C982313401%2C982220202&amp;cc=1823613&amp;personaUrl=%2Fark%3A%2F61903%2F1%3A1%3ANF9S-NXX Bishop's transcripts for the Archdeaconry of Norfolk]'', ''FamilySearch''. {{Registration required}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Moore|1985|pp=48-49}}{{sfn|Day|1968|p=165}}

د نورویچ د هنري مکتب اړوند هنرمندانو بیوګرافي لیکونکي د هغه د زده کړو او ماشومتوب اړوند پرته له دې چې د نورویچ په ګرامر ښوونځي کې د هغه په زده کړه کولو پوهېږي؛ د نور څه اړوند یې مالومات نه لري. له زده کړو بشپړولو وروسته جیمز د یو نښان جوړونکي هنرمند د شاګرد په توګه کار وکړ او په دې سره د هغه هنري چارې د هغه د هم مهاله هنرمندانو کروم او جان نینهم سره په مشابه توګه پیل شوې. له شاګردۍ څخه له خلاصون وروسته هغه لندن ته ولاړ او په پولي ګرافیک ټولنه کې یې د کاپي لیکونکي په توګه دنده ومونده؛ دغه ټولنه په ۱۷۸۴ زکال کې د جوزف بوث له خوا تاسیس شوې وه او هر کال به یې د کاپي شوو نقاشیو نندارتونه جوړول. په ۱۷۹۳ زکال کې د دغې بنسټ له سوزېدو وروسته سیلېټ اړ شو ځانته بل چېرې دنده پیدا کړي. {{sfn|Dickes|1905|p=212}}{{sfn|Moore|1985|p=19}}{{sfn|Dickes|1905|p=212}}

سیلېټ په نورویچ مرکیوري کې ادعا وکړه چې له ۱۷۸۷ زکال څخه یې تر ۱۷۹۰ زکال پورې د سلطنتي اکاډمۍ په ښوونځیو کې زده کړې کړې دي، خو داسې هېڅ شواهد شتون نه لري چې دغه ادعا دې ثابته کړي ځکه په دغه اکاډمۍ کې د زده کوونکو د شمولیت اړوند په خپرو شوو لیستونو کې د هغه نوم نه دی راغلی. {{sfn|Fiske|2007}}{{sfn|Walpole|1997|p=140}}{{sfn|Moore|1985|p=48}}

== کورنۍ ==
سیلېت په ۱۸۰۱ زکال کې د ختیځ درهام له اوسېدونکې آن بنیارډ سره واده وکړ او د هغې له لارې د یوې اندازې شتمنۍ څښتن شو. &lt;ref&gt;{{cite web |author=&lt;!--Not stated--&gt; |title=''James Sillett'' in England, Norfolk Bishop's Transcripts, 1685-1941 |url=https://familysearch.org/ark:/61903/1:1:27HH-TXG |access-date=21 June 2019 |website=Family Search}} {{Registration required}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Foskett|1972|p=507}}

د دوی له پنځو ماشومانو څخه یې درې یې په ماشومتوب کې مړه شول. د دوی لور ایما د ګلانو د نقاشې په توګه شهرت وموند، خو له دې سربېره یې د حیواناتو، میوو او صدفونو نقاشي کوله. ایما سیلېټ او د هغې پلار یوازني هنرمندان و چې د ایمیلي سټنارډ په دوره کې یې له هغې سره سیالي کولای شوه. د هغې هنري وړتیا لامل وګرځېده څو له ۱۸۱۷ زکال وروسته له خپل پلار سره د تدریس په برخه کې مرسته وکړي، خو د هغې د ژوند یا هنري چارو اړوند ډېر لږ اطلاعات شتون لري. د هغې ورور جیمز بنیارډ سیلېټ (ز. ۱۸۰۹ زکال) د خپل پلار مسلک غوره نه کړ، خو د ژبو ښوونکی شو. ایما او جیمز بنیارډ په نورفولک کې یوځای ژوند کاوه؛ ایما د ۱۸۸۰ زکال د جنوري په ۲۷ مه د ۲۷ کلونو په عمر په داسې حال کې چې واده یې نه و کړی مړه شوه، همدارنګه د هغې ورور هم د ۹۰ کلونو په عمر بې واده کولو ومړ. {{sfn|Fiske|2007}}&lt;ref&gt;[https://www.freebmd.org.uk/cgi/information.pl?scan=1&amp;r=64955509:8840&amp;d=bmd_1559549199 FreeBMD] search for Emma Sillett (Deaths Mar q 1880).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|author=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt;|date=1880|title=The Artist and Journal of Home Culture.|volume=1|publisher=William Reeves|location=London}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.freebmd.org.uk/cgi/search.pl FreeBMD] search for James B Sillett (Norfolk).&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.ancestry.co.uk/interactive/7572/NFKRG11_1941_1946-0319?pid=16434320&amp;treeid=&amp;personid=&amp;rc=&amp;usePUB=true&amp;_phsrc=zmQ9&amp;_phstart=successSource Ancestry website] record for James B Sillett (1881 UK census).&lt;/ref&gt;{{sfn|Day|1968|p=165}}{{sfn|Moore|1985|p=105}}{{sfn|Walpole|1997|pp=142-3}}{{sfn|Moore|1985|p=60}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>pb01pmkbzzgaa99dpgmppwkimk23s0p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ماري موډنا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63472</id>
    <revision>
      <id>284155</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:55:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14130" xml:space="preserve">د موډنا ماري (په ایټالوي کې: ماریا بئاتریس آنا مارګریتا ایزابلا یا ماري ډي موډنا؛ زیږون: د ۱۶۵۸ زکال د اکتوبر ۵ مه – مړینه د ۱۷۱۸ زکال د مۍ ۷مه ) د انګلنډ، سکاټلنډ او ایرلنډ د ملکې په توګه د دویم او اووم جیمز (۱۶۳۳ – ۱۷۰۱ زکال) دویمه ښځه وه. نوموړې رومن کاتولیک باورونه لرل چې له کونډ جیمز سره یې واده وکړ؛ جیمز د دویم چارلز (۱۶۳۰-۱۶۸۵ زکال) کوچنی ورور او احتمالي وارث و. هغې له سیاست سره لیوالتیا نه لرله او جیمز او د هغه ماشومانو ته وفاداره وه؛ د جیمز له ماشومانو څخه دوه یې: یعقوب پالونکی او د تاج او تخت مدعي جیمز فرانسیس اډوارد او لوئیزا ماریا ترزا تر لویوالي ژوندي پاتې شول. &lt;ref&gt;Harris, p 1.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 30.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;BritannicaMaryofModena&quot;&gt;{{Cite web |author=Encyclopædia Britannica |title=Mary of Modena (queen of England) |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/367570/Mary-of-Modena |access-date=24 December 2009 |publisher=Britannica.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Oman40&quot;&gt;Oman, p 40.&lt;/ref&gt;

شهزادګۍ ماري چې د ایټالیا په شمال لویدیځ دوک نشینه سیمه موډنا کې وزېږېده په پیل کې تر ډېره پورې د هغه د یوازني ژوندي پاتې شوي زوی جیمز فرانسیس اډوارډ د جنجالي تولد له امله پېژندل کېدله. د دې په اړه په پراخه کچه دا آوازه خپره شوې وه چې هغه یوه «بدلون کوونکې» ده او په غیر قانوني توګه د ګرمو اوبو په تشت کې د زیږون خونې ته لېږدول شوې څو د خپل کاتولیک مېړه لپاره د ستورات کورنۍ وارث وزېږوي. د جیمز فرانسیس اډوارډ زیږون له «ځلاند انقلاب» سره مرسته کوونکی عامل و چې له امله یې دویم او اووم جیمز د واک له ګدۍ را کوز کړای شو او د هغه د لومړۍ مېرمنې آن هاید (۱۶۳۷- ۱۶۷۱ زکال) مشره لور دویمه ماري د هغه ځای ناستې شوه. دویمې ماري او مېړه یې دریم ویلیم چې له اورنج څخه و په ګډه توګه یې د «ویلیام او مري» په نامه سلطنت وکړ. 

ماري فرانسې ته تبعید شوه او د یعقوب پالونکو ترمنځ یې د «اوبو پر سر ملکې» په توګه شهرت وموند. هغې له خپل مېړه او زامنو سره د سنت ژرمن – ان – لایه په نوم قلا کې ژوند کاوه چې پاچا څورلسم لویي ورکړې وه. ماري د څورلسم لویي د درباریانو ترمنځ محبوبیت درلود؛ په داسې حال کې چې جیمز د ستړي کس په توګه حساب کېده. د کونډ توب پر مهال ماري د خپل وخت یوه برخه د چیلوټ (Chaillot) صومعې له راهبو سره تېراوه او د اوړي پر مهال به تر ډېره پورې له خپلې لور لوئیزا ماریا ترزا سره اوسېدله. په ۱۷۰۱ زکال کې هغه مهال چې دویم جیمز ومړ، ځوان جیمز فرانسیس اډوارډ چې هغه مهال یې ۱۳ کاله عمر درلود د یعقوب پالونکو له نظره پاچا شو. له دې امله چې هغه په اسمي توګه د حکومت د ترلاسه کولو لپاره لا ډېر کوچنی و، ماري تر ۱۶ کلنۍ پورې د هغه استازولي وکړه. هغه مهال چې په ۱۷۱۳ زکال کې له ځوان فرانسیس اډوارډ څخه د اوتریخت هوکړې د استوګنې کولو د برخې پر بنسټ، هغه هوکړه چې له مخې یې د هسپانیا د ځای ناستوب جګړه (۱۷۰۱-۱۷۱۴ زکال) پای ته ورسېده؛ وغوښتل شول له فرانسې ووزي، خو ماري په داسې حال کې چې په فرانسه کې یې څوک نه و پاتې همدلته پاتې شوه. د هغې لور لوئیزا ماریا ترزا د تڼاکو د وبا له امله مړه شوه. د هغې د فرانسوي هم دوره کسانو په خبره ماري په ۱۷۱۸ زکال کې د سینې د سرطان له امله مړه شوه. 

== لومړنی ژوند ==
ماریا بئاتریس چې د موډنا د دوک څلورم الفونسو او د هغې د مېرمنې لورا مارتینوزي دویمه، خو مشره ژوندۍ پاتې شوې ماشومه وه چې د ۱۶۵۸ زکال د اکټوبر میاشتې په پنځمه نېټه د ایټالیا په دوک نشینه موډنا سیمه کې وزېږېده. د هغې یوازنی کشری ورور فرانچسکو په ۱۶۶۲زکال کې د دوک له مړینې وروسته هغه مهال چې ماري یوازې څلور کلنه وه د پلار ځای ناستی شو. د ماري او فرانچسکو مور، لورا له هغوی سره سخت دریځی چلند درلود او تر هغه مهال چې زوی یې بلوغ ته ورسېد د نایب السلطنت په توګه یې عمل کاوه. ماري غوره زده کړې لرلې، په فرانسوي او ایټالوي ژبو یې په ښه توګه خبرې کولای شوې، په لاتین هم پوهېده او وروسته یې انګلیسي هم زده کړه. &lt;ref name=&quot;BritannicaMaryofModena2&quot;&gt;{{Cite web |author=Encyclopædia Britannica |title=Mary of Modena (queen of England) |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/367570/Mary-of-Modena |access-date=24 December 2009 |publisher=Britannica.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 14.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Haile16&quot;&gt;Haile, p 16.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 15.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Waller, p 22.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Waller, p 23.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 18.&lt;/ref&gt;

ماري د خپلو معاصرینو له خوا د «لوړ قد لرونکې او ستایلو وړ مېرمنې» په توګه توصیف شوې چې د لارډ پیټربورو له خوا د یورک دوک، جیمز ته وغوښتل شوه. لارډ پیټربورو د یوک د دوک یاور و. کونډ جیمز د انګلستان د دویم چارلز کوچنی ورور او وارث و. دوشس لورا په پیل کې د پیټربورو وړاندیز ته ځواب ورنکړ ځکه د فرانسې د سفیر په خبره هغه په تمه وه چې لور به یې له هسپانوي یوولس کلن دویم چارلز سره د واک پر سر سیالي وکړي. خو له دې سره چې د لورا د اکراه لومړی دلیل هر څه چې و، بالاخره یې د ماري له لوري د دغه وړاندیز سره هوکړه ترلاسه کړه او دوی دواړه د ۱۶۷۳ زکال د سپټمبر په ۳۰ مه په وکالت له یوبل سره واده شول. &lt;ref&gt;Fea, p 70.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 19.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waller15&quot;&gt;Waller, p 15.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 17.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 10.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Haile24&quot;&gt;Haile, p 24.&lt;/ref&gt;

موډنا هغه مهال د فرانسې د څورلسم لويي په قلمرو کې وه چې دغه کوژده ومنل شوه.انګلستان ته پر لار هغوی په پاریس کې دمه وکړه چې لویي یې تود هرکلی وکړ او هغې ته یې د ۸۰۰۰ پونډه په ارزښت یو نښان ورکړ. په انګلستان کې له هغې څخه چندان هرکلی ونشو. پارلمان چې په بشپړه توګه له پروتستانتانو څخه جوړ و د دوه کاتولیکانو د واده پر وړاندې یې لږ غبرګون وښود ځکه ویرېدل چې دا کېدای شي د هېواد پر وړاندې یوه «پاپیستي» توطئه وي. د انګلستان ډیری خلکو له دې امله چې پروتستانت و د یورک شاهزادګۍ ته – چې له خپل مېړه سره له یوځای کېدو وروسته د هغه په نوم باید یاده شوې وای – هغې ته د «پاپ لور» ویل. پارلمان ګواښ وکړ چې دغه واده باطل اعلانوي همدا و چې چارلز د ۱۶۷۴ زکال تر جنوري میاشتې پورې پارلمان وځنډاوه څو ډاډ ترلاسه کړي چې د ورور واده ته به یې درناوی کېږي او د ستورات کورنۍ اعتبار به ساتل کېږي. &lt;ref name=&quot;Oman27&quot;&gt;Oman, p 27.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;FraserCharlesII418&quot;&gt;Fraser. ''King Charles II'', p 418.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Oman28&quot;&gt;Oman, p 28.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waller152&quot;&gt;Waller, p 15.&lt;/ref&gt;

== د یورک دوشس (۱۶۷۳-۱۶۸۵ زکال) ==

=== کورنۍ ===
د یورک دوک چې یو مشهور کاتولیک و له خپلې ناوې څخه ۲۵ کاله مشر و؛ په خپل بدن کې یې د تڼاکو زخمونه لرل او د ژبې په بندیدو اخته و. نوموړي د ۱۶۶۸ زکال په شاوخوا کې په پټه توګه کاتولیک باورونه منلي و. ماري د لومړي ځل لپاره خپل مېړه د ۱۶۷۳ زکال د نومبر په ۲۳ مه د هغه د دویم واده په ورځ ولید. جیمز له خپلې ناوې څخه راضي و. خو له دې سره چې په پیل کې د ماري خوښ رانغی او هر ځل به یې چې هغه لیده په ژړا به شوه، ډېر ژر له جیمز سره جوړه راغله. جیمز له خپلې لومړنۍ مېرمنې آن هاید څخه چې په ۱۶۷۱ زکال کې مړه شوې وه د لیډي ماري او لیډي آن په نامه دوه لوڼې لرلې. جیمز هغوی ته ماري په دې جملې سره ور معرفي کړه «ما د تاسو سره د لوبو کولو لپاره نوې ملګرې راوستې». د لیډي مري پر خلاف، لیډي آن د خپل پلار نوې ښځه نه خوښوله. ماری به له آن سره لوبې کولې څو د هغې زړه ترلاسه کړي. &lt;ref&gt;Haile, p 40.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Waller, p 135.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Waller, p 149.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 41.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Turner, p 114.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 31.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Chapman33&quot;&gt;Chapman, p 33.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waller22&quot;&gt;Waller, p 22&lt;/ref&gt;

== ملکه (۱۶۸۵- ۱۶۸۹ زکال) ==
د ټولو ستونزو او کړکیچونو سربېره، جیمز د خپل ورور له مړینې وروسته چې د زوړ سبک تاریخ له مخې د ۱۶۸۵ زکال د فبروري په ۶ مه ومړ، په اسانۍ سره واک ته ورسېد؛ هغه هم د دې په احتمال سره چې دغه ځای ناستی به یوه بله کورنۍ جګړه راوپاوري. ماري په صمیمانه توګه د چارلز لپاره د ویر مراسم ونیول او د خپل ژوند په وروستیو کې یې د هغه په اړه وویل: «هغه تل زما پر وړاندې مهربانه و». د ماري او جیمز پر سر د ۱۱۹۰۰۰ پونډي تاج اېښودو مراسم د اپرېل په ۲۳ مه د سنټ جورج په ورځ ترسره شول چې په ډېر دقت سره طراحي شوي و. دغه مراسم د ماري لپاره بې بېلګې و ځکه په دغه ډول بشپړ مراسم د انګلستان د اتم هنري او د آرګون د کاترین د تاج اېښودو له مراسمو وروسته نه و ترسره شوي. &lt;ref&gt;Waller, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, plate no. VII&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Oman85&quot;&gt;Oman, p 85.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 129.&lt;/ref&gt;

د ملکې ماري روغتیا د ایزابېلا (د هغې د لور) له مړینې وروسته نه وه ښه شوې. تردې چې د توسکان قاصد فلورانس ته خبر یووړ چې «د [ماري د ځای ناستې په توګه] عمومي نظر د اعلیحضرت د لور شاهزادګۍ پر لور دی». فرانسې هم د ملکې د نږدې کېدوني مرګ لپاره چمتوالی نیو او د انګین د دوک لور یې د جیمز د نوې مېرمنې په توګه معرفي کوله. د دې په خوا کې ملکې هڅه کوله ورور یې چې د موډنا دوک و د مدیچي له پخوانی واکمنې ماریا لویزا سره واده وکړي. &lt;ref name=&quot;Haile124&quot;&gt;Haile, p 124.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Waller, p 40.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 96.&lt;/ref&gt;

د ۱۶۸۷ زکال په فبروري میاشت کې هغه مهال چې ملکه د ډورچسټر له کونټیس کاترین سډلی سره د پاچا له اړیکې خبره شوه په غصه شوه او په وایټ هال کې یې خپلې نوې ماڼۍ ته کډه وکړه؛ وایټ هال له ۱۶۸۶ زکال راهیسې د کاتولیکو کلیساګانو مرکز و. دغه ودانۍ د کریسټوفر وارین له خوا د ۱۳۰۰۰ پونډو په لګښت طراحي شوې وه. له دې امله چې د دغې ماڼۍ ودانیزې چارې لا نه وې بشپړې شوې، پاچا د یو شمېر استازو سره د هغې په کوټه کې وکتل چې دغه چاره د ملکې د لا زیاتې ناخوښۍ لامل وګرځېده. له توسکاني سره د واده اړوند خبرو اترو له ناکامېدو نږدې پنځه میاشتې وروسته د ملکې مور دوشس لورا مړه شو. له دې امله د انګلیس ټول دربار د ویر پر ټغر کښېناست. دوشس لورا په پام وړ کچه نغدې پیسې او یوه اندازه جواهرات ماري ته پرېښودل. &lt;ref&gt;Fea, p 138.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 142.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 98.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 99&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Haile159&quot;&gt;Haile, p 159.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Oman, p 99.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Chapman144&quot;&gt;Chapman, p 144.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Haile, p 163.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>gah7cv604ad5os6q31budgstd060rvd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اشرافیت / اشرافي خلک</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63473</id>
    <revision>
      <id>284156</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16922" xml:space="preserve">اشراف یوه ټولنیزه ډله ده، چې په یو شمېر هغو ټولنو کې پیدا کېږي، چې رسمي اشراف یا اریستوکراسي لري. دا ډله خلک معمولاً په سمدلاسه توګه د امتیاز تر حق لاندې درجه بندي کېږی. اشرافي یا د لوړې طبقې خلک تر ډېره داسې په ډاګه کېږي، چې د ټولنې د نورو طبقو اړوندو خلکو په پرتله له ښو امتیازاتو او غوره ټولنیز موقعیت نه برخمن دي. د اشرافیت اړوند امتیازات ښایي د غیر اشرافي وګړو په پرتله د پام وړ ګټې او ځانګړنې ولري یا کېدای شي تر ډېره افتخاري وي (لکه د لومړیتوب ځانګړنه) او دغه راز ځانګړي هېواد او ځانګړې دورې پورې اړوند وي. د اشرافو په ډله کې غړیتوب د میراثي او پلرنیو حقوقو او مسئولیتونو له ډلې نه وي. 

له تاریخي پلوه په اشرافو کې غړیتوب د یو پادشاه یا یو دولت په وسیله ورکړل شوی وي او ځینې وخت د مناسبه اندازې ځواک، شتمنۍ، نظامي ځواک یا هم د سلطنتي لطف او مهربانۍ ترلاسه کول د ټولنې عادي وګړو ته د دې وړتیا ورکوي، ترڅو د اشرافو ډلې ته ورسېږي. په لوړه کچه داسې د اشرافي او نجیبو ډلو ترمنځ بېلابېل پړاوونه او رتبې موجودې وي. په سلطنتونو او پادشاهیو کې په قانوني توګه د اشرافیت په رسمت پېژندل موجود و؛ خو په ځینې رژیمونو لکه د هالند جمهوریت (۱۵۸۱ – ۱۷۹۵ ز کال)، د جنوا جمهوریت (۱۰۰۵ – ۱۸۱۵)، د ونیز جمهوریت (۶۹۷ – ۱۷۹۷ ز)، د سوئیس لرغوني فدراسیون (۱۳۰۰ – ۱۷۹۸ ز) کې اشراف او د ځینو غیر ارثي کوچنیو رژیمونو لکه سن مارینو او په اروپا کې د ښار د ټولنیز قانوني جوړښت ځینې برخې پاتې دي. په لرغونې کلاسیکه دوره کې اشراف د رومي جمهوریت اړوند اشراف هغه کورنۍ وې، چې د پادشاهۍ یا کنسولۍ مقام ته رسېدلو وګړو له نسل او کورنۍ څخه وې. هغه خلک چې د پاتریسیون موروثي کورنیو پورې اړوند و، هغوی اشراف و؛ خو هغه پلبېان چې نیکونه او اجداد یې کنسول و، هغوی هم اشرافو په ډله کې راتلل. د روم په سترواکۍ کې موجوده اشراف د دې جمهوري غوښتونکو اشرافیانو د نسلونو او اولادونو له ډلې څخه و. حال دا چې د لرغوني روم له اشرافو څخه د معاصرو اشرافي او نجیب زاده کورنیو نسب ښایي له فني اړخه شونی وي، خو په اروپا کې داسې د هیڅ توکم او نسل، په هکله د نسل په نسل، او نسلي اوږدې شجرې اړوند توکم په هکله تاریخي اسناد او مستندات نشته.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.vogue.com/article/royals-who-married-commoners-kate-middleton-prince-william|title=Move Over, Kate Middleton: These Commoners All Married Royals, Too|work=Vogue|access-date=2018-10-24|language=en|archive-date=2018-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181025031321/https://www.vogue.com/article/royals-who-married-commoners-kate-middleton-prince-william|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

بېلابېل میراثي لقبونه او مختاړي یا وروستاړي موجود دي، چې له نومونو سره اضافه کېږي «لکه شهزاده، لرد، شهزادګۍ، پېغله» او دغه راز ځینې ویاړونه دي، چې معمولاً په خبرو اترو او لیکنو کې اعیان او اشراف له غیر نجیب او رعیت څخه جلا کوي. په زیاتره هېوادونو کې زیاتره اشراف او اعیان کوم اضافي نوم یا عنوان نه لري او دغه راز ځینې ارثي عنوانه لکه «ویدام» د اشرافیت او اعیان ښودونکي نه دي. همدارنګه ځینې هېوادونه لکه د برازیل سترواکي یا هم په بریتانیا کې د ژوند ملګري غیر ارثي اشراف لري. 

== تاریخ ==
د اشرافیت دا اصطلاح د لاتین له Nobilitas (چې د Nobilis صفت انتزاعی نوم دی، خو په دویمه درجه کې د معروف، مشهور او نامتو په معنا ده) کلمې څخه اخیستل شوې ده. د لرغوني روم په ټولنه کې اشراف یا اعیان د یو غیر رسمي نوم په توګه د حاکمې سیاسي ډلې لپاره کارول کېده چې مشترکې او ګډې ګټې یې لرلې، لکه د پاتریسیون کورنۍ اړوند خلک او د پلبي «پوستکو اړوند» کورنیو اړوند خلک د هغو نیکونو او پلرونو په اساس رامنځته شوي او پیل شوي دي، چې د خپلو وړتیاوو په اساس کنسولګرۍ ته رسېدلي و (د Nous Homo یا نوي نارینه وګورئ).&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Oliver|first=Revilo P.|author-link=Revilo P. Oliver|year=1978|title=Tacitean &quot;Nobilitas&quot;|url=https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/11694/illinoisclassica31978OLIVER.pdf?sequence=2&amp;isAllowed=y|format=PDF|journal=Illinois Classical Studies|publisher=[[University of Illinois Press]]|volume=3|pages=238–261|jstor=23062619|access-date=15 September 2018|hdl=2142/11694|archive-date=15 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180915005240/https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/11694/illinoisclassica31978OLIVER.pdf?sequence=2&amp;isAllowed=y|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

په معاصره او مډرنه کارونه کې «اشرافیت» د مخکنۍ یا له معاصرې ټولنې څخه د مخکې ټولنې تر ټولو لوړې طبقې ته ویل کېږي. په فیوډالي نظام کې (په اروپا او ځینې نورو ځایونو کې) په عمومي توګه اشراف او اعیان هغه کسان و، چې د بېلابېلو خدمتونو او ژمنتیا لکه تر ډېره نظامي برخه کې به مخکې و، یا یو پیاوړی شخص به و، کېدای شول یو قومندان به و، لویه ځمکه یا منصب به یې درلود، یا لوړ رتبه امیر یا پاچا به و او داسې نور... چې دا ټول په چټکۍ سره په میراث بدل شو، چې کله وخت به د میراثي لقب رسېدل حق پورې تړاو درلود، د بېلګې په توګه په فرانسه کې له انقلابه مخکې اشراف او اعیان به د میراثي لقب په اساس به له مالي امتیازاتو او ځینې نورو امتیازاتو برخمن و. &lt;ref&gt;{{Cite journal|last1=Bengtsson|first1=Erik|last2=Missiaia|first2=Anna|last3=Olsson|first3=Mats|last4=Svensson|first4=Patrick|date=12 June 2018|title=The Wealth of the Richest: Inequality and the Nobility in Sweden, 1750–1900|url=http://lup.lub.lu.se/search/ws/files/26235457/LUP_161.pdf|publisher=[[Taylor &amp; Francis]]|pages=1–28|doi=10.1080/03468755.2018.1480538|s2cid=149906044|access-date=15 September 2018|via=[[Lund University Libraries]]|doi-access=free|journal=|archive-date=15 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180915042440/http://lup.lub.lu.se/search/ws/files/26235457/LUP_161.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

په داسې حال کې چې د اشرافو یا اعیانو موقعیت به مخکې په زیاتره قضايي برخو کې د پام وړ امتیازات رامنځته کول، په یوویشتمه پېړۍ کې په زیاتره ټولنو (لکه هالند، هسپانیا، بریتانیا) کې په یو افتخاري وقار او منزلت بدل شو، که څه هم یو کم شمېر پاتې شوي امتیازات ښایي بیا هم په قانوني توګه وساتل شي او ځینې آسیایان، د افریقا او آرام سمندر اړوند فرهنګونه بیا هم رسمي ارثي سرلیکونو یا رتبو ته د پام وړ ارزښت ورکوي (د تونګا د پادشاهۍ یا سلطنت اړوند اشرافو د مشرانو مقام او غوښتنې پرتله کړئ). د بریتانیا یو پر درېیم اندازې څخه زیاته خاوره د اشرافو یا اریستوکراتانو او د ځمکې د دودیزو مالکانو یا څښتنانو په لاس کې ده.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lukowski|first=Jerzy|url=https://zodml.org/sites/default/files/%5BJerzy_Lukowski%5D_The_European_Nobility_in_the_Eigh.pdf|title=The European Nobility in the Eighteenth Century|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|year=2003|isbn=0-333-74440-3|editor-last=Hall|editor-first=Lesley|pages=243|author-link=Jerzy Lukowski|editor-last2=Lilley|editor-first2=Keith D.|editor-last3=MacMaster|editor-first3=Neil|editor-last4=Spellman|editor-first4=W. M.|editor-last5=Waite|editor-first5=Gary K.|editor-last6=Webb|editor-first6=Diana|via=Zaccheus Onumba Dibiaezue Memorial Libraries|access-date=2018-09-15|archive-date=2018-09-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20180915084639/https://zodml.org/sites/default/files/%5BJerzy_Lukowski%5D_The_European_Nobility_in_the_Eigh.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Country Life (magazine)]], [http://www.countrylife.co.uk/articles/who-really-owns-britain-20219#Yd4CfOEkPZrOr2C0.99 Who really owns Britain?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211104023512/https://www.countrylife.co.uk/articles/who-really-owns-britain-20219#Yd4CfOEkPZrOr2C0.99|date=2021-11-04}}, 16. October 2010.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Half of England is owned by less than 1% of the population|url=https://www.theguardian.com/money/2019/apr/17/who-owns-england-thousand-secret-landowners-author|work=The Guardian|date=17 April 2019|access-date=30 October 2021|archive-date=30 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211030075218/https://www.theguardian.com/money/2019/apr/17/who-owns-england-thousand-secret-landowners-author|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

اشرافیت یو تاریخي، ټولنیز او تر ډېره حقوقي مفهوم دی، چې لوړ ټولنیز ـ اقتصادي موقعیت سره په بشپړه توګه توپیر لري، ځکه دا مفهوم تر ډېره په عوایدو، شتمنۍ یا د ژوند طریقې باندې ولاړ دی. شتمن اوسېدل یا ډېر با نفوذه اوسېدل په مستقیمه توګه د دې لامل نشي کېدلای چې یو شخص د اشرافیانو یا اعیانو په ډله کې راولي او نه هم ټول اشرافیان شتمن یا نفوذ لرونکي خلک دي (اشرافي کورنیو خپله شتمنۍ له بېلابېلو لارو له لاسه ورکړې او د «بېوزله اشرافي» مفهوم هم تر ډېره د خپله اشرافو په څېر لرغونی مفهوم دی). 

که څه هم زیاتره ټولنې داسې ځانګړې لوړې طبقې لري، چې د پام وړ شتمني او قدرت لری؛ خو دا وضعیت په الزامي توګه میراثي نه دی او دغه راز یو ځانګړي او جلا حقوقي وضعیت یا د خطاب کولو بېلابېلو ډولونو ته اړتیا هم نه لري. ګڼ شمېر جمهوریتونه لکه د یونان، ترکیې، اتریش په څېر اروپایي هېوادونو، د اوسپنیزې پردې پخوانيو هېوادونو او د آمریکا د قارې اړوند ځینو سیمو لکه مکسیکو او د امریکې متحده ایالتونو خپلو ښاریانو او اتباعو ته د اشرافیت اړوندو عنوانونو او القابو کارول او ورکول په ښکاره توګه لغوه کړي دي، چې دا مورد له هغو هېوادونو سره توپیر لري، چې د اشرافي عنوانونو او القابو د میراث اخیستو حق یې لغوه کړی نه ده؛ خو د هغوي په رسمیت پېژندلو یا قانوني ملاتړ لپاره یې کوم امتیازات منلي نه دي، لکه د آلمان او ایټالیا هېوادونه، که څه هم آلمان هېواد د کورني نوم د یوې برخې په توګه د دې عنوانونو او القابو یادونه او کارول مني. دغه راز نور هېوادونه او چارواکي لکه د ناروې، فلند او اروپایي ټولنې اړوند هېوادونه تر اوسه هم د دې عنوانونو او القابو کارول نه منع کوي؛ خو د دې القابو لپاره د هر ډول امتیازاتو اضافه او ضمیمه کول منع کوي، حال دا چې د فرانسې قوانین هم د غصب په وړاندې د قانوني عنوانونو او القابو ملاتړ کوي. 

== د شریف یا اعیان امتیازات ==
د اشرافو یا اعیانو ټولې ګټې خپله د نجیب یا شریف اوسېدو له مقام څخه ترلاسه شوي نه دي. امتیازات او ګټې تر ډېره د یو پادشاه په وسیله د یو ځانګړي عنوان، لقب، مقام یا یوې ځانګړې شتمنۍ درلودلو په اساس ورکول کېدل یا په رسمیت پېژندل کېدل. د زیاتره اشرافو یا اعیانو زیاته برخه شتمني له یو یا څو کوچنیو یا غټو ملکیتونو څخه تر لاسه کېږي، چې کېدای شي دا ملکیتونه یې د کرنیزو ځمکو، باغونو، څړځایونو، مزرعو، ښکاري ځمکو، ویالو، سیندونو، درو او داسې نورو ډولونو په توګه وي. همدارنګه یو شمېر زیربناوې لکه لویه کلا، څاه او ژرندې یا آسیابونه هم په کې  شاملې وې، چې سیمه ییزو بزګرو به هغو ته د لاسرسي اجازه لرله، چې زیاتره وختونه به دا لاسرسي د قیمتونو په اساس وه. له اشرافو یا اعیانو څخه به تمه کېده چې د دې اموالو په عوایدو سره به په «شرافت او نجیبانه» توګه ژوند وکړي. هغه کارونه چې د لاسي کارونو اړوند و، یا د بېلابېلو وګړو اطاعت او پیروي وه هغه به بیا د ټیټې درجې اړوند خلکو (د ځینې ځانګړو استثنأتو، لکه د نظامي خدمت یا کلیسایي خدمت پرته) کار و، یا دا چې د اشرافو لپاره به منع و (ځکه د اشرافو د موقعیت څخه انحراف او سرغړونه بلل کېده)، یا هم په ټولنیز لحاظ به له پامه غورځول کېده. له بل پلو په اشرافو کې غړیتوب به تر ډېره د لوړو موقفونو او شغلي ودې او پرمختګ لپاره اړین و، په ځانګړې توګه په نظامي برخو، محاکمو، د دولت لوړو برخو اړوندو دندو، قضائیه قوې لوړو برخو او د کلیسا په برخو کې به د لوړ موقف ترلاسه کولو لپاره د اشرافو غړیتوب اړین و. 

د فرانسې له انقلاب نه مخکې، ګڼ شمېر اروپايي اشرافو به په عمومي توګه د ټولنې د ټیټې طبقې له عادي وګړو یا رعیت څخه ډېره اندازه باج د نقدي اجارې، نقدي مالیاتو، قانوني استحقاق یا هم د کلني محصول یوې برخې په توګه ترلاسه کاوه، چې دې عادي وګړو یا د ټیټې طبقې خلکو به یا د اشرافو په کور کې ژوند او کار کاوه او یا هم د هغو په مزرعو او د مالکیت اړوند حوزو کې یې.&lt;ref&gt;{{Cite EB1911|wstitle=Nobility|volume=19|page=728}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Jonathan|first=Dewald|url=https://books.google.com/books?id=-fct5tlRFwEC&amp;pg=PA117|title=The European nobility, 1400-1800|publisher=Cambridge University Press|year=1996|isbn=0-521-42528-X|page=117|access-date=2015-10-23|archive-date=2022-04-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407150531/https://books.google.com/books?id=-fct5tlRFwEC&amp;pg=PA117|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>h8ydqrd39ijnfep68xyx7yn89h2hf7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د عثماني خلافت پخوانی رژیم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63474</id>
    <revision>
      <id>284157</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:00:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19258" xml:space="preserve">په کلاسیک ډول ۱۸مه پېړۍ د عثماني سترواکۍ د رکود او اصلاحاتو تاریخ بلل کېږي، چې یاده پېړۍ د لرغونی رژیم یا زوړ رژیم په توګه هم پېژندل شوی په داسې حال کې چې دا په ۱۹مه پېړۍ کې له نوي رژیم سره توپیر دلوده.&lt;ref&gt;{{Cite book|editor=Christine Woodhead|title=The Ottoman World|chapter=The old regime and the Ottoman Middle East|last=Salzmann|first=Ariel|date=2011|publisher=Routledge|page=413}}&lt;/ref&gt;

عثماني سترواکۍ په ۱۸مې پېړۍ کې  د پام وړ اقتصادي وده وکړه او په ۱۷۶۸-۱۷۷۴ز کلونو کې له روسیې سره تر کړکېچنې جګړې پورې د نظامي ځواک له پلوه له خپلو سیالانو سره د سیالۍ توان درلود. له همدې امله، دې پړاو کې د په عمومي توګه امپراتورۍ تاریخ ډېر بې پلوه و. همدارنګه زوړ رژیم نه یوازې له ډراماتیک پېښو سره سره، بلکې د درېیم سلطان سلیم له خوا د تدریجي اصلاحاتو (نوی حکم) له پیل سره پای ته ورسېد. که څه هم سلیم پخپله ګوښه شو، خو د هغه د ځایناستو له خوا د هغه اصلاحاتو تر ۱۹مې پېړۍ پورې دوام درلود او د عثماني سترواکۍ بڼه یې په بشپړه توګه بدله کړه.&lt;ref name=&quot;Hathaway8&quot;&gt;{{cite book|last=Hathaway|first=Jane|title=The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516-1800|publisher=Pearson Education Ltd.|year=2008|isbn=978-0-582-41899-8|pages=8–9}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Quataert|first=Donald|title=Ottoman History Writing and Changing Attitudes towards the Notion of 'Decline'|journal=History Compass|volume=1|date=2003|pages=5|doi=10.1111/1478-0542.038}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Salzmann|first=Ariel|title=An Ancien Régime Revisited: &quot;Privatization&quot; and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire|journal=Politics &amp; Society|date=1993|volume=21|issue=4|pages=402|doi=10.1177/0032329293021004003|s2cid=153936362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;military&quot;&gt;{{cite book|last=Aksan|first=Virginia|title=Ottoman Wars, 1700-1860: An Empire Besieged|publisher=Pearson Education Ltd.|date=2007|pages=130–5|isbn=978-0-582-30807-7}}

* {{cite journal|last=Woodhead|first=Christine|title=New Views on Ottoman History, 1453-1839|pages=983|quote=the Ottomans were able largely to maintain military parity until taken by surprise both on land and at sea in the Russian war from 1768 to 1774.|journal=The English Historical Review|date=2008|volume=123|publisher=Oxford University Press}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Quataert|first=Donald|title=Ottoman History Writing and Changing Attitudes towards the Notion of 'Decline'|journal=History Compass|volume=1|date=2003|pages=**|doi=10.1111/1478-0542.038}}

* {{cite journal|last=Hathaway|first=Jane|title=Problems of Periodization in Ottoman History: The Fifteenth through the Eighteenth Centuries|journal=The Turkish Studies Association Bulletin|volume=20|date=1996|pages=25–31}}
* {{cite book|last=Woodhead|first=Christine|date=2011|publisher=Routledge|place=New York|chapter=Introduction|editor=Christine Woodhead|title=The Ottoman World|pages=5|isbn=978-0-415-44492-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|editor=Christine Woodhead|title=The Ottoman World|chapter=The old regime and the Ottoman Middle East|last=Salzmann|first=Ariel|date=2011|publisher=Routledge|page=409}}&lt;/ref&gt;

== حکومت  ==

=== مرکزي اداره  ===
د ۱۷مې پېړۍ په اوږدو کې د عثماني امپراتورۍ د حکومت بڼه له یوه  سرپرستۍ نظام نه په یو داسې نظام بدله شوه چې د سلطان د شخصي واکمنۍ پر ځای د بیوروکراسي نظام له خوا پر مخ وړل. دغه راز له نظامي پلوه فعال سلطان وروستۍ هڅه چې په شخصي توګه یې ټول امپراطوري حکومت کنټرول کاوه د ۱۷۰۳ز کال په پاڅون کې چې د ادرین پېښې په نوم یادیږي له منځه لاړه، چې په پایله کې دویم مصطفی له واکه وغورځول شو او لوی دولتي دفترونه نور د سترواکۍ په ماڼۍ کې ځای نه درلود او ډېر خپلواک واک یې درلود. دغه راز په ۱۷۹۶ لسیزه کې مرکزي بیوروکراسي د ۱،۵۰۰ او ۲،۰۰۰ تر منځ لیکوالان رامنځته کړه، چې دا د ۱۸۳ لیکوالانو په پرتله په ۱۵۹۳ز کال کې د پام وړ زیاتوالۍ ښایي. لوړ پوړو بیوروکراتانو خپل ټولنیز خوځښت زیات کړ او ډېری یې د ولایتونو او آن د لویو وزیرانو په توګه دندې تر لاسه کړې، چې یادې دندې په تېرو پېړیو کې معمولا د نظامي شالید لرونکي نارینه وو ته ورکول کېدې.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Findley|first=Carter Vaughn|editor=Suraiya Faroqhi|title=The Cambridge History of Turkey|volume=3|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|chapter=Political culture and the great households|date=2006|pages=71}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Darling|first=Linda|title=Revenue-Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560-1660.|publisher=E.J. Brill|year=1996|isbn=90-04-10289-2|pages=304}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Findley|first=Carter Vaughn|editor=Suraiya Faroqhi|title=The Cambridge History of Turkey|volume=3|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|chapter=Political culture and the great households|date=2006|pages=69–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Tezcan|first=Baki|title=The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World|date=2010|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|isbn=978-1-107-41144-9|pages=218–22}}&lt;/ref&gt;

=== ولایتي اداره   ===
په ولایتونو کې عثماني واکمني د سیمه اېزو ګټو د ډلو د وفادارۍ په ساتلو ولاړه وه او په دې ډول والي او قاضي د دولت د واک استازیتوب کاوه، چې د ولایت ډېری ورځنۍ چارې یې سمبالولې، خو سیمه ایزې ګټې د ځینو چارواکو (ایان) په نوم په نوم پېژندل شوو شخصیتونو له خوا پر مخ وړل کېدې. همدارنګه ایان د عثماني دولت د چارواکو په پرتله د امپراتورۍ په اوږدو کې له یو ځای نه بل ځای ته مهاجرت نه کاوو، بلکې په یوه کوچنۍ جغرافیه کې یې ژورې اړیکې جوړولې او په خپل محلي ښار یا سیمه کې د پام وړ نفوذ کولو لپاره له ملاتړ کونکو کړیو نه کار اخیسته ځکه د عثماني سترواکۍ ولایتي ادارې د فعالیت لپاره د دوی مرسته اړینه وه.&lt;ref&gt;{{Cite book|editor=Christine Woodhead|title=The Ottoman World|chapter=The Old Regime and the Ottoman Middle East|last=Salzmann|first=Ariel|date=2011|isbn=978-0-415-44492-7|page=414}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Hathaway|first=Jane|title=The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516-1800|publisher=Pearson Education Ltd.|year=2008|isbn=978-0-582-41899-8|pages=79–82}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Neumann|first=Christoph K.|editor=Suraiya Faroqhi|title=The Cambridge History of Turkey|volume=3|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|chapter=Political and diplomatic developments|date=2006|pages=56}}&lt;/ref&gt; 

د ۱۷مې پېړۍ په اوږدو کې د دولت والیان د نامعلومې مودې لپاره وټاکل شول، خو په اتلسمه پېړۍ کې ټول والیان د یو کال لپاره ټاکل کېدل، چې د مودې په پای کې یې د بیاکتنې او احتمالي بیا ګومارنې احتمال هم و. په عثماني امپراتورۍ کې ولایتي حکومت د مرکزي ټاکل شوي واليانو او محلي چارواکو(ایان) په مرسته تکیه کوله. دغه راز ایانو د مالیاتو په راټولولو کې اړینه وڼډه درلوده په ځانګړې توګه د جګړې په وخت کې او په منظمه شوراګانو کې یې د ولایتو له والیانو یا د هغوی د استازو (mütesellims) سره لیدل. همدارنګه زیاتره وخت د والیانو استازو د سیمه اېزو پادریانو له ډلې نه غوره کېدل او ځینو کورنیو ته دا مقام په میراث پاتې وو. &lt;ref&gt;{{cite book|editor1-last=Naff|editor1-first=Thomas|editor2=Roger Owen|title=Studies in Eighteenth Century Islamic History|chapter=Centralization and Decentralization in Ottoman Administration|pages=30|last=İnalcık|first=Halil|date=1977|publisher=Southern Illinois University Press}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Hathaway|first=Jane|title=The Arab Lands under Ottoman Rule, 1516-1800|publisher=Pearson Education Ltd.|year=2008|isbn=978-0-582-41899-8|pages=87–9}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|editor1-last=Naff|editor1-first=Thomas|editor2=Roger Owen|title=Studies in Eighteenth Century Islamic History|chapter=Centralization and Decentralization in Ottoman Administration|pages=31–3|last=İnalcık|first=Halil|date=1977|publisher=Southern Illinois University Press}}&lt;/ref&gt;

په تېره بیا د ۱۸مې پېړۍ په دویمه نیمایي کې د دولت دندې په سیمه اېزو شوراګانو کې ترسره کېدې. که څه هم دا له یوې سیمې نه بل سیمې پورې توپیردرلودې، چې د یادو شوراګانو اصلي شخصیتونه محلي قاضي، د جانیريانو(Janissaries) قوماندان، د ګاریشن (garrison) پوځي کلا قوماندان او د ایان سیمه ایز مشران شامل دي. همدارنګه غونډې به یا د قاضي په کور او یا هم د ولایت په دفتر کې تر سره کېدلې.&lt;ref&gt;{{cite book|editor1-last=Naff|editor1-first=Thomas|editor2=Roger Owen|title=Studies in Eighteenth Century Islamic History|chapter=Centralization and Decentralization in Ottoman Administration|pages=42–3|last=İnalcık|first=Halil|date=1977|publisher=Southern Illinois University Press}}&lt;/ref&gt;

== عثماني پوځ ==
عثماني پوځ د اتلسمې پېړۍ په لومړۍ نیمايي کې د خپلو اروپايي سیالانو سره د مقابلې توان درلود او د دوی تر منځ د پام وړ تخنیکي تشه نه وه، خو په هر حال په ۱۷۳۹ز کال کې له بلګراد تړون نه وروسته عثمانیان نږدې ۳۰ کاله په اروپا کې په سوله کې پاتې شول، دغه راز د سولې پراخېدل د عثماني قومندانانو تر منځ د عملي تجربې د نشتوالي لامل هم شوه، خو هاخوا د روسي جنرالانو لکه رومیانسیف او سووروف وړتیاوې یې د اوه کلنې جګړې په ترڅ کې وده وکړه او په ۱۷۶۸ز کال کې د روسیې سره جګړه پیل شوه، عثمانیانو له ویجاړونکي ماتې سره مخ شو چې په پایله کې یې کریمیا له لاسه ورکړه او په ۱۷۷۴ کې د Küçük Kaynarca تړون لاسلیک شو.&lt;ref name=&quot;military2&quot;&gt;{{cite book|last=Aksan|first=Virginia|title=Ottoman Wars, 1700-1860: An Empire Besieged|publisher=Pearson Education Ltd.|date=2007|pages=130–5|isbn=978-0-582-30807-7}}

* {{cite journal|last=Woodhead|first=Christine|title=New Views on Ottoman History, 1453-1839|pages=983|quote=the Ottomans were able largely to maintain military parity until taken by surprise both on land and at sea in the Russian war from 1768 to 1774.|journal=The English Historical Review|date=2008|volume=123|publisher=Oxford University Press}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Aksan|first=Virginia|title=Ottoman Wars, 1700-1860: An Empire Besieged|publisher=Pearson Education Ltd.|date=2007|pages=130|isbn=978-0-582-30807-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Aksan|first=Virginia|editor=Suraiya Faroqhi|title=The Cambridge History of Turkey|volume=3|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|chapter=War and peace|date=2006|pages=102}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Rhoads|first=Murphey|title=Ottoman Warfare, 1500-1700|publisher=Rutgers University Press|date=1999|isbn=1-85728-389-9|pages=108}}&lt;/ref&gt;

== اقتصاد ==
عثماني اقتصاد د اتلسمې پیړۍ په لومړیو درېیو ربعو کې عمومي پراختیا او وده تجربه کړه.لکه څنګه چې په عثماني بودجه کې په ډراماتیک ډول زیاتوالۍ راغۍ، چې په ۱۶۹۹زکال کې له ۱ میلیارد اکسي (akçe) نه په ۱۷۴۸زکال کې ۱.۶ میلیارده ته وده وکړه. د تیرې پیړۍ په پرتله عثمانیان په دې ډېرو کلونو کې د بودیجې له زیاتوالي نه برخمن وو.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Darling|first=Linda|title=Revenue-Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560-1660.|publisher=E.J. Brill|year=1996|isbn=90-04-10289-2|pages=238–9}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Salzmann|first=Ariel|title=An Ancien Régime Revisited: &quot;Privatization&quot; and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire|journal=Politics &amp; Society|date=1993|volume=21|issue=4|pages=405|doi=10.1177/0032329293021004003|s2cid=153936362}}&lt;/ref&gt;

د استانبول سوداګریزې زیربناوې د ۱۸مې  پېړۍ په اوږدو کې د پام وړ پراخې او بیا ورغول شوې یاد پرمختګونه مخ پر ودې نړیوالې سوداګرۍ ته هم وده ورکړه او په دې ډول عثماني اقتصاد په ځانګړې توګه د ښو ټوکرانو، لاسي صنایعو او څرمن توکو له صادراتو نه ګټه پورته کړه.&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Murphey|first=Rhoads|title=The Growth in Istanbul's Commercial Capacity, 1700-1765: The Role of New Commercial Construction and Renovation in Urban Renewal|journal=Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae|volume=61|date=2008|issue=1–2|pages=147–55|doi=10.1556/AOrient.61.2008.1-2.14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Quataert|first=Donald|title=The Ottoman Empire, 1700-1922|publisher=Cambridge University Press|place=Cambridge|pages=133|date=2000}}&lt;/ref&gt;

== ټولنیز او کلتوري ژوند  ==
۱۸مه پېړۍ د عثماني اشرافو تر منځ د ډېریدونکي مصرف او ټولنیز کېدو وخت و. لکه څنګه چې د باسفورس په څنډو کې په د بډایه عثماني اشرافو لپاره لسګونو ماڼۍ جوړې شوې، چې خپله شتمني یې د استانبول د چټک پرمختګ لپاره په کار اچوله. همدارنګه په ټول ښار کې چینې جوړې شوې تر څو د ښار مخ پر ودې خلکو ته تازه اوبه برابروي. په ۱۷۲۱ز کال کې درېیم سلطان احمد په استانبول Kağıthane نږدې سیمې کې د اوړي د یوې نوې ماڼۍ د جوړولو امر وکړ، چې د سعد اباد (خوشحالۍ ځای) په نوم یادېده.&lt;ref name=&quot;Finkel346&quot;&gt;{{Cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923|place=New York|publisher=Basic Books|date=2005|isbn=978-0-465-02396-7|pages=346}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;artay382&quot;&gt;{{cite book|last=Artan|first=Tülay|editor-last=Woodhead|editor-first=Christine|title=The Ottoman World|publisher=Routledge|date=2012|pages=382–3|chapter=Forms and forums of expression: Istanbul and beyond, 1600-1800.|isbn=978-0-415-44492-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Finkel344&quot;&gt;{{Cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923|place=New York|publisher=Basic Books|date=2005|isbn=978-0-465-02396-7|pages=344–5}}&lt;/ref&gt;

قهوه خانو د خلکو په عامه ژوند کې لویه ونډه درلوده، لکه څنګه چې نه یوازې د عامو خلکو لپاره یې مصرفی توکي چمتو کول بلکې د هغو ځایونو په توګه چې خلک کولی شي د عامه چارو په اړه بحث وکړي هم خورا ارزښت درلوده. پداسې حال کې چې ۱۷مه پېړۍ د قهوه خانو د زیاتېدو په وړاندې د حکومت یو څه غبرګون راوپارول، ځکه حکومت د یادو قهوه خانو له ټولنیز ویجاړونکي اغېزو نه اندیښمن و، خو د ۱۸ مې پېړۍ په اوږدو کې د کاډیزاډیلیس خورا محافظه کار مذهبي غورځنګ له خوا د قهوه خانو د منع کولو لپاره نورې هڅې ندي ترسره شوي. د قهوه خانې دود د عثماني ستروکۍ د ښارونو او ښارګوټو یوه ځانګړتیا ګرځېدلې وه، چې وروسته حکومت د څارنې اقدامات ترسره کول تر څو د هغو ناقانونه ډلو کنټرول لپاره هڅه وکړي چې یادو قهوه خانو کې راټولیږي. &lt;ref name=&quot;Finkel3442&quot;&gt;{{Cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923|place=New York|publisher=Basic Books|date=2005|isbn=978-0-465-02396-7|pages=344–5}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;artay3822&quot;&gt;{{cite book|last=Artan|first=Tülay|editor-last=Woodhead|editor-first=Christine|title=The Ottoman World|publisher=Routledge|date=2012|pages=382–3|chapter=Forms and forums of expression: Istanbul and beyond, 1600-1800.|isbn=978-0-415-44492-7}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Artan|first=Tülay|editor-last=Woodhead|editor-first=Christine|title=The Ottoman World|publisher=Routledge|date=2012|pages=386–7|chapter=Forms and forums of expression: Istanbul and beyond, 1600-1800.|isbn=978-0-415-44492-7}}&lt;/ref&gt;

== فکري ژوند ==
د ترکي ژبې لومړۍ چاپي اداره په ۱۷۲۷ زکال کې په استانبول کې د یوه هنګري مسلمان ابراهیم مطفیریکا له خوا جوړه شوه. د امپراطورۍ محکمو او مذهبي چارواکو ته د مطبوعاتو ارزښت په ډاګه شوی و او په دې توګه د هغو کارول یې تصویب کړل. د مطفیریکا مطبوعات زیاتره د تاریخي، جغرافیایي او ژبني اثارو د خپرولو لپاره کارول کېده، خو وروسته په ۱۷۹۶ز کال کې د ډېرو معتبرو مستندو نسخو په پرتله د چاپ شوو کتابونو لپاره د بازار د کمې غوښتنې له امله وتړل شوې.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Finkel|first=Caroline|title=Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923|place=New York|publisher=Basic Books|date=2005|pages=366–7}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې  ==</text>
      <sha1>er82xm4cmejvdht7d32oay2wtj69xfg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د ساکس – کوبورګ او ګوتا شهزادګۍ ویکټوریا ملیټا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63475</id>
    <revision>
      <id>284158</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:03:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14699" xml:space="preserve">د ساکس – کوبورګ او ګوتا شهزادګۍ ویکټوریا ملیټا، وروسته د روسیې لویه دوشس ویکټوریا فئودورونا (زوکړه: د ۱۸۷۶ زکال د نومبر ۲۵مه – مړینه: د ۱۹۳۶ زکال د مارچ ۲مه) د ساکس – کوبورګ او ګوتا د دوک الفرد او د روسیې د لویې دوشس ماریا الکساندروا دریم اولاد او دویمه لور وه. نوموړې د بریتانیا د ملکې ویکټوریا او همدارنګه د روسیې د سترواک دویم الکساندر لمسۍ وه. 

نوموړې چې د یوې بریتانوۍ شهزادګۍ په توګه وزېږېده؛ د خپل ژوند لومړني کلونه یې په انګلنډ کې تېرل او د دریو کلونو لپاره یې په مالټا کې ژوند وکړ؛ ځکه پلار یې هلته په سلطنتي سمندریز ځواک کې دنده لرله. په ۱۸۸۹ زکال کې یې کورنۍ کوربورګ ته کډه وکړه او همدلته یې پلار په ۱۸۹۳ زکال کې سلطنتي دوک شو. په نوې ځوانۍ کې ویکټوریا د د روسیې په لوی دوک کیریل ولادمیرویچ (د خپلې مور په وراره چې د روسیې د لوی دوک ولادمیر الکساندرویچ زوی و) مینه شوه، خو د هغې ارتودوکس عیسوي باور د ماما له زوی سره د هغې واده منع کوه. ویکټوریا د خپلې کورنۍ غوښتنې ته په درناوي د خپل مشر تره له زوی ارنست لوئیس سره چې د راین له خوا د هسن لوی دوک و په ۱۸۹۴ زکال کې د خپلې انۍ ملکې ویکټوریا په غوښتنه واده وکړ. دغه واده له جلاتوب سره مخ شو – ویکټوریا ملیټا په ۱۹۰۱ زکال له خپل مېړه څخه د جلاتوب له امله د اروپا سلطنتي کورنۍ له رسوايي سره مخ کړې. د دغې جوړې یوازنۍ ماشومه چې د هسن او راین شهزادګۍ الیزابت وه؛ په ۱۹۰۳ زکال کې د سرخکانو له تبې مړه شوه. 

== بیاځلي واده ==
له ارنست څخه د ویکټوریا له طلاق اخیستو وروسته، لوی دوک کیریل چې روسیې ته به یې په خپل هر سفر کې له ویکټوریا سره لیدل د خپلو والدینو له خوا له هغې سره د نږدې اړیکو ساتلو د هڅو له امله زړتوری شو، ځکه لویې دوشس ماریا پاولونا، کیریل ته ویلي و چې ویکټوریا د خپلې معشوقې په توګه وساتې او له بل چا سره واده وکړي. &lt;ref&gt;Charlotte Zeepvat, ''The Camera and the Tsars: A Romanov Family Album'', Sutton Publishing, 2004, p. 107&lt;!-- ISBN needed --&gt;&lt;/ref&gt;

څو میاشتې وروسته د روسیې او جاپان ترمنځ جګړه پیل شوه؛ کیریل چې د سمندریز ځواک یو مخکښ قوماندان و د روسیې او جاپان ترمنځ د جګړې په ډګر کې فعال خدمت کولو ته ولېږل. پورټ آرتور ته په رسېدو سره د هغه بېړۍ په یوه جاپاني ماین وربرابره شوه او وچاودېده. خو کیریل د څو محدود شمېر نورو کسانو سره ترې ژوندی راووت. تزار چې د ښه کېدو په موخه کور ته ولېږل شو، بالاخره اجازه ورکړل شوه څو کوبورګ ته ولاړ شي او له ویکټوریا سره واوسي. له مړینې څخه دغه ستونزمن خلاصون له ویکټوریا سره د ده د واده کولو هوډ لا پیاوړی کړی و. کیریل په خپلو خاطراتو کې لیکلي: «د هغو کسانو لپاره چې د مرګ سیوری یې یوځل لیدلی وي، ژوند بیا بېله معنی ورته لري؛ دا د ورځې رڼا ته ورته دی او زه اوس د خپل ژوند هیلې ته د رسېدو په برخه کې پام وړ هوډمن شوی یم. اوس ما څوک نه شي غلطولی ځکه زیات څه مې تجربه کړي، بالاخره به زما راتلونکې روښانه وي».&lt;ref&gt;Sullivan, p. 230&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 229&lt;/ref&gt;

دغې جوړې د ۱۹۰۵ زکال د اکتوبر په ۸ مه په تګرنزي کې واده وکړ. د واده مراسم یې ساده و او د ویکټوریا مور، خور یې بئاتریس، د هغې یو ملګري کنټ آدلربورګ او د دوی خدمت کارانو په کې ونډه اخیستې وه. د دغې جوړې ماما ته چې د روسیې لوی دوک الکسي الکساندرویچ و پرته له دې چې وپوهېږي د څه لپاره بلل شوی بلنه ورته لېږل شوې وه او له مراسمو وروسته دلته ورسېد. تزار دویم نیکولاس د دغه واده په غبرګون کې د کیریل لپاره دولتي بودیجه لغو کړه او هغه یې د روسیې له سمندري ځواک ویوست. دغې جوړې پاریس ته کډه وکړه، هلته یې په شانزلیزه کې ځانته کور واخیست او د خپلو والدینو له خوا ورسره په مرسته کېدونو امکاناتو یې ژوند کاوه. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 233&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 236&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 237.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 243&lt;/ref&gt;

ویکټوریا چې دیرش کلنۍ ته په رسېدو بلوغ ته رسېدلې وه، په ۱۹۰۷ زکال کې یې پرېکړه وکړه چې د روسي ارتودوکس کلیسا باورونه ومني؛ هغه پرېکړه چې هم یې خپله مور او هم خپل مېړه حیران کړل. درې ورځې وروسته د هغې د دریو اولادونو لومړنۍ ماشومه ماریا کیریلوونا وزېږېده، نوم یې ورته د انۍ له نوم څخه انتخاب کړ او د ماشا په نوم یې یادوله. د هغوی دویمه لور کیرا کیریلوونا په ۱۹۰۹ زکال کې په پاریس کې وزېږېده. ویکټوریا او کیریل چې دواړه د یو زوی په تمه وه د نجلۍ له زېږېدو ناخوښه و، خو لور ته یې د پلار له نوم څخه کار واخیست. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 246&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;sullivan247&quot;&gt;Sullivan, p. 247&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 252&lt;/ref&gt;

== د روسیې لویه دوشس ==
دویم نیکولاس کیریل ته د روسیې په سترواکه کورنۍ کې د روسیې د سترواک له مړینې وروسته تاج او تخت ته د رسېدو په لار کې دریم نوبت ورکړ؛ ویکټوریا ته د لویې دوشس ویکټوریا فئودورونا لقب ورکړل شو او د ۱۹۱۰ زکال په مۍ میاشت کې دغه جوړه سن پترزبرګ ته راستنه شوه. نوې لویې دوشس په ماښامانیو کې د میلمنو له کوربه توب او د سن پترزبرګ د ټولنې د لویانو په ګډون د مجللو ګډا ګانو څخه خوند اخیست. ویکټوریا هنري استعداد درلود او له هغو څخه یې د خپل کور او نورو څو استوګنځاینونو په تزئین کې کار واخیست او هغه یې په جذاب ډول تزئین کړل. هغې له تزئیناتو، باغوانۍ، په اس له سورلۍ او همدارنګه له نقاشۍ هغه هم په ځانګړې توګه د اوبو په رنګ له نقاشۍ خوند اخیست. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 253&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, pp. 274–275.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 262&lt;/ref&gt;

ویکټوریا د روسیې د اشرافیانو او د خپلې خواښې لویې دوشس ماریا پاولونا د چاپېرو کسانو ترمنځ ځانته ځای وموند. له دې امله چې د اشرافیانو په ناستو کې به تر ډېره په فرانسوي خبرې کېدلې، همدا و چې ویکټوریا هېڅکله هم په روسي ژبه بشپړ تسلط وه نه موند. له دې سره چې نوموړې د مور له اړخه د دویم نیکولاس د خاله لور او د پلار له اړخه د شاهزادګۍ الکساندرا د عمه لور وه او له هغوی سره یې نږدې اړیکې لرلې خو د دوی ترمنځ اړیکې خوږې نه وې. له دې امله چې کیریل د موټر زغلونې د سیالیو سره لیوالتیا لرله دغې جوړې به تل له موټر څخه په ګټې اخیستنې سفر کاوه.  د هغوی یو له پام وړ تفریحاتو څخه بالتیک سیمو ته سفر کول و. ویکټوریا د روس له اوږده ژمي او د هغو له لنډو ورځو ویرېدله همدا و چې د ژمي پر مهال به له هېواده بهر تر ډېره پورې په رومانیا کې د خپلې خور او یا هم د فرانسې په سویل یا کوربورګ کې د خپلې مور لیدو ته تله. ویکټوریا له خپل مېړه او لوڼو ماریا او کیرا سره صمیمي اړیکه لرله. دغې کورنۍ د ۱۹۱۴ زکال اوړی د فنلنډ په خلیج کې په خپله بېړۍ کې تېر کړ او هغه مهال چې لومړۍ نړیواله جګړه پیل شوه؛ دوی په ریګا کې و. &lt;ref name=&quot;Sullivan, p. 126&quot;&gt;Sullivan, p. 126&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 283&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 254&lt;/ref&gt;

== جګړه ==
د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال، ویکټوریا د سره صلیب بنسټ سره د پالونکې/نرسې په توګه کار کوه او د امبولانسونو د یو واحد په جوړولو سره یې د خپلو چارو موثریت لا پسې زیات کړ. ویکټوریا په مکرر ډول د وارسا له نږدې جبهې څخه لیدنه کوله او ځینې مهال به یې آن خپله دنده د دښمن تر مرمیو لاندې ترسره کوله. کیریل هم په پولنډ کې کې د مارشال روسین تر قوماندې لاندې په سمندریز ځواک کې خدمت کاوه او همدارنګه یې د روسیې د پوځ د اعلی سرقوماندان لوی دوک نیکولاس نیکولایویچ د درستیزیت غړیتوب درلود.&lt;ref&gt;Sullivan, p. 272&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 271&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Sullivan, p. 288&quot;&gt;Sullivan, p. 288&lt;/ref&gt; 

== انقلاب ==
په ۱۹۱۷ زکال کې د فبروري د انقلاب په پای ته رسېدو سره، تزار دویم نیکولاس اړشو واک پرېږدي چې له امله یې یو لړ سیاسي ستونزې رامنځته شوې. ویکټوریا د ۱۹۱۷ زکال په فبروري کې خپلې خور ملکې ماري ته چې د رومانیا ملکه وه ولیکل چې د دوی کور د یاغیانو په محاصره کې دی «خو زړه او روح یې د دغه آزادۍ غوښتونکي خوځښت سره دی چې دغه مهال په ډېر احتمال سره زموږ د اعدام حکم لاسلیکوي... موږ شخصا هرڅه له لاسه ورکوو. زموږ ژوند په یو ټکان سره تغیر وکړ او له دې سره موږ د دغه خوځښت مشري کوو». د ۱۹۱۷ زکال تر مارچ میاشتې پورې انقلاب ټول پتروګراد (سن پترزبورګ) ته پراختیا موندلې وه. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 313&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Zeepvat, p. 214&lt;/ref&gt;

کیریل د ۱۹۱۷ زکال د مارچ په ۱۴ مه د خپل سمندریز ځواک واحد د لنډ مهالي دولت پر لور هدایت کړ او ورته یې دنده وسپارله چې خپل اصلي مرکز له نوي شوروي پتروګراد سره شریک کړي او د هغوی له مشرتابه سره د وفادارۍ هوکړه وکړي څو وکولای شي نظم او سلطنت وساتي. دا هغه ګام و چې وروسته یې د دوی د کورنۍ د یو شمېر غړو نیوکې راوپارولې او هغه یې خیانت وګاڼه. ویکټوریا له خپل مېړه ملاتړ وکړ او احساس یې وکړ چې هغه سم کار ترسره کوي. هغه همدارنګه له هغو خلکو سره همغږي لرله چې په دولت کې د اصلاحاتو غوښتونکي و. کیریل اړ شو څو د سمندریز ځواک له قوماندانۍ استعفا ورکړي خو له دې سره یې سرتېري ورته وفادار پاتې شول او په ګلینکا واټ کې یې د کیریل او ویکټوریا له ماڼۍ څخه ساتنې ته دوام ورکړ. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 314&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, pp. 311–312&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Van der Kiste, 105&lt;/ref&gt;

کیریل او ویکټوریا چې د خپل امنیت څخه اندېښمن و، پرېکړه یې وکړه چې غوره به دا وي روسیه پرېږدي. هغوی د ځان لپاره فنلنډ تر ټولو غوره ځای وباله. په داسې حال کې چې فنلنډ د روسیې سترواکۍ ته اړوند و خو ځانته دولت او اساسي قانون یې درلود؛ له همدې امله دغه پرېکړه دې ته ورته وه چې یو څوک دې په روسیه کې وي او هم مهاله دې هلته نه وي هم. لنډ مهالي دولت هغوی ته د وتو اجازه ورکړه خو دا اجازه یې ورنکړه چې کوم ارزښتمن شی دی له ځانه سره یوسي هغوی د کورنۍ زیورات په خپلو کالیو کې په دې تمه وګنډل ګوندې چارواکي یې ترې وه نه نیسي. &lt;ref&gt;Sullivan, p. 321&lt;/ref&gt;

== وروستي کلونه ==
ویکټوریا د ۱۹۳۶ زکال د مارچ په لومړۍ نېټه مړه شوه او په کوبورګ کې د دوکانو د کورنۍ په فریدهوف آم ګلوکنبرګ هدیره کې خښه کړای شوه، خو د ۱۹۹۵ زکال د مارچ په اوومه د هغې پاتې شوني په سن پترزبرګ ښار کې د پیټر او پاول په قلا کې د لوی دوکال مقبرې ته را ولېږدول شول.&lt;ref name=&quot;Van der Kiste, p. 163&quot;&gt;Van der Kiste, p. 163&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 393&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 395&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Perry and Pleshakov, p. 308&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, 404&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, pp. 403–404&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 395&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Sullivan, p. 393&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>ih0x4cong5icrofx3b5qknc6fatvan6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رالف سټکپول</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63476</id>
    <revision>
      <id>284159</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:05:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16311" xml:space="preserve">رالف وارډ سټکپول (زوکړه: د ۱۸۸۵ زکال د مۍ لومړي نېټه – مړینه: د ۱۹۷۳ زکال د ډسمبر ۱۰ مه) امریکايي مجسمه جوړونکی، نقاش، د دیوالونو نقاش، حکاک، د هنرونو تدریس کوونکی او د ۱۹۲۰ مې او ۱۹۳۰ مې لسیزې پر مهال د سانفرانسېسکو مخکښ هنرمند و. سټکپول په هنر او همدارنګه په ټولنیزې واقعیت پالنې کې ښکېل و؛ په ځانګړې توګه د لوی اقتصادي ناورین پر مهال کله چې نوموړي د عمومي هنري آثارو په پروژه، د هنري آثارو د پراختیا په برخه کې د فدرال هنرونو په پروژه او د مالیې وزارت د نقاشۍ او مجسمې جوړونې په برخه کې کار کاوه. سټکپول مسئولیت درلود چې معمار تیموثی ال پفلویجر وهڅوی څو د دیوالونو مکسیکويي نقاش دیه ګو ریورا سانفرانسیسکو ته راولي او د ۱۹۳۰ او ۱۹۳۱ زکلونو پر مهال د سانفرانسیسکو د اسهامو د بازار او د هغو اړوند اداري ماڼۍ کې کار وکړي. د هغه زوی پیټر سټکپول مشهور فوټوژورنالېست/خبري انځور ګر شو. &lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/1973/12/13/archives/ralph-stackpole-sculptor-is-dead.html Obituary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190410081235/https://www.nytimes.com/1973/12/13/archives/ralph-stackpole-sculptor-is-dead.html|date=2019-04-10}}, ''[[The New York Times]]'' of December 13, 1973.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |year=2007 |title=The Commission |url=http://www.sfai.edu/page.aspx?page=35&amp;navID=79&amp;sectionID=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060909083539/http://www.sfai.edu/page.aspx?page=35&amp;navID=79&amp;sectionID=2 |archive-date=September 9, 2006 |access-date=April 23, 2010 |work=Diego Rivera Mural |publisher=San Francisco Art Institute}}&lt;/ref&gt;

== لومړنۍ چارې ==
سټکپول د خپل ژوند په لومړیو کې د یو کارګر په توګه کار کاوه څو د خپل ځان او خپلې مور مالي اړتیاوې پوره کړي؛ د هغه پلار د لرګیو په یوه فابریکه کې د ارې په ماشین کې د کارکولو پر مهال له یوې پېښې وروسته خپل ژوند له لاسه ورکړی و. نوموړی په شپاړلس کلنۍ کې سانفرانسیسکو ته راغی څو د کالیفورنیا د طراحۍ په ښوونځي (اوس مهال د سانفرانسیسکو د هنرونو انستیتیوت دی) کې زده کړې وکړي. دلته نوموړي خپلې زده کړې په ۱۹۰۳ زکال کې پیل کړې او په دغه ښووونځي کې د دیوالونو د نقاش او طراح آرتور فرانک ماتیوس تر شدید اغېز لاندې راغی. دلته یې له نقاشې هلن ارنشټاین (وروسته هلن سالز) سره ولیدل چې دواړه نوي ځوان شوي و او هغه یې لومړنۍ ملګرې شوه. ارنشټاین د بډایه یهودي هنر خوښونکي لور وه او له سټکپول څخه دلته یو کال مخې وه چې نوموړی یې د نقاشیو د هغه «پیاوړي طراح» په توګه توصیف کاوه چې تل نقاشي او طراحي کوي. نوموړې د ده د خط پر ځای د ده له خوا د رنګونو د کارونې تر اغېز لاندې راغلې وه. سټکپول خپلو طراحیو ته د مونټګومري بلاک د هنرمندانو په همکارۍ ځلا ورکړه هغه ډله چې له ټوکو د «شادي بلاک» په نوم پېژندل کېده او د نقاشیو او مجسمې جوړونې سټوډیو ګانې یې لرلې. په ۱۹۰۶ زکال کې د سانفرانسېسکو له زلزلې وروسته هغه له ۲۰۰ ډالرو (د اوس په ارزښت ۶۰۰۰ ډالر) مالي مرستې څخه په ګټنې فرانسې ته ولاړ؛ هلته یې له ۱۹۰۶ زکال څخه تر ۱۹۰۸ زکال پورې د انتونین مرسي د هنرو په ټولګیو کې برخه واخیسته او په ۱۹۱۰ زکال کې یې خپل هنري آثار نندارې ته وړاندې کړل. په پاریس کې و چې د دیګو ریورا په نامه نقاش سره ملګری شو چې بیا یې د ۱۹۱۱ زکال پر مهال په نیویارک کې د رابرټ هنري تر نظر لاندې نقاشۍ وکړې. &lt;ref name=&quot;Salz-1975&quot;&gt;{{cite web |last=Salz |first=Helen Arnstein |author2=Suzanne Reiss |year=1975 |title=Sketches of an improbable ninety years |url=https://archive.org/details/sketchesimprob00salzrich |access-date=April 16, 2010 |publisher=The Regents of the University of California and the Trustees of the Judah L. Magnes Memorial Museum |location=Berkeley}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Rivera, Diego ‘’Portrait of America: With an explanatory text by Bertram Wolfe’’, Covici Friede, Publishers, New York,  1934 p. 12.&lt;/ref&gt;{{sfn|Starr|2002|p=151}}{{sfn|Starr|2002|p=151}}

== سانفرانسیسکو ==
سټکپول په ۱۹۱۲ زکال کې سانفرانسېسکو ته راوګرځېد او دلته یې د هنر په برخه کې د خاویر مارتینز د زده کوونکې ادل بارنز سره واده وکړ چې له ده دوه میاشتې کوچنۍ وه او همدارنګه د هنرونو په برخه کې د کالیفورنیا د اکاډمۍ له لومړیو فارغینو څخه وه. ادل سټکپول په ډېرو برخو کې د کتابونو له حکاکۍ څخه یې رانیولې تر هغو غوښتنو پورې چې هغې له خپلې دغې اړیکې څخه ورته تمه لرله؛ یوه کمال لرونکې نجلې وه. د ۱۹۱۳ زکال د جون په ۱۵ مه د دوی زوی پیټر په سانفرانسیسکو کې وزېږېد. &lt;ref name=&quot;PeterStackpoleArchive&quot;&gt;{{cite web |title=Finding Aid for the Peter Stackpole Archive |url=http://www.creativephotography.org/documents/findingAid/AG169StackpolePic.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080720013216/http://www.creativephotography.org/documents/findingAid/AG169StackpolePic.pdf |archive-date=July 20, 2008 |access-date=April 15, 2010 |publisher=Center for Creative Photography, University of Arizona |location=Tucson}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Salz-19752&quot;&gt;{{cite web |last=Salz |first=Helen Arnstein |author2=Suzanne Reiss |year=1975 |title=Sketches of an improbable ninety years |url=https://archive.org/details/sketchesimprob00salzrich |access-date=April 16, 2010 |publisher=The Regents of the University of California and the Trustees of the Judah L. Magnes Memorial Museum |location=Berkeley}}&lt;/ref&gt;

سټکپول یو له هغو څلورو کسانو څخه و چې د ۱۹۱۳ زکال په لومړیو کې یې د کلیفورنیا د حکاکانو ټولنه تاسیس کړه. د دغې ټولنې په نورو بنسټ اېښودونکو کې؛ حکاک او د سټنفورډ پوهنتون د هنرونو ښوونکی رابرټ بی. هارشه، حکاک او د سانفرانسیسکو د هنرونو د انستیتوت ښوونکی پدرو لموس او سربېره پر دې په فرانسه کې د سټکپول ښوونکی ګوتاردو پیازونی په کې شامل و چې ایټالوي الاصله امریکايي نقاش او د دیوالونو د نقاشیو طراح و. دغې ټولنې په ۱۹۱۳ زکال کې دوه ځلې د خپلو آثارو نندارتونونه جوړ کړل چې دوه کاله وروسته یې د غړو شمېر ۷۸ هنرمندانو او ۵ همکارانو ته ورسېد. دوی د ۱۹۲۶ زکال په خپله کلنۍ نشریه کې د دغې ټولنې غړي ۲۶ تنه هنرمندان او ۱۵۶ همکاران وښودل چې سټکپول لا هم د غړو په کتار کې و. لسیزې وروسته دغه ټولنه له یوې بلې ډلې سره ادغام شوه او د کالیفورنیا د چاپګرانو ټولنه یې رامنځته کړه. 

=== د پاناما – پاسفیک نړیوال نندارتون ===
ورته مهال سټکپول ته مسئولیت ورکړل شو څو په ۱۹۱۵ زکال کې د پاناما – پاسفیک نړیوال نندارتون لپاره د معمارۍ ځانګړنې د مجسمې په بڼه برابرې کړې؛ هغه چاره چې د همکارانو د مرستې په خوا کې یې دوه کاله وخت نیو. د مختلفو صنایعو ماڼۍ ته د لار موندلو په موخه نوموړي د هسپانیا په تولدو ښارو کې د سانتا کروز آسایشګاه د دخولي دروازې کاپي بشپړه کړه هغه چې په ۱۶ مه پېړۍ کې جوړه شوې وه. د سټکپول طرحو د کاتولیکو فرښتو اصلي څېرې د صنعت په څېرو واړولې. د بېلابېلو صنایعو ماڼۍ ته د هغه په آثارو کې «Man with a pick»، « Tympanum group of Varied Industries»، « New World Receiving Burdens of Old»، « Keystone figure» او « Power of Industry» شاملېږي. &lt;ref name=&quot;Macomber&quot;&gt;{{cite book|last=Macomber|first=Ben|url=https://archive.org/details/jewelcityitspla02macogoog|title=The Jewel City|publisher=J.H. Williams|year=1915|pages=[https://archive.org/details/jewelcityitspla02macogoog/page/n32 28], 33, 195–196}}&lt;/ref&gt;

=== معاصرې لارې چارې ===
سټکپول له پیازوني او خپلې کورنۍ سره په ۱۹۲۲ زکال کې بیاځلي فرانسې ته ولاړ؛ هلته یې خپل ۹ کلن زوی د پاریس په École Alsacienne خصوصي ښوونځي کې شامل کړ. دغه دواړو هنرمندانو لېوالتیا لرله په اروپا کې د هنر د معاصرو لارو چارو په اړه څېړنه وکړي چې له دیګو ریورا سره مخ شول. هغه مهال چې دوی هالته و، د سټکپول د واده په اړیکه کې ستونزې رامنځته شوې همدا و چې نوموړی په ۱۹۲۳ زکال کې له څلورویشت کلنې فرانسوۍ هنرمندنې او ماډلې سره چې فرانسین مازن نومېده او په «ژینټ» مشهوره وه د خلیج سیمې ته راوګرځېده. زوی او ښځه یې هم د تحصیلي کال له پای ته رسېدو وروسته د اوکلنډ خلیج سیمې ته راوګرځېدل. سټکپول خپلې ښځې ته طلاق ورکړ او وروسته یې په مکسیکو کېی له ژینټ سره واده وکړ.&lt;ref&gt;{{cite journal|last=Ryan|first=Beatrice Judd|date=March 1959|title=The Rise of Modern Art in the Bay Area|journal=The California Historical Society Quarterly|volume=38|issue=1|pages=1–5|doi=10.2307/25155221|jstor=25155221}}&lt;/ref&gt;{{sfn|Starr|2002|p=235}}

د ۱۹۲۳ زکال په وروستیو کې سټکپول د پیازوني په مرسته لوی هنري نندارتون جوړ کړ. دغه نندارتون له ۱۹۱۵ زکال وروسته په سانفرانسیکو تر ټولو لوی هنري نندارتون و؛ چې د پاناما – پاسفیک له نړیوال نندارتون وروسته په دومره کچه د هنرمندانو ګڼه ګوڼې دلته شتون نه درلود. دغه نندارتون د سیویک اېډیټوریم په پولک سالون کې جوړ شو چې په خوا کې یې د چاپي اثارو هغه نندارتون چې د ګوګن او ماتیس اثار په کې نندارې ته اېښودل شوي هم جوړ شوی و. لیکوالې او منتقدې لورا برید پاورز احساس کړه چې دغه چاره ناهیلې کوونکې وه – دلته د مخکښو هنرمندانو نامحسوس آثار نندارې ته وړاندې شوي و او وه یې نشو کولای د پیکاسو معاصر پلوي یا دادئیستي اثار نندارې ته وړاندې کړي. &lt;ref&gt;{{cite book|last=Bosa|first=Nancy|title=The Society of Six: California colorists|publisher=University of California Press|year=1997|page=101|isbn=0-520-21054-9|url=https://books.google.com/books?id=GlweSlTMfqMC&amp;pg=PA101|access-date=2016-10-05|archive-date=2020-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200819112009/https://books.google.com/books?id=GlweSlTMfqMC&amp;pg=PA101|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۲۶ زکال کې سټکپول د ویلیام اې. کولمن فواره د سکرمنټو ښارته راوړه، هغه معاصر اثر (د سزار چاوز پارک په مرکز کې موقعیت لري) چې د دغه ښار د اوبو د تصفیې د ستونزمنې پروژې د بشپړېدو ویاړ یې لمانځه. همدغه کال سټکپول مکسیکو سیټي ته سفر وکړ څو د عمومي ښوونې او روزنې د ادارې په دیوالونو باندې په ۱۲۴ نقاشیو باندې د ریورا کار وګوري. سټکپول له ریورا څخه له یوې کوچنۍ نقاشۍ سره راوګرځېد او هغه یې د سانفرانسېسکو د هنرونو د کمیسیون مشر ویلیام ګرستل ته (چې په پیل کې یې ورباندې اغېز ونکړ) ورکړه، خو وروسته یې څو کاله هڅه وکړه څو ریورا په کالیفورنیا کې د یو شمېر چارو د ترسره کولو لپاره راولي. &lt;ref&gt;{{cite web |title=Sacramento Walking Tour Map |url=http://www.sacramentoheritage.org/files/Tour_1_-_J_and_K_Street_Walking_Tour_-_Map.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110727230850/http://www.sacramentoheritage.org/files/Tour_1_-_J_and_K_Street_Walking_Tour_-_Map.pdf |archive-date=July 27, 2011 |access-date=April 16, 2010 |publisher=Sacramento Heritage}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal|url=http://www.sachistoricalsociety.org/userfiles/file/v6i1-4a15.pdf|title=Turning Mud Into Liquid Gold: A History of Sacramento's Water Supply, 1849–1924|last=Carunchio|first=Kevin|journal=Sacramento History Journal|volume=VI|number=1–4|publisher=Sacramento Historical Society|pages=275|access-date=April 16, 2010|archive-date=July 27, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110727230447/http://www.sachistoricalsociety.org/userfiles/file/v6i1-4a15.pdf|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

سټکپول په خپل پخواني ښوونځي کې چې نوم یې د کالیفورنیا د ښکلو هنرونو ښوونځي (اوس مهال د سانفرانسېسکو د هنرو انستیتیوت دی) ته اوښتی و د تدریس وړاندیز ومانه. هغه د نږدې شلو کلونو لپاره ګڼ شمېر موضوعات تدریس کړل. دوربوثویل چې د سټکپول تر نظر لاندې یې مجسمه جوړونه زده کړې وه او بیا د مجسمه سازۍ د ډیپارټمنټ مشره شوه فکر یې کاوه چې سټکپول جنسیت پالونکی دی – هغې ویل چې ده به په ټولګي کې شته ښځینه زده کوونکو ته ویل «هغه ځای چې واقعا تاسو ته اړوند دی، د خوب تخت دی». &lt;ref name=&quot;Paramount&quot;&gt;{{cite web |title=Ralph Stackpole (1885–1974) |url=http://www.paramounttheatre.com/history3.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100108012750/http://www.paramounttheatre.com/history3.html |archive-date=January 8, 2010 |access-date=April 23, 2010 |work=Detailed History |publisher=Paramount Theatre}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Trenton|first1=Patricia|first2=Sandra|last2=D'Emilio|url=https://books.google.com/books?id=Q0PoEZcs_csC&amp;pg=PA25|title=Independent spirits: women painters of the American West, 1890–1945|publisher=Autry Museum of Western Heritage; University of California Press|year=1995|page=25|isbn=0-520-20203-1|access-date=2016-10-05|archive-date=2020-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200819200533/https://books.google.com/books?id=Q0PoEZcs_csC&amp;pg=PA25|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>987t0kpsnepqu050tj9m9m2xopgiou6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رائول الفونسین</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63477</id>
    <revision>
      <id>284160</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:07:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13789" xml:space="preserve">رائول ریکارډو الفونسین (زوکړه: د ۱۹۲۷ زکال د مارچ ۱۲ مه – مړینه: د ۲۰۰۹ زکال د مارچ ۳۱ مه) ارجنټایي وکیل او سیاستوال و چې د ۱۹۸۳ زکال د ډسمبر له ۱۰ مې څخه یې د ۱۹۸۹ زکال د جولای تر اتمې پورې د ارجنټاین د ولسمشر په توګه خدمت وکړ. نوموړی له څه باندې اووه کلنې پوځي دیکتاتورۍ وروسته لومړنی منتخب ولسمشر و چې په دیموکراتیکه بڼه وټاکل شو او له همدې امله د «ارجنټاین د معاصرې دیموکراسۍ پلار» بلل کېږي. له ایډیالوژیک اړخه نوموړی د یو راډیکال او سوسیال دیموکرات په توګه پېژندل کېږي چې له ۱۹۸۳ زکال څخه تر ۱۹۹۱ زکال، له ۱۹۹۳ زکال څخه تر ۱۹۹۵ زکال او له ۱۹۹۹ زکال څخه یې تر ۲۰۰۱ زکال پورې د راډیکال مدني اتحادیې د رهبر په توګه خدمت وکړ او سیاسي لیدلوری یې د «الفونسینېزم» په نوم پېژندل کېږي. &lt;ref&gt;{{Cite web |author=Infobae |year=2013 |title=Diez anécdotas de Alfonsín, el padre de la democracia moderna en Argentina |url=http://www.infobae.com/2013/10/30/1519998-diez-anecdotas-alfonsin-el-padre-la-democracia-moderna-argentina |access-date=30 October 2013 |language=es}}&lt;/ref&gt;

الفونسین چې د بوئنوس آیرس ایالت په چاسکوموس ښار کې وزېږېد، د لاپلاتا په ملي پوهنتون کې یې د حقوقو په برخه کې زده کړې پیل او د بوئنوس ایرس له پوهنتون څخه فارغ شو. نوموړی راډیکال مدني اتحادیې (UCR) ته اړوند و او هغه مهال چې دغه اتحادیه ووېشل شوه د ریکارډو بالبین له ډلې سره مل شو. نوموړي په ۱۹۵۸ زکال کې د ارتورو فروندیزي د ولسمشرۍ پر مهال د بوئنوس آیرس د قانون جوړونکې شورا مرستیال شو او د ارتورو اومبرټو ایلیا د ولسمشرۍ پر مهال ملي مرستیال وټاکل شو. هغه د ارجنټاین د کرغېړنې جګړې له دواړو لورو سره مخالفت وکړ او څو ځله یې د بیاځلي مجددې سازماندهۍ په بهیر کې د اجباري ورک کېدلو د قربانیانو د آزادۍ په موخه د بندیانو د احضار قرار یا د هی بی اس کورپس قضايي قرار ولیکه. هغه د نورو هېوادونو د پوځي دیکتاتوریو جنایات وغندل او د فالکلنډ جګړې د دواړو خواو له چارو سره یې هم مخالفت وکړ. نوموړی د بالبین له مړینې وروسته د راډیکال ملي اتحادیې مشر او د ۱۹۸۳ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې د دغې اتحادیې نوماند شو چې بریالی شو.   

ولسمشرۍ ته له رسېدو وروسته، الفونسین ملي شورا ته د پوځ د معافیت د قانون د لغو کولو لایحه ولېږله. هغه د خلکو د ورکېدو اړوند ملي کمیسیون جوړ کړ څو د هغو جنایاتو اړوند څېړنه وکړي چې پوځ ترسره کړي و؛ په پایله کې هغه د پخواني پوځي رژیم چارواکي محاکمه او بند ته واچول. په دغې چارې سره په پوځ کې را ولاړې شوې ناخوښۍ د کارپینټاډایانو د پاڅون لامل وګرځېدې او هغه اړ شو څو د هغوی د راضي کولو په موخه د بشپړ توقف قانون (full stop law) او د لازم اطاعت قانون جوړ کړي. نوموړی له دې سربېره د مخالف عدالت غوښتونکي ګوند تر کنټرول لاندې اتحادیو سره ښکېل و. هغه د بېګل شخړه حل کړه، له برازیل سره یې سوداګریزه راکړه ورکړه زیاته کړه او د متحده ایالاتو او نیکاراګوا ترمنځ یې د منځګړیتوب په موخه کنټاډورا ملاتړیزه ډله جوړه کړه. نوموړي د طلاق اړوند د ارجنټاین لومړی قانون تصویب کړ. له دې سربېره یې د ملي اقتصاد د پراختیا په موخه د اسټرالیا د طرحې په پلي کولو کار پیل کړ خو دغې طرحه او همدارنګه د پسرلې طرحه دواړې له ناکامۍ سره مخ شوې. مالي پړسوب او همدارنګه د هغو له امله را ولاړې شوې ناخوښۍ د دې لامل وګرځېدې چې ګوند یې د ۱۹۸۹ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې ماته وخوري او پر ځای د پخواني رژیم د پالیسیو ملاتړی کارلوس منم بریالی شي. 

له دغې ماتې وروسته الفونسین د UCR د رهبر په توګه خپل کار ته دوام ورکړ او د کارلوس منم له ولسمشرۍ سره یې مخالفت وکړ. نوموړي په ۱۹۹۴ زکال کې د اساسي قانون د اصلاح د شرایطو پر سر د مذاکرې په موخه له منم سره د الیووس هوکړه لاسلیک کړه. د UCR د بلې برخې مشر فرناندو د لا روآ چې د دغې هوکړې مخالف و په ۱۹۹۹ زکال کې ولسمشر شو. د ۲۰۰۱ زکال په ډسمبر میاشت کې د یو لړ پاڅونونو وروسته دلا روآ استعفا ورکړه او د الفونسین ډلې وکولای شول ولسمشرۍ څوکۍ ته د پخواني رژیم د ملاتړي اډوارډو ډوهالډ د رسېدو په موخه چې د ملي شورا له خوا ټاکل کېده پام وړ ملاتړ ترلاسه کړي. الفونسین د ۲۰۰۹ زکال د مارچ په ۳۱ مه د ۸۲ کلونو په عمر د سږو د سرطان له امله ومړ چې په لویه کچه ورته د جنازي دولتي مراسم نیول شوي و. 

== بهرنۍ پالیسي ==
ارجنټاین د فالکلنډ جګړې له امله چې په وروستیو کې پای ته رسېدلې وه له بریتانیا سره ترینګلې اړیکې لرې. له همدې امله د بریتانیا دولت د دغو ټاپو ګانو ممنوعه زون ته د ټولو بهرنیو بېړیو ننوتل د لنډ مهال لپاره منع کړي و. ارجنټاین هم هوايي او سمندري ګزمې او همدارنګه نظامي مانورونه د پاتوګونیا په سیمه کې ترتیب کړي و. له دې سره دغه چارې په ارجنټاین کې د پوځي تندلارو د کرارولو په موخه کافي نه وې. الفونسین د حاکمیت اړوند بحثونو د ځنډولو وړاندیز وکړ او د دې پر ځای چې په قانوني توګه د ترینګالتیاوو د کمښت په موخه مذاکره وکړي د ځواکونو شمېر یې را کم او د ارجنټاین او بریتانیا د اړیکو د بېرته عادي کولو هڅې یې وکړې. بریتانیا د هغه پر وړاندیز باور ونکړ ځکه ګمان یې کاوه چې دغه وړاندیز بېرته حاکمیتي بحثونه رانغاړي.   &lt;ref name=&quot;Rock, p. 401&quot;&gt;Rock, p. 401&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |author=Carlos Escudé and Andrés Cisneros |date=2000 |title=Enero de 1984-julio de 1989 |trans-title=January 1984 – July 1989 |url=http://www.argentina-rree.com/12/12-11.htm |access-date=20 October 2015 |publisher=CARI |language=es}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۷۸ زکال کې د پاپ له منځګړیتوب سربېره د بیګل شخړه لا هم د چلي سره یوه ناحل شوې ستونزه پاتې وه. پوځ چې د پخواني حکومت د پوځیانو له محاکمې څخه خواشینی شوی و د وړاندیز شوې هوکړې د رد او همدارنګه په ټاپوګانو کې باندې د هېوادنۍ ادعا غوښتونکی و. الفونسین د اختلافاتو د حل په موخه د ټول پوښتنې غوښتنه کړه. په داسې حال کې چې پوځ او عدالت غوښتونکي ګوند د ممتنع رایې غوښته وکړه خو په دغه ټول پوښتنه کې د نوموړي له وړاندیز څخه ملاتړ ۸۲ سلنه ته رسېد. دغه لایحه په سنا کې د رایو په اکثریت تصویب شوه، په داسې حال کې چې عدالت غوښتونکی ګوند په خپل دریځ ولاړ و. د چلي او ارجنټاین ترمنځ د سولې او ملګرتیا د ۱۹۸۴ زکال هوکړه راتلونکی کال لاسلیک شوه او دغه کړکېچ ته پای ټکی کېښودل شو. له دې سره د چلي د ولسمشر اګوستو پینوشه له خوا د بشري حقونو د سرغړونې موارد او همدارنګه په فالکلنډ جګړه کې د بریتانوي ځواکونو سره د چلي د کمک افشا کېدل د یوې بحث جوړونکې موضوع په توګه پاتې شول. د ارجنټاین کلیسا دویم پاپ ژان پل په ۱۹۸۷ زکال کې د دویم ځل لپاره له ارجنټاین څخه د لیدنې په موخه راوباله څو د هغه بریالی منځګړیتوب ولمانځي. هغه د ځوانانو نړیواله ورځ د بوئنوس ایرس ابلیسک منار ته څېرمه ولمانځله.&lt;ref&gt;Lewis, pp.&amp;nbsp;153–154&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=1 April 2005 |title=Las visitas de Juan Pablo II a la Argentina |trans-title=The visits of John Paul II to Argentina |url=http://www.lanacion.com.ar/692413-las-visitas-de-juan-pablo-ii-a-la-argentina |access-date=21 October 2015 |publisher=La Nación |language=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |author=Carlos Escudé and Andrés Cisneros |date=2000 |title=Las relaciones con los países latinoamericanos |trans-title=Relation with Latin American countries |url=http://www.argentina-rree.com/14/14-082.htm |access-date=5 October 2015 |publisher=CARI |language=es}}&lt;/ref&gt;

ارجنټاین له برازیل، یوروګوای او پیرو دریو هېوادونو سره چې په وروستیو کې یې خپلو سیمه ئیزو پوځي دیکتاتوریو ته پای ټکی اېښی و؛ یو موټي شو څو د متحده ایالاتو او نیکاراګوا ترمنځ په شخړه کې منځګړیتوب وکړي. هغوی د کنټاډورا ملاتړیزه ډله جوړه کړه څو په سویلي امریکا کې له کنټاډورا ډلې ملاتړ وکړي. دواړو لورو خبرې اترې وکړې خو دغه خبرو اترو د متحده ایالاتو او نیکاراګوا له خوا په خپلو دریځونو کې د بدلون اړوند نه لیوالتیا ښوولو له امله ماته وخوړه. دغې ډلې وروسته خپل لوری بدل کړ او هڅه یې وکړه د فالکنډ د شخړې اړوند له بریتانیا سره د دیپلماسۍ او بهرنیو پورونو په برخه کې خبرې وکړي.  &lt;ref&gt;Romero, p. 247&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |author=Carlos Escudé and Andrés Cisneros |date=2000 |title=El Grupo de Contadora y el Grupo de Apoyo a Contadora: el Grupo de los Ocho |trans-title=The Contadora group and the Contadora support group: the group of the eight |url=http://www.argentina-rree.com/14/14-092.htm |access-date=20 October 2015 |publisher=CARI |language=es}}&lt;/ref&gt;

الفونسین په پیل کې د برازیل له پوځي دولت سره د دیپلماتیکو اړیکو له لرلو ډډه وکړه او یوازې هغه مهال یې دغه کار ترسره کړ چې د هغو دیکتاتوري نظام پای ته ورسېد او خوزه سارنی ولسمشر شو. د دوی لومړیتوب لرونکې اندېښنه هم د ارجنټاین او برازیل ترمنځ د سوداګریزې راکړې ورکړې زیاتوالی و. دواړو ولسمشرانو په فوز دو ایګواسو کې سره ناسته وکړه او له هستوي انرژۍ څخه یې د سوله ئیزې ګټنې اړوند ګډه اعلامیه صادره کړه. په بئنوس آیرس کې د هغوی دویمې ناستې سوداګریزې هوکړې پیاوړې کړې. ارجنټاین او برازیل د اقتصادي همکاریو او ادغام هوکړه لاسلیک کړه، او په ۱۹۸۸ زکال کې دغو دواړو هېوادونو له یوروګوای سره د ګډ مارکېټ په جوړولو هوکړې ته ورسېدل. دغه چاره په ۱۹۹۱ زکال کې د آسونسیون هوکړې لامل وګرځېده او د جنوبي امریکا د هېوادونو ګډ بازار یې جوړ کړ. &lt;ref&gt;{{cite web |author=Carlos Escudé and Andrés Cisneros |date=2000 |title=Las relaciones con Brasil |trans-title=The relations with Brazil |url=http://www.argentina-rree.com/14/14-081.htm |access-date=20 October 2015 |publisher=CARI |language=es}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |author=Carlos Escudé and Andrés Cisneros |date=2000 |title=Las relaciones con Uruguay |trans-title=The relations with Uruguay |url=http://www.argentina-rree.com/14/14-085.htm |access-date=20 October 2015 |publisher=CARI |language=es}}&lt;/ref&gt;

الفونسین د ارجنټاین لومړنی ولسمشر و چې شوروي اتحاد ته یې رسمي سفر درلود. 

== سرچينې ==</text>
      <sha1>ooecq1wrunwdnnbk3mx5o2kxubsqj34</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د لومړۍ نړیوالې جګړې پر مهال سویلي عربستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63478</id>
    <revision>
      <id>284161</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:09:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13290" xml:space="preserve">د لومړۍ نړیوالې جګړې په بهیر کې په سویلي عربستان یا د عربي ټاپووزمې په سویل (په عربي: جنوب الجزيرة العربية چې اوسنی یمن، عمان، جیزان، نجران، عسیر او نور پکې شاملېږي) کې پوځي عملیات د عدن د بندري ښار د کنترول په پار کوم چې له اسیا څخه د سویز کانال ته د بېړیو په تلونکې لاره باندې یو مهم تمځای و، یوه کوچینۍ لانجه وه. برتانوي سترواکۍ د ۱۹۱۴ز کال د نومبر په ۵مه نېټه د عثماني سترواکۍ پر وړاندې د جنګ اعلان وکړ، او عثماني خلافت د نومبر په ۱۱مه نېټه له خپل لوري د جنګ په اعلان سره ځواب ورکړ. له پیل څخه، عثمانیانو د سیمه ییزو عربي عشایرو په همکارۍ د برتانیې د عدن په قیمومیت یا تحت الحمایې باندې یرغل پلان کړی و. عثمانیان په یو څه قوت سره په شیخ سعید کې چې سرې بحیرې ته څېرمه د پېریم ټاپو لوري ته یوه ټاپووزمه ده، راټول شوي وو.&lt;ref name=&quot;GreatWar&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;

د جګړې په لومړیو کې برتانویانو د عدن په تحت الحمایې کې د عدن د کنډک په نامه یو ځواک درلود، کوم چې برتانوي هند د اردو برخه و. د ۱۹۱۴ز کال په نومبر کې، د عثمانیانو د یمن یو لښکر په عدن باندې یرغل وکړ، اما د نوموړي کنډک له لوري دفع کړای شو. که څه هم جګړې په رسمي توګه په سویلې عربستان کې د ۱۹۱۶ز کال له جون څخه وروسته ودرېدې، خو وروستي عثماني جنګیالي د ۱۹۱۹ز کال تر مارچ پورې تسلیم نشول.&lt;ref name=&quot;Aden&quot;&gt;Richard J. Shuster, &quot;Aden&quot;. ''The Encyclopedia of World War I: A Political, Social and Military History'', Volume 1, Spencer C. Tucker, ed. (Santa Barbara: ABC-CLIO, 2005), p. 37.&lt;/ref&gt;

== د شیخ سعید نیول ==
د برید-جنرال اچ. وي. کوکس سي بي (H. V. Cox, CB) تر مشرۍ لاندې د هندیانو ۲۹م نمبر کنډک ته وروسته امر وشو چې له هند څخه سویز ته خپل سمندري سفر وځنډوي، شیخ سعید ونیسي او هلته د عثمانیانو کارونه، وسلې او څاګانې ویجاړې کړي. د ۱۹۱۴ز کال د نومبر په ۱۰مه نېټه هغه ترانسپورتي بېړۍ چې د هندي کنډک درۍ ډلي پیاده پوځیان او ۲۳م نمبر سیکهـ مخ کښان (23rd Sikh Pioneers) یې لېږدول، د یادې ټاپووزمې ساحل ته راورسېدل. د د ادینبورګ د ډیوک اچ ام اس د کوچینۍ پوځي بېړۍ له خوا د هغوی ملګرتیا کېده، کومې چه هغه مهال په عثماني دفاعي لیکو باندې فیرونه پیل کړل کله چې ترانسپورتي بېړیو د لنګر اچولو لپاره د مناسبو ځایونو په لټولو بوخت وو. هغه نقطه چې لومړی ټاکل شوې وه، د هوا له لحاظه ناممکنه ثابته شوه او پوځیان مجبور شول چه د کوچینۍ جنګي بېړۍ د فیرونو تر سیوري لاندې یو څه لرې لنګر واچوي. هغوی د عثمانیانو سنګرونه په نښه کړل او هغوی یې د سنګرونو د وسلو پر خپل ځای پرېښودو سره په شا تګ ته اړ کړل. بېړۍ وانانو په جګړه کې له پوځیانو سره فعاله ونډه درلوده او د جنګي بېړیو یوې ویجاړوونکې ډلې هم د نومبر په ۱۱مه نېټه د عثمانیانو د سنګرونو په ویجاړولو کې مرسته وکړه.&lt;ref name=&quot;GreatWar3&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;

برتانوي ځواکونه د خپلې یادې دندې په بشپړولو سره بیا په بېړیو کې سپاره شول او سویز کانال خوا ته وخوځېدل. په دې وخت کې مناسبه نه بلل کېده چې په دا مهال دې مملکت ته د ننه لښکر واستول شي. د دې په پایله کې عثمانیانو د عدن د قیمومیت په شمالي پوله کې یو شمېر ځواکونه وساتل. 

عثمانیانو اووه میاشتې وروسته شیخ سعید ټاپووزمه بیا فتح کړه او له هغه ځایه یې هڅه وکړه چې د پېریم په شمالي ساحل کې لنګر واچوي. دغه حمله د یادې پېریم ټاپو د فرقي چې د ۲۳م نمبر سیکهـ مخکښان وو، په بریالېتوب سره په شا وتمبول شوه.&lt;ref name=&quot;GreatWar3&quot; /&gt;

== ځمکنۍ لښکر کشي ==

=== د لحج جګړه ===

==== د لحج سلطنت ====
د ۱۹۱۵ز کال په جولای کې د عثمانیانو یو لښکر چې د شمالي یمن له لوري یې خوځښت پیل کړی و، د عدن د ساحلونو شا ته سیمو څخه تېر شو او د لحج لوري ته یې پرمختګ پیل کړ، کوم چې په هغه وخت کې په سویلي عربستان کې یو مهم ښار او د لحج (لحِج د عبدلي سلطنت پلازمېنه وه. یاد ښار چې په یو واحه یا شینلي کې موقعیت درلود او له دښتې څخه لرې د یوې حاصلخېزې ځمکې په واسطه چاپېره و، د عدن او برتانوي تاج او تخت د استعمار تر منځ د سوداګرۍ مرکز بلل کېده، او د سواحلو شا ته پرته ځمکه یې د شهزاده اړوند تحت الحمایه ولایتونه ګڼل کېدل. د هغو کلونو په بهیر کې چې په جګړه باندې متنهي شول، د برتانیې او لحج تر منځ اړیکې دوستانه وې، په داسې توګه چې برتانویانو اړوند ټولواک (سلطان) ته د هغه د یو شمېر داخلي سیمو د اشغال په جبران کې مالي مرسته ورکوله او له نوموړي او د هغه د بزګرو خلکو یې په دښته کې د نورو عشایرو پر وړاندې، چا چې پر دوی باندې په پرله پسې ډول حملې کولې، حمایت کاوه. یوه برتانوي تاریخ لیکونکي اف. اې مکېنزي، چې د جګړې پر مهال يې پروپاګند خپراوه د ټولواک په اړه داسې لیکلي دي:&lt;ref name=&quot;GreatWar2&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;&lt;blockquote&gt;سلطان زموږ تر حمایې لاندې ډېر نیکمرغه شوی و. د هغه ښار، د هغه له ماڼۍ سره، د دار له ستنو سره ـــ چې تر ډېره د دې پر ځای چې د کارولو لپاره وي د تزیین لپاره وې ـــ د هغه له خالص شرقي ژوند سره، د هغه له ښو اسونو سره، د هغه له کوچیني نمایشي لښکر سره، د هغه د اوښانو د دایمي تګ راتګ او کاروانونو سره داسې ښکارېدل لکه د عربو د ژوند د یو زر او یوې شپې د کیسو له مجموعې (''Arabian Nights'') څخه چې یوه رؤیا وي. کله چې جګړې زور واخیست، عبدلی سلطان ثابته کړه چې له برتانیې سره یې وفاداري رېښتینې وه. په داسې حال کې چې نورې قبیلې زموږ په مقابل کې راولاړې شوې هغه زموږ خوا ته راغی او زموږ د مرستې لپاره یې تیاری ونیو. هغه له برتانیې سره د خپلې ښکاره او نه شلېدونکې ملګرتیا له امله خپل ځان د [عثمانیانو] او نورو شاوخوا قبیلو د ځانګړې کرکې څخه برخمن ګرځولی و.&lt;ref name=&quot;GreatWar4&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

==== محاصره ====
د لحج سلطان جنرال ډي.جي.ال. شاو (D. G. L. Shaw) ته لیک ولېږه چې په یاد لیک کې یې د عدن کنډک ته امر کړی و چې عثمانیان د ماویه سیمې له لوري په رامخته کېدو دي تر څو په هغه باندې حمله وکړي، او د مرستې غوښتنه یې وکړه. جنرال شاو د جګړن کولونیل جلالت مأب اې. پییرسن (H. E. A. Pearson) تر مشرۍ لاندې د عدن خوځند ستون ته امر وکړ چې لحج خوا ته حرکت وکړي. د عدن د اوښ سپاره عسکر هم د ساحې د ارزونې لپاره ووتل. هغوی د لحج څخه هاخوا د عثمانیانو یو لوی لښکر کشف کړ چې د عربي قبایلو د یو زیات شمېر وګړو له خوا یې ملاتړ کېده. د اوښ سپرو عسکرو د لحج خوا ته په شا تګ وکړ چې هلته د خوځند ستون د اضافي ساتونکو په واسطه تقویه شو، چې شمېر یې دوه سوه او پنځوس ټوپک لرونکي او دوه دانې لس ډزي ټوپک لرونکي وو. دغه اضافي ساتونکو ته تر ټولو ستونزمنو شرایطو لاندې حرکت پیل کړی و. د تودوخې درجه نهایت لوړه وه، د اوبو له لوړې پیمانې کمښت سره مخ وو، او په ریګي مسیر کې پرمختګ سخت و. د نوموړي ستون اصلي بدنه د ترانسپورتي ستونزو او د اوبو د کمښت له امله دومره ډېره وروسته پاتې شوې وه چې په ټوله کې لحج ته نشوی رسیدلی.&lt;ref name=&quot;GreatWar5&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;

برتانویانو د سلطان په پلازمېنه کې ځانونه د څو زرو عثماني عسکرو او شلو (۲۰) ټوپک لرونکو پر وړاندې  وموندل. له دې څخه علاوه، په زرګونو عرب عشایر د عثمانیانو مرستې ته راټول شوي وو. د برتانویانو ملاتړ د سلطان د ځایي لښکر د یو څو سوو سیمه ییزو افرادو له خوا کېده. د عدن د کنډک عرب ملاتړ کوونکو هغوی په تر ټولو بحراني شېبو کې یواځې پرېښودل او خپل اوښان یې له ځانونو سره بېرته بوتلل. جګړه د جولای د څلورمې نېټې په ماښام کې پیل شوه. عثماني ځواکونو د برتانویانو په لیکو باندې څو حملې تر سره کړې، خو هره یوه یې په شا وتمبول شوه. که څه هم چې له جګړې وروسته د سلطنتي توپخانې هڅې د جنرال شاو له خوا وستایل شوې، د عثمانیانو زبرځواکې توپخانې د لحج په بېلابېلو برخو کې اورونه لګولوي وو، او برتانویان د عربي عشایرو د اس سپرو له خوا د ناڅاپي حملو او د هغوی په واسطه د خپلو لومړیو لیکو د ماتېدو له خطر سره مخ وو. سلطان له خپلو زیات شمېر کسانو سره ووژل شو. کله چې د عدن اصلي ستون هېڅ راونه رسېد، برتانویانو د جولای په ۵مه نېټه د خپلو دریو افسرانو د ټپي کېدو د تلفاتو په ورکولو سره د جګړې له میدانه وتښتېدل، اما په اصل کې اصلي تلفات د کسانو په پرتله د حیثیت او پرستېج له لحاظه وو چې ورواوښتل. &lt;ref name=&quot;GreatWar6&quot;&gt;[[Frederick Arthur McKenzie|McKenzie, F. A.]] &quot;The Defence of India&quot;. ''The Great War: The Standard History of the All-Europe Conflict''. [[Herbert Wrigley Wilson|H. W. Wilson]], ed. Vol. 7, chapt. 128. This text is now in the public domain.&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>fms8sopllo2amj4hsoekkdorh6zpiwv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اموي کورنۍ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63479</id>
    <revision>
      <id>284162</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10364" xml:space="preserve">د اموي کورنۍ (عربي: بَنُو أُمَیَّةَ) د ۶۶۱ز او ۷۵۰ز کلونو کې او وروسته د ۷۵۶ز او ۱۰۳۱ز کلونو ترمنځ د اندلس (اسلامي هسپانیا) د خلافت واکمنه کورنۍ وه، چې له اسلام نه مخکې دوره کې په مکه کې د قریش قبیلې له نامتو طایفې او د امیه بن عبداشمس اولادې نه ګڼل کېده. دغه راز د اسلام له ستر پیغمبر حضرت محمد (ص) سره د دوی له سخت مخالفت سره سره، امویانو په ۶۳۲ کال کې د پیغمبر (ص) له مړینې نه مخکې اسلام قبول کړ. همدارنګه د اموي قبیلې نه عثمان (ع) د محمد (ص) لومړنی ملګری او درېیم خليفه و، چې له ۶۴۴-۶۵۶ کلونو کې واکمني کوله، پداسې حال کې چې یادې کورنۍ نور واليان هم درلودل، چې یو له دغو واليانو نه لومړی معاویه و، چې د مسلمانانو لومړۍ کورنۍ جګړه (۶۵۶-۶۶۱ز کلونو) کې له خلیفه علي (ع) سره یې مخالفت وکړ او بیا یې اموي خلافت رامنځته کړ او دمشق یې خپله پلازمینه وټاکله، چې په دې ډول دا د اموي سلطنت پیل په ډاګه کويږ دغه راز په اسلامي تاریخ کې دا لومړنی میراثي کورنۍ او یوازینی حکومت و، چې د خپل وخت کې په ټوله اسلامي نړۍ واکمني کوله.

د امويانو واکمني د مسلمانانو په دویمه کورنۍ جګړه کې وننګول شو، چې په ترڅ کې يې د معاويه سفياني کورنۍ په ۶۸۴ کال کې د لومړي مروان له خوا بدله شوه په دې توګه یې د امويانو د خلافت مرواني لیکه جوړه کړه. امویانو د مسلمانانو د لومړنیو فتوحاتو مشري کوله او شمالي افریقا، هسپانیا، منځنۍ اسیا او سند یې فتح کړ، خو یادو پرله پسې جګړو د دولت پوځي سرچینې له منځه یوړلې. له بلې خوا د الید او خوارجو پاڅونونو او قومي سیالیو دولت له دننه نه کمزوری کړ، چې په پای کې په ۷۵۰ کال کې عباسیانو د دویم مروان خلافت ړنګ کړ او د کورنۍ زیاتره غړي یې قتل عام کړه، خو یو له ژوندي پاتې شوو کسانو نه عبدالرحمن چې د خلیفه هشام بن عبدالمالک لمسی و هسپانیې ته وتښتېد او هلته یې د قرطبې امارت رامنځته کړ، چې د هغه د اولادې درېیم عبدالرحمن په ۹۲۹ کال کې د خلافت ځایناستۍ وټاکل شو. دغه راز له نسبتا لنډې طلايي دورې نه وروسته د قرطبې خلافت په ۱۰۳۱ کال کې په څو خپلواکو سلطنتونو ووېشل شو او په دې ډول د اموي کورنۍ سیاسي پای په ډاګه کړ.

== تاریخ ==

=== له اسلام نه مخکې منشاء ===
امویان یا بني امیه د قريشو د لويې قبيلې هغه طایفه وه چې د اسلام له راتګ نه مخکې یې په مکه کې واکمني کوله. قریشو د کعبې په ساتنې او پالنط سره د عربو قبیلو په منځ کې ډېرعزت درلوده، ځکه هغه مهال په ټوله عربي ټاپووزمه کې د مشرکانو ترټولو سپیڅلی ځای ګڼل کېده. همدارنګه د قريشو يو مشر عبد مناف بن قسي چې پنځمې پېړۍ په وروستيو کې ژوند کاوه د کعبې او حاجيانو د ساتنې او امنیت مسووليت په غاړه درلوده، چې وروسته دا دنده د هغه زامنو عبد شمس، هاشم او نورو ته ورکول شوه، چې عبدالشمس د امیه پلار و.{{sfn|Watt|1986|p=434}}{{sfn|Hawting|2000a|pp=21-22}}{{sfn|Della Vida|2000|p=837}}{{sfn|Hawting|2000a|pp=21-22}}{{sfn|Watt|1986|p=434}}

اميه د عبد شمس پر ځای د مکې د قايد (جنګ وخت قوماندان) په توګه وټاکل شو. دا مقام احتمالآ یو سیاسي پوست و چې د ساحوي قوماندې پرځای یې د جګړې په وخت کې د مکې د پوځي چارو لارښوونه کوله. ځکه چې امویان د پام وړ سیاسي او نظامي تنظیمي مهارتونو لپاره پېژندل شوي و.{{sfn|Della Vida|2000|p=838}}

د ۶۰۰ کال په شاوخوا کې قریشو د نورو عربو تر منځ خپلې سوداګریزې چارې پراخه کړې په دې ډول په شمال کې یې سوریې او په جنوب کې یمن ته کاروانونه تنظیم کړل. بني اميه او بني مخزوم چې د قريشو دوه نورې مشهورې قبيلې وې په دغو سوداګریزو شبکو باندې تسلط درلود. همدارنګه دوی له کوچیانو عربو قبیلو سره اقتصادي او نظامي اتحادونه جوړ کړل او په دې توګه یې د شمالي او مرکزي عربو دښتو پراخه سیمې کنټرول کړې او په عربستان کې یې سیاسي واک ترلاسه کړ.{{sfn|Della Vida|2000|p=837}}{{sfn|Watt|1986|p=434}}{{sfn|Donner|1981|p=51}}

=== له اسلام سره مخالفت او د اسلام منل ===
کله چې د قریشو د بني هاشم قبیلې نه د اسلام پېغمبر حضرت محمد (ص) په مکه کې خپل دیني تعلیمات پیل کړل، نو د قریشو له مخالفت سره مخ شو. په داسې حال کې چې هغه د مدينې د اوسېدونکو ملاتړ لاس ته راوړ او په ۶۲۲ کال کې له خپلو پيروانو سره هلته ولاړ. د بني اميه په شمول د عبد شمس اولاده د قريشو قبیلې له مهمو مشرانو نه وه چې له محمد (ص) سره مخالفت کاوه. دغه راز په ۶۲۴ کال کې د بدر په جګړه کې د بني مخزوم مشرتابه د ابوجهل په مشرۍ له مسلمانانو سره په جګړه کې د زیاتو زیانونو په پایله کې د بني مخزوم قبیلې ځایناستی شو او په دې توګه له هغه وروسته د اموي مشرانو څخه ابو سفيان د مکې د لښکر مشر شو چې د احد او خندق په جګړو کې يې د حضرت محمد صلی الله عليه وسلم په مشرۍ له مسلمانانو سره جګړه وکړه.{{sfn|Wellhausen|1927|p=41}}{{sfn|Hawting|2000|p=841}}{{sfn|Donner|1981|p=54}}{{sfn|Donner|1981|p=53}}{{sfn|Wellhausen|1927|pp=40–41}}

ابو سفیان د هغه زامنو او د امویانو له ډېرو نورو غړو سره  د محمد صلی الله علیه وسلم د ژوند په پای کې د مکې له فتحې نه وروسته اسلام قبول کړ. د ابو سفیان په ګډون د امویانو د نامتو مشرانو د وفادارۍ د یقیني کولو لپاره محمد (ص) هغوی ته نوي اسلامي حکومت کې سوغاتونه او مهمې دندې وړاندې کړې. همدارنګه هغه يو بل اميه چې عتاب بن اسيد بن ابي العيس نومېده د مکې د لومړي والي په توګه وټاکه. دغه راز که څه هم مکې د یو مذهبي مرکز په توګه خپل ځای ساتلی و، خو مدینې د مسلمانانو د سیاسي مرکز په توګه خپل فعالیت کاوه. همدارنګه ابو سفیان او بنو امیه د خپل مخ پر زیاتیدونکي سیاسي نفوذ د ساتلو لپاره ښار ته ولاړل.{{sfn|Hawting|2000|p=841}}{{sfn|Wellhausen|1927|pp=20–21}}{{sfn|Poonawala|1990|p=8}}

په ۶۳۲ کال کې د محمد صلی الله علیه وسلم مړینه د ځایناستي کړکېچ رامنځته کړ، ځکه چې په ټوله عربستان کې د کوچیانو قبیلې چې اسلام یې قبول کړی و، د مدینې له واکمنۍ نه جلا شوي و. په دې ډول ابوبکر(ع) چې د محمد (ص) یو له پخوانیو ملګرو او لومړنیو مسلمانانو نه و، د خليفې (د اسلامي ټولنې ستر سیاسي او مذهبي مشر) په توګه وټاکل شو. ابوبکر امویانو ته د سوریې په فتحه کې د مهم رول په ورکولو سره دوی ته ډېر توجه وکړه. لکه څنګه چې هغه د امویانو له ډلې نه خالد بن سعید بن العاص د عملیاتو د قومندان په توګه وټاکه او د هغه په ځای یې نور قومندانان چې په هغو کې د ابو سفیان زوی یزید هم و وګومارل. دغه راز ابو سفیان لا دمخه په سوریه کې ملکیت او سوداګریزې شبکې درلودې.{{sfn|Donner|1981|p=82}}{{sfn|Donner|1981|pp=83–84}}{{sfn|Donner|1981|p=114}}{{sfn|Madelung|1997|p=45}}

د ابوبکر(ع) ځایناستۍ خلیفه عمر (۶۳۴-۶۴۴ کلونو کې) په اداري او نظامي چارو کې د محمد (ص) د پخوانیو ملاتړو په ګټه د قریشو د اشرافو نفوذ محدود کړ، خو په سوریه کې د ابو سفیان د اولادې د مخ پرزیاتېدونکي دریځ کې خنډ نه شو. دغه راز کله چې په ۶۳۹ کال کې د عمر رضی الله عنه د ولایت مشر ابو عبیده بن الجراح وفات شو، نو یزید یې په سوریه کې د دمشق، فلسطین او اردن د والي په توګه وټاکه او د یزید له مړینې لږ وروسته د هغه ورور معاویه یې ځایناستی کړ. د ابو سفیان له زامنو سره د عمر استثنايي چلند ښايي د هغه کورنۍ ته د درناوي له امله و.{{sfn|Madelung|1997|pp=60–61}}{{sfn|Madelung|1997|p=61}}

== سرچينې ==</text>
      <sha1>idvb0z9788b8awgaoy8ra9cn16yb1ur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د انګلستان دویم ویلیام</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63480</id>
    <revision>
      <id>284163</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>حجاوي (بيت الحكمة)</username>
        <id>25655</id>
      </contributor>
      <comment>This contribution was added by Bayt al-hikma 2.0 translation project</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14573" xml:space="preserve">دویم ویلیام (انګلو-نورمن: ویلیام، د ۱۰۵۶ ز کال له فبرورۍ څخه د ۱۱۰۰ ز کال تر اګست پورې)، چې د ۱۰۸۷ ز کال د سپتمبر میاشتې له ۲۶مې نېټې څخه تر مړینې پورې یې یعنې تر ۱۱۰۰ ز کاله پورې د انګلستان پادشاه و، چې د نورماندي او اسکاتلند واک یې په لاس کې و. هغه په ویلز باندې د خپل کنترول د ودې او پراختیا په برخه کې ډېر کامیاب نه و. هغه د ویلیام فاتح درېیم زوی و، او معمولاً د ویلیام روفس په نامه یادېده (روفس په لاتیني ژبه کې «سور رنګ» معنی لري). ښایي دا نوم یې د ظاهري څېرې یا تر ډېره په ماشومتوب کې د هغه د سرو ویښتانو له امله و، چې د ژوند په تېرېدو سره یې بیا وده کړې وه. &lt;ref&gt;Barlow ''William Rufus'' pp. 11–12&lt;/ref&gt;

ویلیام یو ډول پیچلی او مبهم طبیعت لرونکی شخصیت و، چې هم ډېر جنګي او جګړه مار او هم یو ځلانده شخص اوسېدای شو. هغه هیڅکله واده و نه کړ او نه هم د اولادونو صاحب شو، له همدې امله معاصر روایات داسې هم بیان شوي، چې تاریخپوهان د هغه د همجنس ګرایۍ یا دوجنسه اوسېدو په هکله اټکلونه وکړي. هغه د ښکار په وخت د یوې نیزې یا تیر په وسیله د لږېدلو له امله په داسې شرایطو کې وفات شو، چې تراوسه هم سم روښانه نه دي. د هغه د اطرفیانو او خپلوانو اړوند کړنو په برخه کې موجوده شواهد په غیر مستقیم ډول د هغه د مړینې د څرنګوالي په هکله ځینې شکونه او اټکلونه رامنځته کوي، خو هیڅ یو یې ثابت شوی نه دی. د ویلیام تر مړینې وروسته د هغه کوچنی ورور لومړی هانري سمدلاسه د هغه ځایناستی او د پادشاه په توګه وټاکل شو. &lt;ref&gt;Mason, ''King Rufus: The Life and Murder of William II of England'', p. 16&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Mason, ''King Rufus: The Life and Murder of William II of England'', pp. 9–11&lt;/ref&gt;

د فرانک بارلو په نامه تاریخ لیکونکي داسې څرګنده کړه چې: «ویلیام یو بداخلاقه او زړه سوانده شیطان و، هیڅ ډول طبیعي حیثیت یا ټولنیز ارزښتونه او نعمتونه یې نه لرل، هیڅ ډول تزکیه شوی ذوق ی نه درلود او په کمه اندازه تقوا یا مذهبي اخلاق یې درلودل، په اصل کې د ویلیام د منتقدینو په وینا هغه په هرډول رذیلتونو او په ځانګړې توګه په شهوت او لواطت روږدی شخص و..» دغه راز یو پوه حاکم او بریالی پادشاه و. بارلو دغه راز څرګندوي چې: «د هغه د ځوانۍ او کاکګۍ فضیلتونه او لاسته راوړنې ډېرې زیاتې او روښانه وې، هغه په انګلستان کې ښه نظم او د منلو وړ عدالت ساتلی و، او نورماندي ته یې ښه سوله او سوکالي راوګرځوله. هغه په ولز کې د انګلو نورمن حاکمیت ته وده ورکړه، د اسکاتلند یې په ښه او مضبوطه توګه تر خپلې رهبرۍ او مشرۍ لاندې راوست، مېن سیمه یې په سمه توګه وارزوله او په ویکسین باندې فشارونو ته دوام ورکړ». &lt;ref&gt;{{Cite ODNB|author-link=Frank Barlow (historian)|first=Frank|last=Barlow|title=William II (c.1060–1100)|series=Oxford Dictionary of National Biography|publisher=Oxford University Press|date=2004|url=http://www.oxforddnb.com/view/article/29449|access-date=28 November 2013}}&lt;/ref&gt;

== لومړي کلونه ==
د ویلیام د زوکړې دقیقه او کره نېټه مشخص نه ده؛ خو تر ډېره د ۱۰۵۶ او ۱۰۶۰ ز کلونو تر منځ دوره بلل کېږي. هغه د ویلیام فاتح او ماتیلدا فلاندر د څلورو زامنو له ډلې درېیم زوی و، چې تر ټولو مشر یې رابرت کورتوز، دویم يې ریچارد او تر ټولو کشر یا ځوان زوی یې هنري و. د هغه دویم زوی ریچارد ۱۰۷۵ ز کال په شاوخوا کې په نوي ځنګله کې د ښکار کولو په وخت مړ شو. ویلیام په ۱۰۸۷ ز کال کې د خپل پلار له مړینې وروسته سلطنت او پادشاهۍ ته ورسېد او رابرت بیا نورماندي په میراثي توګه ترلاسه کړ.&lt;ref name=&quot;Douglas393&quot;&gt;Douglas ''William the Conqueror'' p. 393&lt;/ref&gt;

ویلیام پنځه یا شپږ خویندې درلودې، چې په دې ډله کې د آدلیزا او ماتلیدا خویندو موجودیت یې قطعي نه ده؛ خو څلور خویندې یې په اطمینان سره تایید شوي: 

* آدیلا، چې له کانت بلوس سره یې واده وکړ. 
* سیسلي، چې راهبه یا مذهبي ښځه شوه. 
* آګاتا، چې د مجردۍ په وخت وفات شوه. 
* کانسټنس، چې یو بریتانیايي نجیب زاده یا اشرافي شخص سره یې واده وکړ.&lt;ref name=&quot;Douglas395&quot;&gt;Douglas ''William the Conqueror'' p. 395&lt;/ref&gt;

سوابق یا اسناد دا څرګندوي، چې د لومړي ویلیام درې پاتې شوو زامنو تر منځ اړیکې تر ډېره پیکه وې. د آردریک ویتالېس په نامه معاصر تاریخ لیکونکی په ۱۰۷۷ یا ۱۰۷۸ ز کال کې د نورماندي په لېجلز L'Aigle کې د رامنځته شوې پېښې په هکله لیکي: ویلیام او هنري چې د قمار دانو له قالب کولو یا ټولولو څخه ستړي شوي و، نو پرېکړه یې وکړه؛ ترڅو په خپل ورور رابرت باندې د یوې قوي ګالرۍ یا ټولګې څخه د یوې ګلدانۍ په خالي کولو سره شوخي یا شرارت وکړي او په دې توګه هغه غوسه او شرمنده کړي. په دې توګه د ورونو تر منځ شخړه پیل شوه او بلاخره پلار یې دېټه اړ شو، ترڅو د دوی ترمنځ د بېرته نظم راوستلو لپاره منځګړیتوب وکړي او په یو ډول ګواښلو سره پخلا کړي. &lt;ref name=&quot;Barlow33&quot;&gt;Barlow ''William Rufus pp. 33–34''&lt;/ref&gt;

د مالمزبري ویلیام په وینا، چې په ۱۲مه پېړۍ کې لیکي ویلیام روفوس: «ښه جوړ و، د څېرې رنګ یې ګلداره و، ويښتان یې ژېړ و، څېره یې خلاصه وه، سترګې یې مختلف رنګ لرونکې وې او ځانګړې لکې یې لرلي، د حیرانتیا وړ ځواک او قدرت یې درلود، که څه هم ډېر لوړ قد یې نه و او خېټه یې تر ډېره بیرون راوتلې وه».&lt;ref&gt;William of Malmesbury ''History of the Norman Kings'' p. 70&lt;/ref&gt;

== انګلستان او فرانسه ==
په دوه برخو باندې د ویلیام فاتح ځمکو وېشل د هغو مشرانو یا اشرافو لپاره ستونزې جوړې کړې، چې د انګلیسي کانال دوه لورو ته یې ځمکې لرلې. دا چې کوچنی ویلیام او د هغه ورور رابرت په خپل منځ کې طبیعي رقیبان و، له همدې امله دا اشراف اندېښمن و، چې دوی دا امید نشي لرلای، چې دواړه حاکمان دې راضي کړي او دا ویره یې له ځانه سره درلود، چې هرومرو د یو حاکم توجه یا د بل حاکم توجه او یا هم د دواړو توجه له لاسه ورکوي. یوازینۍ حل لاره چې دوی ته په فکر ورتله هغه د انګلستان او نورماندي اتحاد او یووالی و، چې دا دواړه باید یو ځل بیا د یو حاکم تر واکمنۍ لاندې راشي. د دې موخې تعقیبول د دې لامل شو، چې د ۱۰۸۸ ز کال په ناورین کې دا اشراف او مشران د بایو اړوند اودو په نامه د ویلیام فاتح ناسکه ورور او ځواکمن اشقف یا مذهبي مشر په رهبري سره د ویلیام په ضد د رابرت په پلوۍ سره بغاوت وکړ؛ خو دا چې رابرت په دې و نه توانېد ترڅو په انګلستان کې راڅرګند شي او خپل پلویان راټول کړي؛ خو ویلیام خلکو ته د سپینو زرو او دغه راز ښې حکومتولۍ په ژمنې ورکولو سره د انګلیسانو ملاتړ ترلاسه کړ او په دې توګه یې یاد ناورین مدیریت او د خپل ناسکه ورور په مشرۍ رامنځته شوی بغاوت مات کړ او په پایله کې یې خپل اقتدار او واکمني تضمین کړه. ویلیام په ۱۰۹۱ ز کال کې په نورماندي باندې حمله وکړه او د رابرت ځواکونو په ځپلو سره یې هغه دېته اړ کړ، ترڅو د خپلې اراضۍ ځینې برخې ویلیام ته ورکړي. دې دواړو خپل اختلافات جبران کړل او ویلیام بیا له دې سره توافق وکړ، ترڅو له رابرت سره مرسته وکړي، چې فرانسې ته بایللې ځمکې په تېره بیا د مېن سیمه بېرته ترلاسه کړي. دا طرحه وروسته بیا له پامه وغورځول شوه؛ خو ویلیام د خپل عمر ترپایه پورې د خپلو شتمنیو او فرانسوي ګټو په برخه کې خپلې ژورې جنګي دفاع ته دوام ورکړ، چې په ۱۰۹۹ ز کال په فرانسه کې د لومان نیولو لپاره د مېن واکدار الیاس لافلاش هلو ځلو ته د هغه د ځواب بېلګه وه.&lt;ref&gt;Carpenter, ''Struggle for Mastery'', p. 125 f.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Carpenter129&quot;&gt;Carpenter, ''Struggle for Mastery'', p. 129.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Barlow, ''William Rufus'', pp. 402–406.&lt;/ref&gt;

له همدې امله ویلیام روفس په خپله پادشاهۍ کې ډېر خوندي او هوسا و. لکه څنګه چې په نورماندي کې د هغه مذهبي مشران او عیسوي ملایان یا راهبان د یو شمېر فیوډالي ژمنو په وسیله هغه پورې تړلي و، دغه راز په نورمني دود او دستور کې د سرمایه ګذارۍ د شخړو او جنجال په دوره کې د هغه د سرمایه ګذارۍ حق، چې د هغه په پادشاهۍ کې د کلونو سترواک څلورم هنري د تکفیر لامل شو ټول یې د هغه په پادشاهۍ کې غالب او واکمن و. د پادشاه شخصي ځواک د اغېزمن، ګټور او وفاداره صدارت له لارې تر هغې کچې پورې په سیمه ییزه کچه وده وکړه، چې په فرانسه کې د پرتلې وړ نه و. دې وخت کې د پادشاه ښې ادارې او قانون یاد قلمرو په سمه توګه متحد کړ او هغه یې د پاپ یا مذهبي سرلاري په وړاندې د مقاومت او درېدا په خاطر تر یو حده پورې یې د ننفوذ وړ څخه نفوذي حالت ته ورساوه. هغه په ۱۰۹۷ ز کال کې هغه د وست مییشر په شیطانت اړم کړ: چې «د خپل رعیت تر اغېز لاندې راوستلو له خپل د خپلو مشرانو سره د نسبي ډول د اقتدار له قدرت او عظمت» باندې د د ډېرو نیوکول لامل کېي.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Cescinsky|first=Herbert|last2=Gribble|first2=Ernest R.|date=February 1922|title=Westminster Hall and Its Roof|journal=The Burlington Magazine for Connoisseurs|volume=40|issue=227|pages=76–84|jstor=861585}} {{Subscription required}}&lt;/ref&gt;

== دین ==
له پادشاهۍ څخه څه کم دوه کاله وروسته دویم ویلیام د خپل بلار مشاور او باوري معتمد ایټالیایي ـ نورمن ښاغلی لانفرانک د کانتري بري ستر او لوړ پوړی مذهبي مشر یا ستر اشقف له لاسه ورکړ. په ۱۰۸۹ ز کال کې د لانفرانک له مړینې وروسته پادشاه د کلونو لپاره د نوي لوړ پوړي مذهبي مشر یا ستر اشقف ګومارل یې وځنډول او په دې موده کې یې کلیسایي عواید راټول کړل. ویلیام په بېړه او وېره کې په ۱۰۹۳ ز کال کې د شدیدې ناروغۍ له امله د آنسلېم په نامه یو بل نورمن ـ ایټالیایي شخص د لوړ پوړي مذهبي مشر یا ستر اشقف اوسېدو برخې ته نوماند کړ، چې د خپل نسل تر ټولو ستر دینپوه یا الهیات پوه شخص بلل کېده؛ خو دا ټاکنه د کلیسا او دولت تر منځ د یوې اوږدمهاله دښمنۍ رامنځته کېدو دورې لامل شوه او آنسلېم د کلیسا او دولت د ځواکمنو او قوي ملاتړو څخه و، چې په کلیسا کې یې د لانفرانک په پرتله یو څه اندازه اصلاحات راوستل. ویلیام او آنسلېم د ګڼ شمېر کلیسایي مسایلو په هکله له یو بل سره اختلافات درلودل، چې د دې اختلافاتو په لړ کې پادشاه د آنسلېم په هکله داسې اعلان وکړ، چې «پرون مې له هغه ډېر بد راتلل، نن په لا ډېره کچه له هغه څخه کرکه لرم او هغه کولای شي په دې ډاډه اوسي، چې سبا او تر سبا وروسته په همدې توګه به له هغه څخه زما کرکه لا زیاته او ژوره شي».&lt;ref&gt;Bosanquet (tr.) ''Eadmer's History'' p. 53&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Carpenter ''Struggle for Mastery'' p. 132&lt;/ref&gt;

== سرچينې ==</text>
      <sha1>b052n7dv59lfhgkau6v5d7jm8kiluub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مروان بن حکم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63481</id>
    <revision>
      <id>284164</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:25:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/5027862|مروان بن حکم]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10298" xml:space="preserve">{{خانہ معلومات شاہی اقتدار/عربی}}

'''مروان بن حکم''' د بنو امیه له یوې بلې څانګې بني عاص سره تړاو درلود. حکيم [[د مکې فتح|د مکې له فتحې]] وروسته اسلام قبول کړ. رسول الله (ص) هغه او د هغه زوی مروان له ښاره وشړل ځکه چې دوی په خپلو غونډو کې د دوی نقل کاوه. (له همدې امله او د مروان د بدې ژبې له امله د مروان لقب طارد بن طارد مشهور دی.) [[عثمان بن عفان|حضرت عثمان]] رضی الله عنه هغه او مروان بېرته راوغوښتل. &lt;ref&gt;خلافت و ملوکیت۔ مولانا مودودی&lt;/ref&gt; حضرت عثمان د حکم زوی مروان د خپل منشي په توګه وټاکه. حضرت عثمان رضي الله عنه ډېر باور درلود. له همدې امله د [[خلافت]] مهر هم هغه ته وسپارل شو. کله چې بلواګرو او خوارجو د حضرت عثمان رضی الله عنه پر ضد پاڅون وکړ، د مصر واکمن ته منسوب خطونه او داسې نور جعلونه هم د ده لوري ته منسوبيږي چې ګويا ده به کړې وي. د عثمان رضی الله عنه له شهادت وروسته مدینې ته وتښتېد او له معاویه بن ابو سفیان سره یې د جمل  او د صفین په جګړو کې د [[علي بن ابي طالب|حضرت علي]] پر ضد جګړه وکړه. حضرت طلحه رضي الله عنه هم د هغه له خوا چې د ده د لښکر مشر و، شهيد شو. د امیر معاویه تر واکمنۍ وروسته د مدینې د والي په توګه وټاکل شو. د یزید د مړینې پر مهال په مدینه منوره کې اوسېده. له جبیر بن مطعم رضی الله عنه څخه روایت دی چې موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم په خدمت کې حاضر وو، کله چې (د مروان پلار) امر له دې ځایه تېر شو. پېغمبر صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د هغې په لیدلو سره وفرمایل د دې نه چې کوم ماشوم پيدا کيږي د هغه له کبله به زما امت به د هغې له امله له عذاب او مصیبت سره مخ شي. &lt;ref&gt;الآصابہ جلد 1 صفحہ 340&lt;/ref&gt; له حضرت عبدالرحمن بن عوف رضي الله عنه څخه روایت دی چې کله مروان پیدا شو نو په مدینه منوره کې د هغه وخت د رواج سره سم د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم خدمت ته راوړل شو. هغه صلی الله عليه وسلم چې ولید ویې ویل: دا ملعون زوی دی. &lt;ref&gt;صواعق المحرقہ صفحہ 108&lt;/ref&gt;

== شام ته د مروان راتګ او خلافت ==
د مکې له محاصرې وروسته [[عبدالله بن زبير|ابن زبیر]] لومړۍ سیاسي تېروتنه د حصین بن نمیر د وړاندیز او نصیحت په ردولو سره کړې وه، خو د مروان بن الحکم له مدینې څخه سوریې ته په شړلو سره یې بیا همغه تېروتنه وکړه او دا تېروتنه یې د ناکامۍ لامل شوه. شو کله چې مدينې ته د يزيد د مرګ خبر ورسېد، نو د مدينې د والي مروان بن حکم همت د نورو امويانو په څېر دومره کمزورى شو، چې د خپل زوى عبد الملک له [[عبدالله بن زبير]] سره يې بيعت کولو ته چمتووالى وښود. هغه هم په مدینه منوره کې د ناروغۍ په حالت کې و. ابن زبير د بني اميه د ظلمونو په وړاندې د خپل قهر او غچ په اوښکې سره مروان او نورو امويانو ته امر وکړ چې په دې حالت کې سمدستي له مدينې څخه ووځي. مروان په اجباري توګه له عبدالملک سره سوریې ته ولاړ. وروسته ابن زبیر په خپله اشتباه پوه شو، د هغه د نیولو لپاره یې سړي واستول، خو اوس ټول بې ګټې وو. دغه کسان له ډېرو تلاشونو سره سره ونه موندل شول. که ابن زبیر دغه ښکاره سیاسي اشتباه نه وای کړې، نو د اسلام تاریخ به یو نوی بدلون کړی وای.

کله چې مروان شام ته ورسېد، امويان په هغه وخت کې د وېرې او اختلاف په حالت کې وو. د معاویه بن یزید له نسکوریدو وروسته د خلافت لپاره دوه نومونه مخ په وړاندې وو. خالد بن یزید او عمر بن سعید بن العاص . خالد د کلب له قبيلې سره خواخوږي درلوده او قبيله د قيس بن زبير په ملاتړ کې وه. او ځينې نور غړي يې له عمر بن سعيد سره وو. [[دمشق]] ته د مروان له رسېدو وروسته د بنو کلب ډېر غړي د هغه ملاتړ ته راووتل. مروان په دې حالت ډېر اندېښمن شو او غوښتل يې چې د ابن زبير اطاعت وکړي، خو په همدې شېبه کې عبيدالله ابن زياد راغی او ټوله نقشه يې بدله کړه. هغه مروان د قريشو د مشر په توګه له عبدالله بن زبير سره د بيعت کولو څخه منع کړ.

مروان د ابن زیاد مشورې ته وهڅاوه. او پریکړه یې وکړه چې له ابن زبیر سره بیعت ونه کړي. په پای کې د بنوامیه پلویان د جبیا په سیمه کې راټول شول. تر څو یو توافق شوی عمل پلان جوړ شي. هلته د امویانو ټول لوی مشران او حکومتي چارواکي راغونډ شوي وو. نو له بحث او شننې وروسته پرېکړه وشوه چې مروان دې د خليفه په توګه ونومول شي او خالد بن يزيد او عمر بن سعيد دې په ترتيب سره وليعهد وټاکل شي. هلته له مروان سره بیعت وشو او په ۶۴ هجري کې خلیفه وټاکل شو.

== د جګړې یوځای کولو نښلونکی ==
{{بنو امیہ|}}{{بنو امیہ|}}د بنو قيس قبيلې د امويانو د دې پرېکړې له منلو انکار وکړ. د بنو قیس مشر ضحاک بن قیس چې پخوا د بنو امیه ته وفادار و، د [[عبدالله بن زبير|عبدالله بن زبیر]] نه خپل ملاتړ اعلان کړ. او هغوئ جنکشن ته ورسېدل او خېمې يې ولګولې.

له بلې خوا مروان د بنوقلب او د اموي له نورو پلويانو سره جګړې ته ولاړ. د یو ځای کیدو په وخت کې د دواړو ترمنځ سخته جګړه وشوه. ضحاک د جګړې په ډګر کې راښکاره شو او پیښې ډیرې لرې پایلې درلودې. چیرته چې د ابن زبیر پلویان وو. دوی منډې پیل کړې. نو سوريه د تل لپاره اموي واکمني ته ولاړه. او د امويانو بله څانګه چې آل مروان نومېده، يو باثباته حکومت جوړ کړ. د دې تر څنګ د عربو د دوو لويو قومونو تر منځ د دښمنۍ يو دايمي دېوال را منځته شو، چې په وروسته زمانو کې د کورنيو جګړو په بڼه څرګند شو.

== د مصر اشغال ==
مروان په سوريه باندې د خپلې ولکې له ټينګولو وروسته مصر ته مخه کړه او مصر له دوو خواوو څخه يرغل وکړ. عمرو بن سعید له یوې خوا برید وکړ او مروان له بلې خوا پرمختګ وکړ. عبدالرحمن حجام چې د ابن زبیر له معاصرینو څخه و، د جګړې لپاره ولاړ، خو کله چې یې واورېدل چې عمر بن سعید مصر ته داخل شوی، له مروان سره یې بیعت وکړ. په دې توګه مصر هم له جګړې پرته د اموي واکمنۍ لاندې راغی.

== مرګ ==
مروان په ۶۵ هجري کال د رمضان په میاشت کې د ۶۳ کالو په عمر وفات شو، د مشهورې عقیدې له مخې مروان د خپلې مېرمنې ام خالد په لاس مړ شو. که څه هم د خالد بن یزید او عمرو بن سعید د جانشین ټاکل په مقام جبیه کې د مروان له خلافت سره تایید شول، خو مروان غوښتل چې خپل اولادونه یې د ده وارثان شي، نو دې موخې ته د رسېدو لپاره یې د خالد له کونډې مور سره واده وکړ چې د بنو کلب اړونده وه. په دې توګه موخه د بنو کلب د خواخوږۍ ګټل وو. د دې تر څنګ یې په پای کې د خالد او عمرو بن سعید ټاکنه لغوه کړه او علانیه عبدالملک او عبدالعزیز یې د هغه ځای ناستي وټاکل. مروان همدلته نه ودرېد، بلکې د خالد د سپکاوي لپاره يې د خالد او مور په وړاندې ناوړه الفاظ وکارول، چې خالد يې مور ته شکايت وکړ. نو مروان یې مسموم کړ او یا یې وژړل.

مروان د اموي واک بيا ټينګ کړ. بل دا چې د اموي رژيم پای په ښکاره ډول څرګند شو. د هغه یو زوی او څلور لمسیان خلیفه یا پاچا شول -{{Start box}}
{{S-hou|[[خلافت امویہ|بنو امیہ]]}}
{{S-reg|su}}
{{S-bef}}
{{S-ttl|title=[[خلافت امویہ|اموی خلیفہ]]|years=684–685}}
{{S-aft}}
{{Succession box}}
{{Succession box}}
{{Succession box}}
{{s-end}}

== سرچينې ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
[[وېشنيزه:نوي مسلمان شوي کسان]]
[[وېشنيزه:مروان بن حکم]]</text>
      <sha1>bm15kjekooflsusvxhfcg4orzshayi1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284165</id>
      <parentid>284164</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:27:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یسشش</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10240" xml:space="preserve">

'''مروان بن حکم''' د بنو امیه له یوې بلې څانګې بني عاص سره تړاو درلود. حکيم [[د مکې فتح|د مکې له فتحې]] وروسته اسلام قبول کړ. رسول الله (ص) هغه او د هغه زوی مروان له ښاره وشړل ځکه چې دوی په خپلو غونډو کې د دوی نقل کاوه. (له همدې امله او د مروان د بدې ژبې له امله د مروان لقب طارد بن طارد مشهور دی.) [[عثمان بن عفان|حضرت عثمان]] رضی الله عنه هغه او مروان بېرته راوغوښتل. &lt;ref&gt;خلافت و ملوکیت۔ مولانا مودودی&lt;/ref&gt; حضرت عثمان د حکم زوی مروان د خپل منشي په توګه وټاکه. حضرت عثمان رضي الله عنه ډېر باور درلود. له همدې امله د [[خلافت]] مهر هم هغه ته وسپارل شو. کله چې بلواګرو او خوارجو د حضرت عثمان رضی الله عنه پر ضد پاڅون وکړ، د مصر واکمن ته منسوب خطونه او داسې نور جعلونه هم د ده لوري ته منسوبيږي چې ګويا ده به کړې وي. د عثمان رضی الله عنه له شهادت وروسته مدینې ته وتښتېد او له معاویه بن ابو سفیان سره یې د جمل  او د صفین په جګړو کې د [[علي بن ابي طالب|حضرت علي]] پر ضد جګړه وکړه. حضرت طلحه رضي الله عنه هم د هغه له خوا چې د ده د لښکر مشر و، شهيد شو. د امیر معاویه تر واکمنۍ وروسته د مدینې د والي په توګه وټاکل شو. د یزید د مړینې پر مهال په مدینه منوره کې اوسېده. له جبیر بن مطعم رضی الله عنه څخه روایت دی چې موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم په خدمت کې حاضر وو، کله چې (د مروان پلار) امر له دې ځایه تېر شو. پېغمبر صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د هغې په لیدلو سره وفرمایل د دې نه چې کوم ماشوم پيدا کيږي د هغه له کبله به زما امت به د هغې له امله له عذاب او مصیبت سره مخ شي. &lt;ref&gt;الآصابہ جلد 1 صفحہ 340&lt;/ref&gt; له حضرت عبدالرحمن بن عوف رضي الله عنه څخه روایت دی چې کله مروان پیدا شو نو په مدینه منوره کې د هغه وخت د رواج سره سم د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم خدمت ته راوړل شو. هغه صلی الله عليه وسلم چې ولید ویې ویل: دا ملعون زوی دی. &lt;ref&gt;صواعق المحرقہ صفحہ 108&lt;/ref&gt;

== شام ته د مروان راتګ او خلافت ==
د مکې له محاصرې وروسته [[عبدالله بن زبير|ابن زبیر]] لومړۍ سیاسي تېروتنه د حصین بن نمیر د وړاندیز او نصیحت په ردولو سره کړې وه، خو د مروان بن الحکم له مدینې څخه سوریې ته په شړلو سره یې بیا همغه تېروتنه وکړه او دا تېروتنه یې د ناکامۍ لامل شوه. شو کله چې مدينې ته د يزيد د مرګ خبر ورسېد، نو د مدينې د والي مروان بن حکم همت د نورو امويانو په څېر دومره کمزورى شو، چې د خپل زوى عبد الملک له [[عبدالله بن زبير]] سره يې بيعت کولو ته چمتووالى وښود. هغه هم په مدینه منوره کې د ناروغۍ په حالت کې و. ابن زبير د بني اميه د ظلمونو په وړاندې د خپل قهر او غچ په اوښکې سره مروان او نورو امويانو ته امر وکړ چې په دې حالت کې سمدستي له مدينې څخه ووځي. مروان په اجباري توګه له عبدالملک سره سوریې ته ولاړ. وروسته ابن زبیر په خپله اشتباه پوه شو، د هغه د نیولو لپاره یې سړي واستول، خو اوس ټول بې ګټې وو. دغه کسان له ډېرو تلاشونو سره سره ونه موندل شول. که ابن زبیر دغه ښکاره سیاسي اشتباه نه وای کړې، نو د اسلام تاریخ به یو نوی بدلون کړی وای.

کله چې مروان شام ته ورسېد، امويان په هغه وخت کې د وېرې او اختلاف په حالت کې وو. د معاویه بن یزید له نسکوریدو وروسته د خلافت لپاره دوه نومونه مخ په وړاندې وو. خالد بن یزید او عمر بن سعید بن العاص . خالد د کلب له قبيلې سره خواخوږي درلوده او قبيله د قيس بن زبير په ملاتړ کې وه. او ځينې نور غړي يې له عمر بن سعيد سره وو. [[دمشق]] ته د مروان له رسېدو وروسته د بنو کلب ډېر غړي د هغه ملاتړ ته راووتل. مروان په دې حالت ډېر اندېښمن شو او غوښتل يې چې د ابن زبير اطاعت وکړي، خو په همدې شېبه کې عبيدالله ابن زياد راغی او ټوله نقشه يې بدله کړه. هغه مروان د قريشو د مشر په توګه له عبدالله بن زبير سره د بيعت کولو څخه منع کړ.

مروان د ابن زیاد مشورې ته وهڅاوه. او پریکړه یې وکړه چې له ابن زبیر سره بیعت ونه کړي. په پای کې د بنوامیه پلویان د جبیا په سیمه کې راټول شول. تر څو یو توافق شوی عمل پلان جوړ شي. هلته د امویانو ټول لوی مشران او حکومتي چارواکي راغونډ شوي وو. نو له بحث او شننې وروسته پرېکړه وشوه چې مروان دې د خليفه په توګه ونومول شي او خالد بن يزيد او عمر بن سعيد دې په ترتيب سره وليعهد وټاکل شي. هلته له مروان سره بیعت وشو او په ۶۴ هجري کې خلیفه وټاکل شو.

== د جګړې یوځای کولو نښلونکی ==
{{بنو امیہ|}}{{بنو امیہ|}}د بنو قيس قبيلې د امويانو د دې پرېکړې له منلو انکار وکړ. د بنو قیس مشر ضحاک بن قیس چې پخوا د بنو امیه ته وفادار و، د [[عبدالله بن زبير|عبدالله بن زبیر]] نه خپل ملاتړ اعلان کړ. او هغوئ جنکشن ته ورسېدل او خېمې يې ولګولې.

له بلې خوا مروان د بنوقلب او د اموي له نورو پلويانو سره جګړې ته ولاړ. د یو ځای کیدو په وخت کې د دواړو ترمنځ سخته جګړه وشوه. ضحاک د جګړې په ډګر کې راښکاره شو او پیښې ډیرې لرې پایلې درلودې. چیرته چې د ابن زبیر پلویان وو. دوی منډې پیل کړې. نو سوريه د تل لپاره اموي واکمني ته ولاړه. او د امويانو بله څانګه چې آل مروان نومېده، يو باثباته حکومت جوړ کړ. د دې تر څنګ د عربو د دوو لويو قومونو تر منځ د دښمنۍ يو دايمي دېوال را منځته شو، چې په وروسته زمانو کې د کورنيو جګړو په بڼه څرګند شو.

== د مصر اشغال ==
مروان په سوريه باندې د خپلې ولکې له ټينګولو وروسته مصر ته مخه کړه او مصر له دوو خواوو څخه يرغل وکړ. عمرو بن سعید له یوې خوا برید وکړ او مروان له بلې خوا پرمختګ وکړ. عبدالرحمن حجام چې د ابن زبیر له معاصرینو څخه و، د جګړې لپاره ولاړ، خو کله چې یې واورېدل چې عمر بن سعید مصر ته داخل شوی، له مروان سره یې بیعت وکړ. په دې توګه مصر هم له جګړې پرته د اموي واکمنۍ لاندې راغی.

== مرګ ==
مروان په ۶۵ هجري کال د رمضان په میاشت کې د ۶۳ کالو په عمر وفات شو، د مشهورې عقیدې له مخې مروان د خپلې مېرمنې ام خالد په لاس مړ شو. که څه هم د خالد بن یزید او عمرو بن سعید د جانشین ټاکل په مقام جبیه کې د مروان له خلافت سره تایید شول، خو مروان غوښتل چې خپل اولادونه یې د ده وارثان شي، نو دې موخې ته د رسېدو لپاره یې د خالد له کونډې مور سره واده وکړ چې د بنو کلب اړونده وه. په دې توګه موخه د بنو کلب د خواخوږۍ ګټل وو. د دې تر څنګ یې په پای کې د خالد او عمرو بن سعید ټاکنه لغوه کړه او علانیه عبدالملک او عبدالعزیز یې د هغه ځای ناستي وټاکل. مروان همدلته نه ودرېد، بلکې د خالد د سپکاوي لپاره يې د خالد او مور په وړاندې ناوړه الفاظ وکارول، چې خالد يې مور ته شکايت وکړ. نو مروان یې مسموم کړ او یا یې وژړل.

مروان د اموي واک بيا ټينګ کړ. بل دا چې د اموي رژيم پای په ښکاره ډول څرګند شو. د هغه یو زوی او څلور لمسیان خلیفه یا پاچا شول -{{Start box}}
{{S-hou|[[خلافت امویہ|بنو امیہ]]}}
{{S-reg|su}}
{{S-bef}}
{{S-ttl|title=[[خلافت امویہ|اموی خلیفہ]]|years=684–685}}
{{S-aft}}
{{Succession box}}
{{Succession box}}
{{Succession box}}
{{s-end}}

== سرچينې ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
[[وېشنيزه:نوي مسلمان شوي کسان]]
[[وېشنيزه:مروان بن حکم]]</text>
      <sha1>20htvy69v70lyhrt7n1u4lsnylzpb9d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284166</id>
      <parentid>284165</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:28:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یسس</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9996" xml:space="preserve">

'''مروان بن حکم''' د بنو امیه له یوې بلې څانګې بني عاص سره تړاو درلود. حکيم [[د مکې فتح|د مکې له فتحې]] وروسته اسلام قبول کړ. رسول الله (ص) هغه او د هغه زوی مروان له ښاره وشړل ځکه چې دوی په خپلو غونډو کې د دوی نقل کاوه. (له همدې امله او د مروان د بدې ژبې له امله د مروان لقب طارد بن طارد مشهور دی.) [[عثمان بن عفان|حضرت عثمان]] رضی الله عنه هغه او مروان بېرته راوغوښتل. &lt;ref&gt;خلافت و ملوکیت۔ مولانا مودودی&lt;/ref&gt; حضرت عثمان د حکم زوی مروان د خپل منشي په توګه وټاکه. حضرت عثمان رضي الله عنه ډېر باور درلود. له همدې امله د [[خلافت]] مهر هم هغه ته وسپارل شو. کله چې بلواګرو او خوارجو د حضرت عثمان رضی الله عنه پر ضد پاڅون وکړ، د مصر واکمن ته منسوب خطونه او داسې نور جعلونه هم د ده لوري ته منسوبيږي چې ګويا ده به کړې وي. د عثمان رضی الله عنه له شهادت وروسته مدینې ته وتښتېد او له معاویه بن ابو سفیان سره یې د جمل  او د صفین په جګړو کې د [[علي بن ابي طالب|حضرت علي]] پر ضد جګړه وکړه. حضرت طلحه رضي الله عنه هم د هغه له خوا چې د ده د لښکر مشر و، شهيد شو. د امیر معاویه تر واکمنۍ وروسته د مدینې د والي په توګه وټاکل شو. د یزید د مړینې پر مهال په مدینه منوره کې اوسېده. له جبیر بن مطعم رضی الله عنه څخه روایت دی چې موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم په خدمت کې حاضر وو، کله چې (د مروان پلار) امر له دې ځایه تېر شو. پېغمبر صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د هغې په لیدلو سره وفرمایل د دې نه چې کوم ماشوم پيدا کيږي د هغه له کبله به زما امت به د هغې له امله له عذاب او مصیبت سره مخ شي. &lt;ref&gt;الآصابہ جلد 1 صفحہ 340&lt;/ref&gt; له حضرت عبدالرحمن بن عوف رضي الله عنه څخه روایت دی چې کله مروان پیدا شو نو په مدینه منوره کې د هغه وخت د رواج سره سم د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم خدمت ته راوړل شو. هغه صلی الله عليه وسلم چې ولید ویې ویل: دا ملعون زوی دی. &lt;ref&gt;صواعق المحرقہ صفحہ 108&lt;/ref&gt;

== شام ته د مروان راتګ او خلافت ==
د مکې له محاصرې وروسته [[عبدالله بن زبير|ابن زبیر]] لومړۍ سیاسي تېروتنه د حصین بن نمیر د وړاندیز او نصیحت په ردولو سره کړې وه، خو د مروان بن الحکم له مدینې څخه سوریې ته په شړلو سره یې بیا همغه تېروتنه وکړه او دا تېروتنه یې د ناکامۍ لامل شوه. شو کله چې مدينې ته د يزيد د مرګ خبر ورسېد، نو د مدينې د والي مروان بن حکم همت د نورو امويانو په څېر دومره کمزورى شو، چې د خپل زوى عبد الملک له [[عبدالله بن زبير]] سره يې بيعت کولو ته چمتووالى وښود. هغه هم په مدینه منوره کې د ناروغۍ په حالت کې و. ابن زبير د بني اميه د ظلمونو په وړاندې د خپل قهر او غچ په اوښکې سره مروان او نورو امويانو ته امر وکړ چې په دې حالت کې سمدستي له مدينې څخه ووځي. مروان په اجباري توګه له عبدالملک سره سوریې ته ولاړ. وروسته ابن زبیر په خپله اشتباه پوه شو، د هغه د نیولو لپاره یې سړي واستول، خو اوس ټول بې ګټې وو. دغه کسان له ډېرو تلاشونو سره سره ونه موندل شول. که ابن زبیر دغه ښکاره سیاسي اشتباه نه وای کړې، نو د اسلام تاریخ به یو نوی بدلون کړی وای.

کله چې مروان شام ته ورسېد، امويان په هغه وخت کې د وېرې او اختلاف په حالت کې وو. د معاویه بن یزید له نسکوریدو وروسته د خلافت لپاره دوه نومونه مخ په وړاندې وو. خالد بن یزید او عمر بن سعید بن العاص . خالد د کلب له قبيلې سره خواخوږي درلوده او قبيله د قيس بن زبير په ملاتړ کې وه. او ځينې نور غړي يې له عمر بن سعيد سره وو. [[دمشق]] ته د مروان له رسېدو وروسته د بنو کلب ډېر غړي د هغه ملاتړ ته راووتل. مروان په دې حالت ډېر اندېښمن شو او غوښتل يې چې د ابن زبير اطاعت وکړي، خو په همدې شېبه کې عبيدالله ابن زياد راغی او ټوله نقشه يې بدله کړه. هغه مروان د قريشو د مشر په توګه له عبدالله بن زبير سره د بيعت کولو څخه منع کړ.

مروان د ابن زیاد مشورې ته وهڅاوه. او پریکړه یې وکړه چې له ابن زبیر سره بیعت ونه کړي. په پای کې د بنوامیه پلویان د جبیا په سیمه کې راټول شول. تر څو یو توافق شوی عمل پلان جوړ شي. هلته د امویانو ټول لوی مشران او حکومتي چارواکي راغونډ شوي وو. نو له بحث او شننې وروسته پرېکړه وشوه چې مروان دې د خليفه په توګه ونومول شي او خالد بن يزيد او عمر بن سعيد دې په ترتيب سره وليعهد وټاکل شي. هلته له مروان سره بیعت وشو او په ۶۴ هجري کې خلیفه وټاکل شو.

== د جګړې یوځای کولو نښلونکی ==
{{بنو امیہ|}}{{بنو امیہ|}}د بنو قيس قبيلې د امويانو د دې پرېکړې له منلو انکار وکړ. د بنو قیس مشر ضحاک بن قیس چې پخوا د بنو امیه ته وفادار و، د [[عبدالله بن زبير|عبدالله بن زبیر]] نه خپل ملاتړ اعلان کړ. او هغوئ جنکشن ته ورسېدل او خېمې يې ولګولې.

له بلې خوا مروان د بنوقلب او د اموي له نورو پلويانو سره جګړې ته ولاړ. د یو ځای کیدو په وخت کې د دواړو ترمنځ سخته جګړه وشوه. ضحاک د جګړې په ډګر کې راښکاره شو او پیښې ډیرې لرې پایلې درلودې. چیرته چې د ابن زبیر پلویان وو. دوی منډې پیل کړې. نو سوريه د تل لپاره اموي واکمني ته ولاړه. او د امويانو بله څانګه چې آل مروان نومېده، يو باثباته حکومت جوړ کړ. د دې تر څنګ د عربو د دوو لويو قومونو تر منځ د دښمنۍ يو دايمي دېوال را منځته شو، چې په وروسته زمانو کې د کورنيو جګړو په بڼه څرګند شو.

== د مصر اشغال ==
مروان په سوريه باندې د خپلې ولکې له ټينګولو وروسته مصر ته مخه کړه او مصر له دوو خواوو څخه يرغل وکړ. عمرو بن سعید له یوې خوا برید وکړ او مروان له بلې خوا پرمختګ وکړ. عبدالرحمن حجام چې د ابن زبیر له معاصرینو څخه و، د جګړې لپاره ولاړ، خو کله چې یې واورېدل چې عمر بن سعید مصر ته داخل شوی، له مروان سره یې بیعت وکړ. په دې توګه مصر هم له جګړې پرته د اموي واکمنۍ لاندې راغی.

== مرګ ==
مروان په ۶۵ هجري کال د رمضان په میاشت کې د ۶۳ کالو په عمر وفات شو، د مشهورې عقیدې له مخې مروان د خپلې مېرمنې ام خالد په لاس مړ شو. که څه هم د خالد بن یزید او عمرو بن سعید د جانشین ټاکل په مقام جبیه کې د مروان له خلافت سره تایید شول، خو مروان غوښتل چې خپل اولادونه یې د ده وارثان شي، نو دې موخې ته د رسېدو لپاره یې د خالد له کونډې مور سره واده وکړ چې د بنو کلب اړونده وه. په دې توګه موخه د بنو کلب د خواخوږۍ ګټل وو. د دې تر څنګ یې په پای کې د خالد او عمرو بن سعید ټاکنه لغوه کړه او علانیه عبدالملک او عبدالعزیز یې د هغه ځای ناستي وټاکل. مروان همدلته نه ودرېد، بلکې د خالد د سپکاوي لپاره يې د خالد او مور په وړاندې ناوړه الفاظ وکارول، چې خالد يې مور ته شکايت وکړ. نو مروان یې مسموم کړ او یا یې وژړل.

مروان د اموي واک بيا ټينګ کړ. بل دا چې د اموي رژيم پای په ښکاره ډول څرګند شو. د هغه یو زوی او څلور لمسیان خلیفه یا پاچا شول 

== سرچينې ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
[[وېشنيزه:نوي مسلمان شوي کسان]]
[[وېشنيزه:مروان بن حکم]]</text>
      <sha1>ipp1dd2k7d1mqewqkxp8vusbuw0fbrt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284167</id>
      <parentid>284166</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:29:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ظزط</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9958" xml:space="preserve">

'''مروان بن حکم''' د بنو امیه له یوې بلې څانګې بني عاص سره تړاو درلود. حکيم [[د مکې فتح|د مکې له فتحې]] وروسته اسلام قبول کړ. رسول الله (ص) هغه او د هغه زوی مروان له ښاره وشړل ځکه چې دوی په خپلو غونډو کې د دوی نقل کاوه. (له همدې امله او د مروان د بدې ژبې له امله د مروان لقب طارد بن طارد مشهور دی.) [[عثمان بن عفان|حضرت عثمان]] رضی الله عنه هغه او مروان بېرته راوغوښتل. &lt;ref&gt;خلافت و ملوکیت۔ مولانا مودودی&lt;/ref&gt; حضرت عثمان د حکم زوی مروان د خپل منشي په توګه وټاکه. حضرت عثمان رضي الله عنه ډېر باور درلود. له همدې امله د [[خلافت]] مهر هم هغه ته وسپارل شو. کله چې بلواګرو او خوارجو د حضرت عثمان رضی الله عنه پر ضد پاڅون وکړ، د مصر واکمن ته منسوب خطونه او داسې نور جعلونه هم د ده لوري ته منسوبيږي چې ګويا ده به کړې وي. د عثمان رضی الله عنه له شهادت وروسته مدینې ته وتښتېد او له معاویه بن ابو سفیان سره یې د جمل  او د صفین په جګړو کې د [[علي بن ابي طالب|حضرت علي]] پر ضد جګړه وکړه. حضرت طلحه رضي الله عنه هم د هغه له خوا چې د ده د لښکر مشر و، شهيد شو. د امیر معاویه تر واکمنۍ وروسته د مدینې د والي په توګه وټاکل شو. د یزید د مړینې پر مهال په مدینه منوره کې اوسېده. له جبیر بن مطعم رضی الله عنه څخه روایت دی چې موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم په خدمت کې حاضر وو، کله چې (د مروان پلار) امر له دې ځایه تېر شو. پېغمبر صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د هغې په لیدلو سره وفرمایل د دې نه چې کوم ماشوم پيدا کيږي د هغه له کبله به زما امت به د هغې له امله له عذاب او مصیبت سره مخ شي. &lt;ref&gt;الآصابہ جلد 1 صفحہ 340&lt;/ref&gt; له حضرت عبدالرحمن بن عوف رضي الله عنه څخه روایت دی چې کله مروان پیدا شو نو په مدینه منوره کې د هغه وخت د رواج سره سم د حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آله وسلم خدمت ته راوړل شو. هغه صلی الله عليه وسلم چې ولید ویې ویل: دا ملعون زوی دی. &lt;ref&gt;صواعق المحرقہ صفحہ 108&lt;/ref&gt;

== شام ته د مروان راتګ او خلافت ==
د مکې له محاصرې وروسته [[عبدالله بن زبير|ابن زبیر]] لومړۍ سیاسي تېروتنه د حصین بن نمیر د وړاندیز او نصیحت په ردولو سره کړې وه، خو د مروان بن الحکم له مدینې څخه سوریې ته په شړلو سره یې بیا همغه تېروتنه وکړه او دا تېروتنه یې د ناکامۍ لامل شوه. شو کله چې مدينې ته د يزيد د مرګ خبر ورسېد، نو د مدينې د والي مروان بن حکم همت د نورو امويانو په څېر دومره کمزورى شو، چې د خپل زوى عبد الملک له [[عبدالله بن زبير]] سره يې بيعت کولو ته چمتووالى وښود. هغه هم په مدینه منوره کې د ناروغۍ په حالت کې و. ابن زبير د بني اميه د ظلمونو په وړاندې د خپل قهر او غچ په اوښکې سره مروان او نورو امويانو ته امر وکړ چې په دې حالت کې سمدستي له مدينې څخه ووځي. مروان په اجباري توګه له عبدالملک سره سوریې ته ولاړ. وروسته ابن زبیر په خپله اشتباه پوه شو، د هغه د نیولو لپاره یې سړي واستول، خو اوس ټول بې ګټې وو. دغه کسان له ډېرو تلاشونو سره سره ونه موندل شول. که ابن زبیر دغه ښکاره سیاسي اشتباه نه وای کړې، نو د اسلام تاریخ به یو نوی بدلون کړی وای.

کله چې مروان شام ته ورسېد، امويان په هغه وخت کې د وېرې او اختلاف په حالت کې وو. د معاویه بن یزید له نسکوریدو وروسته د خلافت لپاره دوه نومونه مخ په وړاندې وو. خالد بن یزید او عمر بن سعید بن العاص . خالد د کلب له قبيلې سره خواخوږي درلوده او قبيله د قيس بن زبير په ملاتړ کې وه. او ځينې نور غړي يې له عمر بن سعيد سره وو. [[دمشق]] ته د مروان له رسېدو وروسته د بنو کلب ډېر غړي د هغه ملاتړ ته راووتل. مروان په دې حالت ډېر اندېښمن شو او غوښتل يې چې د ابن زبير اطاعت وکړي، خو په همدې شېبه کې عبيدالله ابن زياد راغی او ټوله نقشه يې بدله کړه. هغه مروان د قريشو د مشر په توګه له عبدالله بن زبير سره د بيعت کولو څخه منع کړ.

مروان د ابن زیاد مشورې ته وهڅاوه. او پریکړه یې وکړه چې له ابن زبیر سره بیعت ونه کړي. په پای کې د بنوامیه پلویان د جبیا په سیمه کې راټول شول. تر څو یو توافق شوی عمل پلان جوړ شي. هلته د امویانو ټول لوی مشران او حکومتي چارواکي راغونډ شوي وو. نو له بحث او شننې وروسته پرېکړه وشوه چې مروان دې د خليفه په توګه ونومول شي او خالد بن يزيد او عمر بن سعيد دې په ترتيب سره وليعهد وټاکل شي. هلته له مروان سره بیعت وشو او په ۶۴ هجري کې خلیفه وټاکل شو.

== د جګړې یوځای کولو نښلوونکی ==
د بنو قيس قبيلې د امويانو د دې پرېکړې له منلو انکار وکړ. د بنو قیس مشر ضحاک بن قیس چې پخوا د بنو امیه ته وفادار و، د [[عبدالله بن زبير|عبدالله بن زبیر]] نه خپل ملاتړ اعلان کړ. او هغوئ جنکشن ته ورسېدل او خېمې يې ولګولې.

له بلې خوا مروان د بنوقلب او د اموي له نورو پلويانو سره جګړې ته ولاړ. د یو ځای کیدو په وخت کې د دواړو ترمنځ سخته جګړه وشوه. ضحاک د جګړې په ډګر کې راښکاره شو او پیښې ډیرې لرې پایلې درلودې. چیرته چې د ابن زبیر پلویان وو. دوی منډې پیل کړې. نو سوريه د تل لپاره اموي واکمني ته ولاړه. او د امويانو بله څانګه چې آل مروان نومېده، يو باثباته حکومت جوړ کړ. د دې تر څنګ د عربو د دوو لويو قومونو تر منځ د دښمنۍ يو دايمي دېوال را منځته شو، چې په وروسته زمانو کې د کورنيو جګړو په بڼه څرګند شو.

== د مصر اشغال ==
مروان په سوريه باندې د خپلې ولکې له ټينګولو وروسته مصر ته مخه کړه او مصر له دوو خواوو څخه يرغل وکړ. عمرو بن سعید له یوې خوا برید وکړ او مروان له بلې خوا پرمختګ وکړ. عبدالرحمن حجام چې د ابن زبیر له معاصرینو څخه و، د جګړې لپاره ولاړ، خو کله چې یې واورېدل چې عمر بن سعید مصر ته داخل شوی، له مروان سره یې بیعت وکړ. په دې توګه مصر هم له جګړې پرته د اموي واکمنۍ لاندې راغی.

== مرګ ==
مروان په ۶۵ هجري کال د رمضان په میاشت کې د ۶۳ کالو په عمر وفات شو، د مشهورې عقیدې له مخې مروان د خپلې مېرمنې ام خالد په لاس مړ شو. که څه هم د خالد بن یزید او عمرو بن سعید د جانشین ټاکل په مقام جبیه کې د مروان له خلافت سره تایید شول، خو مروان غوښتل چې خپل اولادونه یې د ده وارثان شي، نو دې موخې ته د رسېدو لپاره یې د خالد له کونډې مور سره واده وکړ چې د بنو کلب اړونده وه. په دې توګه موخه د بنو کلب د خواخوږۍ ګټل وو. د دې تر څنګ یې په پای کې د خالد او عمرو بن سعید ټاکنه لغوه کړه او علانیه عبدالملک او عبدالعزیز یې د هغه ځای ناستي وټاکل. مروان همدلته نه ودرېد، بلکې د خالد د سپکاوي لپاره يې د خالد او مور په وړاندې ناوړه الفاظ وکارول، چې خالد يې مور ته شکايت وکړ. نو مروان یې مسموم کړ او یا یې وژړل.

مروان د اموي واک بيا ټينګ کړ. بل دا چې د اموي رژيم پای په ښکاره ډول څرګند شو. د هغه یو زوی او څلور لمسیان خلیفه یا پاچا شول 

== سرچينې ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
[[وېشنيزه:نوي مسلمان شوي کسان]]
[[وېشنيزه:مروان بن حکم]]</text>
      <sha1>8yqx2nj8oi3jwd3jdlxxvf3p7r81syw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اليشا چنايي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63482</id>
    <revision>
      <id>284168</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:41:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4973556|الیشا چنائی]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4664" xml:space="preserve">{{Infobox musical artist|Name=اليشا چنايي|image=Alisha Chinai 2009 - still 64293 crop.jpg|caption=2009ز اليشا چينايي|Background=solo_singer|Birth_name=سجاتا چنايي|Alias=الیشا، الیشا چنايي|birth_date={{Birth date and age|1965|3|18|df=y}}|birth_place=[[بھارت]]|death_date=|Instrument=|Genre=[[انډي پاپ]]، [[وروسته غږ سندرغاړې]]|Occupation=سندرغاړې|Years_active=1988 تراوس}}
[[زمرہ:مقالات مع رابطہ]]

'''الیشا چینای''' یوه هندي پاپ سندرغاړې ده او همدارنګه د [[باليووډ|هندي اردو فلم]] پلې بیک سندرغاړې ده &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{Cite book|title=Pop culture India!: Media, Arts, and Lifestyle|last=Kasbekar|first1=Asha|year=2006|publisher=ABC-CLIO|isbn=1-85109-636-1|page=34|url=https://books.google.com/books?id=Sv7Uk0UcdM8C&amp;q=alisha+chinai&amp;pg=PA34|access-date=27 جنوری 2010}}&lt;/ref&gt; . د ده سندرې ډېرې مشهورې او د خلکو د خوښې وړ دي. الیشا په ۱۹۸۵ کال کې د جادو له البم سره د سندرو ویل پیل کړل او په ۱۹۹۰ لسیزه کې د هندي پاپ د ملکې په توګه وپېژندل شوه. هغه د 1990 مشهور سندرې وویلې چې د انو ملک او بدو لخوا ترتیب شوې وې. د الیشا په لومړیو البومونو کې '''جادو''' ، '''بیبي ډیل''' او '''آه الیشا''' شامل دي. هغه د 1980 په فلمونو '''ټارزن''' ، '''نڅا''' ، '''کمانډو''' او '''ګرو''' کې مشهورې سندرې وویلې. &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;

== کیریئر ==
د 1980 لسیزې په اوږدو کې د هغه ترټولو لوی فلم &quot;کټ نه کټ&quot; (مسټر انډیا) و، کوم چې هغه په 1987 کې د کیشور کمار سره د لکشمي کانت - پیارا لال موسیقۍ ته ثبت کړ. بله مشهوره سندره، په 1989 کې د &quot;رات بهر جام سی&quot; د فلم تریدیو څخه وه، چې د کلیانجي-انندجي او ویجو شاه موسیقۍ سره. &lt;ref&gt;{{Cite news|URL=http://www.dnaindia.com/bollywood/interview-interview-i-think-my-time-has-come-alisha-chinai-2543734|Title=Interview {{!}} I think my time has come: Alisha Chinai|Date=8 ستمبر 2017|Work=DNA}}&lt;/ref&gt;

په ۱۹۹۰ لسیزه کې انو له ملک سره تر شخړې وروسته د څو کلونو لپاره له ملک سره کار نه دی کړی. د انو ملک سره تر روغبړ وروسته، هغه د هغې سره د عشق واشق، فدا، نو انټری، د عشق کیسه 2050، مان ګېم مغل اعظم، اگلی اور پگلی، عایشه او کمبخت عشق په ګډون څو سندرې ثبتولو لپاره کار وکړ. &lt;ref&gt;India Today International – Volume 2, Issues 27-34 – Page 56 2003 Indipop Rock 'n' Rule 1 QO r It has been in arrival mode ever since Alisha -L-/0 J Chinai's Jaadu hit platinum. &lt;/ref&gt;

په 2005 کې، د الیشا چینای کیریر یو نوي عروج ته ورسید کله چې هغې د &quot;کجرا ری&quot; (بنټي او ببلي) سندره وویله، یوه سندره چې ډیره مشهوره شوه او الیشا د غوره پلې بیک سندرغاړې لپاره د فلم فیئر جایزه ترلاسه کړه. هغه د انډین ایډول 3 نندارې لپاره هم قاضي شوه او د انو ملک سره د زی تلویزیون سټار یا راک سټار شو کې هم قاضي وه.

== شخصي ژوند ==
چنايي ګجراتي ده &lt;ref&gt;{{Cite news|URL=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Priyanka-Chopra-is-Alishas-fan/articleshow/10365688.cms|Title=Priyanka Chopra is Alisha's fan|Date=16 اکتوبر 2011}}&lt;/ref&gt;۔ هغې د خپل مدیر راجیش جاویري سره واده وکړ چې له هغه څخه جلا شوې ده.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://sundaytimes.lk/961208/plus3.html|title=The Sunday Times on the Web – Plus|publisher=Sundaytimes.lk|date=8 دسمبر 1996|access-date=22 ستمبر 2011}}&lt;/ref&gt;

== جايزې ==

* د &quot;کجرا ری&quot; سندرې (فلم بنټي اور ببلي) لپاره د 2005 فلم فیئر جایزه د غوره ښځینه پلې بیک سندرغاړې لپاره په 1995 کې هغه د بل بورډ نړیواله جایزه ترلاسه کړه (د هند جوړ شوي سندرې لپاره).  د هنري غوره والي لپاره د فریډي مرکري جایزه هم وګټله.

== سرچينې ==
{{لړسرچينې}}
[[وېشنيزه:1965 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>heh4fspy45vsghgrp19s3amytajyqmx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>د کارن خبرې اترې:The Afg Times</title>
    <ns>3</ns>
    <id>63483</id>
    <revision>
      <id>284169</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:43:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ښه راغلاست پیغام ورکوونکی</username>
        <id>11444</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="478" xml:space="preserve">{{ښه راغلئ|realName=|name=The Afg Times}}

-- &lt;span style=&quot;font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt; '''[[کارن:Af420|&lt;font color=&quot;black&quot;&gt;'''Af420''']]''' &lt;/span&gt; &lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;MCS Quds SU normal&quot; size=&quot;3&quot;&gt;'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|&lt;font color=&quot;#69 69 69&quot;&gt;'''اړیکه''']] '''&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; ۱۱:۴۳, ۹ اگسټ ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']])</text>
      <sha1>bpq6g6x5vhwci3u0geokpr05basv9yv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سرينوډو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63484</id>
    <revision>
      <id>284170</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:51:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4537717|سرئنوڈو]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8231" xml:space="preserve">{{فلم مالوماتبکس
| name           = سرېنډو
| image          = Sarrainodu-Telugu poster.jpeg
| caption        = تبليغاتي پوسټر
| director       = [[بویاپتي سرینو]]
| writer         = ایم رتھنم &lt;small&gt;'''(ډايلاګ)'''&lt;/small&gt;
| screenplay     = بویاپتي سرینو
| story          = بویاپتي سرینو
| producer       = [[اللو ارویند]]
| starring       = {{Plainlist|
*[[الو ارجن]]
*[[آدھي پني سیټی]]
*[[رکل پریت سنګھ]]
*[[کیتھرین ټریسا]]
*[[سري کانت (تیلوگو اداکار)|سري کانت]]
}}
| cinematography = رشي پنجابي
| editing        = [[کوټاګري وینکټیشورا راؤ]]
| music          = [[ایس تھمن]]
| studio         = [[ګيتا ارټس]]
| distributor    = 
| released       = تېلوګو او مالېزيايي{{ فلم نېټه|df=y|2016|04|22}}هندي ورژن يې په يوټيوب: 25 مۍ، 2017ء
| runtime        = 160 دقيقې
| country        = [[بھارت]]
| language       = [[تېلوگو ژبه]]
| budget         = {{هندي روپۍ}}55 کروړ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-movie-review-by-audience-live-update-675716|title='Sarainodu' (Sarrainodu) movie review by audience: Live update|work=IBTIMES|date=22 April 2016|author=Hooli, Shekhar H|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225153152/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-movie-review-by-audience-live-update-675716|archivedate=2018-12-25|access-date=2018-11-02|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| gross          = {{هندي روپۍ}}127 کروړ&lt;ref name=&quot;IBTLifetime&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-total-worldwide-box-office-collections-allu-arjuns-film-grosses-rs-127-685774|title=Sarainodu 'Sarainodu' (Sarainodu) total worldwide box office collection: Allu Arjun's film grosses Rs. 89 crore in its lifetime|publisher=''International Business Times''. Retrieved on 7 July 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225153142/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-total-worldwide-box-office-collection-allu-arjuns-film-grosses-rs-127-685774|archivedate=2018-12-25|access-date=2018-11-02|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
}}Sarayinudu (پښتو: صحيح شخص) د 2016 هندي [[تېلوګو|تېلوګو-ژبې]] تریلر فلم دی. دا فلم د بویاپتی سیرینو له خوا لیکل شوی او لارښود شوی. دا فلم د ګیتا آرټ بینر لاندې د الو اروېند له خوا تولید شوی. په فلم کې الو ارجن، آدي پنیسټي، راکول پریت سنګ، کیترین تیریسا او سری کانت لوبیدلي دي. S Thaman د فلم موسیقۍ جوړه کړې. د فلم د سینما ګرافي ریشي پنجابي په غاړه درلوده. دا فلم د 2016 د اپریل په 22 د ملیالم ډوب شوي نسخه یوداو سره خپور شو. دا فلم د 2016 کال تر ټولو ډیر عاید لرونکي تیلګو فلمونو لیست کې شامل دی. فلم وروسته په ورته سرلیک سره په هندي ژبه ډوب شو او د اپریل په 28، 2017 کې په یوټیوب کې خپور شو. د ډب کولو هنرمند سنکت مهاتري د الو ارجن غږ او منوج پانډي د آدي پاني سیتي غږ ډوب کوي. دغه فلم د ۲۰۱۷ کال په ډسمبر کې په نیپال کې هم خپور شو.

== تیاری ==
بویاپتي سیرینو د فلم کیسه د اللو ارجن په ذهن کې ساتلو سره لیکلې. تاسو غوښتل سمانتا اکینني ، چې له ارجن سره یې په سون آف ستیمورتي کې کار کړی، په دې فلم کې بیا له ارجن سره کار وکړي، خو داسې ونه شول. کیترین ټریسا او ریکلپریت سینګ د مخکښو اداکارانو په توګه غوره شوي. تامل لوبغاړی اډیپانیسیټي د ولن په توګه غوره شو. سریکانت، سمن او جې پرکاش د ملاتړ رول لوبولی دی. پریاماني ، [[انوشکا شيټي|انوشکا شیټي]] او داشا پټاني په فلم کې په یو توکي نمبر کې د کار کولو لپاره رابلل شوي. خو وروسته انجلي د ارجن سره په یو آټم نمبر کې نڅا وکړه. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sarrainodu - Allu Arjun and Boyapati Sreenu Movie. Archives - Southie |url=http://southie.in/category/celebrities/allu-arjun/sarrainodu/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153154/http://southie.in/category/celebrities/allu-arjun/sarrainodu/ |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sarrainodu: Watch Allu Arjun shake a leg with Anjali for this Blockbuster song |url=http://indiatoday.intoday.in/story/sarrainodu-promo-watch-allu-arjun-shake-a-leg-with-anjali-for-this-blockbuster-song/1/627777.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153140/https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/sarrainodu-promo-watch-allu-arjun-shake-a-leg-with-anjali-for-this-blockbuster-song-314904-2016-03-26 |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Anjali not Anushka to shake leg with Bunny in Sarainodu |url=http://www.thehansindia.com/posts/index/Cinema/2015-11-03/Anjali-not-Anushka-to-shake-leg-with-Bunny-in-Sarainodu/184227 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153202/https://www.thehansindia.com/posts/index/Cinema/2015-11-03/Anjali-not-Anushka-to-shake-leg-with-Bunny-in-Sarainodu/184227 |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt;

== خپرونه ==
الو ارجن غوښتل چې دا فلم د ۲۰۱۶ کال د اپریل په ۸ مه د هغه د زوکړې په ورځ خپور شي، خو وروسته دا فلم د ۲۰۱۶ کال د اپریل په ۲۲ په ټوله نړۍ کې خپور شو. &lt;ref&gt;[http://www.filmygama.com/naa-peru-surya-video-songs-download/%27 Allu Arjun's Super Hit Movie In 2018 Naa Peru Surya Video Songs]{{مردہ ربط|date=April 2021|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt;

د ''سرینودو'' هندي ډوب شوی نسخه د سویلي هندي فلم لومړۍ هندي ډوب شوې نسخه ده چې په [[يوټيوب|یوټیوب]] کې یې له 260 ملیون څخه ډیر لیدونه او له 6 لکو څخه ډیر خوښونه ترلاسه کړي. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Allu Arjun, Rakul Preet and Catherine Tresa's 'Sarrainodu' creates s record on YouTube |url=https://www.timesofindia.com/entertainment/telugu/movies/allu-arjun-rakul-preet-and-catherine-tresas-sarrainodu-creates-a-record-on-youtube/amp_articleshow/63379663.cms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153149/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/allu-arjun-rakul-preet-and-catherine-tresas-sarrainodu-creates-a-record-on-youtube/amp_articleshow/63379663.cms |archive-date=2018-12-25 |access-date=20 March 2018 |publisher=}}&lt;/ref&gt;

== د بکس دفتر ==
فلم په دریو اونیو کې ₹101 کروړه روپۍ ( 14.5 ملیون ډالر) ګټلي. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Hooli |first=Shekhar H |title='Sarainodu' (Sarrainodu) 17-day box office collection: Allu Arjun starrer crosses Rs. 100 crore mark in 3rd weekend |url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-17-day-box-office-collection-allu-arjun-starrer-crosses-rs-100-crore-678046 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153159/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-17-day-box-office-collection-allu-arjun-starrer-crosses-rs-100-crore-678046 |archive-date=2018-12-25 |access-date=3 January 2017 |publisher=}}&lt;/ref&gt; فلم د کال تر پایه ₹127 کروړه روپۍ  ګټلي چې (18مېلونه ډالر کيږي)

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}

== بېرونۍ تړنې ==

* {{IMDb title|5457772}}
{{تانبه|تیلگو سنیما}}
[[وېشنيزه:2016 فلمونه]]
[[وېشنيزه:تېلوګو سينما]]</text>
      <sha1>dal17j9xgrxozrknp2jjosxea1tdbnd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284171</id>
      <parentid>284170</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:51:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4537717|سرئنوڈو]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8231" xml:space="preserve">{{فلم مالوماتبکس
| name           = سرېنډو
| image          = Sarrainodu-Telugu poster.jpeg
| caption        = تبليغاتي پوسټر
| director       = [[بویاپتي سرینو]]
| writer         = ایم رتھنم &lt;small&gt;'''(ډايلاګ)'''&lt;/small&gt;
| screenplay     = بویاپتي سرینو
| story          = بویاپتي سرینو
| producer       = [[اللو ارویند]]
| starring       = {{Plainlist|
*[[الو ارجن]]
*[[آدھي پني سیټی]]
*[[رکل پریت سنګھ]]
*[[کیتھرین ټریسا]]
*[[سري کانت (تیلوگو اداکار)|سري کانت]]
}}
| cinematography = رشي پنجابي
| editing        = [[کوټاګري وینکټیشورا راؤ]]
| music          = [[ایس تھمن]]
| studio         = [[ګيتا ارټس]]
| distributor    = 
| released       = تېلوګو او مالېزيايي{{ فلم نېټه|df=y|2016|04|22}}هندي ورژن يې په يوټيوب: 25 مۍ، 2017ء
| runtime        = 160 دقيقې
| country        = [[بھارت]]
| language       = [[تېلوگو ژبه]]
| budget         = {{هندي روپۍ}}55 کروړ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-movie-review-by-audience-live-update-675716|title='Sarainodu' (Sarrainodu) movie review by audience: Live update|work=IBTIMES|date=22 April 2016|author=Hooli, Shekhar H|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225153152/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-movie-review-by-audience-live-update-675716|archivedate=2018-12-25|access-date=2018-11-02|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| gross          = {{هندي روپۍ}}127 کروړ&lt;ref name=&quot;IBTLifetime&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-total-worldwide-box-office-collections-allu-arjuns-film-grosses-rs-127-685774|title=Sarainodu 'Sarainodu' (Sarainodu) total worldwide box office collection: Allu Arjun's film grosses Rs. 89 crore in its lifetime|publisher=''International Business Times''. Retrieved on 7 July 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181225153142/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-total-worldwide-box-office-collection-allu-arjuns-film-grosses-rs-127-685774|archivedate=2018-12-25|access-date=2018-11-02|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
}}Sarayinudu (پښتو: صحيح شخص) د 2016 هندي [[تېلوګو|تېلوګو-ژبې]] تریلر فلم دی. دا فلم د بویاپتی سیرینو له خوا لیکل شوی او لارښود شوی. دا فلم د ګیتا آرټ بینر لاندې د الو اروېند له خوا تولید شوی. په فلم کې الو ارجن، آدي پنیسټي، راکول پریت سنګ، کیترین تیریسا او سری کانت لوبیدلي دي. S Thaman د فلم موسیقۍ جوړه کړې. د فلم د سینما ګرافي ریشي پنجابي په غاړه درلوده. دا فلم د 2016 د اپریل په 22 د ملیالم ډوب شوې نسخه یوداو سره خپور شو. دا فلم د 2016 کال تر ټولو ډیر عاید لرونکي تیلګو فلمونو لیست کې شامل دی. فلم وروسته په ورته سرلیک سره په هندي ژبه ډوب شو او د اپریل په 28، 2017 کې په یوټیوب کې خپور شو. د ډب کولو هنرمند سنکت مهاتري د الو ارجن غږ او منوج پانډي د آدي پاني سیتي غږ ډوب کوي. دغه فلم د ۲۰۱۷ کال په ډسمبر کې په نیپال کې هم خپور شو.

== تیاری ==
بویاپتي سیرینو د فلم کیسه د اللو ارجن په ذهن کې ساتلو سره لیکلې. تاسو غوښتل سمانتا اکینني ، چې له ارجن سره یې په سون آف ستیمورتي کې کار کړی، په دې فلم کې بیا له ارجن سره کار وکړي، خو داسې ونه شول. کیترین ټریسا او ریکلپریت سینګ د مخکښو اداکارانو په توګه غوره شوي. تامل لوبغاړی اډیپانیسیټي د ولن په توګه غوره شو. سریکانت، سمن او جې پرکاش د ملاتړ رول لوبولی دی. پریاماني ، [[انوشکا شيټي|انوشکا شیټي]] او داشا پټاني په فلم کې په یو توکي نمبر کې د کار کولو لپاره رابلل شوي. خو وروسته انجلي د ارجن سره په یو آټم نمبر کې نڅا وکړه. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sarrainodu - Allu Arjun and Boyapati Sreenu Movie. Archives - Southie |url=http://southie.in/category/celebrities/allu-arjun/sarrainodu/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153154/http://southie.in/category/celebrities/allu-arjun/sarrainodu/ |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sarrainodu: Watch Allu Arjun shake a leg with Anjali for this Blockbuster song |url=http://indiatoday.intoday.in/story/sarrainodu-promo-watch-allu-arjun-shake-a-leg-with-anjali-for-this-blockbuster-song/1/627777.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153140/https://www.indiatoday.in/movies/regional-cinema/story/sarrainodu-promo-watch-allu-arjun-shake-a-leg-with-anjali-for-this-blockbuster-song-314904-2016-03-26 |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Anjali not Anushka to shake leg with Bunny in Sarainodu |url=http://www.thehansindia.com/posts/index/Cinema/2015-11-03/Anjali-not-Anushka-to-shake-leg-with-Bunny-in-Sarainodu/184227 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153202/https://www.thehansindia.com/posts/index/Cinema/2015-11-03/Anjali-not-Anushka-to-shake-leg-with-Bunny-in-Sarainodu/184227 |archive-date=2018-12-25 |access-date=25 August 2016 |publisher=}}&lt;/ref&gt;

== خپرونه ==
الو ارجن غوښتل چې دا فلم د ۲۰۱۶ کال د اپریل په ۸ مه د هغه د زوکړې په ورځ خپور شي، خو وروسته دا فلم د ۲۰۱۶ کال د اپریل په ۲۲ په ټوله نړۍ کې خپور شو. &lt;ref&gt;[http://www.filmygama.com/naa-peru-surya-video-songs-download/%27 Allu Arjun's Super Hit Movie In 2018 Naa Peru Surya Video Songs]{{مردہ ربط|date=April 2021|bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt;

د ''سرینودو'' هندي ډوب شوی نسخه د سویلي هندي فلم لومړۍ هندي ډوب شوې نسخه ده چې په [[يوټيوب|یوټیوب]] کې یې له 260 ملیون څخه ډیر لیدونه او له 6 لکو څخه ډیر خوښونه ترلاسه کړي. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Allu Arjun, Rakul Preet and Catherine Tresa's 'Sarrainodu' creates s record on YouTube |url=https://www.timesofindia.com/entertainment/telugu/movies/allu-arjun-rakul-preet-and-catherine-tresas-sarrainodu-creates-a-record-on-youtube/amp_articleshow/63379663.cms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153149/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/allu-arjun-rakul-preet-and-catherine-tresas-sarrainodu-creates-a-record-on-youtube/amp_articleshow/63379663.cms |archive-date=2018-12-25 |access-date=20 March 2018 |publisher=}}&lt;/ref&gt;

== د بکس دفتر ==
فلم په دریو اونیو کې ₹101 کروړه روپۍ ( 14.5 ملیون ډالر) ګټلي. &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Hooli |first=Shekhar H |title='Sarainodu' (Sarrainodu) 17-day box office collection: Allu Arjun starrer crosses Rs. 100 crore mark in 3rd weekend |url=http://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-17-day-box-office-collection-allu-arjun-starrer-crosses-rs-100-crore-678046 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225153159/https://www.ibtimes.co.in/sarainodu-sarrainodu-17-day-box-office-collection-allu-arjun-starrer-crosses-rs-100-crore-678046 |archive-date=2018-12-25 |access-date=3 January 2017 |publisher=}}&lt;/ref&gt; فلم د کال تر پایه ₹127 کروړه روپۍ  ګټلي چې (18مېلونه ډالر کيږي)

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}

== بېرونۍ تړنې ==

* {{IMDb title|5457772}}
{{تانبه|تیلگو سنیما}}
[[وېشنيزه:2016 فلمونه]]
[[وېشنيزه:تېلوګو سينما]]</text>
      <sha1>1qpuzl8nig4thhq36hm2bla8qhvfdp3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جانوي کپور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63485</id>
    <revision>
      <id>284172</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:56:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <comment>د &quot;[[:ur:Special:Redirect/revision/4942970|جانہوی کپور]]&quot; مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5516" xml:space="preserve">{{Infobox person|name=جانہوی کپور|image=Janhvi Kapoor graces Lux Golden Rose Awards 2018 (01).jpg|caption=2018ء میں|parents=[[سری دیوی]]&lt;br&gt;[[بونی کپور]]|birth_date={{Birth date and age|df=no|1997|03|7}}|birth_place=[[ممبئی]], [[مہاراشٹر]], India|years_active=2018–موجود|occupation=اداکارہ|relatives=See [[List of Hindi film clans#Kapoor family (of Surinder Kapoor)|Kapoor family]]}}
'''جهانوي کپور''' (انګلیسي: Janhvi Kapoor, هندي: जाह्नवी कपूर زېږېدلی: 7 مارچ 1997) یوه هندي اداکاره ده چې په هندي فلمونو کې کار کوي. جهانوي کپور، د پخوانۍ سوپر سټار سرې دیوي او بوني کپور لور، خپل هنري کيرير په 2018 کال کې د رومانتيک ډرامه فلم &quot;دهړک&quot; سره پيل کړ، دا فلم خورا لوی سوداګریز بریالیتوب ترلاسه کړ  او جانوي د فلم د غوره اداکارې په توګه د زی سینی جایزه وګټله.

== لومړنی ژوند ==
جهانوي کپور د ۱۹۹۷ کال د مارچ په ۷ مه د اداکارې سری دیوي او پروډیوسر بوني کپور په کور کې زېږېدلې ده. &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor&quot;. Times of India. Retrieved 29 July 2019.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor shares a throwback picture of Boney Kapoor and late Sridevi&quot;. Business Standard. June 2, 2019.&lt;/ref&gt; هغه یوه کوچنۍ خور، خوشحالي او دوه نیمه خویندې لري، اداکار ارجن کپور او انشولا کپور. &lt;ref&gt;&quot;Arjun Kapoor, Khushi, Anshula come together for father Boney Kapoor at Maidaan mahurat ceremony. See pics&quot;. Hindustan Times. August 22, 2019.&lt;/ref&gt; جهانوي کپور د اداکارانو انیل کپور او سنجي کپور خور ده. ژانوي خپلې لومړنۍ زده کړې د ممبۍ په دھیرو بای امباني انټرنیشنل سکول کې تر سره کړې او فلمي نړۍ ته تر ننوتلو وړاندې یې د امریکا په کلیفورنیا ایالت کې د لی سټراسبرګ تیاتر او فلم انسټیټیوټ څخه د اداکارۍ زده کړې ترلاسه کړې. &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor&quot;. Times of India. Retrieved 29 July 2019&lt;/ref&gt;

== هنري ژوند ==
جانوي په ۲۰۱۸ کال کې د هندي رومانس فلم د ډډک څخه د اداکارۍ پیل وکړ، چې د ششانک کیتان لخوا لارښود شوی، د ایشان ختر سره. دډک د ۲۰۱۶ کال د مراټي فلم سیرت [[هندي]] ریمیک و. په ډډک کې، جانهوي د یوې لوړ پوړې نجلۍ رول لوبولی چې د ټیټ ټولګي هلک سره تښتي (د خټار لخوا لوبول شوی). فلم ښه بیاکتنې ترلاسه کړې او منفي بیاکتنې یې ترلاسه کړې. &lt;ref&gt;&quot;Dhadak: Critics give film thumbs down&quot;. Gulf News. 21 July 2018. Retrieved 17 November 2018.&lt;/ref&gt; مګر فلم په ټوله نړۍ کې د 1.1 ملیارد روپیو په ګټلو سره سوداګریزه بریا ثابته کړه. &lt;ref&gt;&quot;The Real Winner With Dhadak&quot;. Box Office India. 25 July 2018. Archived from the original on 25 July 2018. Retrieved 27 July 2018&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;&quot;Box Office: Worldwide Collections and Day wise breakup of Dhadak&quot;. Bollywood Hungama. Archived from the original on 2 August 2018. Retrieved 5 September 2018&lt;/ref&gt;

جانوي به په راتلونکي کې په پنځو فلمونو کې کار وکړي. هغه به په روهي افزا کې د راج کمار رات په مقابل کې دوه ګونی رول ولوبوي، کومیډي ډارونکی فلم. او د کارګل نجلۍ په فلم کې به ګنجنا د سکسینا رول ولوبوي. نوموړې به د زويا اختر د غمونو په کيسو کې هم کار وکړي او له دې پرته به جهانوي کپور د کرن جوهر په تخت کې د نوکرۍ رول ولوبوي. برسېره پردې، د 2008 رومانتيک کامیډي په سیکویل کې به لکش لالواني او کارتیک آریان هم رول ولري.

== فیلموګرافي ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
| style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |
|هغه فلمونه او شوګانې چې تراوسه ليدلو ته نه دي وړاندې شوي
|}
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |کال
! scope=&quot;col&quot; | فلم
! scope=&quot;col&quot; | رول
! class=&quot;unsortable&quot; scope=&quot;col&quot; | کیفیت
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; |دهړک
| پرتوي سنګ راتور
| د غوره اداکارې لپاره د زی سینی جایزه
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | ''ګنجان سکسینا''
| ګنجان سکسینا
| تر تعمیر لاندې &lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 29, 2019 |title=Janhvi Kapoor to gain weight for Kargil Girl after losing 10kg for RoohiAfza |url=https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/jahnvi-kapoor-to-gain-weight-for-kargil-girl-after-losing-10kg-for-roohiafza-1574646-2019-07-29 |website=[[انڈیا ٹوڈے]]}}&lt;/ref&gt;
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | ''روهي افزا''
| روهي ارورا/افسانه بیدي
| تر تعمیر لاندې 
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |ګهوسټ سټوريز
| TBA
| د [[نيټ فليکس|Netflix]] 
|}

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:1997 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>18h8j1hj0q2uqdlfqh0di2dabhp85o1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>284173</id>
      <parentid>284172</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:57:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>شاه زمان پټان</username>
        <id>26102</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>یبسس</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5512" xml:space="preserve">{{Infobox person|name=جانوي کپور|image=Janhvi Kapoor graces Lux Golden Rose Awards 2018 (01).jpg|caption=2018ء میں|parents=[[سری دیوی]]&lt;br&gt;[[بونی کپور]]|birth_date={{Birth date and age|df=no|1997|03|7}}|birth_place=[[ممبيي]], [[مهاراشتر]], India|years_active=2018–موجود|occupation=اداکارہ|relatives=See [[List of Hindi film clans#Kapoor family (of Surinder Kapoor)|Kapoor family]]}}
'''جانوي کپور''' (انګلیسي: Janhvi Kapoor, هندي: जाह्नवी कपूर زېږېدلی: 7 مارچ 1997) یوه هندي اداکاره ده چې په هندي فلمونو کې کار کوي. جهانوي کپور، د پخوانۍ سوپر سټار سرې دیوي او بوني کپور لور، خپل هنري کيرير په 2018 کال کې د رومانتيک ډرامه فلم &quot;دهړک&quot; سره پيل کړ، دا فلم خورا لوی سوداګریز بریالیتوب ترلاسه کړ  او جانوي د فلم د غوره اداکارې په توګه د زی سینی جایزه وګټله.

== لومړنی ژوند ==
جهانوي کپور د ۱۹۹۷ کال د مارچ په ۷ مه د اداکارې سری دیوي او پروډیوسر بوني کپور په کور کې زېږېدلې ده. &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor&quot;. Times of India. Retrieved 29 July 2019.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor shares a throwback picture of Boney Kapoor and late Sridevi&quot;. Business Standard. June 2, 2019.&lt;/ref&gt; هغه یوه کوچنۍ خور، خوشحالي او دوه نیمه خویندې لري، اداکار ارجن کپور او انشولا کپور. &lt;ref&gt;&quot;Arjun Kapoor, Khushi, Anshula come together for father Boney Kapoor at Maidaan mahurat ceremony. See pics&quot;. Hindustan Times. August 22, 2019.&lt;/ref&gt; جهانوي کپور د اداکارانو انیل کپور او سنجي کپور خور ده. ژانوي خپلې لومړنۍ زده کړې د ممبۍ په دھیرو بای امباني انټرنیشنل سکول کې تر سره کړې او فلمي نړۍ ته تر ننوتلو وړاندې یې د امریکا په کلیفورنیا ایالت کې د لی سټراسبرګ تیاتر او فلم انسټیټیوټ څخه د اداکارۍ زده کړې ترلاسه کړې. &lt;ref&gt;&quot;Janhvi Kapoor&quot;. Times of India. Retrieved 29 July 2019&lt;/ref&gt;

== هنري ژوند ==
جانوي په ۲۰۱۸ کال کې د هندي رومانس فلم د ډډک څخه د اداکارۍ پیل وکړ، چې د ششانک کیتان لخوا لارښود شوی، د ایشان ختر سره. دډک د ۲۰۱۶ کال د مراټي فلم سیرت [[هندي]] ریمیک و. په ډډک کې، جانهوي د یوې لوړ پوړې نجلۍ رول لوبولی چې د ټیټ ټولګي هلک سره تښتي (د خټار لخوا لوبول شوی). فلم ښه بیاکتنې ترلاسه کړې او منفي بیاکتنې یې ترلاسه کړې. &lt;ref&gt;&quot;Dhadak: Critics give film thumbs down&quot;. Gulf News. 21 July 2018. Retrieved 17 November 2018.&lt;/ref&gt; مګر فلم په ټوله نړۍ کې د 1.1 ملیارد روپیو په ګټلو سره سوداګریزه بریا ثابته کړه. &lt;ref&gt;&quot;The Real Winner With Dhadak&quot;. Box Office India. 25 July 2018. Archived from the original on 25 July 2018. Retrieved 27 July 2018&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;&quot;Box Office: Worldwide Collections and Day wise breakup of Dhadak&quot;. Bollywood Hungama. Archived from the original on 2 August 2018. Retrieved 5 September 2018&lt;/ref&gt;

جانوي به په راتلونکي کې په پنځو فلمونو کې کار وکړي. هغه به په روهي افزا کې د راج کمار رات په مقابل کې دوه ګونی رول ولوبوي، کومیډي ډارونکی فلم. او د کارګل نجلۍ په فلم کې به ګنجنا د سکسینا رول ولوبوي. نوموړې به د زويا اختر د غمونو په کيسو کې هم کار وکړي او له دې پرته به جهانوي کپور د کرن جوهر په تخت کې د نوکرۍ رول ولوبوي. برسېره پردې، د 2008 رومانتيک کامیډي په سیکویل کې به لکش لالواني او کارتیک آریان هم رول ولري.

== فیلموګرافي ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
| style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |
|هغه فلمونه او شوګانې چې تراوسه ليدلو ته نه دي وړاندې شوي
|}
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
! scope=&quot;col&quot; |کال
! scope=&quot;col&quot; | فلم
! scope=&quot;col&quot; | رول
! class=&quot;unsortable&quot; scope=&quot;col&quot; | کیفیت
|-
| 2018
! scope=&quot;row&quot; |دهړک
| پرتوي سنګ راتور
| د غوره اداکارې لپاره د زی سینی جایزه
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | ''ګنجان سکسینا''
| ګنجان سکسینا
| تر تعمیر لاندې &lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 29, 2019 |title=Janhvi Kapoor to gain weight for Kargil Girl after losing 10kg for RoohiAfza |url=https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/jahnvi-kapoor-to-gain-weight-for-kargil-girl-after-losing-10kg-for-roohiafza-1574646-2019-07-29 |website=[[انڈیا ٹوڈے]]}}&lt;/ref&gt;
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | ''روهي افزا''
| روهي ارورا/افسانه بیدي
| تر تعمیر لاندې 
|-
| ۲۰۲۰
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; |ګهوسټ سټوريز
| TBA
| د [[نيټ فليکس|Netflix]] 
|}

== سرچينې ==
{{لړسرچينې|2}}
[[وېشنيزه:1997 زېږېدنې]]</text>
      <sha1>60djeu3unys7xugmhv6wycpo18c6scz</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>