Wikipedia swwiki https://sw.wikipedia.org/wiki/Mwanzo MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Maalum Majadiliano Mtumiaji Majadiliano ya mtumiaji Wikipedia Majadiliano ya Wikipedia Faili Majadiliano ya faili MediaWiki Majadiliano ya MediaWiki Kigezo Majadiliano ya kigezo Msaada Majadiliano ya msaada Jamii Majadiliano ya jamii Lango Majadiliano ya lango Wikichanzo Majadiliano ya Wikichanzo TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 16521 1242859 1053160 2022-08-15T12:52:37Z Wilfredor 18149 ([[c:GR|GR]]) [[File:Jacques Cartier 1851-1852.png]] → [[File:Jacques Cartier 1851-1852.jpg]] Original colors and best image quality wikitext text/x-wiki [[Picha:Jacques Cartier 1851-1852.jpg|200px|right|frame]] '''Jacques Cartier''' ([[31 Desemba]] [[1491]] – [[1 Septemba]] [[1557]]) alikuwa baharia na mpelelezi kutoka nchini [[Ufaransa]] aliyefanya safari tatu kwenda [[Amerika ya Kaskazini]]. Safari za Cartier zilikuwa msingi wa koloni ya Ufaransa katika eneo la [[Kanada]] ya leo. Cartier alikuwa mwenyeji wa mji wa [[Saint-Malo]] katika kaskazini-magharibi ya Ufaransa iliyokuwa bandari ya wavuvi wenye uzoefu wa kuwa na safari ndefu baharini. 1534 alifanya safari yake ya kwanza ya kwenda Amerika Kaskazini kwa amri ya mfalme [[François I]] aliyemwagiza "kupeleleza visiwa na nchi zinaposemekana kuwa na dhahabu na vitu vingine vyenye thamani". Wakati ule taarifa juu ya dhahabu na fedha za Amerika zilipatikana tayari kupitia Wahispania waliowahi kuvamia sehemu kubwa za Amerika ya Kati na Kusini. Cartier alifika kwenye pwani za [[Newfoundland]] na [[Quebec]] za leo akakutana na makabila ya Maindio wenyeji akasimamisha msalaba kama angazo ya kwamba alidai eneo kwa ajili ya mfalme wa Ufaransa. Alirudi mara mbili. Cartier alipeleleza kisiwa cha Newfoundland, kisiwa cha [[Prince Edward Island]], [[mto Saint Lawrence]] na mahali pa [[Montreal]] ya baadaye alipokuta kijiji kikubwa sana ya Maindio. Kwenye safari yake ya tatu alikwenda na walowezi wa kwanza Wafaransa waliojaribu kuanzisha makazi ya kwanza ya Wafaransa katika Kanada lakini hawakuelewana na wenyeji wakapaswa kurudi. Baada ya Cartier Wafaransa waliendelea kutembelea pwani za Kanada hadi 1608 walipounda makazi ya kwanza ya kudumu yaliyokuwa baadaye mji wa [[Quebec]]. {{Mbegu-mtu}} {{DEFAULTSORT:Cartier, Jacques}} [[Jamii:Wapelelezi kutoka Ufaransa]] [[Jamii:Wapelelezi wa Amerika ya Kaskazini]] [[Jamii:Mabaharia wa Ufaransa]] [[Jamii:Waliozaliwa 1491]] [[Jamii:Waliofariki 1557]] mmbaicd7z21zfqd8iipxuvd9psbhg1k 0 33424 1242864 1242851 2022-08-15T15:31:55Z 196.249.101.243 wikitext text/x-wiki [[File:William Ruto at WTO Public Forum 2014.jpg|thumb|Ruto]] '''[https://bromunews.com/matokeo-ya-uchaguzi-kenya-2022-raila-odinga-vs-william-ruto-live-update.html William Samoei arap Ruto]''' (alizaliwa [[Kamagut]], [[wilaya]] ya [[Uasin Gishu]], [[21 Desemba]] [[1966]]) ni [[mwanasiasa]] wa [[Kenya]] ambaye alikuwa [[Waziri]] wa [[Kilimo]] tangu [[Aprili]] [[2008]] akawa [[makamu wa rais]] tangu [[mwaka]] [[2013]]. Soma zaidi [https://bromunews.com/matokeo-ya-uchaguzi-kenya-2022-raila-odinga-vs-william-ruto-live-update.html kuhusu wasifu wake hapa] Yeye alikuwa [[Katibu Mkuu]] wa [[Kenya African National Union]], [[chama cha siasa]] kilichotawala zamani, na alikuwa [[mbunge]] wa [[Eldoret Kaskazini]] tangu mwaka wa [[1997]]. Yeye akawa Waziri wa Mambo ya Ndani mnamo Agosti [[2002]] lakini alipoteza nafasi hiyo baada ya [[uchaguzi]] wa Desemba 2002, ambapo KANU ilipoteza kwa muungano wa [[NARC]]. Yeye anaonekana kama mwanasiasa wa Rift Valley anayekuwa kwa kazi kubwa katika siasa za Kenya. == Maisha ya utotoni == Ruto alihudhuria Shule ya Sekondari ya Wareng, Eldoret, Kapsabet Boys, Nandi na ana [[shahada]] katika masomo ya [[mimea]] kutoka [[Chuo Kikuu cha Nairobi]]. == Wasifu wa kisiasa == Kuandaa Ruto alikuwa Katibu wa [[Vijana kwa Kanu '92]] ([[YK92]]), kundi kilichoundwa kupigia debe kampeni kwa Rais [[Daniel arap Moi]] katika uchaguzi wa mwaka 1992.<ref> Gazeti la Daily Nation, 18 Novemba 2002: [https://web.archive.org/web/20040905051300/http://www.nationaudio.com/News/DailyNation/18112002/News/Election+20001.html]</ref> Katika Januari mwaka wa 2006, Ruto alitangaza hadharani kwamba atawania kuwa rais katika uchaguzi mkuu ujao, uliopangwa kufanyika mwezi wa Desemba 2007. Taarifa yake alishtumiwa na baadhi ya wanachama wa KANU wake, pamoja na rais wa zamani [[Daniel arap Moi.]] Ruto alitaka uteuzi wa chama cha [[Orange Democratic Movement]] (ODM) kama mgombea wa urais wake, lakini katika kura cha chama mnamo tarehe moja Septemba 2007, yeye alikuwa wa tatu kwa kura 368, nyuma ya mshindi, [[Raila Odinga]] (kwa kura 2,656) na [[Musalia Mudavadi]] (na 391).<ref>[http://www.eastandard.net/InsidePage.php?id=1143973896 "Ni Raila kwa Rais",] ''East African Standard,'' 1 Septemba 2007.</ref> Ruto aliuunga mkono Odinga baada ya kura.<ref> Maina Muiruri, "ODM 'Pentagon' yaahidi kuwaweka pamoja", The Standard (Kenya), 2 Septemba 2007.</ref> Yeye alijiuzulu kutoka wadhifa wake kama katibu mkuu wa KANU tarehe 6 Oktoba 2007.<ref>Daily Nation, 7 Oktoba 2007: [http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143954753 Ruto abandons Kanu's top post]</ref> Ingawa [[uchaguzi wa rais wa Desemba mwaka wa 2007]] ilishindwa rasmi [[Mwai Kibaki]], ODM ilipinga matokeo hayo, wakidai ushindi kwa Odinga. Baada ya [[vurugu na mgogoro wa kisiasa]] juu ya matokeo, Kibaki na Odinga walikubali kuunda serikali ya kugawana madaraka.<ref name="PM"> "Odinga kuapishwa Kenya kama Waziri mkuu", Al Jazeera, 17 Aprili 2008.</ref><ref name="Names"> Anthony Kariuki, " Kibaki amtaja Raila PM katika baraza jipya", nationmedia.com, 13 Aprili 2008.</ref> Katika wizara ya serikali ya muungano ilioundwa tarehe kumi na tatu Aprili 2008 <ref name="Names" /> na kula kiapo tarehe kumi na tisa [[Aprili]],<ref name="PM" /> Ruto aliteuliwa kuwa Waziri wa Kilimo.<ref name="Names" /> == Ubishi== William Ruto kwa sasa ana kesi ya kushtakiwa kupora [[Kampuni]] ya [[Kenya pipeline]] pesa nyingi kupitia mikataba isiyoeleweka, lakini aliwachiliwa kwa dhamana. Mahakama ya katiba ilihairisha kesi kutozikilizwa kutokana na malalamiko kwa Ruto kwamba mashtaka hayo yalikuwa na lengo la kisiasa. === Kashfa ya mahindi === Mapema mwaka wa 2009 baada ya mjadala wa bunge juu ya kashfa ya mahindi, waziri wa Kilimo William Ruto alitolewa madai yote ilivyoagizwa naye mbunge wa [[Ikolomani Bonny Khalwale]] (Mwenyekiti wa kamati la fedha ya umma na si hati zote ya Taifa ya Nafaka na kuzalisha ilohusishwa mr Ruto na uuzaji haramu wa mahindi ilikubaliwa na naibu wa speaker. Ikiwa ni pamoja na barua kutoka mameneja wa bodi ya kugawa mahindi kwa baadhi ya watu binafsi, ikidai kutokana na wito wa bwana Ruto. Zingine ni pamoja na meza kuonyesha kwamba bodi ya nafaka ilikuwa na magunia milioni 2.6 ya mahindi Juni 2008 katika hifadhi. Ruto alikuwa amearifu bunge kwamba mahindi katika maghala wakati huo yalikuwa magunia milioni 1.6. Mr Khalwale alitaka kujua kilichotokea kwa magunia milioni moja. Pia aliibuka kuwa ingawa Bwana Ruto alikuwa ametangaza utenguzi ambao alidai kuwa ameondoa mameneja kumi na wanne wa bodi ya taifa ya Nafaka kutoka mameneja wake kumi na saba, wakati huo huo aliteua mkurugenzi wa kampuni ya kusaga iliyotengewa zaidi ya magunia elfu mia sita ya mahindi kwa bodi ya wadhamini ya NCPB. Waziri pamoja na meneja aliyeteuliwa walipowasilishwa walikana madai ya kuwepo na mgongano wa maslahi yoyote na kuteuliwa kwake ilikuwa kwa mujibu wa sheria. William Ruto alidai kuhusishwa na kashfa ya mahindi na madai ya kuhusika katika ufisadi wake ilikuwa kazi ya maadui wake kisiasa". Yeye ni mwanzilishi wa Chama cha Kutangatanga (Idlers' Movement Party) ==Tanbihi== {{Marejeo}} == Marejeo== * [[Daily Nation:]] 21 Januari 2006 ''William Ruto, 40'' * Gazeti la Daily Nation: 22 Januari 2006: ''kushukiwa Kama kushtakiwa: Ruto anayekiri tamaa lake'' ==Viungo vya nje== * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/2071872.stm BBC News,] ''Kenya's kisiasa Punch-up'' {{DEFAULTSORT:Ruto, William}} [[Jamii:Wanasiasa wa Kenya]] [[Jamii:Waliozaliwa 1966]] [[Jamii:Watu walio hai]] [[Jamii:Wajumbe wa Orange Democratic Movement (Kenya)]] gtyk4v7mvjxg3lxqj59po5nswo6fpsm 1242884 1242864 2022-08-15T19:27:59Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[File:William Ruto at WTO Public Forum 2014.jpg|thumb|Ruto]] '''William Samoei arap Ruto]''', (alizaliwa [[Kamagut]], [[wilaya]] ya [[Uasin Gishu]], [[21 Desemba]] [[1966]]) ni [[mwanasiasa]] wa [[Kenya]] ambaye alikuwa [[Waziri]] wa [[Kilimo]] tangu [[Aprili]] [[2008]] akawa [[makamu wa rais]] tangu [[mwaka]] [[2013]]. Soma zaidi [https://bromunews.com/matokeo-ya-uchaguzi-kenya-2022-raila-odinga-vs-william-ruto-live-update.html kuhusu wasifu wake hapa] Yeye alikuwa [[Katibu Mkuu]] wa [[Kenya African National Union]], [[chama cha siasa]] kilichotawala zamani, na alikuwa [[mbunge]] wa [[Eldoret Kaskazini]] tangu mwaka wa [[1997]]. Yeye akawa Waziri wa Mambo ya Ndani mnamo Agosti [[2002]] lakini alipoteza nafasi hiyo baada ya [[uchaguzi]] wa Desemba 2002, ambapo KANU ilipoteza kwa muungano wa [[NARC]]. Yeye anaonekana kama mwanasiasa wa Rift Valley anayekuwa kwa kazi kubwa katika siasa za Kenya. == Maisha ya utotoni == Ruto alihudhuria Shule ya Sekondari ya Wareng, Eldoret, Kapsabet Boys, Nandi na ana [[shahada]] katika masomo ya [[mimea]] kutoka [[Chuo Kikuu cha Nairobi]]. == Wasifu wa kisiasa == Kuandaa Ruto alikuwa Katibu wa [[Vijana kwa Kanu '92]] ([[YK92]]), kundi kilichoundwa kupigia debe kampeni kwa Rais [[Daniel arap Moi]] katika uchaguzi wa mwaka 1992.<ref> Gazeti la Daily Nation, 18 Novemba 2002: [https://web.archive.org/web/20040905051300/http://www.nationaudio.com/News/DailyNation/18112002/News/Election+20001.html]</ref> Katika Januari mwaka wa 2006, Ruto alitangaza hadharani kwamba atawania kuwa rais katika uchaguzi mkuu ujao, uliopangwa kufanyika mwezi wa Desemba 2007. Taarifa yake alishtumiwa na baadhi ya wanachama wa KANU wake, pamoja na rais wa zamani [[Daniel arap Moi.]] Ruto alitaka uteuzi wa chama cha [[Orange Democratic Movement]] (ODM) kama mgombea wa urais wake, lakini katika kura cha chama mnamo tarehe moja Septemba 2007, yeye alikuwa wa tatu kwa kura 368, nyuma ya mshindi, [[Raila Odinga]] (kwa kura 2,656) na [[Musalia Mudavadi]] (na 391).<ref>[http://www.eastandard.net/InsidePage.php?id=1143973896 "Ni Raila kwa Rais",] ''East African Standard,'' 1 Septemba 2007.</ref> Ruto aliuunga mkono Odinga baada ya kura.<ref> Maina Muiruri, "ODM 'Pentagon' yaahidi kuwaweka pamoja", The Standard (Kenya), 2 Septemba 2007.</ref> Yeye alijiuzulu kutoka wadhifa wake kama katibu mkuu wa KANU tarehe 6 Oktoba 2007.<ref>Daily Nation, 7 Oktoba 2007: [http://www.eastandard.net/archives/cl/hm_news/news.php?articleid=1143954753 Ruto abandons Kanu's top post]</ref> Ingawa [[uchaguzi wa rais wa Desemba mwaka wa 2007]] ilishindwa rasmi [[Mwai Kibaki]], ODM ilipinga matokeo hayo, wakidai ushindi kwa Odinga. Baada ya [[vurugu na mgogoro wa kisiasa]] juu ya matokeo, Kibaki na Odinga walikubali kuunda serikali ya kugawana madaraka.<ref name="PM"> "Odinga kuapishwa Kenya kama Waziri mkuu", Al Jazeera, 17 Aprili 2008.</ref><ref name="Names"> Anthony Kariuki, " Kibaki amtaja Raila PM katika baraza jipya", nationmedia.com, 13 Aprili 2008.</ref> Katika wizara ya serikali ya muungano ilioundwa tarehe kumi na tatu Aprili 2008 <ref name="Names" /> na kula kiapo tarehe kumi na tisa [[Aprili]],<ref name="PM" /> Ruto aliteuliwa kuwa Waziri wa Kilimo.<ref name="Names" /> == Ubishi== William Ruto kwa sasa ana kesi ya kushtakiwa kupora [[Kampuni]] ya [[Kenya pipeline]] pesa nyingi kupitia mikataba isiyoeleweka, lakini aliwachiliwa kwa dhamana. Mahakama ya katiba ilihairisha kesi kutozikilizwa kutokana na malalamiko kwa Ruto kwamba mashtaka hayo yalikuwa na lengo la kisiasa. === Kashfa ya mahindi === Mapema mwaka wa 2009 baada ya mjadala wa bunge juu ya kashfa ya mahindi, waziri wa Kilimo William Ruto alitolewa madai yote ilivyoagizwa naye mbunge wa [[Ikolomani Bonny Khalwale]] (Mwenyekiti wa kamati la fedha ya umma na si hati zote ya Taifa ya Nafaka na kuzalisha ilohusishwa mr Ruto na uuzaji haramu wa mahindi ilikubaliwa na naibu wa speaker. Ikiwa ni pamoja na barua kutoka mameneja wa bodi ya kugawa mahindi kwa baadhi ya watu binafsi, ikidai kutokana na wito wa bwana Ruto. Zingine ni pamoja na meza kuonyesha kwamba bodi ya nafaka ilikuwa na magunia milioni 2.6 ya mahindi Juni 2008 katika hifadhi. Ruto alikuwa amearifu bunge kwamba mahindi katika maghala wakati huo yalikuwa magunia milioni 1.6. Mr Khalwale alitaka kujua kilichotokea kwa magunia milioni moja. Pia aliibuka kuwa ingawa Bwana Ruto alikuwa ametangaza utenguzi ambao alidai kuwa ameondoa mameneja kumi na wanne wa bodi ya taifa ya Nafaka kutoka mameneja wake kumi na saba, wakati huo huo aliteua mkurugenzi wa kampuni ya kusaga iliyotengewa zaidi ya magunia elfu mia sita ya mahindi kwa bodi ya wadhamini ya NCPB. Waziri pamoja na meneja aliyeteuliwa walipowasilishwa walikana madai ya kuwepo na mgongano wa maslahi yoyote na kuteuliwa kwake ilikuwa kwa mujibu wa sheria. William Ruto alidai kuhusishwa na kashfa ya mahindi na madai ya kuhusika katika ufisadi wake ilikuwa kazi ya maadui wake kisiasa". Yeye ni mwanzilishi wa Chama cha Kutangatanga (Idlers' Movement Party) ==Tanbihi== {{Marejeo}} == Marejeo== * [[Daily Nation:]] 21 Januari 2006 ''William Ruto, 40'' * Gazeti la Daily Nation: 22 Januari 2006: ''kushukiwa Kama kushtakiwa: Ruto anayekiri tamaa lake'' ==Viungo vya nje== * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/2071872.stm BBC News,] ''Kenya's kisiasa Punch-up'' {{DEFAULTSORT:Ruto, William}} [[Jamii:Wanasiasa wa Kenya]] [[Jamii:Waliozaliwa 1966]] [[Jamii:Watu walio hai]] [[Jamii:Wajumbe wa Orange Democratic Movement (Kenya)]] aksfc3bv9vzmxts53ka8e69jw6joz6y 0 36287 1242872 1197989 2022-08-15T17:04:22Z ChriKo 35 Nususpishi katika sanduku wikitext text/x-wiki {{Uainishaji | rangi = #D3D3A4 | jina = Punda milia | picha = TheGreatZebra.jpg | upana_wa_picha = 250px | maelezo_ya_picha = Punda milia | domeni = | himaya = [[Animalia]] <small>(Wanyama)</small> | faila = [[Chordata]] <small>(Wanyama wenye [[ugwe wa neva]] mgongoni)</small> | ngeli = [[Mammalia]] <small>(Wanyama wenye [[kiwele|viwele]] wanaonyonyesha wadogo wao)</small> | oda = [[Perissodactyla]] <small>(Wanyama wenye kidole kimoja au vitatu mguuni)</small> | familia = [[Equidae]] <small>(Wanyama walio na mnasaba na [[farasi]])</small> | jenasi = ''[[Equus]]'' | bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758</small><br> | nusujenasi = ''[[Hippotigris]]'' | subdivision = '''Spishi 3:''' * ''[[Equus grevyi|E. grevyi]] <small>[[Emile Oustalet|Oustalet]], 1882</small><br> * ''[[Equus quagga|E. quagga]] <small>[[Pieter Boddaert|Boddaert]], 1785</small><br> ** ''[[Equus quagga burchellii|E. q. burchellii]] <small>[[John Edward Gray|Gray]], 1824</small><br> ** ''[[Equus quagga boehmi|E. q. boehmi]] <small>[[Paul Matschie|Matschie]], 1892</small><br> ** ''[[Equus quagga borensis|E. q. borensis]] <small>[[Axel Johan Einar Lönnberg|Lönnberg]], 1921</small><br> ** ''[[Equus quagga chapmani|E. q. chapmani]] <small>[[Edgar Leopold Layard|Layard]], 1865</small><br> ** ''[[Equus quagga crawshayi|E. q. crawshayi]] <small>[[William Edward de Winton|De Winton]], 1896</small><br> ** †''[[Equus quagga quagga|E. q. quagga]] <small>Boddaert, 1785</small><br> * ''[[Equus zebra|E. zebra]] <small>Linnaeus, 1758</small> ** ''[[Equus zebra hartmannae|E. zebra hartmannae]] <small>Matschie, 1898</small> ** ''[[Equus zebra zebra|E. zebra zebra]] <small>Linnaeus, 1758</small> }} '''Punda milia''' au '''pundamilia''' ni [[mnyama|wanyama]] wa [[familia (biolojia)|familia]] [[Equidae]] wa [[Afrika]] wanaofahamika sana kwa [[rangi]] yao ya pekee ya michirizi myeupe na myeusi. Michirizi yao huwa na mpangilio tofauti kwa kila punda milia mmoja. Ni wanyama wenye kuchangamana sana na huonekana mara nyingi kwenye makundi madogo na hata makubwa. Mbali na michirizi yao, punda milia wana [[nywele]] [[shingo]]<nowiki/>ni. Tofauti na ndugu zao wa jirani, [[farasi]] na [[punda]], pundamilia hajawahi kufugwa kwa mafanikio. Kuna [[spishi]] tatu za punda milia: [[punda milia nyika]], [[punda milia wa Grévy]] na [[punda milia milima]]. Punda milia nyika na milima wapo kwenye [[nusujenasi]] ''[[Hippotigris]]'' lakini punda milia wa Grévy yupo kwenye ''[[Delichohippus]]''. Huyu wa mwisho anafanana na punda huku wale wawili wa mwanzo wakifanana zaidi na farasi. Hata hivyo, chembe asili na data za [[molekyuli]] zinaonyesha kuwa pundamilia hasa wana asili ya “monophyletic”. Wote watatu wako kwenye jenasi ya ''Equus'' pamoja na wanafamiia wa ‘equidae’. Katika maeneo fulani ya huko [[Kenya]], plains zebra na Grévy’s zebra wapo pamoja. Upekee wa michirizi na tabia za pundamilia unawafanya kuwa miongoni mwa wanyama wanaofahamika sana kwa [[binadamu]]. Pundamilia hupatikana katika maeneo mbalimbali, kama vile [[ukanda]] wa [[mbuga]], [[savana]], ukanda wa [[misitu]], kwenye vichaka vya miiba, milimani na kwenye vilima vya [[pwani]]. Hata hivyo sababu mbalimbali za muingiliano wa jamii na tamaduni huleta athari kubwa katika [[idadi]] ya pundamilia, hasa kutafuta [[ngozi]] na uharibifu wa makazi. Grévy’s zebra na mountain zebra wapo [[hatari]]<nowiki/>ni kutoweka. Huku plains zebra wakizidi kuwa wengi, [[nususpishi]] moja, quagga, ilitoweka kabisa mwishoni mwa [[karne ya 19]]. Jina la ‘zebra’ limetokana na neno la [[Kireno]] cha zamani, lisemalo ‘zeura’ likimaanisha punda wa porini. == Uainishaji na mabadiliko == Punda milia walikuwa ni wa ukoo wa pili kutoka kwa ‘farasi wa mwanzo’, baada ya punda, kama takribani miaka milioni 4 iliyopita. Grévy’s zebra huaminika kuwa ndio aina ya punda milia ya kale zaidi na ya kwanza kutokea. Wanyama wa kwanza wa jenasi ya ''Equus'' inaaminika kuwa walikuwa na michirizi na hivyo zebra wamedumu na mistari hiyo mpaka sasa kutokana na kuchangamana kwao hasa katika sehemu za tropiki. Michirizi itakuwa haina kazi/faida yeyote kwa wanyama wa familia ya 'equids' wanaoishi kwa uchache sehemu za jangwani (kama vile punda na baadhi ya farasi) na kwa wale wanaoishi kwenye maeneo yenye baridi na kupukutisha kila mwaka (kama baadhi ya farasi).<ref name="Hoofed">{{cite book|author=Prothero D.R, Schoch R. M|title=''Horns, Tusks, and Flippers: The Evolution of Hoofed Mammals|year=2003|publisher=Johns Hopkins University Press}}</ref> Mabaki ya ‘equids’ wa kale zaidi yaligunduliwa huko Hagerman Fossil Beds National Monument; Hagerman, Idaho. Kisha yaliitwa 'Hagerman horse’ na jina la kisayansi ''Equus simplicidens''. Inaaminika kuwa walikuwa sawa na Grévy’s zebra; wanyama hawa walikuwa na maumbo mafupi na ya kujaa kama punda milia na fuvu la kichwa jembamba kama la punda. Grévy’s zebra pia walikuwa na fuvu la kichwa mithili ya lile la punda. 'Hagerman horse' pia huitwa punda milia wa Amerika au punda milia wa Hagerman. == Mwainisho == [[Picha:Zebra_Botswana_edit02.jpg|thumb|Punda milia huko Botswana.]] Kuna spishi tatu ambao wanaeleweka vizuri; kwa pamoja spishi mbili hapa wanajumla ya nususpishi nane. Punda milia ndio waliotawanyika zaidi, na mahusiano kati yao na baadhi ya nususpishi nyingine hazijaeleweka vizuri. === Spishi === * Equus grevyi'', [[Punda milia wa Grévy]] ([[w:Grévy's Zebra|Grévy's Zebra]]) * ''Equus quagga'', [[Punda milia nyika]] ([[w:Plains Zebra|Plains Zebra]]) ** ''Equus q. burchellii'', [[Punda milia wa Burchell]] ([[w:Burchell's Zebra|Burchell's Zebra]]) (pamoja na Punda milia wa Damara) ** ''Equus q. boehmi'', [[Punda milia wa Grant]] ([[w:Grant's Zebra|Grant's Zebra]]) ** ''Equus q. borensis'', [[Punda milia wa Selous]] ([[w:Selous' Zebra|Selous' Zebra]]) ** ''Equus q. chapmani'', [[Punda milia wa Chapman]] ([[w:Chapman's Zebra|Chapman's Zebra]]) ** ''Equus q. crawshayi'', [[Punda milia wa Crawshay]] ([[w:Crawshay's Zebra|Crawshay's Zebra]]) ** ''Equus q. quagga'', [[Punda milia kwaga]] ([[w:Quagga|Quagga]]) '''imekwisha sasa''' * ''Equus zebra'', [[Punda milia milima]] ([[w:Mountain Zebra|Mountain Zebra]]) ** ''Equus z. hartmannae'', [[Punda milia wa Hartmann]] ([[w:Hartmann's Mountain Zebra|Hartmann's Mountain Zebra]]) ** ''Equus z. zebra'', [[Punda milia kusi]] ([[w:Cape Mountain Zebra|Cape Mountain Zebra]]) [[Picha:Blondzebra.jpg|thumb|Punda milia zeruzeru akifugwa.]] Punda milia wa kwenye nyanda ‘Plains Zebra’ (''Equus quagga'') wana takribani nususpishi sita waliosambaa sehemu kubwa za kusini na mashariki mwa afrika. Ingawa punda milia wana jamii nyingi zenye kufanana, lakini hawachanganyi katika kuzaliana. Kila spishi huweza kuzaa tu kwa uwezo wao mpaka tu kwa msaada wa sayansi. == Maumbile ya punda milia na matumizi yake == === Michirizi === Iliaminika hapo awali kuwa punda milia walikuwa kwanza na rangi nyeupe ndipo mistari ikatokea, sababu tu wana sehemu nyeupe ya chini ya tumbo. Hata hivyo utafiti katika ukuaji hasa hatua nyakati za kijusi, imeonekana kuwa mnyama huyu ana rangi nyeusi na michirizi myeupe na tumbo nyeupe kuja baadaye kama nyongeza. [[Picha:Zebra camouflage.jpg|thumb|Punda milia mama akimlea akiwa na mwanae kichakani.]] Michirizi ya wima huwa kichwani, shingoni na sehemu kubwa ya mwili wake, huku michirizi ya ulalo ikiwa hasa maeneo ya nyuma na miguuni. Alama za punda milia za barabarani ziliitwa hivyo kutokana na michirizi hii ya punda milia. Hufikiriwa kuwa michirizi hii hutumiwa kwa utambulisho baina yao.<ref name="Hoofed"/> Kwa kuwa na mtindo tofauti wa michirizi kwa kila punda milia basi wao huweza kutambuana kwa michirizi hiyo. Wengine huamini kuwa michirizi hii ni kwa ajili ya kumsaidia kujificha na kujihami na mazingira yao. Hii huwa kwa namna mbalimbali. Michirizi ya wima huwasaidia punda milia kujificha kwenye nyasi, na huwa na manufaa makubwa hasa kujificha ili simba wasiwaone, sababu simba hawatambui rangi.<ref>{{cite web | url=http://science.howstuffworks.com/question454.htm | title=How do a zebra's stripes act as camouflage? | publisher=How Stuff Works | accessdate=2006-11-13 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20061108032310/http://science.howstuffworks.com/question454.htm | archivedate=2006-11-08 }}</ref> Kwa kawaida punda milia aliyesimama kwenye nyasi ndefu hawezi kuonwa kabisa na simba. Pia kwa wanyama wafananao kama punda milia hukaa pamoja na hutembea pamoja. Michirizi husaidia kuwachanganya wanyama wanaowawinda na kufanya vigumu kwa wao kuwakamata. Pindi waanzapo kukimbia huelekea pande tofauti ili kuendelea kuwachanganya zaidi; washambuliaji wana shida kumchagua punda milia mmoja na kufanikiwa kumkamata; japokuwa wanabaiolojia hawajaona bado simba anapochanganywa na punda milia. [[Picha:Zebra rownikowa Equus burchelli boehmi RB3.jpg|thumb|left|Punda milia akitembea.]] === Mwendo === Kama farasi punda mila hutembea, huenda kwa mwendo wa shoti na kukimbia kwa kawaida huwa na mwendo wa taratibu na stamina yao sana ndio huwasaidia kuwashinda adui zao. Wanapofukuzwa punda milia huenda kwa mwendo wa zig-zag kila upande kumpumbaza mwindaji. Adui anapokaribia, punda milia humshambulia adui kwa nyuma, na kupiga teke au kumng'ata adui. [[Picha:Zebra portrait.jpg|thumb|Punda milia kwa karibu.]] == Milango ya fahamu == Punda milia wana uoni mzuri, inafahamika kuwa wanaona kwa rangi. Pia macho yao yapo kwa pembeni huwapa uwanja mkubwa wa kuona. Punda milia pia huona nyakati za usiku japo si kama adui zao wanaowawinda lakini uwezo wao mwema wa kusikia ni fidia. Punda milia husikia vizuri sana na masikio yao ni ya duara zaidi kuliko ya farasi. Kama ilivyo kwa farasi, punda milia wanaweza kuzungusha masikio yao upande wowote. Zaidi ya hayo, punda milia wana uwezo mzuri wa kunusa na kuonja. == Ikolojia na tabia == === Makundi ya punda milia === [[Picha:Tanzanian Animals.jpg|thumb|left|Punda milia katika Tanzania.]] Kama ilivyo kwa familia ya farasi, punda milia pia huchangamana na jamii zao pia kutegemea na spishi husika. Punda milia wa mlimani na nyikani huishi kwenye makundi wenye dume mmoja na walau majike sita na watoto wao. Madume ambao hawana familia huishi kila mmoja peke yake kwenye makundi makubwa ya madume wasio na familia mpaka pale watakapoweza kutafuta jike kwa ajili ya kuanzisha familia. Wanapovamiwa na fisi au mbwa mwitu punda milia hujikusanya pamoja na watoto katikati huku wakijitahidi kuwafukuza adui. Kama farasi wengine, punda milia hulala (husinzia) huku wamesimama na hulala tu wakati majirani wakiwalinda na maadui. === Mawasiliano === [[Picha:Zebra eating.JPG|thumb|left|Punda milia akila nyasi.]] Punda milia huwasiliana kwa kubweka kwa sauti kubwa na kulialia. Masikio ya punda milia huonyesha namna anavyojisikia. Akiwa kwenye hali ya utulivu na kirafiki masikio yake husimama. Anapoogopeshwa, masikio yake husukumwa mbele. Anapokuwa na hasira, masikio yanavutwa nyuma. Anapokuwa akiangalia adui, husimama kwenye msimamo wa utayari, masikio yamesimama, kichwa kipo juu, huku akiangalia. Hisia zinapozidi hususani, watakoroma pia. Anapomwona au kuhisi adui, punda milia hubweka kwa sauti. [[Picha:Zebra Dallas Zoo 1974.jpg|thumb|Mama na ndama katika Dallas Zoo.]] == Chakula na malisho == Punda milia ni wanyama wala nyasi wanaozoea mazingira mbalimbali. Hula hasa kwenye nyasi lakini pia hula majani ya miti, mashina mizizi na magamba ya miti. Mfumo wao wa mmeng'enyo wa chakula huwawezesha kula chakula imara hata chenye virutubisho kidogo na kuishi. == Uzazi == Kama ilivyo kwa wanyama wengi, punda milia jike hukua haraka kuliko punda milia dume. Jike huweza kupata mtoto akiwa na miaka mitatu tu wakati kwa dume ni mpaka miaka mitano au sita. Jike huweza kupata kila mtoto baada ya miezi kumi na mbili na hukaa na mtoto kwa takribani mwaka mmoja. Kama ilivyo kwa farasi, ndama wa punda milia huweza kusimama, kutembea na kunyonya muda mfupi tu kisha kuzaliwa. Wanapozaliwa ndama wa punda milia huwa na rangi ya kahawia na nyeupe badala ya nyeusi na nyeupe. Ndama na punda milia wa mlimani na wale wa nyikani hutunzwa na mama zao na baba zao pia. == Mwingiliano na binadamu == [[Picha:WalterRothschildWithZebras.jpg|thumb|Lord Rothschild akiwa na punda milia wakikokota mkokoteni (''Equus burchelli''), ambao alienda nao London mara kadhaa.]] === Ufugwaji === Majaribio kadhaa yalifanywa kujaribu kumtumia punda milia kukokota mkokoteni kwa sababu ya ustahimilivu wake wa magonjwa kuliko farasi, hata hivyo mengi ya majaribio haya yalishindikana kutokana na tabia za asili za punda milia kucharuka pindi anapobughudhiwa. [[Picha:Zebra-tame-jumping.jpg|thumb|Punda milia aliyefugwa akiendeshwa katika Afrika Mashariki.]] Captain Horace Hayes, katika “Points of the Horse” (circa 1893) aliainisha matumizi ya aina mbalimbali za punda milia. Huyu bwana alitumia punda milia wa milimani na kumwendesha kwa siku mbili na punda milia alimudu pamoja na mkewe na kupiga naye picha. Aligundua kuwa punda milia wa aina ‘Burchell’ ni rahisi kuwatumia na ndio chaguo sahihi hasa kwa kufuga sababu walikuwa na kinga ya kung'atwa na mbung’o. Pia alionelea wengine waitwao ‘quagga’ wanafaa vilevile kwa sababu ilikuwa rahisi kuwafundisha kupandwa na kuvuna. === Uhifadhi === Binadamu leo ana athari kubwa sana kwa punda milia. Punda milia mpaka sasa bado wanawindwa sana kwa ajili ya ngozi zao, Huko Afrika ya Kusini punda milia waliwindwa na kufikia kiasi cha pungufu ya 100 mnamo mwa 1930; hata hivyo sasa wameongezeka na kufikia 700 kutokana na juhudi za utunzaji. === Hadithi za kitamaduni === Punda milia wamehusishwa na hadithi za kale za Afrika zinazoelezea ni kwa namna gani walipata mistari ya myeusi. Kutokana na hadithi ya Bushmen ya huko Namibia, punda milia hapo awali alikuwa ana rangi nyeupe lakini alipata mistari myeusi baada ya kupigana na nyani kwenye tundu la maji. Baada ya kumpiga nyani mara kadhaa, punda milia alikosa stamina na kuangukia vijiti vilivyokuwa vinawaka moto vilivyomwunguza na kuacha makovu juu ya ngozi yake nyeupe. Kwenye filamu ya Fantasia, kentaro wawili walionyeshwa kama nusu punda milia na nusu mwanadamu badala ya nusu farasi na nusu binadamu kama ilivyozoeleka. [[Picha:ZebraLudolphus.jpg|thumb|Mchoro wa punda milia uliochorwa na Ludolphus.]] Punda milia ni kiungo muhimu kwenye sanaa. Kiongozi wa Mughall, jJahangir (v.1605-24) alidhihirisha mchoro wa punda milia uliochorwa na Ustad Mansur. Michirizi ya punda milia pia ni maarufu kwenye fanicha, mazulia, na mitindo. Kwenye filamu na katuni, punda milia huwa washiriki wa kawaida, lakini huwa na uongozi fulani mfano Madagascar and Racing Stripes. Punda milia pia hutumika kama alama ya bidhaa na mashirika, kama vile Zebra Technologies and Fruit Stripe. Pia punda milia wanaonekana kwenye alama ya taifa ya Botswana. == Marejeo == {{reflist|30em}} [[Jamii:Farasi na jamaa]] [[Jamii:Wanyama wa Afrika]] 9d67zsu2s1ch4st9d1rsky36omggmdt 1242887 1242872 2022-08-15T20:58:03Z ChriKo 35 Masahihisho wikitext text/x-wiki {{Uainishaji | rangi = #D3D3A4 | jina = Punda milia | picha = TheGreatZebra.jpg | upana_wa_picha = 250px | maelezo_ya_picha = Punda milia | domeni = | himaya = [[Animalia]] <small>(Wanyama)</small> | faila = [[Chordata]] <small>(Wanyama wenye [[ugwe wa neva]] mgongoni)</small> | ngeli = [[Mammalia]] <small>(Wanyama wenye [[kiwele|viwele]] wanaonyonyesha wadogo wao)</small> | oda = [[Perissodactyla]] <small>(Wanyama wenye kidole kimoja au vitatu mguuni)</small> | familia = [[Equidae]] <small>(Wanyama walio na mnasaba na [[farasi]])</small> | jenasi = ''[[Equus]]'' | bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758</small><br> | nusujenasi = ''[[Hippotigris]]'' | subdivision = '''Spishi 3:''' * ''[[Equus grevyi|E. grevyi]] <small>[[Emile Oustalet|Oustalet]], 1882</small><br> * ''[[Equus quagga|E. quagga]] <small>[[Pieter Boddaert|Boddaert]], 1785</small><br> ** ''[[Equus quagga burchellii|E. q. burchellii]] <small>[[John Edward Gray|Gray]], 1824</small><br> ** ''[[Equus quagga boehmi|E. q. boehmi]] <small>[[Paul Matschie|Matschie]], 1892</small><br> ** ''[[Equus quagga borensis|E. q. borensis]] <small>[[Axel Johan Einar Lönnberg|Lönnberg]], 1921</small><br> ** ''[[Equus quagga chapmani|E. q. chapmani]] <small>[[Edgar Leopold Layard|Layard]], 1865</small><br> ** ''[[Equus quagga crawshayi|E. q. crawshayi]] <small>[[William Edward de Winton|De Winton]], 1896</small><br> ** †''[[Equus quagga quagga|E. q. quagga]] <small>Boddaert, 1785</small><br> * ''[[Equus zebra|E. zebra]] <small>Linnaeus, 1758</small> ** ''[[Equus zebra hartmannae|E. zebra hartmannae]] <small>Matschie, 1898</small> ** ''[[Equus zebra zebra|E. zebra zebra]] <small>Linnaeus, 1758</small> }} '''Punda milia''' au '''pundamilia''' ni [[mnyama|wanyama]] wa [[familia (biolojia)|familia]] [[Equidae]] wa [[Afrika]] wanaofahamika sana kwa [[rangi]] yao ya pekee ya michirizi myeupe na myeusi. Michirizi yao huwa na mpangilio tofauti kwa kila punda milia mmoja. Ni wanyama wenye kuchangamana sana na huonekana mara nyingi kwenye makundi madogo na hata makubwa. Mbali na michirizi yao, punda milia wana [[nywele]] [[shingo]]<nowiki/>ni. Tofauti na ndugu zao wa jirani, [[farasi]] na [[punda]], pundamilia hajawahi kufugwa kwa mafanikio. Kuna [[spishi]] tatu za punda milia: [[punda milia nyika]], [[punda milia wa Grévy]] na [[punda milia milima]], ambazo huainishwa zote kwenye [[nusujenasi]] ''[[Hippotigris]]''. Zamani punda milia wa Grévy aliwekwa kwenye ''[[Delichohippus]]'', lakini [[utafiti]] wa [[ADN]] umeonyesha kwamba ana uhusiano karibu na punda milia nyika. Kwa kweli, nusujenasi ya punda milia ina asili ya [[monofiletiki]]. Wanashiriki jenasi ''[[Equus]]'' na [[farasi]] na [[punda]]. Upekee wa milia na tabia za pundamilia unawafanya kuwa miongoni mwa wanyama wanaofahamika sana kwa [[binadamu]]. Pundamilia hupatikana katika maeneo mbalimbali, kama vile [[ukanda]] wa [[mbuga]], [[savana]], ukanda wa [[misitu]], kwenye vichaka vya miiba, milimani na kwenye vilima vya [[pwani]]. Hata hivyo sababu mbalimbali za muingiliano wa jamii na tamaduni huleta athari kubwa katika [[idadi]] ya pundamilia, hasa kutafuta [[ngozi]] na uharibifu wa makazi. Grévy’s zebra na mountain zebra wapo [[hatari]]<nowiki/>ni kutoweka. Huku plains zebra wakizidi kuwa wengi, [[nususpishi]] moja, quagga, ilitoweka kabisa mwishoni mwa [[karne ya 19]]. Jina la ‘zebra’ limetokana na neno la [[Kireno]] cha zamani, lisemalo ‘zeura’ likimaanisha punda wa porini. == Uainishaji na mabadiliko == Punda milia walikuwa ni wa ukoo wa pili kutoka kwa ‘farasi wa mwanzo’, baada ya punda, kama takribani miaka milioni 4 iliyopita. Grévy’s zebra huaminika kuwa ndio aina ya punda milia ya kale zaidi na ya kwanza kutokea. Wanyama wa kwanza wa jenasi ya ''Equus'' inaaminika kuwa walikuwa na michirizi na hivyo zebra wamedumu na mistari hiyo mpaka sasa kutokana na kuchangamana kwao hasa katika sehemu za tropiki. Michirizi itakuwa haina kazi/faida yeyote kwa wanyama wa familia ya 'equids' wanaoishi kwa uchache sehemu za jangwani (kama vile punda na baadhi ya farasi) na kwa wale wanaoishi kwenye maeneo yenye baridi na kupukutisha kila mwaka (kama baadhi ya farasi).<ref name="Hoofed">{{cite book|author=Prothero D.R, Schoch R. M|title=''Horns, Tusks, and Flippers: The Evolution of Hoofed Mammals|year=2003|publisher=Johns Hopkins University Press}}</ref> Mabaki ya ‘equids’ wa kale zaidi yaligunduliwa huko Hagerman Fossil Beds National Monument; Hagerman, Idaho. Kisha yaliitwa 'Hagerman horse’ na jina la kisayansi ''Equus simplicidens''. Inaaminika kuwa walikuwa sawa na Grévy’s zebra; wanyama hawa walikuwa na maumbo mafupi na ya kujaa kama punda milia na fuvu la kichwa jembamba kama la punda. Grévy’s zebra pia walikuwa na fuvu la kichwa mithili ya lile la punda. 'Hagerman horse' pia huitwa punda milia wa Amerika au punda milia wa Hagerman. == Mwainisho == [[Picha:Zebra_Botswana_edit02.jpg|thumb|Punda milia huko Botswana.]] Kuna spishi tatu ambao wanaeleweka vizuri; kwa pamoja spishi mbili hapa wanajumla ya nususpishi nane. Punda milia ndio waliotawanyika zaidi, na mahusiano kati yao na baadhi ya nususpishi nyingine hazijaeleweka vizuri. === Spishi === * Equus grevyi'', [[Punda milia wa Grévy]] ([[w:Grévy's Zebra|Grévy's Zebra]]) * ''Equus quagga'', [[Punda milia nyika]] ([[w:Plains Zebra|Plains Zebra]]) ** ''Equus q. burchellii'', [[Punda milia wa Burchell]] ([[w:Burchell's Zebra|Burchell's Zebra]]) (pamoja na Punda milia wa Damara) ** ''Equus q. boehmi'', [[Punda milia wa Grant]] ([[w:Grant's Zebra|Grant's Zebra]]) ** ''Equus q. borensis'', [[Punda milia wa Selous]] ([[w:Selous' Zebra|Selous' Zebra]]) ** ''Equus q. chapmani'', [[Punda milia wa Chapman]] ([[w:Chapman's Zebra|Chapman's Zebra]]) ** ''Equus q. crawshayi'', [[Punda milia wa Crawshay]] ([[w:Crawshay's Zebra|Crawshay's Zebra]]) ** ''Equus q. quagga'', [[Punda milia kwaga]] ([[w:Quagga|Quagga]]) '''imekwisha sasa''' * ''Equus zebra'', [[Punda milia milima]] ([[w:Mountain Zebra|Mountain Zebra]]) ** ''Equus z. hartmannae'', [[Punda milia wa Hartmann]] ([[w:Hartmann's Mountain Zebra|Hartmann's Mountain Zebra]]) ** ''Equus z. zebra'', [[Punda milia kusi]] ([[w:Cape Mountain Zebra|Cape Mountain Zebra]]) [[Picha:Blondzebra.jpg|thumb|Punda milia zeruzeru akifugwa.]] Punda milia wa kwenye nyanda ‘Plains Zebra’ (''Equus quagga'') wana takribani nususpishi sita waliosambaa sehemu kubwa za kusini na mashariki mwa afrika. Ingawa punda milia wana jamii nyingi zenye kufanana, lakini hawachanganyi katika kuzaliana. Kila spishi huweza kuzaa tu kwa uwezo wao mpaka tu kwa msaada wa sayansi. == Maumbile ya punda milia na matumizi yake == === Michirizi === Iliaminika hapo awali kuwa punda milia walikuwa kwanza na rangi nyeupe ndipo mistari ikatokea, sababu tu wana sehemu nyeupe ya chini ya tumbo. Hata hivyo utafiti katika ukuaji hasa hatua nyakati za kijusi, imeonekana kuwa mnyama huyu ana rangi nyeusi na michirizi myeupe na tumbo nyeupe kuja baadaye kama nyongeza. [[Picha:Zebra camouflage.jpg|thumb|Punda milia mama akimlea akiwa na mwanae kichakani.]] Michirizi ya wima huwa kichwani, shingoni na sehemu kubwa ya mwili wake, huku michirizi ya ulalo ikiwa hasa maeneo ya nyuma na miguuni. Alama za punda milia za barabarani ziliitwa hivyo kutokana na michirizi hii ya punda milia. Hufikiriwa kuwa michirizi hii hutumiwa kwa utambulisho baina yao.<ref name="Hoofed"/> Kwa kuwa na mtindo tofauti wa michirizi kwa kila punda milia basi wao huweza kutambuana kwa michirizi hiyo. Wengine huamini kuwa michirizi hii ni kwa ajili ya kumsaidia kujificha na kujihami na mazingira yao. Hii huwa kwa namna mbalimbali. Michirizi ya wima huwasaidia punda milia kujificha kwenye nyasi, na huwa na manufaa makubwa hasa kujificha ili simba wasiwaone, sababu simba hawatambui rangi.<ref>{{cite web | url=http://science.howstuffworks.com/question454.htm | title=How do a zebra's stripes act as camouflage? | publisher=How Stuff Works | accessdate=2006-11-13 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20061108032310/http://science.howstuffworks.com/question454.htm | archivedate=2006-11-08 }}</ref> Kwa kawaida punda milia aliyesimama kwenye nyasi ndefu hawezi kuonwa kabisa na simba. Pia kwa wanyama wafananao kama punda milia hukaa pamoja na hutembea pamoja. Michirizi husaidia kuwachanganya wanyama wanaowawinda na kufanya vigumu kwa wao kuwakamata. Pindi waanzapo kukimbia huelekea pande tofauti ili kuendelea kuwachanganya zaidi; washambuliaji wana shida kumchagua punda milia mmoja na kufanikiwa kumkamata; japokuwa wanabaiolojia hawajaona bado simba anapochanganywa na punda milia. [[Picha:Zebra rownikowa Equus burchelli boehmi RB3.jpg|thumb|left|Punda milia akitembea.]] === Mwendo === Kama farasi punda mila hutembea, huenda kwa mwendo wa shoti na kukimbia kwa kawaida huwa na mwendo wa taratibu na stamina yao sana ndio huwasaidia kuwashinda adui zao. Wanapofukuzwa punda milia huenda kwa mwendo wa zig-zag kila upande kumpumbaza mwindaji. Adui anapokaribia, punda milia humshambulia adui kwa nyuma, na kupiga teke au kumng'ata adui. [[Picha:Zebra portrait.jpg|thumb|Punda milia kwa karibu.]] == Milango ya fahamu == Punda milia wana uoni mzuri, inafahamika kuwa wanaona kwa rangi. Pia macho yao yapo kwa pembeni huwapa uwanja mkubwa wa kuona. Punda milia pia huona nyakati za usiku japo si kama adui zao wanaowawinda lakini uwezo wao mwema wa kusikia ni fidia. Punda milia husikia vizuri sana na masikio yao ni ya duara zaidi kuliko ya farasi. Kama ilivyo kwa farasi, punda milia wanaweza kuzungusha masikio yao upande wowote. Zaidi ya hayo, punda milia wana uwezo mzuri wa kunusa na kuonja. == Ikolojia na tabia == === Makundi ya punda milia === [[Picha:Tanzanian Animals.jpg|thumb|left|Punda milia katika Tanzania.]] Kama ilivyo kwa familia ya farasi, punda milia pia huchangamana na jamii zao pia kutegemea na spishi husika. Punda milia wa mlimani na nyikani huishi kwenye makundi wenye dume mmoja na walau majike sita na watoto wao. Madume ambao hawana familia huishi kila mmoja peke yake kwenye makundi makubwa ya madume wasio na familia mpaka pale watakapoweza kutafuta jike kwa ajili ya kuanzisha familia. Wanapovamiwa na fisi au mbwa mwitu punda milia hujikusanya pamoja na watoto katikati huku wakijitahidi kuwafukuza adui. Kama farasi wengine, punda milia hulala (husinzia) huku wamesimama na hulala tu wakati majirani wakiwalinda na maadui. === Mawasiliano === [[Picha:Zebra eating.JPG|thumb|left|Punda milia akila nyasi.]] Punda milia huwasiliana kwa kubweka kwa sauti kubwa na kulialia. Masikio ya punda milia huonyesha namna anavyojisikia. Akiwa kwenye hali ya utulivu na kirafiki masikio yake husimama. Anapoogopeshwa, masikio yake husukumwa mbele. Anapokuwa na hasira, masikio yanavutwa nyuma. Anapokuwa akiangalia adui, husimama kwenye msimamo wa utayari, masikio yamesimama, kichwa kipo juu, huku akiangalia. Hisia zinapozidi hususani, watakoroma pia. Anapomwona au kuhisi adui, punda milia hubweka kwa sauti. [[Picha:Zebra Dallas Zoo 1974.jpg|thumb|Mama na ndama katika Dallas Zoo.]] == Chakula na malisho == Punda milia ni wanyama wala nyasi wanaozoea mazingira mbalimbali. Hula hasa kwenye nyasi lakini pia hula majani ya miti, mashina mizizi na magamba ya miti. Mfumo wao wa mmeng'enyo wa chakula huwawezesha kula chakula imara hata chenye virutubisho kidogo na kuishi. == Uzazi == Kama ilivyo kwa wanyama wengi, punda milia jike hukua haraka kuliko punda milia dume. Jike huweza kupata mtoto akiwa na miaka mitatu tu wakati kwa dume ni mpaka miaka mitano au sita. Jike huweza kupata kila mtoto baada ya miezi kumi na mbili na hukaa na mtoto kwa takribani mwaka mmoja. Kama ilivyo kwa farasi, ndama wa punda milia huweza kusimama, kutembea na kunyonya muda mfupi tu kisha kuzaliwa. Wanapozaliwa ndama wa punda milia huwa na rangi ya kahawia na nyeupe badala ya nyeusi na nyeupe. Ndama na punda milia wa mlimani na wale wa nyikani hutunzwa na mama zao na baba zao pia. == Mwingiliano na binadamu == [[Picha:WalterRothschildWithZebras.jpg|thumb|Lord Rothschild akiwa na punda milia wakikokota mkokoteni (''Equus burchelli''), ambao alienda nao London mara kadhaa.]] === Ufugwaji === Majaribio kadhaa yalifanywa kujaribu kumtumia punda milia kukokota mkokoteni kwa sababu ya ustahimilivu wake wa magonjwa kuliko farasi, hata hivyo mengi ya majaribio haya yalishindikana kutokana na tabia za asili za punda milia kucharuka pindi anapobughudhiwa. [[Picha:Zebra-tame-jumping.jpg|thumb|Punda milia aliyefugwa akiendeshwa katika Afrika Mashariki.]] Captain Horace Hayes, katika “Points of the Horse” (circa 1893) aliainisha matumizi ya aina mbalimbali za punda milia. Huyu bwana alitumia punda milia wa milimani na kumwendesha kwa siku mbili na punda milia alimudu pamoja na mkewe na kupiga naye picha. Aligundua kuwa punda milia wa aina ‘Burchell’ ni rahisi kuwatumia na ndio chaguo sahihi hasa kwa kufuga sababu walikuwa na kinga ya kung'atwa na mbung’o. Pia alionelea wengine waitwao ‘quagga’ wanafaa vilevile kwa sababu ilikuwa rahisi kuwafundisha kupandwa na kuvuna. === Uhifadhi === Binadamu leo ana athari kubwa sana kwa punda milia. Punda milia mpaka sasa bado wanawindwa sana kwa ajili ya ngozi zao, Huko Afrika ya Kusini punda milia waliwindwa na kufikia kiasi cha pungufu ya 100 mnamo mwa 1930; hata hivyo sasa wameongezeka na kufikia 700 kutokana na juhudi za utunzaji. === Hadithi za kitamaduni === Punda milia wamehusishwa na hadithi za kale za Afrika zinazoelezea ni kwa namna gani walipata mistari ya myeusi. Kutokana na hadithi ya Bushmen ya huko Namibia, punda milia hapo awali alikuwa ana rangi nyeupe lakini alipata mistari myeusi baada ya kupigana na nyani kwenye tundu la maji. Baada ya kumpiga nyani mara kadhaa, punda milia alikosa stamina na kuangukia vijiti vilivyokuwa vinawaka moto vilivyomwunguza na kuacha makovu juu ya ngozi yake nyeupe. Kwenye filamu ya Fantasia, kentaro wawili walionyeshwa kama nusu punda milia na nusu mwanadamu badala ya nusu farasi na nusu binadamu kama ilivyozoeleka. [[Picha:ZebraLudolphus.jpg|thumb|Mchoro wa punda milia uliochorwa na Ludolphus.]] Punda milia ni kiungo muhimu kwenye sanaa. Kiongozi wa Mughall, jJahangir (v.1605-24) alidhihirisha mchoro wa punda milia uliochorwa na Ustad Mansur. Michirizi ya punda milia pia ni maarufu kwenye fanicha, mazulia, na mitindo. Kwenye filamu na katuni, punda milia huwa washiriki wa kawaida, lakini huwa na uongozi fulani mfano Madagascar and Racing Stripes. Punda milia pia hutumika kama alama ya bidhaa na mashirika, kama vile Zebra Technologies and Fruit Stripe. Pia punda milia wanaonekana kwenye alama ya taifa ya Botswana. == Marejeo == {{reflist|30em}} [[Jamii:Farasi na jamaa]] [[Jamii:Wanyama wa Afrika]] e367m7o58rs0uv3dka3jksoo9igt1bc 0 39816 1242870 1104560 2022-08-15T16:53:49Z TheWikipedian1250 36477 wikitext text/x-wiki [[File:John Roddam Spencer Stanhope - Eve Tempted, 1877.jpg|thumb|''Jaribu la [[Eva]]'', [[mchoro]] wa [[John Roddam Spencer Stanhope]], [[1877]].]] [[File:Temptation-of-Christ-in-the-Wilderness.jpg|thumb|''Jaribu la [[Yesu|Kristo]] jangwani'', mchoro wa [[Juan de Flandes]].]] '''Ibilisi''' (kutoka [[Kigiriki]] Διάβολος,''diabolos'' kupitia [[Kiarabu]]) ni [[jina]] linalomaanisha "Mpinzani"; "Mwekakiwazo" na linatumika kwa [[Shetani]]. [[Neno]] hili hutumika mara 35 katika [[Agano Jipya]], sehemu muhimu zaidi ya [[Biblia ya Kikristo]]. ==Marejeo== <references/> {{mbegu-dini}} [[Jamii:Dini]] [[Jamii:Uyahudi]] [[Jamii:Ukristo]] [[Jamii:Uislamu]] lpc5jta4b2nkgqawa3cgras4mb310be 1242871 1242870 2022-08-15T16:54:44Z TheWikipedian1250 36477 wikitext text/x-wiki [[File:John Roddam Spencer Stanhope - Eve Tempted, 1877.jpg|thumb|''Jaribu la [[Eva]]'', [[mchoro]] wa [[John Roddam Spencer Stanhope]], [[1877]].]] [[File:Temptation-of-Christ-in-the-Wilderness.jpg|thumb|''Jaribu la [[Yesu|Kristo]] jangwani'', mchoro wa [[Juan de Flandes]].]] '''Ibilisi''' (kutoka [[Kigiriki]] Διάβολος, ''diabolos'' kupitia [[Kiarabu]]) ni [[jina]] linalomaanisha "Mpinzani"; "Mwekakiwazo" na linatumika kwa [[Shetani]]. [[Neno]] hili hutumika mara 35 katika [[Agano Jipya]], sehemu muhimu zaidi ya [[Biblia ya Kikristo]]. ==Marejeo== <references/> {{mbegu-dini}} [[Jamii:Dini]] [[Jamii:Uyahudi]] [[Jamii:Ukristo]] [[Jamii:Uislamu]] 8yxrr2g24genr5eedq2aypd0ort8fcl 10 42404 1242882 1055323 2022-08-15T19:23:30Z 196.249.103.171 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:95%;" |- style="background:#e9e9e9" ! colspan="7" | {{Tnavbar-header| [[Wilaya za Tanzania|Wilaya]] za [[Mkoa wa Mwanza]] |Wilaya za Mkoa wa Mwanza}} |- style="background:#EEEEEE; text-align:center;" ! style="width: 20em" | Ramani (kabla ya 2012) ! style="width: 10em" | Wilaya au manisipaa ! style="width: 10em" | Wakazi (2002) ! style="width: 5em" | Tarafa ! style="width: 5em" | Kata ! style="width: 5em" | Kijiji ! style="width: 5em" | Eneo km² |- | rowspan=10 | [[Picha:Mwanza Wilaya.GIF|225px|center|Wilaya za Mkoa wa Mwanza]] | [[Wilaya ya Ilemela]] | align="right" | 265,911 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Kwimba]] | align="right" | 316,180 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Magu]] | align="right" | 416,113 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Misungwi]] | align="right" | 257,155 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Nyamagana]] | align="right" | 210,735 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Sengerema]] | align="right" | 501,915 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Wilaya ya Ukerewe]] | align="right" | 261,944 | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | align="right" | '''Jumla''' | align="right" | '''2,942,148''' | align="right" | | align="right" | | align="right" | | align="right" | '''19,592''' |- | colspan="6" | <small>Mkoa wa Mwanza una Halmashauri za Wilaya tatu sita ambazo ni Geita, Sengerema, Magu, Misungwi, <br>Kwimba na Ukerewe na Halmashauri ya Jiji la Mwanza inayohudumia wilaya za Nyamagana na Ilemela.</small> |- | colspan="7" | Marejeo: [http://www.mwanza.go.tz/ Mkoa wa Mwanza] |}<noinclude> [[Jamii:Vigezo vya Mkoa wa Mwanza|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 7yw83vgerofj0ybxze5y1yrdkcysuwc 4 56800 1242876 918333 2022-08-15T17:45:04Z 105.161.116.99 Maandishi yaliyokuwepo yalichukuliwa nafasi na 'Hii ni nyaraka ya makala [[Wikipedia:Makala kwa ufutaji]] tangu Januari 2011 hadi Desemba 2013. Kwa nyaraka za zamani zaidi angalia [[Wikipedia:Makala_kwa_ufutaji/Nyaraka_1|hapa]]. ==[[Mwananchi]] IBAKI! == Ingawa makala ingestahili kuwepo bado haijajazwa habari yoyote. Isipopanuliwa na ifutwe. --'''[[Mtumiaji:Baba Tabita|Baba Tabita]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Baba Tabita|majadiliano]])''' 06:15, 12 Juni 2010 (UTC) :Ingawa bado ni mbegu,...' wikitext text/x-wiki Hii ni nyaraka ya makala [[Wikipedia:Makala kwa ufutaji]] tangu Januari 2011 hadi Desemba 2013. Kwa nyaraka za zamani zaidi angalia [[Wikipedia:Makala_kwa_ufutaji/Nyaraka_1|hapa]]. ==[[Mwananchi]] IBAKI! == Ingawa makala ingestahili kuwepo bado haijajazwa habari yoyote. Isipopanuliwa na ifutwe. --'''[[Mtumiaji:Baba Tabita|Baba Tabita]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Baba Tabita|majadiliano]])''' 06:15, 12 Juni 2010 (UTC) :Ingawa bado ni mbegu, angalao imeingiziwa habari muhimu kama "infobox" na tovuti yake. Kwa hiyo, naona ibaki. --'''[[Mtumiaji:Baba Tabita|Baba Tabita]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Baba Tabita|majadiliano]])''' 19:14, 3 Februari 2011 (UTC) ==[[Chuo Kikuu cha McGill]] '''IBAKI!'''== Ingawa makala ingestahili kuwepo bado haijajazwa habari yoyote yenye maana. Isipopanuliwa na ifutwe. --'''[[Mtumiaji:Baba Tabita|Baba Tabita]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Baba Tabita|majadiliano]])''' 13:50, 17 Oktoba 2010 (UTC) :Imefutwa. '''[[Mtumiaji:Kipala|Kipala]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Kipala|majad qwv0mhj3blme42owursb6r6obqihzzl 0 57737 1242866 1223449 2022-08-15T16:39:05Z ChriKo 35 Nususpishi katika sanduku wikitext text/x-wiki {{Uainishaji | rangi = #D3D3A4 | jina = Punda | picha = Donkey near Amboseli National Park.JPG | upana_wa_picha = 250px | maelezo_ya_picha = Punda-kaya katika Hifadhi ya Taifa ya Amboseli | himaya = [[Animalia]] <small>(Wanyama)</small> | faila = [[Chordate|Chordata]] <small>(Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni)</small> | ngeli = [[Mamalia]] <small>(Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao)</small> | oda = [[Perissodactyla]] <small>(Wanyama wenye kidole kimoja au vitatu miguuni)</small> | familia = [[Equidae]] <small>(Wanyama walio na mnasaba na [[farasi]])</small> | jenasi = ''[[Equus]]'' <small>(Farasi na punda)</small> | bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 | nusujenasi = ''[[Asinus]]'' | subdivision = '''Spishi 3:''' * ''[[Equus africanus|E. africanus]]'' <small>[[Theodor von Heuglin|Heuglin]] & [[Leopold Fitzinger|Fitzinger]], 1866</small> ** ''[[Equus africanus africanus|E. a. africanus]]'' <small>Heuglin & Fitzinger, 1866</small> ** ''[[Equus africanus atlanticus|E. a. atlanticus]]'' <small>P. Thomas, 1884</small> ** ''[[Equus africanus somalicus|E. a. somalicus]]'' <small>[[Theophil Noack|Noack]], 1884</small> * ''[[Equus asinus|E. asinus]]'' <small>[[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758</small> * ''[[Equus hemionus|E. hemionus]]'' <small>[[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1775</small> ** ''[[Equus hemionus hemionus|E. h. hemionus]]'' <small>Pallas, 1775</small> ** ''[[Equus hemionus hemippus|E. h. hemippus]]'' <small>[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Geoffroy Saint-Hilaire]], 1855</small> ** ''[[Equus hemionus khur|E. h. khur]]'' <small>[[René-Primevère Lesson|Lesson]], 1827</small> ** ''[[Equus hemionus kulan|E. h. kulan]]'' <small>[[Colin Peter Groves|Groves]] & [[Vratislav Mazák|Mazák]], 1967</small> ** ''[[Equus hemionus onager|E. h. onager]]'' <small>[[Pieter Boddaert|Boddaert]], 1785</small> * ''[[Equus kiang|E. kiang]]'' <small>[[William Moorcroft|Moorcroft]], 1841</small> ** ''[[Equus kiang chu|E. k. chu]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang holdereri|E. k. holdereri]]'' <small>[[Jim J. Groombridge|Groombridge]], 1994</small> ** ''[[Equus kiang kiang|E. k. kiang]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang polyodon|E. k. polyodon]]'' <small>[[Brian Houghton Hodgson|Hodgson]], 1847</small> }} '''Punda''' ni [[mnyama|wanyama]] wakubwa kiasi wa [[nusujenasi]] ''[[Asinus]]'' ya [[jenasi]] ''[[Equus]]'' katika [[familia (biolojia)|familia]] ''[[Equidae]]'' wafananao na [[farasi]] mdogo. Spishi moja (''Equus kiang''), ambayo inatokea [[Asia]], huitwa '''kiang''''. Punda anayejulikana sana ni yule anayefugwa ([[Punda-kaya]]), lakini kuna punda porini pia. Watu huwatumia punda wafugwao kwa kubeba mizigo, kuvuta magari au kuwarakibu. Punda wanaweza kuzaliana na farasi lakini watoto wao ([[baghala]] au [[nyumbu (chotara)|nyumbu]]) hawazai tena kwa kawaida. ==Spishi== * ''Equus africanus'', [[Punda wa Afrika]] ([[w:African Wild Ass|African Wild Ass]])<ref>{{cite book|title=Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference|editor=Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder|publisher=Johns Hopkins University Press|year=2005|edition=3rd|chapter=Equus asinus|url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|access-date=2014-10-24|archive-date=2009-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20090508024657/http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|dead-url=yes}}</ref><ref name=Opinion2007>{{cite journal|last=International Commission on Zoological Nomenclature|year=2003|title=Usage of 17 specific names based on wild species which are pre-dated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved. Opinion 2027 (Case 3010).|journal=Bull.Zool.Nomencl.|volume=60|issue=1|pages=81–84|url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/BZNMar2003opinions.htm|format=Summary}}</ref> ** ''Equus a. africanus'', [[Punda Nubi]] ([[w:Nubian Wild Ass|Nubian Wild Ass]]) ** †''Equus a. atlanticus'', [[Punda Kaskazi]] [[w:Atlas Wild Ass|Atlas Wild Ass]] – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus a. somalicus'', [[Punda Somali]] [[w:Somali Wild Ass|Somali Wild Ass]]) * ''Equus asinus'', [[Punda-kaya]] ([[w:Donkey|Donkey]]) * ''Equus hemionus'', [[Punda wa Asia]] ([[w:Onager|Onager]] au Asiatic Ass) ** ''Equus h. hemionus'', [[Punda wa Mongolia]] ([[w:Mongolian Wild Ass|Mongolian Wild Ass]], Khulan au Kulan) ** †''Equus h. hemippus'', [[Punda wa Syria]] ([[w:Syrian Wild Ass|Syrian Wild Ass]]) – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus h. khur'', [[Punda wa Uhindi]] ([[w:Indian Wild Ass|Indian Wild Ass]] au Khur) ** ''Equus h. kulan'', [[Punda wa Turkmenistan]] ([[w:Turkmenian Kulan|Turkmenian Kulan]])<ref>{{cite book|title="Factsheet Kulan at Large Herbivore Network"|url=http://www.lhnet.org/kulan/|access-date=2014-10-24|archive-date=2012-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208132337/http://www.lhnet.org/kulan/|dead-url=yes}}</ref> ** ''Equus h. onager'', [[Punda wa Uajemi]] ([[w:Persian onager|Persian onager]]) * ''Equus kiang'', [[Kiang']] ([[w:Kiang|Kiang]]) ** ''Equus k. chu'', [[Kiang' Kaskazi]] ([[w:Northern Kiang|Northern Kiang]]) ** ''Equus k. holdereri'', [[Kiang' Mashariki]] ([[w:Eastern Kiang|Eastern Kiang]]) ** ''Equus k. kiang'', [[Kiang' Magharibi]] ([[w:Western Kiang|Western Kiang]]) ** ''Equus k. polyodon'', [[Kiang' Kusi]] ([[w:Southern Kiang|Southern Kiang]]) ==Spishi za kabla ya historia== * †''Equus calobatus'', [[Punda Miguu-mirefu]] ([[w:Stilt-legged Onager|Stilt-legged Onager]]) * †''Equus cumminsii'', [[Punda wa Cummin]] ([[w:Cummin’s Ass|Cummin’s Ass]]) * †''Equus francisci'' au ''Equus tau'', [[Punda Kibete]] ([[w:Pygmy Onager|Pygmy Onager]]) * †''Equus hydruntinus'', [[Punda wa Ulaya]] ([[w:European Ass|European Ass]]) * †''Equus lambei'', [[Punda wa Yukon]] ([[w:Equus lambei|Yukon Wild Ass]]) ==Picha== <gallery> African wild Ass.jpg|Punda Nubi AnedeSomalie-sigean.jpg|Punda Somali Mongolie hémione.jpg|Punda wa Mongolia Equus hemionus hemippus.jpg|Punda wa Syria Wild ass india.jpg|Punda wa Uhindi 3 khulan am Wasser Abend.jpg|Punda wa Turkmenistan Rostov-on-Don Zoo Persian onager IMG 5270 1725.jpg|Punda wa Uajemi Equus kiang holdereri.jpg|Kiang' mashariki </gallery> ==Marejeo== {{reflist}} {{mbegu-mnyama}} [[Jamii:Farasi na jamaa]] [[Jamii:Wanyama wa Afrika]] [[Jamii:Wanyama wa Biblia]] p5bq20t16a9jrhpfhc3o8d55ve8qjs2 1242867 1242866 2022-08-15T16:41:02Z ChriKo 35 Sahihisho wikitext text/x-wiki {{Uainishaji | rangi = #D3D3A4 | jina = Punda | picha = Donkey near Amboseli National Park.JPG | upana_wa_picha = 250px | maelezo_ya_picha = Punda-kaya katika Hifadhi ya Taifa ya Amboseli | himaya = [[Animalia]] <small>(Wanyama)</small> | faila = [[Chordate|Chordata]] <small>(Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni)</small> | ngeli = [[Mamalia]] <small>(Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao)</small> | oda = [[Perissodactyla]] <small>(Wanyama wenye kidole kimoja au vitatu miguuni)</small> | familia = [[Equidae]] <small>(Wanyama walio na mnasaba na [[farasi]])</small> | jenasi = ''[[Equus]]'' <small>(Farasi na punda)</small> | bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 | nusujenasi = ''[[Asinus]]'' | subdivision = '''Spishi 3:''' * ''[[Equus africanus|E. africanus]]'' <small>[[Theodor von Heuglin|Heuglin]] & [[Leopold Fitzinger|Fitzinger]], 1866</small> ** ''[[Equus africanus africanus|E. a. africanus]]'' <small>Heuglin & Fitzinger, 1866</small> ** †''[[Equus africanus atlanticus|E. a. atlanticus]]'' <small>P. Thomas, 1884</small> ** ''[[Equus africanus somalicus|E. a. somalicus]]'' <small>[[Theophil Noack|Noack]], 1884</small> * ''[[Equus asinus|E. asinus]]'' <small>[[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758</small> * ''[[Equus hemionus|E. hemionus]]'' <small>[[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1775</small> ** ''[[Equus hemionus hemionus|E. h. hemionus]]'' <small>Pallas, 1775</small> ** †''[[Equus hemionus hemippus|E. h. hemippus]]'' <small>[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Geoffroy Saint-Hilaire]], 1855</small> ** ''[[Equus hemionus khur|E. h. khur]]'' <small>[[René-Primevère Lesson|Lesson]], 1827</small> ** ''[[Equus hemionus kulan|E. h. kulan]]'' <small>[[Colin Peter Groves|Groves]] & [[Vratislav Mazák|Mazák]], 1967</small> ** ''[[Equus hemionus onager|E. h. onager]]'' <small>[[Pieter Boddaert|Boddaert]], 1785</small> * ''[[Equus kiang|E. kiang]]'' <small>[[William Moorcroft|Moorcroft]], 1841</small> ** ''[[Equus kiang chu|E. k. chu]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang holdereri|E. k. holdereri]]'' <small>[[Jim J. Groombridge|Groombridge]], 1994</small> ** ''[[Equus kiang kiang|E. k. kiang]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang polyodon|E. k. polyodon]]'' <small>[[Brian Houghton Hodgson|Hodgson]], 1847</small> }} '''Punda''' ni [[mnyama|wanyama]] wakubwa kiasi wa [[nusujenasi]] ''[[Asinus]]'' ya [[jenasi]] ''[[Equus]]'' katika [[familia (biolojia)|familia]] ''[[Equidae]]'' wafananao na [[farasi]] mdogo. Spishi moja (''Equus kiang''), ambayo inatokea [[Asia]], huitwa '''kiang''''. Punda anayejulikana sana ni yule anayefugwa ([[Punda-kaya]]), lakini kuna punda porini pia. Watu huwatumia punda wafugwao kwa kubeba mizigo, kuvuta magari au kuwarakibu. Punda wanaweza kuzaliana na farasi lakini watoto wao ([[baghala]] au [[nyumbu (chotara)|nyumbu]]) hawazai tena kwa kawaida. ==Spishi== * ''Equus africanus'', [[Punda wa Afrika]] ([[w:African Wild Ass|African Wild Ass]])<ref>{{cite book|title=Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference|editor=Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder|publisher=Johns Hopkins University Press|year=2005|edition=3rd|chapter=Equus asinus|url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|access-date=2014-10-24|archive-date=2009-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20090508024657/http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|dead-url=yes}}</ref><ref name=Opinion2007>{{cite journal|last=International Commission on Zoological Nomenclature|year=2003|title=Usage of 17 specific names based on wild species which are pre-dated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved. Opinion 2027 (Case 3010).|journal=Bull.Zool.Nomencl.|volume=60|issue=1|pages=81–84|url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/BZNMar2003opinions.htm|format=Summary}}</ref> ** ''Equus a. africanus'', [[Punda Nubi]] ([[w:Nubian Wild Ass|Nubian Wild Ass]]) ** †''Equus a. atlanticus'', [[Punda Kaskazi]] [[w:Atlas Wild Ass|Atlas Wild Ass]] – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus a. somalicus'', [[Punda Somali]] [[w:Somali Wild Ass|Somali Wild Ass]]) * ''Equus asinus'', [[Punda-kaya]] ([[w:Donkey|Donkey]]) * ''Equus hemionus'', [[Punda wa Asia]] ([[w:Onager|Onager]] au Asiatic Ass) ** ''Equus h. hemionus'', [[Punda wa Mongolia]] ([[w:Mongolian Wild Ass|Mongolian Wild Ass]], Khulan au Kulan) ** †''Equus h. hemippus'', [[Punda wa Syria]] ([[w:Syrian Wild Ass|Syrian Wild Ass]]) – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus h. khur'', [[Punda wa Uhindi]] ([[w:Indian Wild Ass|Indian Wild Ass]] au Khur) ** ''Equus h. kulan'', [[Punda wa Turkmenistan]] ([[w:Turkmenian Kulan|Turkmenian Kulan]])<ref>{{cite book|title="Factsheet Kulan at Large Herbivore Network"|url=http://www.lhnet.org/kulan/|access-date=2014-10-24|archive-date=2012-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208132337/http://www.lhnet.org/kulan/|dead-url=yes}}</ref> ** ''Equus h. onager'', [[Punda wa Uajemi]] ([[w:Persian onager|Persian onager]]) * ''Equus kiang'', [[Kiang']] ([[w:Kiang|Kiang]]) ** ''Equus k. chu'', [[Kiang' Kaskazi]] ([[w:Northern Kiang|Northern Kiang]]) ** ''Equus k. holdereri'', [[Kiang' Mashariki]] ([[w:Eastern Kiang|Eastern Kiang]]) ** ''Equus k. kiang'', [[Kiang' Magharibi]] ([[w:Western Kiang|Western Kiang]]) ** ''Equus k. polyodon'', [[Kiang' Kusi]] ([[w:Southern Kiang|Southern Kiang]]) ==Spishi za kabla ya historia== * †''Equus calobatus'', [[Punda Miguu-mirefu]] ([[w:Stilt-legged Onager|Stilt-legged Onager]]) * †''Equus cumminsii'', [[Punda wa Cummin]] ([[w:Cummin’s Ass|Cummin’s Ass]]) * †''Equus francisci'' au ''Equus tau'', [[Punda Kibete]] ([[w:Pygmy Onager|Pygmy Onager]]) * †''Equus hydruntinus'', [[Punda wa Ulaya]] ([[w:European Ass|European Ass]]) * †''Equus lambei'', [[Punda wa Yukon]] ([[w:Equus lambei|Yukon Wild Ass]]) ==Picha== <gallery> African wild Ass.jpg|Punda Nubi AnedeSomalie-sigean.jpg|Punda Somali Mongolie hémione.jpg|Punda wa Mongolia Wild ass india.jpg|Punda wa Uhindi 3 khulan am Wasser Abend.jpg|Punda wa Turkmenistan Rostov-on-Don Zoo Persian onager IMG 5270 1725.jpg|Punda wa Uajemi Equus kiang holdereri.jpg|Kiang' mashariki </gallery> ==Marejeo== {{reflist}} {{mbegu-mnyama}} [[Jamii:Farasi na jamaa]] [[Jamii:Wanyama wa Afrika]] [[Jamii:Wanyama wa Biblia]] rdvh9iz1u10lijndsyzxnuidnwmmu52 1242868 1242867 2022-08-15T16:44:42Z ChriKo 35 wikitext text/x-wiki {{Uainishaji | rangi = #D3D3A4 | jina = Punda | picha = Donkey near Amboseli National Park.JPG | upana_wa_picha = 250px | maelezo_ya_picha = Punda-kaya katika Hifadhi ya Taifa ya Amboseli | himaya = [[Animalia]] <small>(Wanyama)</small> | faila = [[Chordate|Chordata]] <small>(Wanyama wenye ugwe wa neva mgongoni)</small> | ngeli = [[Mamalia]] <small>(Wanyama wenye viwele wanaonyonyesha wadogo wao)</small> | oda = [[Perissodactyla]] <small>(Wanyama wenye kidole kimoja au vitatu miguuni)</small> | familia = [[Equidae]] <small>(Wanyama walio na mnasaba na [[farasi]])</small> | jenasi = ''[[Equus]]'' <small>(Farasi na punda)</small> | bingwa_wa_jenasi = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 | nusujenasi = ''[[Asinus]]'' | subdivision = '''Spishi 3, nususpishi 12:''' * ''[[Equus africanus|E. africanus]]'' <small>[[Theodor von Heuglin|Heuglin]] & [[Leopold Fitzinger|Fitzinger]], 1866</small> ** ''[[Equus africanus africanus|E. a. africanus]]'' <small>Heuglin & Fitzinger, 1866</small> ** †''[[Equus africanus atlanticus|E. a. atlanticus]]'' <small>P. Thomas, 1884</small> ** ''[[Equus africanus somalicus|E. a. somalicus]]'' <small>[[Theophil Noack|Noack]], 1884</small> * ''[[Equus asinus|E. asinus]]'' <small>[[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758</small> * ''[[Equus hemionus|E. hemionus]]'' <small>[[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1775</small> ** ''[[Equus hemionus hemionus|E. h. hemionus]]'' <small>Pallas, 1775</small> ** †''[[Equus hemionus hemippus|E. h. hemippus]]'' <small>[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|Geoffroy Saint-Hilaire]], 1855</small> ** ''[[Equus hemionus khur|E. h. khur]]'' <small>[[René-Primevère Lesson|Lesson]], 1827</small> ** ''[[Equus hemionus kulan|E. h. kulan]]'' <small>[[Colin Peter Groves|Groves]] & [[Vratislav Mazák|Mazák]], 1967</small> ** ''[[Equus hemionus onager|E. h. onager]]'' <small>[[Pieter Boddaert|Boddaert]], 1785</small> * ''[[Equus kiang|E. kiang]]'' <small>[[William Moorcroft|Moorcroft]], 1841</small> ** ''[[Equus kiang chu|E. k. chu]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang holdereri|E. k. holdereri]]'' <small>[[Jim J. Groombridge|Groombridge]], 1994</small> ** ''[[Equus kiang kiang|E. k. kiang]]'' <small>Moorcroft, 1841</small> ** ''[[Equus kiang polyodon|E. k. polyodon]]'' <small>[[Brian Houghton Hodgson|Hodgson]], 1847</small> }} '''Punda''' ni [[mnyama|wanyama]] wakubwa kiasi wa [[nusujenasi]] ''[[Asinus]]'' ya [[jenasi]] ''[[Equus]]'' katika [[familia (biolojia)|familia]] ''[[Equidae]]'' wafananao na [[farasi]] mdogo. Spishi moja (''Equus kiang''), ambayo inatokea [[Asia]], huitwa '''kiang''''. Punda anayejulikana sana ni yule anayefugwa ([[Punda-kaya]]), lakini kuna punda porini pia. Watu huwatumia punda wafugwao kwa kubeba mizigo, kuvuta magari au kuwarakibu. Punda wanaweza kuzaliana na farasi lakini watoto wao ([[baghala]] au [[nyumbu (chotara)|nyumbu]]) hawazai tena kwa kawaida. ==Spishi== * ''Equus africanus'', [[Punda wa Afrika]] ([[w:African Wild Ass|African Wild Ass]])<ref>{{cite book|title=Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference|editor=Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder|publisher=Johns Hopkins University Press|year=2005|edition=3rd|chapter=Equus asinus|url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|access-date=2014-10-24|archive-date=2009-05-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20090508024657/http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14100004|dead-url=yes}}</ref><ref name=Opinion2007>{{cite journal|last=International Commission on Zoological Nomenclature|year=2003|title=Usage of 17 specific names based on wild species which are pre-dated by or contemporary with those based on domestic animals (Lepidoptera, Osteichthyes, Mammalia): conserved. Opinion 2027 (Case 3010).|journal=Bull.Zool.Nomencl.|volume=60|issue=1|pages=81–84|url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/BZNMar2003opinions.htm|format=Summary}}</ref> ** ''Equus a. africanus'', [[Punda Nubi]] ([[w:Nubian Wild Ass|Nubian Wild Ass]]) ** †''Equus a. atlanticus'', [[Punda Kaskazi]] [[w:Atlas Wild Ass|Atlas Wild Ass]] – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus a. somalicus'', [[Punda Somali]] [[w:Somali Wild Ass|Somali Wild Ass]]) * ''Equus asinus'', [[Punda-kaya]] ([[w:Donkey|Donkey]]) * ''Equus hemionus'', [[Punda wa Asia]] ([[w:Onager|Onager]] au Asiatic Ass) ** ''Equus h. hemionus'', [[Punda wa Mongolia]] ([[w:Mongolian Wild Ass|Mongolian Wild Ass]], Khulan au Kulan) ** †''Equus h. hemippus'', [[Punda wa Syria]] ([[w:Syrian Wild Ass|Syrian Wild Ass]]) – '''imekwisha sasa''' ** ''Equus h. khur'', [[Punda wa Uhindi]] ([[w:Indian Wild Ass|Indian Wild Ass]] au Khur) ** ''Equus h. kulan'', [[Punda wa Turkmenistan]] ([[w:Turkmenian Kulan|Turkmenian Kulan]])<ref>{{cite book|title="Factsheet Kulan at Large Herbivore Network"|url=http://www.lhnet.org/kulan/|access-date=2014-10-24|archive-date=2012-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208132337/http://www.lhnet.org/kulan/|dead-url=yes}}</ref> ** ''Equus h. onager'', [[Punda wa Uajemi]] ([[w:Persian onager|Persian onager]]) * ''Equus kiang'', [[Kiang']] ([[w:Kiang|Kiang]]) ** ''Equus k. chu'', [[Kiang' Kaskazi]] ([[w:Northern Kiang|Northern Kiang]]) ** ''Equus k. holdereri'', [[Kiang' Mashariki]] ([[w:Eastern Kiang|Eastern Kiang]]) ** ''Equus k. kiang'', [[Kiang' Magharibi]] ([[w:Western Kiang|Western Kiang]]) ** ''Equus k. polyodon'', [[Kiang' Kusi]] ([[w:Southern Kiang|Southern Kiang]]) ==Spishi za kabla ya historia== * †''Equus calobatus'', [[Punda Miguu-mirefu]] ([[w:Stilt-legged Onager|Stilt-legged Onager]]) * †''Equus cumminsii'', [[Punda wa Cummin]] ([[w:Cummin’s Ass|Cummin’s Ass]]) * †''Equus francisci'' au ''Equus tau'', [[Punda Kibete]] ([[w:Pygmy Onager|Pygmy Onager]]) * †''Equus hydruntinus'', [[Punda wa Ulaya]] ([[w:European Ass|European Ass]]) * †''Equus lambei'', [[Punda wa Yukon]] ([[w:Equus lambei|Yukon Wild Ass]]) ==Picha== <gallery> African wild Ass.jpg|Punda Nubi AnedeSomalie-sigean.jpg|Punda Somali Mongolie hémione.jpg|Punda wa Mongolia Wild ass india.jpg|Punda wa Uhindi 3 khulan am Wasser Abend.jpg|Punda wa Turkmenistan Rostov-on-Don Zoo Persian onager IMG 5270 1725.jpg|Punda wa Uajemi Equus kiang holdereri.jpg|Kiang' mashariki </gallery> ==Marejeo== {{reflist}} {{mbegu-mnyama}} [[Jamii:Farasi na jamaa]] [[Jamii:Wanyama wa Afrika]] [[Jamii:Wanyama wa Biblia]] 0urqkvv11hhnwyfvc385jmul0gwxwud 0 57970 1242869 1141917 2022-08-15T16:50:16Z 50.224.90.98 aliongeza kile kinachofanya wikitext text/x-wiki [[Picha:Indonesia map.png|thumb|450px|Indonesia]] '''Kiindonesia''' (kwa Kiindonesia: ''Bahasa Indonesia'') ni [[Lugha za Kiaustronesia|lugha ya Kiaustronesia]] inayozungumzwa na watu milioni 23 (uliotokea Kiindonesia wasemaji) hasa nchini [[Indonesia]]. Idadi ya wasemaji wa lugha za Kiindonesia ni takriban milioni 240. {| class="wikitable" ! Kiindonesia !! Kiswahili |- | Selamat siang! || Hujambo! |- | Apa kabar? || Habari yako? |- | Ya || Ndiyo |- | Tidak || Hapana |- | Siapa nama anda? || Jina lako ni nani? |- | Anda berasal dari mana? || Unatoka wapi? |- | Bisa bahasa Inggris? || Unazungumza kiingereza? |- | Terima kasih || Asante |- | satu || moja |- | dua || mbili |- | tiga || tatu |- | empat || nne |- | lima || tano |- | enam || sita |- | tujuh || saba |- | delapan || nane |- | sembilan || tisa |- | sepuluh|| kumi |- |} Lugha hii ni ya polepole sana na imepunguza kasi ya mtandao. == Viungo vya nje == *[http://www.language-archives.org/language/ind makala za OLAC kuhusu Kiindonesia] *[http://glottolog.org/resource/languoid/id/indo1316 lugha ya Kiindonesia katika Glottolog] *http://www.ethnologue.com/language/ind *[http://multitree.org/codes/ind lugha ya Kiindonesia kwenye Multitree] *[http://llmap.org/languages/ind.html ramani ya Kiindonesia]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * '''(en)''' [http://www.seasite.niu.edu/indonesian/percakapan/indonesia7days/indo7days_fs.htm Indonesian in 7 days] * '''(en)''' [http://www.omniglot.com/language/phrases/indonesian.php Omniglot] {{DEFAULTSORT:Indonesia}} [[Jamii:Lugha za Indonesia]] m20cbw13p0sr6nizqpde6c9u9qct5kq 0 61641 1242911 1131521 2022-08-16T10:56:19Z Mkwawa Technology 55510 wikitext text/x-wiki ==Upanuzi wa Wahehe== [[File:Iringa.JPG|thumb|300px|Mazingira ya Iringa leo]] Jina la Mkwawa ni [[kifupisho]] cha ''Mukwava'' ambalo tena ni kifupisho cha ''Mukwavinyika'', lililokuwa jina lake la [[heshima]] likimaanisha "kiongozi aliyetwaa nchi nyingi". Mkwawa alizaliwa mnamo mwaka 1855 mahali palipoitwa [[Luhota]] karibu na [[Iringa]] mjini. Alikuwa [[mtoto]] wa chifu [[Munyigumba]] aliyeaga [[dunia]] mwaka [[1879]]. Baba yake Munyingumba aliwahi kuunganisha temi ndogo za Wahehe na makabila ya majirani kuwa [[dola]] moja. Aliiga mfumo wa kijeshi wa [[Wasangu]] waliowahi kuwa kabila lenye nguvu kwa kujifunza mfumo huu kutoka kwa [[Wangoni]] na [[impi]] za [[Shaka Zulu]]. Hadi [[miaka ya 1870]] eneo la Wahehe lilipanuliwa mbali kuanzia kusini hadi katikati ya Tanzania ya leo. Baada ya kifo cha chifu mzee watoto wake walishindania urithi wake, na Mkwawa alishinda akawa kiongozi mpya. Aliendelea kupanua utawala wake. Hadi mwisho wa [[miaka ya 1880]] alitawala sehemu muhimu za njia ya misafara kati ya [[pwani]] na [[Ziwa Tanganyika]]. Misafara hiyo ambayo ilikuwa ikibeba [[bidhaa]] za nje kama vitambaa, visu na silaha kutoka pwani, ikirudi na watumwa na [[pembe za ndovu]], ilipaswa kumlipia [[hongo]] ikanunua pia wafungwa wa vita vyake. Hapo athiri na uwezo wake wa kugharamia [[jeshi]] kubwa ikaongezeka. ==Mkwawa na upanuzi wa Wajerumani== Tangu mwaka [[1885]] hivi Wajerumani walianza kuunda [[koloni]] lao katika [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] ([[Tanganyika]] pamoja na [[Rwanda]] na [[Burundi]] za leo). Kwa njia za mikataba na [[Uingereza]], [[Dola la Kongo]] (wakati ule mfalme wa Ubelgiji) na [[Ureno]] walio kuwa wakoloni wa maeneo jirani walihakikisha kwamba hao hawataingilia katika sehemu walizolenga. Mwaka [[1888]]/[[1889]] utawala wao ulitikiswa na [[vita ya Abushiri]] lakini baada ya kushinda [[upinzani]] wa [[Waafrika]] wa pwani Wajerumani walilenga kuimarisha utawala wao juu ya sehemu za bara. Mkwawa aliwahi kusikia mapema habari za Wajerumani akajaribu kuwasiliana nao lakini bila kuelewana. Hapo aliamua kujenga [[boma]] imara lenye kuta za mawe kwenye makao makuu yake huko [[Kalenga]] karibu na Iringa ya leo<ref>Kalenga iliitwa pia "Iringa"; baada ya kuchomwa na Wajerumani 1894, Kapteni von Prince alianzisha kituo kipya kilomita 15 upande wa mashariki akaiita "Iringa Mpya": ndio mji wa leo</ref>. Katika mwezi Februari [[1891]] alituma wajumbe kwa kambi la Wajerumani huko [[Mpwawa]] wakapokewa na [[gavana]] Mjerumani. Wakati huohuo Mkwawa aliendelea kutuma [[askari]] zake hadi [[Usagara]] iliyotazamwa na Wajerumani kama eneo lao. <ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 108</ref> Katika kipindi hicho gavana mpya Julius von Soden alifika [[Dar es Salaam]]. Hakuwa na mamlaka juu ya mkuu mpya wa jeshi [[Emil von Zelewski]] aliyepokea amri zake kutoka [[Berlin]] moja kwa moja. Baada ya kusikia habari za mashambulio ya Mkwawa katika Usagara aliomba kibali cha "kuwaadhibu Wahehe" akakubaliwa. ==Mapigano ya Lugalo== [[Picha:Emil.von.Zelewski.jpg|thumb||Emil von Zelewski, kiongozi Mjerumani wa Lugalo]] Katika mwezi Julai 1891 von Zelewski aliongoza [[kikosi]] cha maafisa Wajerumani 13 na askari Waafrika hasa kutoka [[Sudan]] 320, pamoja na wapagazi 113. Walikuwa na [[bunduki]] za kisasa, [[bunduki za mtombo]] na [[mizinga]] midogo. Zelewski aliwadharau Wahehe kama washenzi ambao walikuwa na mikuki na pinde tu. Kwa hiyo hakuona haja ya kutuma wapelelezi wa awali. Njiani aliangamiza vijiji alivyokuta na katika mwezi Agosti alipoona Wahehe 3 waliomkaribia aliagiza kuwaua bila kuongea nao. Kumbe walikuwa ma[[balozi]] wa Mkwawa aliyetaka kujadiliana na Wajerumani. Tarehe [[17 Agosti]] 1891 Zelewski na jeshi lake walipita kwenye manyasi marefu karibu na [[Lugalo]]. Mkwawa alikuwa alimsubiri na Wahehe 3,000 walionyamaza hadi Wajerumani waliotembea kwa umbo la [[safu]] ndefu walipokuwa karibu kabisa wakawashambulia. Wajerumani walikosa muda wa kuandaa silaha zao wakashtushwa kabisa. Sehemu kubwa ya askari waliuawa katika muda wa [[dakika]] chache pamoja na [[jemadari]] von Zelewski. Sehemu ya [[kombania]] ya nyuma ilirudi nyuma na kusimama kwenye [[kilima]] kidogo walipoweza kutumia bunduki la mtombo wakajitetea na kuua Wahehe wengi. Sehemu hii ilijumlisha maafisa 2 na maafande 2 Wajerumani waliweza kukimbia na kujiokoa pamoja na askari 62 na wapagazi 74. Kutokana ushindi huu Wahehe walipata bunduki 300 za kisasa walizokusanya kati ya maiti za askari wa Schutztruppe, pia mizinga 2 na bombomu 1. Lakini Mkwawa alitupa ramia zote za mizinga mtoni baada ya Mhehe mmoja alikufa alipojaribu kufungua ramia kubwa na kusababisha mlipuko. Silaha zote pamoja na ramia ndogo zilizotekwa zilipelekwa kwenye Iringa-Kalenga na kuhifadhiwa ghalani. ==Kipindi cha vita vidogo== Baada ya mapigano Mkwawa alihesabu wafu wake waliokuwa wengi. Alikataza mila za [[kilio]] kwa sababu alitaka kuficha idadi ya askari waliokufa. Akielewa sasa kwamba silaha za Wazungu zilikuwa hatari alituma tena mabalozi kwa gavana von Soden walioeleza ya kwamba Wahehe walikuwa walijihami tu dhidi ya [[shambulio]] na walitaka [[amani]]. Lakini madai ya Wajerumani yalikuwa magumu, eti kuwaruhusu wafanyabiashara kupita bila matata na kutoshambulia majirani tena. Mkwawa hakuwa tayari kuahidi yote akachelewesha mikutano. Wakati huo kamanda mpya Mjerumani [[Tom von Prince]] alijenga boma jipya la Wajerumani katika [[Uhehe]] na Mkwawa alijibu kwa kusambulia vikosi vidogo vya jeshi la kikoloni. Gavana Soden alidai kutoendelea na mapigano. <ref>Iliffe uk. 109-110</ref>, lakini mwaka [[1893]] aliondoka Afrika, na gavana mpya von Schele alitaka kulipiza [[kisasi]] akaamuru mashambulio dhidi ya Mkwawa. ==Anguko la Kalenga== Mwezi [[Oktoba]] [[1894]] von Schele aliongoza kikosi cha maafisa Wajerumani 33 na askari Waafrika pamoja na wapagaji zaidi ya 1000 kuelekea Kalenga. Walikuwa na mizinga 4 na [[bunduki bombomu]]. Walipofika mbele ya Kalenga Wahehe walijisikia salama kutokana na kuta imara lakini Wajerumani walijipanga [[kilomita]] kadhaa nje ya mji wakaanza kufyatulia mizinga yao na kuua watu kadhaa ndani ya mji. Lakini kwa jumla ukuta ulikuwa imara na mizinga midogo mno ili iweze kuvunja kuta. Wakati wa [[giza]] kwenye [[asubuhi]] wa tarehre [[30 Oktoba]] 1894 askari wa jeshi la [[Schutztruppe]] walipanda [[ukuta]] katika sehemu uliyodhoofishwa tayari na kuingia mjini. Hadi jioni walikuwa wameteka mji wote. [[Gobori]] na mikuki ya Wahehe hazikuweza kushindana na [[bombomu]] za Wajerumani. Kwa sababu zisizojulikana Mkwawa hakugawa bunduki za kisasa zote alizokuwa nazo katika ghala yake kutoka ushindi wake juu ya Zelewski; alitoa 100 tu, 200 zilibaki ghalani. Mkwawa mwenyewe aliamua kukimbia pamoja na askari 2000 - 3000, lakini kabla ya kukimbia alimwua [[mganga]] [[mzee]] aliyewahi kutabiri ya kwamba atawashinda Wajerumani waliokuja. Gavana von Schele aliandika taarifa kwa [[serikali]] ya [[Ujerumani]] "tulizika maadui 250, wengine walichomwa katika nyumba zao, [[wanawake]] na [[watoto]] 1500 kutekwa [[nyara]]" <ref>David Pizzo, "To devour the land of Mkwawa": Colonial violence and the German-Hehe War in East Africa, 2007, uk 173 </ref>. Mkwawa alijificha [[msitu]]ni pamoja na askari zake akasubiri. Gavana von Schele alishindwa kuendelea na mashambulio kwa sababu [[gharam]]a za vita zilishinda makisio yake na wa[[bunge]] wa upinzani katika [[Reichstag]] huko [[Berlin]] walipinga vita vya kikoloni; walikataa kuongeza makisio na kiongozi wa [[ujamaa|wasoshalisti]] [[Agosti Bebel]] aliita mtindo wa kuchoma mji na kuteka nyara watoto na wanawake "[[ushenzi]] mkuu". ==Amani fupi== Baada ya kuondoka kwa Wajerumani, Mkwawa aliweza kurudi na kujenga tena [[nyumba]] mahali pa Kalenga. Mnamo Septemba [[1895]] Mkwawa alikuwa tayari kujadiliana na Wajerumani na tarehe [[12 Oktoba]] walipatana [[amani]]. Wajerumani walimkubali Mkwawa kama chifu wa Wahehe, Wahehe waliahidi kukabidhi [[gobori]] zote, kupandisha [[bendera]] ya Ujerumani na kuwaruhusu wafanyabiashara na wasafiri kupitia Uhehe. Mkwawa alimwagiza [[mjomba]]wake kutia [[sahihi]] akakataa mwenyewe akisema hii ingemwua. Hata hivyo miezi kadhaa baadaye alitafuta msaada wa Wajerumani kwa shambulio dhidi ya [[Wabena]]. [[Afisa]] mmoja Mjerumani aliyefika Kalenga mpya alizuiliwa kuingia na kumwona chifu akaambiwa alipe hongo ya bunduki 5 ili kuingia katika eneo la Mkwawa. Hapo maafisa wa jeshi la Wajerumani waliolinda [[mpaka]], ambao bado walikuwa wakitafuta nafasi ya kulipiza kisasi cha Lugalo, walidai kuwa chifu amevunja mkataba. Kapteni Tom von Prince alijenga boma jipya karibu na Kalenga ("Iringa Mpya") alianza kuwasiliana na machifu wadogo wa Wahehe. Mkwawa alijaribu kujenga mapatano na majirani lakini Wabena na makabila mengine walikumbuka vita na mashambulio ya awali kutoka Uhehe walipendelea kushikamana na Wajerumani. Mkwawa aliwaua machifu wawili Wahehe waliowahi kukaa na von Prince, lakini aliona hawakuwa peke yao kusita kumtii tena. Alipata habari ya kwamba hata mdogo wake Mpangile alishikamana na Wajerumani. Wakati wa Septemba [[1896]] Wahehe waligawanyika na sehemu kubwa ya viongozi waliochoka vita ilikuwa tayari kuwakubali Wajerumani.<ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 113 / 114</ref>. Wajerumani waligawa eneo lao. Wasangu walirudishwa katika eneo lao la awali wakarudi kutoka [[Usafwa]] katika mji mkuu wa [[Utengule Usangu]]. Mpangile alisimikwa kama kiongozi mpya wa Uhehe penyewe, lakini baaa ya siku 50 alisimamishwa na kuuwa na Wajerumani waliomshtaki, eti anamsaidia kaka yake kisiri. ==Katika maficho na kifo== Mkwawa alikuwa ameondoka sehemu za Iringa mwezi Agosti 1896 alipoona mgawanyiko. Alifuata mwendo wa [[mto Ruaha]] akilindwa na wenyeji waliokuwa tayari kumficha na kumlinda dhidi ya vikosi vya Wajerumani waliomtafuta. Mnamo Desemba 1896 alihamia [[milima ya Uzungwa]] alipojificha. Kutoka huko alitelemka mara kwa mara kwenye mabonde alipopata vyakula na kushambulia vikosi vidogo vya askari vya Kijerumani. Katika Julai [[1897]] kikosi kikubwa cha Wasangu pamoja na Wahehe chini ya uongozi wa Wajerumani walikuta [[kambi]] la Mkwawa mlimani wakalishambulia lakini Mkwawa aliweza kukimbia. Wajerumani waliahidi zawadi ya pembe za ndovu yenye thamani ya [[rupia]] 5000 kwa kila mtu atakayewasaidia kumkamata Mkwawa, akiwa hai au amekufa.<ref>Prince, Magdalene v.(1908), uk. 166 </ref> Mwaka [[1898]] Mkwawa aliendelea kujificha kwenye misitu akiongozana na watu wachache sana. Aliishi hasa kwa njia ya kuvinda. Wakati wa Julai 1898 aliongozana na [[wavulana]] 4 pekee, halafu [[Wazungwa]] 2, [[mume]] na [[mke]]. Tarehe [[16 Julai]] Wajerumani waliowahi kusikia habari zake walimkuta huyu mama Mzungwa alipotafuta [[chakula]] wakamkamata hata akawaambia Mkwawa alielekea kusini. Wakamfuata na tarehe [[18 Julai]] Mkwawa alimwua mume Mzungwa kwa hofu ya kusalitiwa. Aliendelea na wavulana 2 tu walioitwa Musigombo na Lifumika. Watoto waliogopa angeweza kuwaua pia. Hapo Lifumika aliamua kukimbia asubuhi ya tarehe [[19 Julai]]. Lakini siku ileile alipotelemka kutoka mlimani alikutana na kikosi cha Wajerumani kilichoongozwa na sajinitaji Johann Merkl. Akakimbia lakini wakamshika wakamlazimisha kuwaambia habari za Mkwawa. Kijana alimwambia Merkl kuwa chifu alikaa [[mgonjwa]] mahali kwa umbali wa masaa 3. Walimlazimisha kuwaongoza. Njiani walisikia kwa mbali sauti ya bunduki, risasi 1. Wakaendelea na baada ya masaa mawili walikuta [[maiti]] za Mkwawa na yule [[kijana]] mwingine. Inaonekana waliwahi kujiua na sauti ya bunduki ilikuwa Mkwawa aliyejipigia risasi.<ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 115 /116</ref>. Merkl aliagiza kukatwa kwa kichwa cha Mkwawa ili awe na uthibitisho amekufa kweli. <ref>Baadaye alipata theluthi mbili za zawadi iliyoahidiwa na serikali ya kikoloni akanunua shamba Kilimanjaro akafaulu kulima na kutajirika. Kabla ya Vita Kuu ya Kwanza Merkl alirudi Ujerumani, akanunua shamba kubwa pale akaingia katika siasa. Hadi 1933 alishika kiti katika [[Bavaria|Bunge la Bavaria]]. Baada ya Vita Kuu ya Pili alishiriki kuunda chama cha Christian Social CSU kabla hajaaga Dunia.</ref> Zawadi ya rupia 5,000 iligawiwa kwa kikosi cha Merkl, ilhali yeye mwenyewe alipata theluthi mbili yaani zaidi ya rupia 3,000. ==Fuvu la Mkwawa== [[Image:Skull_of_Mkwawa.jpg|right|thumbnail|280px|Fuvu la Mkwawa katika [[Makumbusho ya Kalenga]] karibu na Iringa, Tanzania.]] [[Kichwa]] cha mtemi kilikabidhiwa kwa Kapteni von Prince pale Iringa Mpya na kuonyeshwa mtaani kwa Wahehe waliokuwepo. Kikasafishwa katika hospitali na kutumwa Berlin kilipohifadhiwa katika [[makumbusho]], awali Berlin na baadaye [[Bremen]]. <ref>Siku zile Ujerumani kulikuwa na mkusanyo wa mafuvu mengi kutoka pande zote za Dunia kwa imani kuwa umbo la mifupa linasaidia kuelewa tabia za watu na mataifa.</ref> [[Waingereza]] waliochukua utawala wa koloni mwaka [[1918]] baada ya [[Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia]] walitaka kuonekana kama mabwana wema. Mkuu wa serikali ya kikoloni ya [[Tanganyika]] alipendekeza kurudisha fuvu kwa sababu Wahehe walishirikiana na Waingereza wakati wa vita. Hivyo kuna kipengele 246 katika [[mkataba wa Versailles]] kinachosema: "Katika muda wa miezi 6 baada ya kuthibitishwa kwa mkataba huu ... Ujerumani utakabidhi fuvu la [[Sultani]] Mkwawa iliyohamishwa kutoka Afrika ya Mashariki ya Kijerumani na kupelekwa Ujerumani kwa serikali ya [[Mfalme]] wa [[Uingereza]]." Wajerumani walikataa habari za fuvu hili na Waingereza waliamua ya kwamba ilishindikana kulipata. Lakini baada ya [[Vita vikuu vya pili]] ambako Ujerumani penyewe ilivamiwa na wanajeshi wa Uingereza gavana Twining wa Tanganyika alikumbuka habari za fuvu akatembelea Ujerumani na kutazama mafuvu ya makumbusho ya Bremen. Katika mkusanyiko wa mafuvu 2000, 84 yalikuwa na namba zilizoonyesha yalitokea Afrika ya Mashariki ya Kijerumani. Hapo aliyapanga kufuatana na ukubwa na kutazama yale yaliyokuwa na vipimo vya karibu na ndugu wa Mkwawa aliowahi kuwapima kabla ya [[safari]] yake. Hapo aliteua fuvu lenye shimo kwa sababu taarifa ya kale ilisema Mkwawa alijiua kwa kujipiga risasi kichwani. Fuvu hilo lilipelekwa Tanganyika tarehe [[9 Julai]] [[1954]] na kuhifadhiwa katika jengo la makumbusho ya Mkwawa kwenye [[kijiji]] cha [[Kalenga]]. ==Athari yake upande wa dini== Mkwawa alifuata [[dini za jadi]], na alikataa ombi la [[Walutheri]] la kuanzisha [[misheni]] Uhehe, lakini baadaye alikubali [[wamisionari]] [[Wabenedikto]] wa [[Kanisa Katoliki]] wahamie [[Tosamaganga]] na kuanza kazi yao kati ya Wahehe. Hata wakati wa vita vyake dhidi ya Wajerumani, Mkwawa aliwaheshimu wageni wake hawa. Matokeo yake Wahehe wengi waliingia taratibu [[Ukristo]] kupitia [[madhehebu]] ya Kikatoliki hadi leo. ==Tanbihi== {{Marejeo}} ==Marejeo== *Alison Redmayne: Mkwawa and the Hehe Wars; The Journal of African History Vol. 9, No. 3 (1968), pp. 409-436, Cambridge University Press [https://www.jstor.org/stable/180274?read-now=1&seq=1#page_scan_tab_contents online hapa] *Magdalene von Prince, Eine deutsche Frau im Innern Deutsch-Ostafrikas, Berlin 1908 ([http://brema.suub.uni-bremen.de/dsdk/content/titleinfo/2051601?query=magdalene%20von%20Prince online hapa]) * Pugu Hadi Peramiho - kimehaririwa na P. Gerold Rupper, OSB, BPNP, Peramiho 1988, ISBN 9967 67 031 1 * Martin Baer and Olaf Schroeter: ''Eine Kopfjagd. Deutsche in Ostafrika''. Christoph Links, Berlin 2001, ISBN 3-86153-248-4. ==Viungo vya nje== * [http://www.mkwawa.com/ A site by Mkwawa's great-grandson] * [http://www.savageandsoldier.com/articles/africa/GermanWars.html "The colonial wars of imperial Germany"] {{Persondata | name=Chief Mkwawa | alternative names=Mkwavinyika Munyigumba Mwamuyinga;Mkwawa, Chief | short description=[[Hehe]] tribal leader in German East Africa | date of birth=1855 | place of birth=Tanzania | date of death=19 Julai 1898 | place of death=[[German East Africa]] }} [[Category:Waliozaliwa 1855]] [[Category:Waliofariki 1898]] [[Category:Watu wa Tanzania]] [[Category:Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] [[Jamii:Mkoa wa Iringa]] 6732sy4bsvnhtuhb0yjnr801jm4v4p7 1242913 1242911 2022-08-16T10:57:02Z Mkwawa Technology 55510 Rashidi Mkwawa is a Tanzanian Talent Manager and Founder of Mkwawa Technology, Born 08 January 1996, in Mtwara, Tanzania. He Signed With the Record Label Mkwawa Technology in 2017 as a Talent Manager. He has Represented Some of the Artist in East Africa Such as Ibraah, Kalizy, Ram J and many Others. wikitext text/x-wiki Rashidi Mkwawa is a Tanzanian Talent Manager and Founder of Mkwawa Technology, Born 08 January 1996, in Mtwara, Tanzania. He Signed With the Record Label Mkwawa Technology in 2017 as a Talent Manager. He has Represented Some of the Artist in East Africa Such as Ibraah, Kalizy, Ram J and many Others. ==Upanuzi wa Wahehe== [[File:Iringa.JPG|thumb|300px|Mazingira ya Iringa leo]] Jina la Mkwawa ni [[kifupisho]] cha ''Mukwava'' ambalo tena ni kifupisho cha ''Mukwavinyika'', lililokuwa jina lake la [[heshima]] likimaanisha "kiongozi aliyetwaa nchi nyingi". Mkwawa alizaliwa mnamo mwaka 1855 mahali palipoitwa [[Luhota]] karibu na [[Iringa]] mjini. Alikuwa [[mtoto]] wa chifu [[Munyigumba]] aliyeaga [[dunia]] mwaka [[1879]]. Baba yake Munyingumba aliwahi kuunganisha temi ndogo za Wahehe na makabila ya majirani kuwa [[dola]] moja. Aliiga mfumo wa kijeshi wa [[Wasangu]] waliowahi kuwa kabila lenye nguvu kwa kujifunza mfumo huu kutoka kwa [[Wangoni]] na [[impi]] za [[Shaka Zulu]]. Hadi [[miaka ya 1870]] eneo la Wahehe lilipanuliwa mbali kuanzia kusini hadi katikati ya Tanzania ya leo. Baada ya kifo cha chifu mzee watoto wake walishindania urithi wake, na Mkwawa alishinda akawa kiongozi mpya. Aliendelea kupanua utawala wake. Hadi mwisho wa [[miaka ya 1880]] alitawala sehemu muhimu za njia ya misafara kati ya [[pwani]] na [[Ziwa Tanganyika]]. Misafara hiyo ambayo ilikuwa ikibeba [[bidhaa]] za nje kama vitambaa, visu na silaha kutoka pwani, ikirudi na watumwa na [[pembe za ndovu]], ilipaswa kumlipia [[hongo]] ikanunua pia wafungwa wa vita vyake. Hapo athiri na uwezo wake wa kugharamia [[jeshi]] kubwa ikaongezeka. ==Mkwawa na upanuzi wa Wajerumani== Tangu mwaka [[1885]] hivi Wajerumani walianza kuunda [[koloni]] lao katika [[Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] ([[Tanganyika]] pamoja na [[Rwanda]] na [[Burundi]] za leo). Kwa njia za mikataba na [[Uingereza]], [[Dola la Kongo]] (wakati ule mfalme wa Ubelgiji) na [[Ureno]] walio kuwa wakoloni wa maeneo jirani walihakikisha kwamba hao hawataingilia katika sehemu walizolenga. Mwaka [[1888]]/[[1889]] utawala wao ulitikiswa na [[vita ya Abushiri]] lakini baada ya kushinda [[upinzani]] wa [[Waafrika]] wa pwani Wajerumani walilenga kuimarisha utawala wao juu ya sehemu za bara. Mkwawa aliwahi kusikia mapema habari za Wajerumani akajaribu kuwasiliana nao lakini bila kuelewana. Hapo aliamua kujenga [[boma]] imara lenye kuta za mawe kwenye makao makuu yake huko [[Kalenga]] karibu na Iringa ya leo<ref>Kalenga iliitwa pia "Iringa"; baada ya kuchomwa na Wajerumani 1894, Kapteni von Prince alianzisha kituo kipya kilomita 15 upande wa mashariki akaiita "Iringa Mpya": ndio mji wa leo</ref>. Katika mwezi Februari [[1891]] alituma wajumbe kwa kambi la Wajerumani huko [[Mpwawa]] wakapokewa na [[gavana]] Mjerumani. Wakati huohuo Mkwawa aliendelea kutuma [[askari]] zake hadi [[Usagara]] iliyotazamwa na Wajerumani kama eneo lao. <ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 108</ref> Katika kipindi hicho gavana mpya Julius von Soden alifika [[Dar es Salaam]]. Hakuwa na mamlaka juu ya mkuu mpya wa jeshi [[Emil von Zelewski]] aliyepokea amri zake kutoka [[Berlin]] moja kwa moja. Baada ya kusikia habari za mashambulio ya Mkwawa katika Usagara aliomba kibali cha "kuwaadhibu Wahehe" akakubaliwa. ==Mapigano ya Lugalo== [[Picha:Emil.von.Zelewski.jpg|thumb||Emil von Zelewski, kiongozi Mjerumani wa Lugalo]] Katika mwezi Julai 1891 von Zelewski aliongoza [[kikosi]] cha maafisa Wajerumani 13 na askari Waafrika hasa kutoka [[Sudan]] 320, pamoja na wapagazi 113. Walikuwa na [[bunduki]] za kisasa, [[bunduki za mtombo]] na [[mizinga]] midogo. Zelewski aliwadharau Wahehe kama washenzi ambao walikuwa na mikuki na pinde tu. Kwa hiyo hakuona haja ya kutuma wapelelezi wa awali. Njiani aliangamiza vijiji alivyokuta na katika mwezi Agosti alipoona Wahehe 3 waliomkaribia aliagiza kuwaua bila kuongea nao. Kumbe walikuwa ma[[balozi]] wa Mkwawa aliyetaka kujadiliana na Wajerumani. Tarehe [[17 Agosti]] 1891 Zelewski na jeshi lake walipita kwenye manyasi marefu karibu na [[Lugalo]]. Mkwawa alikuwa alimsubiri na Wahehe 3,000 walionyamaza hadi Wajerumani waliotembea kwa umbo la [[safu]] ndefu walipokuwa karibu kabisa wakawashambulia. Wajerumani walikosa muda wa kuandaa silaha zao wakashtushwa kabisa. Sehemu kubwa ya askari waliuawa katika muda wa [[dakika]] chache pamoja na [[jemadari]] von Zelewski. Sehemu ya [[kombania]] ya nyuma ilirudi nyuma na kusimama kwenye [[kilima]] kidogo walipoweza kutumia bunduki la mtombo wakajitetea na kuua Wahehe wengi. Sehemu hii ilijumlisha maafisa 2 na maafande 2 Wajerumani waliweza kukimbia na kujiokoa pamoja na askari 62 na wapagazi 74. Kutokana ushindi huu Wahehe walipata bunduki 300 za kisasa walizokusanya kati ya maiti za askari wa Schutztruppe, pia mizinga 2 na bombomu 1. Lakini Mkwawa alitupa ramia zote za mizinga mtoni baada ya Mhehe mmoja alikufa alipojaribu kufungua ramia kubwa na kusababisha mlipuko. Silaha zote pamoja na ramia ndogo zilizotekwa zilipelekwa kwenye Iringa-Kalenga na kuhifadhiwa ghalani. ==Kipindi cha vita vidogo== Baada ya mapigano Mkwawa alihesabu wafu wake waliokuwa wengi. Alikataza mila za [[kilio]] kwa sababu alitaka kuficha idadi ya askari waliokufa. Akielewa sasa kwamba silaha za Wazungu zilikuwa hatari alituma tena mabalozi kwa gavana von Soden walioeleza ya kwamba Wahehe walikuwa walijihami tu dhidi ya [[shambulio]] na walitaka [[amani]]. Lakini madai ya Wajerumani yalikuwa magumu, eti kuwaruhusu wafanyabiashara kupita bila matata na kutoshambulia majirani tena. Mkwawa hakuwa tayari kuahidi yote akachelewesha mikutano. Wakati huo kamanda mpya Mjerumani [[Tom von Prince]] alijenga boma jipya la Wajerumani katika [[Uhehe]] na Mkwawa alijibu kwa kusambulia vikosi vidogo vya jeshi la kikoloni. Gavana Soden alidai kutoendelea na mapigano. <ref>Iliffe uk. 109-110</ref>, lakini mwaka [[1893]] aliondoka Afrika, na gavana mpya von Schele alitaka kulipiza [[kisasi]] akaamuru mashambulio dhidi ya Mkwawa. ==Anguko la Kalenga== Mwezi [[Oktoba]] [[1894]] von Schele aliongoza kikosi cha maafisa Wajerumani 33 na askari Waafrika pamoja na wapagaji zaidi ya 1000 kuelekea Kalenga. Walikuwa na mizinga 4 na [[bunduki bombomu]]. Walipofika mbele ya Kalenga Wahehe walijisikia salama kutokana na kuta imara lakini Wajerumani walijipanga [[kilomita]] kadhaa nje ya mji wakaanza kufyatulia mizinga yao na kuua watu kadhaa ndani ya mji. Lakini kwa jumla ukuta ulikuwa imara na mizinga midogo mno ili iweze kuvunja kuta. Wakati wa [[giza]] kwenye [[asubuhi]] wa tarehre [[30 Oktoba]] 1894 askari wa jeshi la [[Schutztruppe]] walipanda [[ukuta]] katika sehemu uliyodhoofishwa tayari na kuingia mjini. Hadi jioni walikuwa wameteka mji wote. [[Gobori]] na mikuki ya Wahehe hazikuweza kushindana na [[bombomu]] za Wajerumani. Kwa sababu zisizojulikana Mkwawa hakugawa bunduki za kisasa zote alizokuwa nazo katika ghala yake kutoka ushindi wake juu ya Zelewski; alitoa 100 tu, 200 zilibaki ghalani. Mkwawa mwenyewe aliamua kukimbia pamoja na askari 2000 - 3000, lakini kabla ya kukimbia alimwua [[mganga]] [[mzee]] aliyewahi kutabiri ya kwamba atawashinda Wajerumani waliokuja. Gavana von Schele aliandika taarifa kwa [[serikali]] ya [[Ujerumani]] "tulizika maadui 250, wengine walichomwa katika nyumba zao, [[wanawake]] na [[watoto]] 1500 kutekwa [[nyara]]" <ref>David Pizzo, "To devour the land of Mkwawa": Colonial violence and the German-Hehe War in East Africa, 2007, uk 173 </ref>. Mkwawa alijificha [[msitu]]ni pamoja na askari zake akasubiri. Gavana von Schele alishindwa kuendelea na mashambulio kwa sababu [[gharam]]a za vita zilishinda makisio yake na wa[[bunge]] wa upinzani katika [[Reichstag]] huko [[Berlin]] walipinga vita vya kikoloni; walikataa kuongeza makisio na kiongozi wa [[ujamaa|wasoshalisti]] [[Agosti Bebel]] aliita mtindo wa kuchoma mji na kuteka nyara watoto na wanawake "[[ushenzi]] mkuu". ==Amani fupi== Baada ya kuondoka kwa Wajerumani, Mkwawa aliweza kurudi na kujenga tena [[nyumba]] mahali pa Kalenga. Mnamo Septemba [[1895]] Mkwawa alikuwa tayari kujadiliana na Wajerumani na tarehe [[12 Oktoba]] walipatana [[amani]]. Wajerumani walimkubali Mkwawa kama chifu wa Wahehe, Wahehe waliahidi kukabidhi [[gobori]] zote, kupandisha [[bendera]] ya Ujerumani na kuwaruhusu wafanyabiashara na wasafiri kupitia Uhehe. Mkwawa alimwagiza [[mjomba]]wake kutia [[sahihi]] akakataa mwenyewe akisema hii ingemwua. Hata hivyo miezi kadhaa baadaye alitafuta msaada wa Wajerumani kwa shambulio dhidi ya [[Wabena]]. [[Afisa]] mmoja Mjerumani aliyefika Kalenga mpya alizuiliwa kuingia na kumwona chifu akaambiwa alipe hongo ya bunduki 5 ili kuingia katika eneo la Mkwawa. Hapo maafisa wa jeshi la Wajerumani waliolinda [[mpaka]], ambao bado walikuwa wakitafuta nafasi ya kulipiza kisasi cha Lugalo, walidai kuwa chifu amevunja mkataba. Kapteni Tom von Prince alijenga boma jipya karibu na Kalenga ("Iringa Mpya") alianza kuwasiliana na machifu wadogo wa Wahehe. Mkwawa alijaribu kujenga mapatano na majirani lakini Wabena na makabila mengine walikumbuka vita na mashambulio ya awali kutoka Uhehe walipendelea kushikamana na Wajerumani. Mkwawa aliwaua machifu wawili Wahehe waliowahi kukaa na von Prince, lakini aliona hawakuwa peke yao kusita kumtii tena. Alipata habari ya kwamba hata mdogo wake Mpangile alishikamana na Wajerumani. Wakati wa Septemba [[1896]] Wahehe waligawanyika na sehemu kubwa ya viongozi waliochoka vita ilikuwa tayari kuwakubali Wajerumani.<ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 113 / 114</ref>. Wajerumani waligawa eneo lao. Wasangu walirudishwa katika eneo lao la awali wakarudi kutoka [[Usafwa]] katika mji mkuu wa [[Utengule Usangu]]. Mpangile alisimikwa kama kiongozi mpya wa Uhehe penyewe, lakini baaa ya siku 50 alisimamishwa na kuuwa na Wajerumani waliomshtaki, eti anamsaidia kaka yake kisiri. ==Katika maficho na kifo== Mkwawa alikuwa ameondoka sehemu za Iringa mwezi Agosti 1896 alipoona mgawanyiko. Alifuata mwendo wa [[mto Ruaha]] akilindwa na wenyeji waliokuwa tayari kumficha na kumlinda dhidi ya vikosi vya Wajerumani waliomtafuta. Mnamo Desemba 1896 alihamia [[milima ya Uzungwa]] alipojificha. Kutoka huko alitelemka mara kwa mara kwenye mabonde alipopata vyakula na kushambulia vikosi vidogo vya askari vya Kijerumani. Katika Julai [[1897]] kikosi kikubwa cha Wasangu pamoja na Wahehe chini ya uongozi wa Wajerumani walikuta [[kambi]] la Mkwawa mlimani wakalishambulia lakini Mkwawa aliweza kukimbia. Wajerumani waliahidi zawadi ya pembe za ndovu yenye thamani ya [[rupia]] 5000 kwa kila mtu atakayewasaidia kumkamata Mkwawa, akiwa hai au amekufa.<ref>Prince, Magdalene v.(1908), uk. 166 </ref> Mwaka [[1898]] Mkwawa aliendelea kujificha kwenye misitu akiongozana na watu wachache sana. Aliishi hasa kwa njia ya kuvinda. Wakati wa Julai 1898 aliongozana na [[wavulana]] 4 pekee, halafu [[Wazungwa]] 2, [[mume]] na [[mke]]. Tarehe [[16 Julai]] Wajerumani waliowahi kusikia habari zake walimkuta huyu mama Mzungwa alipotafuta [[chakula]] wakamkamata hata akawaambia Mkwawa alielekea kusini. Wakamfuata na tarehe [[18 Julai]] Mkwawa alimwua mume Mzungwa kwa hofu ya kusalitiwa. Aliendelea na wavulana 2 tu walioitwa Musigombo na Lifumika. Watoto waliogopa angeweza kuwaua pia. Hapo Lifumika aliamua kukimbia asubuhi ya tarehe [[19 Julai]]. Lakini siku ileile alipotelemka kutoka mlimani alikutana na kikosi cha Wajerumani kilichoongozwa na sajinitaji Johann Merkl. Akakimbia lakini wakamshika wakamlazimisha kuwaambia habari za Mkwawa. Kijana alimwambia Merkl kuwa chifu alikaa [[mgonjwa]] mahali kwa umbali wa masaa 3. Walimlazimisha kuwaongoza. Njiani walisikia kwa mbali sauti ya bunduki, risasi 1. Wakaendelea na baada ya masaa mawili walikuta [[maiti]] za Mkwawa na yule [[kijana]] mwingine. Inaonekana waliwahi kujiua na sauti ya bunduki ilikuwa Mkwawa aliyejipigia risasi.<ref>John Iliffe, A modern history of Tanganyika, 1979, uk 115 /116</ref>. Merkl aliagiza kukatwa kwa kichwa cha Mkwawa ili awe na uthibitisho amekufa kweli. <ref>Baadaye alipata theluthi mbili za zawadi iliyoahidiwa na serikali ya kikoloni akanunua shamba Kilimanjaro akafaulu kulima na kutajirika. Kabla ya Vita Kuu ya Kwanza Merkl alirudi Ujerumani, akanunua shamba kubwa pale akaingia katika siasa. Hadi 1933 alishika kiti katika [[Bavaria|Bunge la Bavaria]]. Baada ya Vita Kuu ya Pili alishiriki kuunda chama cha Christian Social CSU kabla hajaaga Dunia.</ref> Zawadi ya rupia 5,000 iligawiwa kwa kikosi cha Merkl, ilhali yeye mwenyewe alipata theluthi mbili yaani zaidi ya rupia 3,000. ==Fuvu la Mkwawa== [[Image:Skull_of_Mkwawa.jpg|right|thumbnail|280px|Fuvu la Mkwawa katika [[Makumbusho ya Kalenga]] karibu na Iringa, Tanzania.]] [[Kichwa]] cha mtemi kilikabidhiwa kwa Kapteni von Prince pale Iringa Mpya na kuonyeshwa mtaani kwa Wahehe waliokuwepo. Kikasafishwa katika hospitali na kutumwa Berlin kilipohifadhiwa katika [[makumbusho]], awali Berlin na baadaye [[Bremen]]. <ref>Siku zile Ujerumani kulikuwa na mkusanyo wa mafuvu mengi kutoka pande zote za Dunia kwa imani kuwa umbo la mifupa linasaidia kuelewa tabia za watu na mataifa.</ref> [[Waingereza]] waliochukua utawala wa koloni mwaka [[1918]] baada ya [[Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia]] walitaka kuonekana kama mabwana wema. Mkuu wa serikali ya kikoloni ya [[Tanganyika]] alipendekeza kurudisha fuvu kwa sababu Wahehe walishirikiana na Waingereza wakati wa vita. Hivyo kuna kipengele 246 katika [[mkataba wa Versailles]] kinachosema: "Katika muda wa miezi 6 baada ya kuthibitishwa kwa mkataba huu ... Ujerumani utakabidhi fuvu la [[Sultani]] Mkwawa iliyohamishwa kutoka Afrika ya Mashariki ya Kijerumani na kupelekwa Ujerumani kwa serikali ya [[Mfalme]] wa [[Uingereza]]." Wajerumani walikataa habari za fuvu hili na Waingereza waliamua ya kwamba ilishindikana kulipata. Lakini baada ya [[Vita vikuu vya pili]] ambako Ujerumani penyewe ilivamiwa na wanajeshi wa Uingereza gavana Twining wa Tanganyika alikumbuka habari za fuvu akatembelea Ujerumani na kutazama mafuvu ya makumbusho ya Bremen. Katika mkusanyiko wa mafuvu 2000, 84 yalikuwa na namba zilizoonyesha yalitokea Afrika ya Mashariki ya Kijerumani. Hapo aliyapanga kufuatana na ukubwa na kutazama yale yaliyokuwa na vipimo vya karibu na ndugu wa Mkwawa aliowahi kuwapima kabla ya [[safari]] yake. Hapo aliteua fuvu lenye shimo kwa sababu taarifa ya kale ilisema Mkwawa alijiua kwa kujipiga risasi kichwani. Fuvu hilo lilipelekwa Tanganyika tarehe [[9 Julai]] [[1954]] na kuhifadhiwa katika jengo la makumbusho ya Mkwawa kwenye [[kijiji]] cha [[Kalenga]]. ==Athari yake upande wa dini== Mkwawa alifuata [[dini za jadi]], na alikataa ombi la [[Walutheri]] la kuanzisha [[misheni]] Uhehe, lakini baadaye alikubali [[wamisionari]] [[Wabenedikto]] wa [[Kanisa Katoliki]] wahamie [[Tosamaganga]] na kuanza kazi yao kati ya Wahehe. Hata wakati wa vita vyake dhidi ya Wajerumani, Mkwawa aliwaheshimu wageni wake hawa. Matokeo yake Wahehe wengi waliingia taratibu [[Ukristo]] kupitia [[madhehebu]] ya Kikatoliki hadi leo. ==Tanbihi== {{Marejeo}} ==Marejeo== *Alison Redmayne: Mkwawa and the Hehe Wars; The Journal of African History Vol. 9, No. 3 (1968), pp. 409-436, Cambridge University Press [https://www.jstor.org/stable/180274?read-now=1&seq=1#page_scan_tab_contents online hapa] *Magdalene von Prince, Eine deutsche Frau im Innern Deutsch-Ostafrikas, Berlin 1908 ([http://brema.suub.uni-bremen.de/dsdk/content/titleinfo/2051601?query=magdalene%20von%20Prince online hapa]) * Pugu Hadi Peramiho - kimehaririwa na P. Gerold Rupper, OSB, BPNP, Peramiho 1988, ISBN 9967 67 031 1 * Martin Baer and Olaf Schroeter: ''Eine Kopfjagd. Deutsche in Ostafrika''. Christoph Links, Berlin 2001, ISBN 3-86153-248-4. ==Viungo vya nje== * [http://www.mkwawa.com/ A site by Mkwawa's great-grandson] * [http://www.savageandsoldier.com/articles/africa/GermanWars.html "The colonial wars of imperial Germany"] {{Persondata | name=Chief Mkwawa | alternative names=Mkwavinyika Munyigumba Mwamuyinga;Mkwawa, Chief | short description=[[Hehe]] tribal leader in German East Africa | date of birth=1855 | place of birth=Tanzania | date of death=19 Julai 1898 | place of death=[[German East Africa]] }} [[Category:Waliozaliwa 1855]] [[Category:Waliofariki 1898]] [[Category:Watu wa Tanzania]] [[Category:Afrika ya Mashariki ya Kijerumani]] [[Jamii:Mkoa wa Iringa]] 137p5fujiiccxcfke7p8p01zmym056g 0 90511 1242865 1206354 2022-08-15T16:20:06Z 137.205.100.109 Pronouns wikitext text/x-wiki '''Zubeda Hassan Sakuru''' ni [[mwanasiasa]] [[Mtanzania]] na mwanachama wa [[chama cha kisiasa]] cha [[CHADEMA]]. Alichaguliwa kuwa [[Wabunge wa Tanzania 2015|mbunge]] wa [[Viti maalum vya wanawake]] kwa miaka [[2015]] – [[2020]]. Vilevile alipata nafasi ya kuwa Naibu Waziri kivuli wa Maendeleo ya Jamii, Afya, Wanawake na Watoto. Mwaka 2019 aliteuliwa kuwa Waziri Kivuli wa Maji na Umwagiliaji. Zubeda ana shahada ya Utawala katika Masuala ya Utumishi wa Umma kutoka [[Chuo Kikuu cha Mzumbe]], Shahada ya Uzamili ya Menejimenti ya Rasilimali Watu katika chuo hicho kilichopo [[Tanzania]]. Pia ana shahada ya Uzamili katika Sera [[Chuo Kikuu]] cha Warwick, [[Uingereza]]. Ameendelea kufanya tafiti za sera za umma na ushauri wa uongozi. <ref>[http://www.parliament.go.tz/administrations/ Tovuti ya Bunge la Tanzania], iliangaliwa Mei 2017</ref> ==Marejeo== <references/> {{Mbegu-wanasiasa-Tanzania}} [[Jamii:Wanasiasa wa Tanzania]] [[Jamii:Bunge la Tanzania]] [[Jamii:Wanasiasa wanawake Tanzania]] 2kspolph1ix400n9zjpemjiaa2o8qb3 2 100865 1242883 1096455 2022-08-15T19:24:31Z CommonsDelinker 234 Removing [[:c:File:Dr_saad_Katatni.jpeg|Dr_saad_Katatni.jpeg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Yann|Yann]] because: per [[:c:COM:SPEEDY|]]. wikitext text/x-wiki This list is not ready for use on Wikipedia because a Member of the House of Representatives of Egypt who was a member twice does not show twice. {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P39 wd:Q21290857 } |section= |sort=P39/Q21290857/P580 |sort_order=desc |columns=label:Article,description,P27:Country,P39/Q21290857/P580:Start date,P39/Q21290857/P582:End date,P18:Image |thumb=128 |min_section=2 }} {| class='wikitable sortable' style='width:100%' !Article !description !Country !Start date !End date !Image |- | ''[[:d:Q68170834|طارق رضوان]]'' | | | | | |- | ''[[:d:Q59050399|ياسين عجلان]]'' | | | | | |- | ''[[:d:Q59050390|توفيق عبده إسماعيل]]'' | | | | | |- | ''[[:d:Q23048327|أحمد عبد السلام قورة]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Ahmed abdelsalam.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q22688906|Ali Abdel Aal]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:علي عبد العال.png|center|128px]] |- | ''[[:d:Q20637173|Nasser al-Hafi]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q16151773|Amin Iskander]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q16128377|عبد الحميد عبد الحق]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q16015001|Mohammed Tayea]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12243371|Mustapha Bakri]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12242044|Mortada Mansour Elsaied]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12240694|محمد عبد الحميد رضوان]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12239422|محفوظ حلمى]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12223848|ʻAbd al-Munʻim Ṣāwī]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12219747|صبري القاضي]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12208796|Hamdy Ahmed]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q12178881|Ahmed Rushdi]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q8065015|Zakaria Azmi]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q7959780|Wahid Abdel Meguid]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q7685777|Tarek Shaker]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q7297085|Rawya Ateya]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Rawya Ateya.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q6943276|Mustafa Kamel Murad]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q6891298|Mohamed Kamel Leilah]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q6890962|Mohamed Abu Hamed]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Mohamed Abu Hamed.jpeg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q6745570|Mamdouh Hosny Khalil]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q5745625|Heshmat Fahmi]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q5679468|Hassaballah El Kafrawy]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q4832640|Aziz Abaza]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Aziz Pasha Abaza عزيز باشا أباظة.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q4724768|Ali El-Sayed Ali Al-Moselhi]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q4705121|Alaa El-Din Abdul Moneim]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Alaa El-Din Abdul Moneim.JPG|center|128px]] |- | ''[[:d:Q4664734|Abdel Ahad Gamal El Din]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q4166461|Osman Ahmed Osman]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Osman Ahmed Osman.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q4118625|Georgette Kellini]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q4115734|Hassan Sabry Pasha]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Hasan Sabry-pasha.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q3571315|Yehia El-Gamal]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q3380878|Kamal el-Din Hussein]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Kamel el-Din Hussein.jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q3319087|Mohamed El-Sawy]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q3195985|Khaled Youssef]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q2949751|Younes Makhioun]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q2576874|Yousef Wali]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q1676180|Saad El-Katatni]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q405451|Ayman Nour]]'' | | [[Misri]] | | | [[Picha:Ayman Noor (cropped).jpg|center|128px]] |- | ''[[:d:Q401494|Ahmed el hramy]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q401232|Ahmed Ezz]]'' | | [[Misri]] | | | |- | ''[[:d:Q7293008|Rania Elwani]]'' | | [[Misri]] | 2015-12-31 | | |- | ''[[:d:Q74317467|Ahmed Tantawi]]'' | | [[Misri]] | 2015 | | |- | ''[[:d:Q61744972|أحمد طنطاوي]]'' | | [[Misri]] | 2015 | | |- | ''[[:d:Q1026624|Khaled Mohieddin]]'' | | ''[[:d:Q124943|Q124943]]''<br/>[[Misri]] | 1990 | 2005 | [[Picha:Khalid Muhyi al-Din-1952-54.jpg|center|128px]] |} {{Wikidata list end}} cfqa9m8okzoh97bar703hyksdqcdugz 0 104552 1242888 1238157 2022-08-15T21:08:39Z 46.216.59.117 /* Viungo vya nje */ wikitext text/x-wiki [[Picha:Ethereum-icon-purple.svg|thumb|Ethereumn]] '''Sarafu ya Ethereum''' (kwa [[Kiingereza]]ː ''Ethereum'') ni mfumo huria wa [[malipo]] ya [[Dijiti|kidijiti]] yasiyo na [[usimamizi]] wa [[taasisi]] yoyote ya [[Serikali|kiserikali]] kama vile [[Benki Kuu]]. [[Sarafu]] hii ni ya pili kwa ukubwa miongoni mwa [[sarafu za kidijiti]] baada ya [[Sarafu ya Bit]]. <ref>[https://www.forbes.com/sites/jeffkauflin/2018/07/25/why-major-cryptocurrency-investors-are-betting-heavily-against-ethereum/ Why Major Cryptocurrency Investors are Betting Heavily Against Ethereum]</ref> ==Historia== Wazo la kuunda mfumo wa Ethereum lilitolea mwaka [[2013]] na [[Vitalik Buterin]], [[mtafiti]] wa masuala ya sarafu za kidijiti. Ethereum ilianza kutumika rasmi [[tarehe]] [[30 Julai]] [[2015]] ambapo sarafu [[milioni]] 11.9 "zilichimbwa". <ref>[https://www.etherchain.org/account/0x5abfec25f74cd88437631a7731906932776356f9 Accounts — etherchain.org - The ethereum blockchain explorer"]</ref> ==Marejeo== {{Marejeo}} ==Viungo vya nje== *[https://www.ethereum.org/ Tovuti rasmi ya Ethereum] *[https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/what-is-ethereum-bitcoin-rival-most-valuable-cryptocurrency-a8325856.html What is Ethereum] *[https://bidcoin.by/articles/a-beginners-guide-on-how-to-mine-ethereum-eth Mwongozo wa jinsi ya "kuchimba" Ethereum]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Mbegu-uchumi}} [[Jamii:Uchumi]] [[Jamii:Pesa]] [[Jamii:Kompyuta]] r2wg2oa39o0lw4149pbuvvfqvu79oai 0 118253 1242905 1240291 2022-08-16T08:41:53Z CommonsDelinker 234 Removing [[:c:File:Marioo.jpg|Marioo.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:King of Hearts|King of Hearts]] because: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 25 June 2022. wikitext text/x-wiki '''Marioo''' (jina lake halisi ni '''Omary Mwanga'''; alizaliwa [[Temeke]], [[Dar es Salaam]], [[Tanzania]]) ni [[mwimbaji]] wa [[Bongo Flava]], pia [[mtunzi]] na [[mtayarishaji]] wa [[nyimbo]]. Baada ya kuzaliwa jijini, alipelekwa kijijini kwa bibi yake Kibiti, mkoa wa Pwani, na huko ndiko alikokulia, kwa kuwa yeye anatokea katika [[kabila]] la [[Wandengereko]]. Marioo alianza safari yake ya muziki kama mtunzi wa nyimbo akitunga nyimbo kama "Wasikudanganye" iliyoimbwa na mwanamuziki wa Tanzania anayeitwa [[Nandy]] ¨The African Princess¨. Pia aliandika wimbo wa "Unaniweza" ulioimbwa na [[Jux]] na ni mmiliki wa hit song "beer tam" iliyoshinda tuzo za TMA kama wimbo bora wa mwaka 2021/2022. Wimbo wake wa kwanza ni "Dar Kugumu" mwaka [[2017]]. Kabla ya kuendelea kutengeneza jina lake kwa kutoa nyimbo nyingine kama Inatosha, Unanionea, AYA, Raha, Chibonge, Mama Aminah na Beer Tamu. Pia amefanikiwa kufanya kolabo na wasanii wa nchi mbalimbali ikiwemo [[Afrika Kusini]]. {{mbegu-mwanamuziki-TZ}} [[Jamii:watu walio hai]] [[Jamii:Wanamuziki wa Tanzania]] 1wiaprq3rw6bnhwewozd3wtitgs1hqr 0 133660 1242860 1155504 2022-08-15T13:13:13Z Phương Huy 21468 /* Picha */ wikitext text/x-wiki [[Picha:Bar-b-que-sausages.jpg|right|thumb| Soseji zinazokaangwa]] [[File:Sausage_production_italy_01.ogv|thumb|Kujaza soseji kwa mkono]] [[File:Sausage_production_italy_02.ogv|thumb|Kutenganisha soseji]] '''Soseji''' ni [[chakula]] kilichotengenezwa kwa [[nyama]] iliyosagwa au kukatwa kwa vipande vidogo, kuchanganywa na [[chumvi]] na [[Kiungo (chakula)|viungo]] halafu kujazwa katika sehemu za [[utumbo]] au [[Mrija|mirija]] ya [[plastiki]]. Kwa aina mbalimbali za soseji viwango vya [[nafaka]] au [[mkate]] vinaweza kuongezwa katika mchanganyiko. [[Jina]] soseji limeingia katika [[Kiswahili]] kutoka [[Kiingereza]] "sausage"; [[asili]] yake ni [[Kilatini]] "salsica" yenye maana ya "iliyotolewa chumvi". Vipande virefu vinavyotokea baada ya kujaza hutenganishwa kwa kufunga sehemu kwa [[kamba]] au kuviringisha vipande vinavyoweza kukatwa baada ya kupika. Soseji nyingi hupikwa baada ya kutengenezwa. Aina nyingine zinawekwa katika [[moshi]] juu ya [[moto]] zikiiva humo kwa [[muda]] wa [[siku]] au [[wiki]] kadhaa. Aina kadhaa hukauka tu [[Hewa|hewani]]. Soseji za kupikwa zinaweza kufungwa katika [[kopo]] au [[glasi]] ambako zinaweza kudumu muda mrefu. Siku hizi soseji hutengenezwa mara nyingi [[Kiwanda|kiwandani]] kwa kutumia [[mashine]] zinazosaga nyama nyingi na kutengeneza soseji mfululizo. Soseji zimetengenezwa tangu kale. Kwa upande moja ni njia ya kutunza nyama kwa muda kabla ya matumizi kwa kuongeza chumvi inayoozuia [[bakteria]] na kuziweka katika moshi inayozuia [[wadudu]] kutega [[mayai]] mle. Mbinu hiyo ni vigumu katika [[mazingira]] ya [[joto]] pasipo [[jokofu]]. Kwa upande mwingine soseji, hata kama zinaliwa mara moja, ni njia ya kutumia sehemu za nyama zisizopendeza peke yake, kwa mfano vipande vya [[kichwa]], [[midomo]], [[masikio]], vipande vidogo vinavyopatikana kati ya [[mifupa]], [[moyo]], na viungo vya ndani ya [[mwili]], pamoja na utumbo. Mara nyingi hata [[damu]] inaweza kutumiwa kwa aina kadhaa za soseji. Soseji zinaweza kuliwa peke yake, pamoja na [[mkate]] baridi, zinaweza kupikwa pamoja na [[mboga]] ya [[majani]]. Ziko aina zinazofaa kuliwa bila kupashwa moto. Nchi nyingi na hata [[mikoa]] huwa na soseji za pekee ziazotautiana katika [[ladha]] na mwonekano. ==Picha== <gallery mode="packed"> File:Salami aka.jpg|[[Salami (chakula)|Salami]] ni soseji iliyokauka hewani au kwenye moshi File:Veg sausages beans.jpg|Soseji bila nyama pamoja na maharagwe kwenye mkate File:Chorizo cortado.jpg|Chorizo ni soseji ya Hispania File:Small sausage rolls.jpg|Soseji 2 za "hot dog" katika mkate kwenye sahani File:Tray-of-sausages.jpg|Soseji baada ya kukaanga File:Sausage Sandwich.jpg|Soseji ndogo zilizokaangwa pamoja mkate, yai na mchuzi wa nyanya File:Raw sausages.jpg|Soseji bichi File:Grillen (10584565295).jpg|Soseji zikikaangwa File:Yam mu yo.jpg|''Yam mu yo'' ni saladi ya soseji kutoka [[Uthai]] File:Alloco.JPG|Vipande vya soseji na "alloco" (ndizi), [[Abidjan]] (Cote d'Ivoire) File:Salmon Sausage Poland.jpg|Soseji ya nyama ya samaki File:Mì tôm xúc xích năm 2015.jpg|Soseji </gallery> == Marejeo == {{Reflist}} == Tovuti za Nje == {{commons category|Sausages}} * [http://www.englishbreakfastsociety.com/british-sausage.html The British Sausage] * [http://www.foodsubs.com/MeatcureSausage.html Cook’s Thesaurus: ''Sausages''] {{mbegu-utamaduni}} [[Jamii:Chakula]] g8kabprhwx261ry29r7xsr4fe7wgapr 3 156582 1242856 1242170 2022-08-15T12:20:27Z Alien234 55448 Reply wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 20:19, 12 Agosti 2022 (UTC) :Can you atleast go to Nyombi Morris's wiki and fix those error if possible and return his page to google, his wikipedia is no where to be seen, wikipedia is saying his page was deleted, i wonder how some people start seeing themselves as kings of wikipedia. '''[[Mtumiaji:Alien234|Alien234]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Alien234#top|majadiliano]])''' 12:20, 15 Agosti 2022 (UTC) bynzwsskn6b44privncnt4ap55qtzaa 3 156614 1242914 1242204 2022-08-16T11:35:57Z Arsen Mallya 55405 Reply wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 20:41, 12 Agosti 2022 (UTC) :[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|@Anuary Rajabu]] thanks '''[[Mtumiaji:Arsen Mallya|Arsen Mallya]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Arsen Mallya#top|majadiliano]])''' 11:35, 16 Agosti 2022 (UTC) eddw5k42enlu4rqw59vf8ii1c98zouk 0 156955 1242854 2022-08-15T12:08:03Z Mussa29 48475 chapisho jipya wikitext text/x-wiki '''''kizunguzungu''''' (Kingereza: Dizziness) ni [[wimbo]] wa [[mwimbaji]] [[Tanzania|Mtanzania]] mwenye asili ya [[uswidi]] aitwaye [[SaRaha]]. Wimbo ulitolewa kidigitali tayari kupakuliwa mnamo tarehe 20 mwezi [[februari]] mwaka 2016, uliandikwa kwa ushirikiano wa SaRaha, Anderz Wrethov na Arash Labaf.<ref>{{Citation|title=Kizunguzungu|date=2021-05-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kizunguzungu&oldid=1022905923|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref>Mwaka 2016 ulishiriki katika mashindano ya Melodifestivalen, pia kupata nafasi nyingine katika nusu fainali ya tatu.<ref>{{Citation|title=Kizunguzungu|date=2021-05-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kizunguzungu&oldid=1022905923|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref> Hatimaye kufuzu hadi fainali.<ref>http://www.svt.se/melodifestivalen/panetoz-ar-i-final-i-melodifestivalen-2016-och-kommer-inleda-hela-finalen</ref> Na kushika nafasi ya tisa.<ref>http://www.eurovision.tv/page/news?id=frans_wins_melodifestivalen_in_sweden</ref> == Marejeo == [[Jamii:Uswidi]] [[Jamii:Tanzania]] [[Jamii:Mziki]] b6ljfqmyiphpitf7s6d185airr8suiw 0 156956 1242855 2022-08-15T12:10:57Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki Idadi kadhaa ya '''Alama za Amani''' zimetumika kwa njia tofauti kwenye tamaduni mbalimbali  na muktadha. [[Njiwa]] na [[Olive branches|Tawi la mizeituni]] ilitumika kama alama kwa wakristo wa awali na badae kutumika kama ya kidunia, ikitangazwa na [[Dove lithograph|''Dove lithograph'']] na [[Pablo Picasso]] baada ya vita ya pili ya dunia. Mwaka 1950 “ alama ya Amani” kama inavyojulikana sasa kama ( Amani na upendo) ilitengenezwa na Gerald Holtom kama nembo ya kampeni ya  Uingereza ya kupunguza silaha za nyuklia (cnd).<ref>{{Cite web|title=The CND logo -|url=https://cnduk.org/the-cnd-logo/|date=2018-02-13|accessdate=2022-08-15|language=en-GB|author=Michael Muir}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] p29snpjpp3u8ber2ojxsnkpmx5nfy50 0 156957 1242857 2022-08-15T12:29:04Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki '''Ukanda wa kibinadamu''' ni aina ya eneo la mda lisilo kuwa na jeshi kwa kusudi la kuruhusu usafiri salama wa misaada ya kibinadamu ndani au ya wakimbizi nje ya eneo la majanga. Kanda hizo zinajihusisha na maeneo yasiyo ruhusu [[kuruka kwa ndege]] au [[kuendshwa kwa mgari.]]<ref>{{Cite web|title=SECURITY COUNCIL HEARS CONFLICTING RUSSIAN, GEORGIAN VIEWS OF WORSENING CRISIS AS MEMBERS SEEK END TO VIOLENCE IN DAY�S SECOND MEETING ON SOUTH OSSETIA|url=https://web.archive.org/web/20130912132019/http://www.un.org/News/Press/docs//2008/sc9418.doc.htm|work=web.archive.org|date=2013-09-12|accessdate=2022-08-15}}</ref> Baadha ya knda za kibinadamu zimependekezwa baada ya [[vita baridi]] ya dunia, kueka mbele pande moja au zaidi ya pande zinazopiga, au jumuiya ya kimataifa iwapo kuna [[uvamizi wa kibinadamu.]] == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] drkxykqfrbdz6xljb58n7g2xkonkg17 1242874 1242857 2022-08-15T17:39:52Z InternetArchiveBot 41439 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki '''Ukanda wa kibinadamu''' ni aina ya eneo la mda lisilo kuwa na jeshi kwa kusudi la kuruhusu usafiri salama wa misaada ya kibinadamu ndani au ya wakimbizi nje ya eneo la majanga. Kanda hizo zinajihusisha na maeneo yasiyo ruhusu [[kuruka kwa ndege]] au [[kuendshwa kwa mgari.]]<ref>{{Cite web|title=SECURITY COUNCIL HEARS CONFLICTING RUSSIAN, GEORGIAN VIEWS OF WORSENING CRISIS AS MEMBERS SEEK END TO VIOLENCE IN DAY�S SECOND MEETING ON SOUTH OSSETIA|url=http://www.un.org/News/Press/docs//2008/sc9418.doc.htm|work=web.archive.org|date=2013-09-12|accessdate=2022-08-15|archivedate=2013-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130912132019/http://www.un.org/News/Press/docs//2008/sc9418.doc.htm}}</ref> Baadha ya knda za kibinadamu zimependekezwa baada ya [[vita baridi]] ya dunia, kueka mbele pande moja au zaidi ya pande zinazopiga, au jumuiya ya kimataifa iwapo kuna [[uvamizi wa kibinadamu.]] == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] 9whyipqkvk2n2xrcygjk3cdslqrxcz5 0 156958 1242858 2022-08-15T12:50:04Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki Kengele ya Newport, Kentucky, '''Kengelea ya Amani''' ni moja ya kengele za Amani duniani ina uzito wa 30,000 kg na mita 3.7. tangu mwaka 2000 mpaka 2006, ilikuwa ni kengele kubwa ya kuning’inia duniani. Iliwekwa wakfu Desenba 31, 1999 na ikaning’inizwa mwakwa 2000 ulipoanza. Kuendelea kutunza maudhui yake ya Amani ya dunia , kengele ina maandishi ya ukumbusho wa tamko la haki za kibinadamu na kuashiria matukio muhimu ya zamani miaka ya 1000.<ref>{{Citation|last=Lucas|first=Kenneth Ray|title=In Honor of the World Peace Bell and the City of Newport, Kentucky|url=https://en.wikisource.org/wiki/In_Honor_of_the_World_Peace_Bell_and_the_City_of_Newport,_Kentucky|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] fguckgaqwp2b1cwhfujm9bevkwb8b4s 0 156959 1242861 2022-08-15T13:16:58Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki '''Amnesty''' inajulikana kama [[msamaha]] unatolewa na serekali kwa kikundi cha watu, kwa kawaida kwa ajili ya makosa ya kisiasa;<ref>{{Citation|title=Amnesty|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Amnesty|work=1911 Encyclopædia Britannica|volume=Volume 1|access-date=2022-08-15}}</ref> kitendo cha mamlaka huru kusamehe kikundi cha watu flani ambao wamefunguliwa mashitaka  ila bado hawaja hukumiwa. Japo neno '''Msamaha wa jumla''' ina maana sawa.<ref>{{Cite web|title=GENERAL PARDON Definition & Meaning - Black's Law Dictionary|url=https://thelawdictionary.org/general-pardon/|work=The Law Dictionary|date=2013-03-28|accessdate=2022-08-15|language=en-US}}</ref> Amnesty inajumuisha zaidi ya msamaha, kwa kiasi inafuta ukumbusho wote wa kosa. Hii inazidi kutumika kuelezea wazo la uhuru na kurejea pale wafungwa wanapoachwa huru. == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] i3rjrdoc64nyr5sjdw1rpzz59hug1gd 1242904 1242861 2022-08-16T07:50:37Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki '''Amnesty''' inajulikana kama [[msamaha]] unatolewa na serekali kwa kikundi cha watu, kwa kawaida kwa ajili ya makosa ya kisiasa;<ref>{{Citation|title=Amnesty|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Amnesty|work=1911 Encyclopædia Britannica|volume=Volume 1|access-date=2022-08-15}}</ref> kitendo cha mamlaka huru kusamehe kikundi cha watu flani ambao wamefunguliwa mashitaka  ila bado hawaja hukumiwa. Japo neno '''Msamaha wa jumla''' ina maana sawa.<ref>{{Cite web|title=GENERAL PARDON Definition & Meaning - Black's Law Dictionary|url=https://thelawdictionary.org/general-pardon/|work=The Law Dictionary|date=2013-03-28|accessdate=2022-08-15|language=en-US}}</ref> Amnesty inajumuisha zaidi ya msamaha, kwa kiasi inafuta ukumbusho wote wa kosa. Hii inazidi kutumika kuelezea wazo la uhuru na kurejea pale wafungwa wanapoachwa huru. == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] k5wk10xiozvd7nioqlsx4rx3b737q33 0 156960 1242862 2022-08-15T14:32:45Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki '''Kusitisha Ugomv'''i ni kitendo cha kuzuia vita<ref>{{Citation|last=Forster|first=Robert A.|title=Ceasefires|date=2019|url=https://doi.org/10.1007/978-3-319-74336-3_8-2|work=The Palgrave Encyclopedia of Global Security Studies|pages=1–8|editor-last=Romaniuk|editor-first=Scott|publisher=Springer International Publishing|language=en|doi=10.1007/978-3-319-74336-3_8-2|isbn=978-3-319-74336-3|access-date=2022-08-15|editor2-last=Thapa|editor2-first=Manish|editor3-last=Marton|editor3-first=Péter}}</ref> kwa mda mfupi ambapo pande zote wankubaliana kuacha vitendo vya ukorofi.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-0-691-18795-2</ref> Kihistoria hili jambo liliishi kwa kipindi cha umri wakati , ambayo ilijulikana kama “ suluhu ya Mungu” <ref>{{Cite journal|last=Bailey|first=Sydney D.|date=1977-07|title=Cease-Fires, Truces, and Armistices In the Practice of the UN Security Council|url=https://www.cambridge.org/core/journals/american-journal-of-international-law/article/abs/ceasefires-truces-and-armistices-in-the-practice-of-the-un-security-council/77012DA4712273CFE24A4D35126E53EE|journal=American Journal of International Law|language=en|volume=71|issue=3|pages=461–473|doi=10.2307/2200012|issn=0002-9300}}</ref>kusitisha mapigano ilitangazwa kama ishara ya kibinadamu kwa awali,<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/0-662-18140-9</ref> kama makubaliano ya kisiasa au dhahiri kwa kusudi la kutatua ugomvi.<ref>{{Cite web|title=Evaluating the Relevance of Ceasefires in Light of the UN Global Ceasefire Quandary|url=https://moderndiplomacy.eu/2020/07/18/evaluating-the-relevance-of-ceasefires-in-light-of-the-un-global-ceasefire-quandary/|work=Modern Diplomacy|date=2020-07-17|accessdate=2022-08-15|language=en-US|author=Arkoprabho Hazra}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] 18t3suwp743enl2z4pt4oo1to9karax 0 156961 1242863 2022-08-15T14:45:59Z GoodluckCJ 48292 chapisho jipya wikitext text/x-wiki "'''Wimbo wa Jumuiya ya Afrika Mashariki'''" au "'''Jumuiya Yetu'''" (Kingereza: "East African Community anthem") ni [[wimbo]] wa [[Jumuiya ya Afrika Mashariki]].<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Wimbo_wa_Jumuiya_Afrika_Mashariki#cite_note-1</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Wimbo_wa_Jumuiya_Afrika_Mashariki#cite_note-2</ref> Ni wimbo ulio katika lugha ya [[kiswahili]]. == Historia == "Wimbo wa Jumuiya ya Afrika Mashariki" ulitungwa na [[John Mugango]] mwaka 2010.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Wimbo_wa_Jumuiya_Afrika_Mashariki#cite_note-3</ref> == Marejeo == [[Jamii:Jumuiya]] [[Jamii:Jumuiya ya Afrika Mashariki]] [[Jamii:Kiswahili]] [[Jamii:Wimbo]] [[Jamii:Afrika ya Mashariki]] sui223gu63w8607mxduag3i810l2m7z 0 156962 1242873 2022-08-15T17:31:20Z Amaryn mtana 53527 kuongeza picha na jamii wikitext text/x-wiki [[Faili:09di1626-05 (3974449217).jpg|thumb|'''Juju Harris''']] '''Juliet “JuJu” Harris''' ni mwandishi wa vitabu vya upishi wa kimarekani, mwalimu wa upishi na mwanaharakati wa upatikanaji wa chakula.<ref>{{Cite journal|last=Cullick|first=A. S.|last2=Carrillo|first2=M..|last3=Clayton|first3=C..|last4=Ceyhan|first4=I..|date=2014-04-01|title=Well-Spacing Study to Develop Stacked Tight Oil Pay in Midland Basin|url=http://dx.doi.org/10.2118/168992-ms|journal=Day 3 Thu, April 03, 2014|publisher=SPE|doi=10.2118/168992-ms}}</ref> Ni Mwandishi wa Health & Homemade: Eating on a Budget and the Arcadia Mobile Market Seasonal Cookbook na mmiliki wa Nana Juju Rocks Food. == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] 2dn6s3ngzy76nt6cmtf00jzqzd9625h 1242902 1242873 2022-08-16T07:49:34Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[Faili:09di1626-05 (3974449217).jpg|thumb|'''Juju Harris''']] '''Juliet “JuJu” Harris''' ni mwandishi wa vitabu vya upishi wa kimarekani, mwalimu wa upishi na mwanaharakati wa upatikanaji wa chakula.<ref>{{Cite journal|last=Cullick|first=A. S.|last2=Carrillo|first2=M..|last3=Clayton|first3=C..|last4=Ceyhan|first4=I..|date=2014-04-01|title=Well-Spacing Study to Develop Stacked Tight Oil Pay in Midland Basin|url=http://dx.doi.org/10.2118/168992-ms|journal=Day 3 Thu, April 03, 2014|publisher=SPE|doi=10.2118/168992-ms}}</ref> Ni Mwandishi wa Health & Homemade: Eating on a Budget and the Arcadia Mobile Market Seasonal Cookbook na mmiliki wa Nana Juju Rocks Food. == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu-mwandishi}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] h0n54yolk9pmu47436bnbnnp6c5hsti 1242903 1242902 2022-08-16T07:49:57Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[Faili:09di1626-05 (3974449217).jpg|thumb|'''Juju Harris''']] '''Juliet “JuJu” Harris''' ni mwandishi wa vitabu vya upishi wa kimarekani, mwalimu wa upishi na mwanaharakati wa upatikanaji wa chakula.<ref>{{Cite journal|last=Cullick|first=A. S.|last2=Carrillo|first2=M..|last3=Clayton|first3=C..|last4=Ceyhan|first4=I..|date=2014-04-01|title=Well-Spacing Study to Develop Stacked Tight Oil Pay in Midland Basin|url=http://dx.doi.org/10.2118/168992-ms|journal=Day 3 Thu, April 03, 2014|publisher=SPE|doi=10.2118/168992-ms}}</ref> Ni Mwandishi wa Health & Homemade: Eating on a Budget and the Arcadia Mobile Market Seasonal Cookbook na mmiliki wa Nana Juju Rocks Food. == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu-mtu}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] qi73rv9ulje3a3kx4d4j0k4my7acct6 0 156963 1242875 2022-08-15T17:40:06Z Amaryn mtana 53527 KUONGEZA JAMII wikitext text/x-wiki '''Marvin B. "Marv" Hanson''' (Amezaliwa mwezi Disemba, tarehe 12, mwaka 1943 na akafariki  mwezi Februari ya tarehe 29, mwaka 2004) alikuwa ni mkulima na mwanasiasa. Kuanzia [[Hallock, Minnesota]], Hanson alipokea Shahada yake ya kwanza katika [[chuo kikuu cha Minnesota]] na shahada yake ya sheria katika [[chuo cha Columbia]]. Aliweza kutumikia katika [[vikosi vya amani vya Marekani]]. Hanson alitumikia kwenye [[Minnesota|seneti ya nchi ya Minesota]] kama [[mwanademokrasia]] kuanzia mwaka 1977 hadi mwaka 1982. Hanson aliweza kushiriki Kanisa la Warutheri la Red River karibia Hallock. Alifariki kutokana na mshutuko wa moyo nyumbani kwake kule [[Kennedy, Minnesota]] <ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.153132|title=Water birds of Minnesota : past and present|last=Roberts|first=Thomas S.|date=1919|publisher=[s.n.]|location=Minneapolis, Minn}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] 41eflowroa8o32xjj1aoohlppfly64y 1242901 1242875 2022-08-16T07:48:44Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki '''Marvin B. "Marv" Hanson''' (Amezaliwa mwezi Disemba, tarehe 12, mwaka 1943 na akafariki  mwezi Februari ya tarehe 29, mwaka 2004) alikuwa ni mkulima na mwanasiasa. Kuanzia [[Hallock, Minnesota]], Hanson alipokea Shahada yake ya kwanza katika [[chuo kikuu cha Minnesota]] na shahada yake ya sheria katika [[chuo cha Columbia]]. Aliweza kutumikia katika [[vikosi vya amani vya Marekani]]. Hanson alitumikia kwenye [[Minnesota|seneti ya nchi ya Minesota]] kama [[mwanademokrasia]] kuanzia mwaka 1977 hadi mwaka 1982. Hanson aliweza kushiriki Kanisa la Warutheri la Red River karibia Hallock. Alifariki kutokana na mshutuko wa moyo nyumbani kwake kule [[Kennedy, Minnesota]] <ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.153132|title=Water birds of Minnesota : past and present|last=Roberts|first=Thomas S.|date=1919|publisher=[s.n.]|location=Minneapolis, Minn}}</ref> == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu-mtu}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] p0rw7u3d71dxwfq2yxo1kwkdx09e6k5 0 156964 1242877 2022-08-15T17:54:24Z Amaryn mtana 53527 kuongeza jamii na kuanzisha ukurasa wikitext text/x-wiki '''Arnold Philip Hano''' ( Amezaliwa mwezi Machi ya tarehe 2, mwaka 1922 na kuweza kufariki mwezi Octoba ya tarehe 24, 2021) alikuwa ni Mhariri, mwandishi wa riwaya, mwandishi wa wasifu na mwandishi wa habari, akijulikana zaidi kwa kazi yake isiyo ya uongo ya A day in the Bleachers, Akaunti ya washidi waliojionea iliyotamkwa sana ya [[Mchezo wa 1 wa Msururu wa Dunia wa 1954.i]]<nowiki/>liyowekwa katika Mchezo muhimu wa [[Willie Mays’]] mashuhuri kama [[Catch and Throw]]<ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.17658/issn.2058-5462/issue-13/johal-blazwick/p3|work=dx.doi.org|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite web|title=When geeks and jocks collide|url=http://dx.doi.org/10.1287/lytx.2011.01.10|work=Jan/Feb 2011|date=2019-09-27|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1900141|title=McGraw, John (1873-1934), baseball player and manager|last=Alexander|first=Charles C.|date=2000-02|publisher=Oxford University Press|series=American National Biography Online}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.17658/issn.2058-5462/issue-12/sbann/p11|work=dx.doi.org|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite web|title=New York Times New York City Poll, August 2004|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr04156.v1|work=ICPSR Data Holdings|date=2005-02-18|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>Barra, Allen (2013). ''Mickey and Willie: Mantle and Mays, the Parallel Lives of Baseball's Golden Age''. New York: Random House. p. 212. <nowiki>ISBN 978-0-307-71648-4</nowiki>. Retrieved August 27, 2015. See also:</ref><ref>{{Cite journal|date=2009-04|title=Grant Recipients, Kudos, Award Recipients, and Fellowships and Support|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|journal=Anthropology News|volume=50|issue=4|pages=29–30|doi=10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|issn=1541-6151}}</ref>Mwandishi wa wasifu za Michezo na mchangiaji wa hivi karibuni kwenye uchapishaji kama [[The New York Times, Sports, Sports Illustrated]], na [[TV Guide]].<ref>{{Cite web|title=Netflix Features Deaf Community in New Series, Documentary|url=http://dx.doi.org/10.1044/2020-0901-netflix-deafu-series|work=Blog post Digital Object Group|date=2020-09-01|accessdate=2022-08-15}}</ref>Hano mnao mwaka 1963 alikuwa ni mshindi wa [[Hillman Prize]]<ref>{{Cite web|title=CBS News/New York Times Health Care Poll, August 18-22, 1991|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr09862|work=ICPSR Data Holdings|date=1993-02-12|accessdate=2022-08-15}}</ref> na mwandishi wa michezo wa Jarida la [[NSSA’s]]  la mwaka. Alikuwa pia ni [[Baseball Reliquary’s]] 2012 na mpokeaji wa [[Tuzo ya Hilda]] na mwanzilishi wa 2016 katika yake [[Shrine of the Eternals.]]<ref>{{Cite journal|date=2009-04|title=Grant Recipients, Kudos, Award Recipients, and Fellowships and Support|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|journal=Anthropology News|volume=50|issue=4|pages=29–30|doi=10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|issn=1541-6151}}</ref><ref>{{Citation|title=African American Baseball Hall of Fame Inductees|date=2004-12-02|url=http://dx.doi.org/10.1093/acref/9780195301731.013.46494|work=African American Studies Center|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] f8ysfytlgwxq0ui8f5gqdpneo78pp2t 1242899 1242877 2022-08-16T07:47:25Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki '''Arnold Philip Hano''' ( Amezaliwa mwezi Machi ya tarehe 2, mwaka 1922 na kuweza kufariki mwezi Octoba ya tarehe 24, 2021) alikuwa ni Mhariri, mwandishi wa riwaya, mwandishi wa wasifu na mwandishi wa habari, akijulikana zaidi kwa kazi yake isiyo ya uongo ya A day in the Bleachers, Akaunti ya washidi waliojionea iliyotamkwa sana ya [[Mchezo wa 1 wa Msururu wa Dunia wa 1954.i]]<nowiki/>liyowekwa katika Mchezo muhimu wa [[Willie Mays’]] mashuhuri kama [[Catch and Throw]]<ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.17658/issn.2058-5462/issue-13/johal-blazwick/p3|work=dx.doi.org|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite web|title=When geeks and jocks collide|url=http://dx.doi.org/10.1287/lytx.2011.01.10|work=Jan/Feb 2011|date=2019-09-27|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1900141|title=McGraw, John (1873-1934), baseball player and manager|last=Alexander|first=Charles C.|date=2000-02|publisher=Oxford University Press|series=American National Biography Online}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.17658/issn.2058-5462/issue-12/sbann/p11|work=dx.doi.org|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>{{Cite web|title=New York Times New York City Poll, August 2004|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr04156.v1|work=ICPSR Data Holdings|date=2005-02-18|accessdate=2022-08-15}}</ref><ref>Barra, Allen (2013). ''Mickey and Willie: Mantle and Mays, the Parallel Lives of Baseball's Golden Age''. New York: Random House. p. 212. <nowiki>ISBN 978-0-307-71648-4</nowiki>. Retrieved August 27, 2015. See also:</ref><ref>{{Cite journal|date=2009-04|title=Grant Recipients, Kudos, Award Recipients, and Fellowships and Support|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|journal=Anthropology News|volume=50|issue=4|pages=29–30|doi=10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|issn=1541-6151}}</ref>Mwandishi wa wasifu za Michezo na mchangiaji wa hivi karibuni kwenye uchapishaji kama [[The New York Times, Sports, Sports Illustrated]], na [[TV Guide]].<ref>{{Cite web|title=Netflix Features Deaf Community in New Series, Documentary|url=http://dx.doi.org/10.1044/2020-0901-netflix-deafu-series|work=Blog post Digital Object Group|date=2020-09-01|accessdate=2022-08-15}}</ref>Hano mnao mwaka 1963 alikuwa ni mshindi wa [[Hillman Prize]]<ref>{{Cite web|title=CBS News/New York Times Health Care Poll, August 18-22, 1991|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr09862|work=ICPSR Data Holdings|date=1993-02-12|accessdate=2022-08-15}}</ref> na mwandishi wa michezo wa Jarida la [[NSSA’s]]  la mwaka. Alikuwa pia ni [[Baseball Reliquary’s]] 2012 na mpokeaji wa [[Tuzo ya Hilda]] na mwanzilishi wa 2016 katika yake [[Shrine of the Eternals.]]<ref>{{Cite journal|date=2009-04|title=Grant Recipients, Kudos, Award Recipients, and Fellowships and Support|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|journal=Anthropology News|volume=50|issue=4|pages=29–30|doi=10.1111/j.1556-3502.2009.50429.x|issn=1541-6151}}</ref><ref>{{Citation|title=African American Baseball Hall of Fame Inductees|date=2004-12-02|url=http://dx.doi.org/10.1093/acref/9780195301731.013.46494|work=African American Studies Center|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu-mwandishi}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] d3klvpjhjwo6tjmorgl9bh4pkq4eaqb 0 156965 1242878 2022-08-15T18:01:59Z Amaryn mtana 53527 kuanzisha ukurasa, kuongeza jamii na kufanya maboresho wikitext text/x-wiki '''Judith Dwan Hallet''' (amezaliwa mnamo mwaka 1941) ni [[mtayarishazaji wa filamu]] za Kimarekani. == Maisha ya hapo Nyuma == Judith Dwan Hallet amezaliwa mwaka 1941 kule San Francisco, California. Baba yake Rober Dwan ni mtayarishaji wa redio na televisheni, mwongozaji na mwandishi ikijumuisha [[You Bet Your Life]] starring [[Groucho Marx]] (1947-1961).<ref>{{Cite journal|last=Godbout|first=Oscar A.|date=1957|title=Los Angeles TV: The Unrepentant Prodigal|url=http://dx.doi.org/10.2307/1210001|journal=The Quarterly of Film Radio and Television|volume=11|issue=4|pages=416–419|doi=10.2307/1210001|issn=1549-0068}}</ref>Mama yake, Lois Smith Dwan alikuwa Mpingaji wa migahawa kwa nyakati za Los Angeles.<ref>{{Citation|title=Gill, Adrian Anthony, (28 June 1954–10 Dec. 2016), journalist, Restaurant Critic, Television Critic and features writer, Sunday Times|date=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u17127|work=Who's Who|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] lnhg4k2158imze0b1n68duw4rdrczvc 1242900 1242878 2022-08-16T07:48:02Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki '''Judith Dwan Hallet''' (amezaliwa mnamo mwaka 1941) ni [[mtayarishazaji wa filamu]] za Kimarekani. == Maisha ya hapo Nyuma == Judith Dwan Hallet amezaliwa mwaka 1941 kule San Francisco, California. Baba yake Rober Dwan ni mtayarishaji wa redio na televisheni, mwongozaji na mwandishi ikijumuisha [[You Bet Your Life]] starring [[Groucho Marx]] (1947-1961).<ref>{{Cite journal|last=Godbout|first=Oscar A.|date=1957|title=Los Angeles TV: The Unrepentant Prodigal|url=http://dx.doi.org/10.2307/1210001|journal=The Quarterly of Film Radio and Television|volume=11|issue=4|pages=416–419|doi=10.2307/1210001|issn=1549-0068}}</ref>Mama yake, Lois Smith Dwan alikuwa Mpingaji wa migahawa kwa nyakati za Los Angeles.<ref>{{Citation|title=Gill, Adrian Anthony, (28 June 1954–10 Dec. 2016), journalist, Restaurant Critic, Television Critic and features writer, Sunday Times|date=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u17127|work=Who's Who|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == {{Reflist}} {{Mbegu-mtu}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] kyyvxfh277z3w7efmhr860vvf154yj5 0 156966 1242879 2022-08-15T18:17:19Z Amaryn mtana 53527 kuanzisha ukurasa, kuongeza picha na jamii wikitext text/x-wiki [[Faili:TonyPHall.jpg|thumb|'''Tony P. Hall''']] '''Tony Patrick Hall''' (amezaliwa tarehe 16, mwaka 1942)<ref>{{Cite web|title=CBS News/New York Times Ohio Poll, October 2006|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr04645|work=ICPSR Data Holdings|date=2008-04-15|accessdate=2022-08-15}}</ref> ni mwanasiasa wa kimarekani, mfanyabiashara na mwanadiplomasia ambae aliweza kutumikia kama mwanachama wa [[Nyumba ya Wawakilishi ya Marekani|nyumba ya wawakilishi la Marekani,]] akiwakilisha Wilaya ya [[congress ya tatu ya Ohio]] kuanzia mwaka 1979 hadi mnamo mwaka 2002. <ref>{{Citation|title=Belfrage, Leif Axel Lorentz, (1 Feb. 1910–30 Aug. 1990), former Swedish Ambassador|date=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u161903|work=Who Was Who|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref>Hall hapo nyuma aliweza kutumikia katika [[Bunge zote mbili za Ohio.]] Kuanzia mwaka 2002 mpaka 2006, Hall alitumikia kama [[balozi wa Marekani]] [[kwenye Mashirika ya Umoja wa Chakula na Kilimo]], na kama chifu wa Misheni ya Marakeni kwenye [[Shirika la umoja wa Mataifa iliyoko Roma,]] amabayo ilijumuisha [[Shirika la Chakula na Kilimo la Umoja wa Mataifa (FAO)|Shirika la Chakula na Kilimo la Umoja wa mataifa (FAO)]], [[mpango wa chakula Duniani]] na [[Mfuko wa kimataifa wa maendeleo ya kilimo|Mfuko wa kimataifa wa maendeleo ya Kilimo.]] Sambamba na hapo Hall aliweza kufanya  katika [[Mpango wa amani wa Mashariki ya kati]] <ref />akishikiriana na kituo cha utafiti na masomo ya uraisi. == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] ep76o2dcfjr4g4khgzekvqpacyziy56 1242889 1242879 2022-08-16T07:39:09Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[Faili:TonyPHall.jpg|thumb|'''Tony P. Hall''']] '''Tony Patrick Hall''' (amezaliwa tarehe 16, mwaka 1942)<ref>{{Cite web|title=CBS News/New York Times Ohio Poll, October 2006|url=http://dx.doi.org/10.3886/icpsr04645|work=ICPSR Data Holdings|date=2008-04-15|accessdate=2022-08-15}}</ref> ni mwanasiasa wa kimarekani, mfanyabiashara na mwanadiplomasia ambae aliweza kutumikia kama mwanachama wa [[Nyumba ya Wawakilishi ya Marekani|nyumba ya wawakilishi la Marekani,]] akiwakilisha Wilaya ya [[congress ya tatu ya Ohio]] kuanzia mwaka 1979 hadi mnamo mwaka 2002. <ref>{{Citation|title=Belfrage, Leif Axel Lorentz, (1 Feb. 1910–30 Aug. 1990), former Swedish Ambassador|date=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u161903|work=Who Was Who|publisher=Oxford University Press|access-date=2022-08-15}}</ref>Hall hapo nyuma aliweza kutumikia katika [[Bunge zote mbili za Ohio.]] Kuanzia mwaka 2002 mpaka 2006, Hall alitumikia kama [[balozi wa Marekani]] [[kwenye Mashirika ya Umoja wa Chakula na Kilimo]], na kama chifu wa Misheni ya Marakeni kwenye [[Shirika la umoja wa Mataifa iliyoko Roma,]] amabayo ilijumuisha [[Shirika la Chakula na Kilimo la Umoja wa Mataifa (FAO)|Shirika la Chakula na Kilimo la Umoja wa mataifa (FAO)]], [[mpango wa chakula Duniani]] na [[Mfuko wa kimataifa wa maendeleo ya kilimo|Mfuko wa kimataifa wa maendeleo ya Kilimo.]] Sambamba na hapo Hall aliweza kufanya  katika [[Mpango wa amani wa Mashariki ya kati]] akishikiriana na kituo cha utafiti na masomo ya uraisi. == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] 0rtmi9a456bsb6v2ilvdsrs9iwku1e5 0 156967 1242880 2022-08-15T18:25:02Z Amaryn mtana 53527 kuongeza picha jamii na kuanzisha ukurasa wikitext text/x-wiki [[Faili:TaylorHackfordHWOFJan2013.jpg|thumb|'''Taylor Hackford''']] '''Taylor Edwin Hackford''' (amezaliwa disemba 31, mwaka 1944) ni mwongozaji wa filamu wa kimarekani na raisi aliyepita wa [[Directors Guild of America]]. Aliweza kushinda [[Academy Award for Best Live Action Short Film]] kwenye filamu yake ya Teenage Father ya mwaka (1979). Haackford aliweza kuendelea kuongoza filamu mbalimbali, chache zilizoweza kutambulika haswa zikihusisha [[An Officer and a Gentlemen]] ya mwaka (1982) na Ray ya (2004), Hatimae aliweza kuonwa na kuweza kuteuliwa katika [[Academy Award for Best Director]] na [[Academy Award for Best Picture]]<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1803862|title=Kazan, Elia (07 September 1909–28 September 2003), film director|last=Evensen|first=Bruce J.|date=2013-04|publisher=Oxford University Press|series=American National Biography Online}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] bfnyrwmk3i3swk2z2tyg0qbb1smuqsu 1242886 1242880 2022-08-15T19:31:38Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[Faili:TaylorHackfordHWOFJan2013.jpg|thumb|'''Taylor Hackford''']] '''Taylor Edwin Hackford''' (amezaliwa disemba 31, mwaka 1944) ni mwongozaji wa filamu wa kimarekani na raisi aliyepita wa [[Directors Guild of America]]. Aliweza kushinda [[Academy Award for Best Live Action Short Film]] kwenye filamu yake ya Teenage Father ya mwaka (1979). Haackford aliweza kuendelea kuongoza filamu mbalimbali, chache zilizoweza kutambulika haswa zikihusisha [[An Officer and a Gentlemen]] ya mwaka (1982) na Ray ya (2004), Hatimae aliweza kuonwa na kuweza kuteuliwa katika [[Academy Award for Best Director]] na [[Academy Award for Best Picture]]<ref>{{Cite book|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1803862|title=Kazan, Elia (07 September 1909–28 September 2003), film director|last=Evensen|first=Bruce J.|date=2013-04|publisher=Oxford University Press|series=American National Biography Online}}</ref> == Marejeo == {{reflist}} {{mbegu-mtu}} [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] hwss9x7waqoqkh6nzi2rith84qzreaj 0 156968 1242881 2022-08-15T18:30:57Z Amaryn mtana 53527 kuanzisha ukurasa, kuongeza picha na kuongeza jamii wikitext text/x-wiki [[Faili:Ambassador Ken Hackett.jpg|thumb|'''Ken Hackett''']] '''Kenneth Francis Hackett''' (amezaliwa Januari 27, mwaka 1947) Aliweza kutumikia kama [[balozi wa marekani kule Holy see]] kuanzia Agosti 2013 mpaka January 2017.<ref>{{Cite journal|last=Schuh|first=Christoph|date=2013|title=Die Huffington Post Deutschland|url=http://dx.doi.org/10.15358/1613-0669-2013-4-8|journal=MedienWirtschaft|volume=10|issue=4|pages=8–12|doi=10.15358/1613-0669-2013-4-8|issn=1613-0669}}</ref>Awali alikuwa ni Raisi wa [[Catholic Relief service]] (CRS) Hackett aliweza kuhudhuria [[Chuo cha Boston]] akihitimu mnamo mwaka 1968. Badae aliweza kujiunga na [[vikosi vya amani]] na aliweza kutumikia kule [[Ghana]]. Baaada ya hapo, aliweza kujiunga [[Catholic Relief Service (CRS),]] akitumikia Afrika na Asia. Aliweza kupatiwa uraisi wa CRS mwaka 1993, akistaafu mwaka 2011.<ref>{{Citation|title=President Obama and Former Gov. Romney Meet in Second Presidential Debate: October 16, 2012|date=2013|url=http://dx.doi.org/10.4135/9781452282046.n54|work=Historic Documents of 2012|pages=482–494|publisher=CQ Press|access-date=2022-08-15}}</ref> Aliteuliwa katika majukumu ya ubalozi na Rais [[Barack Obama]] Juni 2013 na akathibitishwa na Seneti Agosti 1, mwaka 2013<ref>{{Citation|title=Cable from Czechoslovak Ambassador to Washington Karel Duda, to Prague, August 21, 1968|date=1998-01-01|url=http://dx.doi.org/10.7829/j.ctv280b7ch.123|work=The Prague Spring, 1968|pages=449–449|publisher=Central European University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == bto38bzrwpbwbz71q1eyrlig9ioynzf 1242885 1242881 2022-08-15T19:29:51Z Anuary Rajabu 45588 wikitext text/x-wiki [[Faili:Ambassador Ken Hackett.jpg|thumb|'''Ken Hackett''']] '''Kenneth Francis Hackett''' (amezaliwa Januari 27, mwaka 1947) Aliweza kutumikia kama [[balozi wa marekani kule Holy see]] kuanzia Agosti 2013 mpaka January 2017.<ref>{{Cite journal|last=Schuh|first=Christoph|date=2013|title=Die Huffington Post Deutschland|url=http://dx.doi.org/10.15358/1613-0669-2013-4-8|journal=MedienWirtschaft|volume=10|issue=4|pages=8–12|doi=10.15358/1613-0669-2013-4-8|issn=1613-0669}}</ref>Awali alikuwa ni Raisi wa [[Catholic Relief service]] (CRS) Hackett aliweza kuhudhuria [[Chuo cha Boston]] akihitimu mnamo mwaka 1968. Badae aliweza kujiunga na [[vikosi vya amani]] na aliweza kutumikia kule [[Ghana]]. Baaada ya hapo, aliweza kujiunga [[Catholic Relief Service (CRS),]] akitumikia Afrika na Asia. Aliweza kupatiwa uraisi wa CRS mwaka 1993, akistaafu mwaka 2011.<ref>{{Citation|title=President Obama and Former Gov. Romney Meet in Second Presidential Debate: October 16, 2012|date=2013|url=http://dx.doi.org/10.4135/9781452282046.n54|work=Historic Documents of 2012|pages=482–494|publisher=CQ Press|access-date=2022-08-15}}</ref> Aliteuliwa katika majukumu ya ubalozi na Rais [[Barack Obama]] Juni 2013 na akathibitishwa na Seneti Agosti 1, mwaka 2013<ref>{{Citation|title=Cable from Czechoslovak Ambassador to Washington Karel Duda, to Prague, August 21, 1968|date=1998-01-01|url=http://dx.doi.org/10.7829/j.ctv280b7ch.123|work=The Prague Spring, 1968|pages=449–449|publisher=Central European University Press|access-date=2022-08-15}}</ref> == Marejeo == {{reflist}} {{mbegu-mtu}} 97lch8kq2c0lhdigkfzsznwftqsi5g7 3 156969 1242890 2022-08-16T07:40:49Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:40, 16 Agosti 2022 (UTC) 7728nwctjjy0zuoqc9rwtdkokxud37e 3 156970 1242891 2022-08-16T07:41:34Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:41, 16 Agosti 2022 (UTC) 03jzut0vu13p3ftgaz3d6qkl22biqqd 3 156971 1242892 2022-08-16T07:42:17Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:42, 16 Agosti 2022 (UTC) c765vzx0tazsn03okaw8p6x7blmpazj 3 156972 1242893 2022-08-16T07:43:07Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' sp37f0o6h8yewd2u8gm5m2t25giy848 3 156973 1242894 2022-08-16T07:44:01Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:43, 16 Agosti 2022 (UTC) 5m95l8tken5n69u9sdd8xy7tj7r8pjk 3 156974 1242895 2022-08-16T07:44:32Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:44, 16 Agosti 2022 (UTC) 6404529otmqi2v995p1zopha1nnfegz 3 156975 1242896 2022-08-16T07:44:57Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:44, 16 Agosti 2022 (UTC) 6404529otmqi2v995p1zopha1nnfegz 3 156976 1242897 2022-08-16T07:45:25Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:45, 16 Agosti 2022 (UTC) gvx7dboljs1akija1zqswja8433xut6 3 156977 1242898 2022-08-16T07:46:01Z Anuary Rajabu 45588 Ukurasa ulianzishwa kwa kuandika '{{karibu}}~~~~' wikitext text/x-wiki {{karibu}}'''[[Mtumiaji:Anuary Rajabu|Anuary Rajabu]] ([[Majadiliano ya mtumiaji:Anuary Rajabu|majadiliano]])''' 07:46, 16 Agosti 2022 (UTC) 4t4pxsx2zg5ppmjn1abhylvrb07aumm 0 156978 1242906 2022-08-16T09:34:04Z GoodluckCJ 48292 chapisho jipya wikitext text/x-wiki '''''Churchill Show''''' ''(zamani kama Churchill Live)''<ref>https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13696815.2022.2072819</ref> ni kipindi cha vichekesho nchini [[Kenya]] kinacho ongozwa na mchekeshaji Daniel "Churchill" Ndambuki, kilicho onyeshwa kwa mara ya kwanza mwaka 2007 kwenye mtandao wa NTV. Ambacho kina ruka moja kwa moja kutoka viwanja vya Carnivore jijini [[Nairobi]]. == Wachekeshaji == * Eric Omondi (mcheshi)<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Felix Omondi * MC Jessie<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Chipukeezy<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Fred Omondi<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Karis (mcheshi)<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * YY (Oliver Otieno) * Janyando Mig Mig<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Owago Onyiro<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Poet Teardrops<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Teacher Wanjiku<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref><ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Eddie Butita<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Alex Mungahi<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Mammito Eunice * Steven Oduor<ref>{{Citation|title=Churchill Show|date=2022-06-14|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Churchill_Show&oldid=1093039702|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Vichekesho]] [[Jamii:Wacheshi]] [[Jamii:Kenya]] [[Jamii:Kiswahili]] fjnf1zyosebe706y59igd65fbdf0qgv 0 156979 1242907 2022-08-16T10:21:03Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki '''Kubadilishana mateka'''  ni makubaliano kata ya pande mbili zinazokizana kwa ajili ya kuwaachilia huru mateka wa vita, aidha [[wapelelezi]], [[wafungwa]] na mda mwingine miiliya waliofariki vitani.<ref>{{Citation|last=Kershner|first=Isabel|title=Yielding Prisoners, Israel Receives 2 Dead Soldiers|date=2008-07-17|url=https://www.nytimes.com/2008/07/17/world/middleeast/17mideast.html|work=The New York Times|language=en-US|issn=0362-4331|access-date=2022-08-16}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] j77vxsxh3pry8uwi8mapwi4xa5m5stk 0 156980 1242908 2022-08-16T10:25:04Z GoodluckCJ 48292 chapisho jipya wikitext text/x-wiki '''''Jane & Abel''''' ni igizo la [[televisheni]] nchini [[Kenya]] kwa mara ya kwanza lilionyeshwa tarehe 4 septemba mwaka 2015 katika Maisha Magic East. Nyota wa igizo ni Lizz Njagah na Brian Ogola. Mumbi Maina akiwa kama mpinzani.<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> == Wahusika == * Lizz Njagah<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> ana igiza kama Jane<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref><ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Brian Ogola<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> ana igiza kama Abel Simba<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Sarah Hassan<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> asna igiza kama Leah<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> * Mumbi Maina<ref>{{Citation|title=Jane &amp; Abel|date=2022-08-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_%26_Abel&oldid=1102797818|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref> ana igiza kama Cecelia * Angel Waruinge<ref>{{Cite web|title=HOT: Angel Waruinge|url=https://www.kenyabuzz.com/lifestyle/hot-angel-waruinge/|work=KenyaBuzz LifeStyle|date=2014-10-09|accessdate=2022-08-16|language=en-US}}</ref> ana igiza kama Aida Simba<ref>{{Cite web|title=THE SINS OF THE FATHER… {{!}} Spielworks Media|url=https://web.archive.org/web/20160304044408/http://www.spielworksmedia.com/the-sins-of-the-father/|work=web.archive.org|date=2016-03-04|accessdate=2022-08-16}}</ref> * Helena Waithera ana igiza kama Lucy * Charlie Karumi ana igiza kama Tony * Tracy Mugo * Justin Mirichii * David Gitika * Kirk Fonda * Innocent Njuguna * Chris Kamau * Neville Misati ana igiza kama Patrick == Marejeo == hrdztws61ff3peisbw0dkr6yk1py5di 0 156981 1242909 2022-08-16T10:32:29Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki Ni '''kizuio''' au mkusanyiko wa vikwazo vinanvyo tumika kwa silaa au teknologia mbili. Kizuizisi Silaha inaweza kufanya kazi zaidi ya moja; kuashiria kutokukubalika kwa tabia ya nchi flani ili kuendeleza usawa katika ugomvi kama moja ya utaratibu wa Amani ambayo ni sehemu ya [[mchakato wa Amani]] katika kusuluisha mgogoro wa kutumia silaha, kudhibiti uwezo wa nchi kuleta vurugu kwa nchi dhaifu kijeshi kwenye [[uvamizi.]]<ref>{{Cite web|title=Remarks of SRSG Ghassan Salamé to the United Nations Security Council on the situation in Libya 29 July 2019|url=https://unsmil.unmissions.org/remarks-srsg-ghassan-salam%C3%A9-united-nations-security-council-situation-libya-29-july-2019|work=UNSMIL|date=2019-07-29|accessdate=2022-08-16|language=en}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] tepm3alnv9vzmlhyas2ek2mx5svnnqe 0 156982 1242910 2022-08-16T10:41:34Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki Kispaniola '''(eskopeˈtara)''' ni [[gitaa]] iliyotengeneza na bunduki ilio boreshwa inayotumika kama alama ya Amani . Jina ni portmanteau ya neno la kispaniola escopeta ([[bunduki]] ya risasi) na [[guitarra]] (gitaa).<ref>{{Cite web|title=MAKE: Blog: Guitar made from AK-47 - The Escopetarra|url=https://web.archive.org/web/20070125133642/http://www.makezine.com/blog/archive/2006/03/guitar_made_from_ak47_the_esco.html|work=web.archive.org|date=2007-01-25|accessdate=2022-08-16}}</ref> == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] gi9po7b0j06y8kom1amr6swree36jde 0 156983 1242912 2022-08-16T10:56:19Z Saileni Emiliani 54151 MAKALA MPYA wikitext text/x-wiki '''Kusitisha silaha, kutawanyisha na uhamisho''' au Kusitisha silaha, kutawanyisha, uhamisho, kufidia na upyaji ni mbinu zinazotumika kama sehemu ya mchakatua wa [[hatua za Amani]],<ref>{{Citation|title=ISBN|date=2022-08-01|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=ISBN&oldid=1101642520|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-16}}</ref>kiujumla ni mbinu zinazotumika katika shughuli zote za [[Umoja wa Mataifa]] za utunzaji wa Amani ufuato vita vya wenyewe kwa wenyewe. == Marejeo == [[Jamii:Amani]] [[Jamii:USW CHSS]] oboxxyaf4g0y7ohhvzl1qmar4b9mday