Душанбе

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="tg">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедиа</sitename>
    <dbname>tgwiki</dbname>
    <base>https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Вижа</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Баҳс</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Корбар</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Баҳси корбар</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедиа</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Баҳси Википедиа</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Акс</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Баҳси акс</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">Медиавики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Баҳси медиавики</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Баҳси шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Роҳнамо</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Баҳси роҳнамо</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Баҳси гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Баҳси портал</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Баҳси Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модул</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Баҳси Модул</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Душанбе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1631</id>
    <revision>
      <id>1309753</id>
      <parentid>1309741</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T15:47:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пойтахти навин */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59287" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}}

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт.  Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард.
=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд.
=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>i77yxyo05ekt5l08whg5r6hg70fsnou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309756</id>
      <parentid>1309753</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T18:10:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пойтахти навин */ илова</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60264" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}}

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт.  Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Баҳсҳо барои пойтахти нав зиёд буданд, баъзеҳо [[Қаратоғ]]&lt;nowiki/&gt;ро мегуфтанд, чун он калонтар ва сераҳолитар буд, чун Самарқанду Бухоро ба дасти ҷумҳурии ҳамсоя буданд ва Хуҷанди (Хоҷент) бостон ҳам ҳоло қисме аз ҷумҳурии тоҷикон набуд. Тоҷикистон ягона ҷумҳурие буд, ки пойтахти худро надошт. Интихоб байни Душанбе ва Қаратоғ ба Душанбе монд зеро зарурияти сохти шаҳри (пойтахти) нав бо услуби коммунистӣ ба миён омада буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/24555412.html|title=Душанбе –столица таджиков Мовароуннахра|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард.
=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд.
=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>tuji3fpxz52f4i0l3ixn6bjcbj7ujkc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309757</id>
      <parentid>1309756</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T18:23:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пойтахти навин */ илова</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61155" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}}

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт.  Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Баҳсҳо барои пойтахти нав зиёд буданд, баъзеҳо [[Қаратоғ]]&lt;nowiki/&gt;ро мегуфтанд, чун он калонтар ва сераҳолитар буд, чун Самарқанду Бухоро ба дасти ҷумҳурии ҳамсоя буданд ва Хуҷанди (Хоҷент) бостон ҳам ҳоло қисме аз ҷумҳурии тоҷикон набуд. Тоҷикистон ягона ҷумҳурие буд, ки пойтахти худро надошт. Интихоб байни Душанбе ва Қаратоғ ба Душанбе монд зеро зарурияти сохти шаҳри (пойтахти) нав бо услуби коммунистӣ ба миён омада буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/24555412.html|title=Душанбе –столица таджиков Мовароуннахра|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард. Моҳи апрели соли 1927 Совети Комиссарони Халқии РСС Тоҷикистон «Дар бораи сохтмони шаҳри Душанбе» қарор қабул кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/20170414/tadzhikistan-dushanbe-den-stolitsy-istoriya-1022070011.html|title=История города Душанбе|author=Sputnik Таджикистан|website=Sputnik Таджикистан|date=20170414T1824+0500|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;.

=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд. Соли 1929 аввалин роҳи оҳан сохта шуд, ки Душанберо бо Тошканд ва пойтахти СССР — Москва мепайвандад.  Ин ба тараққиёти саноати бофандагӣ, электротехникӣ ва хӯрокворӣ, мошинсозӣ дар шаҳр такони калон бахшид.

=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>iftbc0vgj689ar0atosr6sskzwpdmdm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309758</id>
      <parentid>1309757</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T18:35:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Илова</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62328" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}}

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт.  

Дар нишебии Путовский (х. И. Сомонӣ) боқимондаҳои шаҳракҳои салтанати [[Давлати Юнонии Балх|Юнону Бохтар]] (охири асри 3 то милод), макони сукунати бостонии давраи Кушониён (асрҳои 7-8) дар соҳили чапи дарёи [[Варзоб (дарё)|Душанбинка]] ёфта шуданд. Шаҳри замони Кушонӣ як ноҳияи муҳими деҳотӣ дошт, ки осори он ҳангоми кофтукови шаҳракҳои ибтидоии асримиёнагӣ пайдо шудааст: Арки Мир (ҳудуди боғи ботаникӣ), Испечактеппа (ҳоло маҳаллаи Испечак), Теппаи Искандарӣ (гузаргохи кӯчаҳои Фучик ва Коргар), шаҳркадаи Шиши Хона (маҳаллаи 83).  

Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. То инқилоб қаламрави Душанбе аз се деҳа худи Душанбе, Сари Осиё (ҳоло маҳалла) ва Шоҳмансур (ҳоло ноҳия) иборат буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт. Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Баҳсҳо барои пойтахти нав зиёд буданд, баъзеҳо [[Қаратоғ]]&lt;nowiki/&gt;ро мегуфтанд, чун он калонтар ва сераҳолитар буд, чун Самарқанду Бухоро ба дасти ҷумҳурии ҳамсоя буданд ва Хуҷанди (Хоҷент) бостон ҳам ҳоло қисме аз ҷумҳурии тоҷикон набуд. Тоҷикистон ягона ҷумҳурие буд, ки пойтахти худро надошт. Интихоб байни Душанбе ва Қаратоғ ба Душанбе монд зеро зарурияти сохти шаҳри (пойтахти) нав бо услуби коммунистӣ ба миён омада буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/24555412.html|title=Душанбе –столица таджиков Мовароуннахра|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард. Моҳи апрели соли 1927 Совети Комиссарони Халқии РСС Тоҷикистон «Дар бораи сохтмони шаҳри Душанбе» қарор қабул кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/20170414/tadzhikistan-dushanbe-den-stolitsy-istoriya-1022070011.html|title=История города Душанбе|author=Sputnik Таджикистан|website=Sputnik Таджикистан|date=20170414T1824+0500|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;.

=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд. Соли 1929 аввалин роҳи оҳан сохта шуд, ки Душанберо бо Тошканд ва пойтахти СССР — Москва мепайвандад.  Ин ба тараққиёти саноати бофандагӣ, электротехникӣ ва хӯрокворӣ, мошинсозӣ дар шаҳр такони калон бахшид.

=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>hdba915wu8o4ph3gf6pnhuvtm4wk2h3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309760</id>
      <parentid>1309758</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T18:51:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Таърих */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63225" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}} 

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт.  

Дар нишебии Путовский (х. И. Сомонӣ) боқимондаҳои шаҳракҳои салтанати [[Давлати Юнонии Балх|Юнону Бохтар]] (охири асри 3 то милод), макони сукунати бостонии давраи Кушониён (асрҳои 7-8) дар соҳили чапи дарёи [[Варзоб (дарё)|Душанбинка]] ёфта шуданд. Шаҳри замони Кушонӣ як ноҳияи муҳими деҳотӣ дошт, ки осори он ҳангоми кофтукови шаҳракҳои ибтидоии асримиёнагӣ пайдо шудааст: Арки Мир (ҳудуди боғи ботаникӣ), Испечактеппа (ҳоло маҳаллаи Испечак), Теппаи Искандарӣ (гузаргохи кӯчаҳои Фучик ва Коргар), шаҳркадаи Шиши Хона (маҳаллаи 83).  

Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. То инқилоб қаламрави Душанбе аз се деҳа худи Душанбе, Сари Осиё (ҳоло маҳалла) ва Шоҳмансур (ҳоло ноҳия) иборат буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт. Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Баҳсҳо барои пойтахти нав зиёд буданд, баъзеҳо [[Қаратоғ]]&lt;nowiki/&gt;ро мегуфтанд, чун он калонтар ва сераҳолитар буд, чун Самарқанду Бухоро ба дасти ҷумҳурии ҳамсоя буданд ва Хуҷанди (Хоҷент) бостон ҳам ҳоло қисме аз ҷумҳурии тоҷикон набуд. Тоҷикистон ягона ҷумҳурие буд, ки пойтахти худро надошт. Интихоб байни Душанбе ва Қаратоғ ба Душанбе монд зеро зарурияти сохти шаҳри (пойтахти) нав бо услуби коммунистӣ ба миён омада буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/24555412.html|title=Душанбе –столица таджиков Мовароуннахра|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард. Моҳи апрели соли 1927 Совети Комиссарони Халқии РСС Тоҷикистон «Дар бораи сохтмони шаҳри Душанбе» қарор қабул кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/20170414/tadzhikistan-dushanbe-den-stolitsy-istoriya-1022070011.html|title=История города Душанбе|author=Sputnik Таджикистан|website=Sputnik Таджикистан|date=20170414T1824+0500|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;.

=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд. Соли 1929 аввалин роҳи оҳан сохта шуд, ки Душанберо бо Тошканд ва пойтахти СССР — Москва мепайвандад.  Ин ба тараққиёти саноати бофандагӣ, электротехникӣ ва хӯрокворӣ, мошинсозӣ дар шаҳр такони калон бахшид.

== Ҷуғрофия ==
Душанбе дар баландии 600 м дар водии Ҳисор ҷойгир буда, аз он дарёи Варзоб (онро гӯё, ки ба 2 қисм тақсим мекунад) ва Кофарниҳон (дар қисми Ҷанубӣ) мегузаранд  Шаҳри Душанбе то соли 2018 аз чор тараф бо ноҳияи Рӯдакӣ ҳамсарҳад буд. Пас аз васеъкунии шаҳр аз ҳисоби заминҳои ноҳияи Рӯдакӣ дар шарқ — бо ноҳияи Ваҳдат, дар шимол — бо ноҳияи Варзоб, дар ғарб — бо ноҳияи Ҳисор, дар ҷануб — бо ноҳияи Рӯдакӣ ҳамсарҳад аст. Аз чаҳор ноҳия иборат аст: Сино, Фирдавсӣ, Исмоили Сомонӣ, Шоҳмансур. 

=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>0ntvp9dotrerdoma08jgwosjvlgnw3u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309761</id>
      <parentid>1309760</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T18:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ҷуғрофия */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63389" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Душанбе
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg
 |кишвар                  = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |нишон                   = Coat of Arms of Dushanbe.png
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = Нишони Душанбе
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
 |ба ҷои нишон            = 
 |ба ҷои парчам           = 
| lat_deg = 38
| lon_deg = 68
| lat_min = 34
| lat_sec = 23
| lon_min = 47
| lon_sec = 11
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |харитаи давлат          = 
 |харитаи минтақа         = 
 |харитаи ноҳия           = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |андозаи харитаи минтақа = 
 |андозаи харитаи ноҳия   = 
 |пинҳон кардани харитаҳо = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳр
 |роҳбар                  = [[Рустами Эмомалӣ]]
 |замони таъсис           = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII 
 |ёдоварии аввал          = 1676
 |номҳои пешина           = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]]
 |унвон аз                = 1925
 |масоҳат                 = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020)
 |баландии маркази МА     = 706
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
 |аҳолӣ                   = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)&lt;br&gt; 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022)
 |соли барӯйхатгирӣ       = 2022
 |зичӣ                    = 6 400
 |агломератсия            = {{афзоиш}} 1&amp;nbsp;485&amp;nbsp;100 (2016)
 |ҳайати миллӣ            = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
 |ҳайати динӣ             = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]]
 |этнохороним             = душанбегӣ, душанбегиҳо
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |коди телефон            = +992 37
 |нишонаи почта           = 734000
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])&lt;br&gt;аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ&lt;br&gt;аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ&lt;br&gt;аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |шакли шиносаи 2       = 
 |шакли шиносаи ададӣ 2 = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Dushanbe
 |сайт                    = http://www.dushanbe.tj
 |забони сайт             = tg
 |забони сайт 2           = ru
 |забони сайт 3           = en
 |забони сайт 4           = 
 |забони сайт 5           = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
'''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст.

== Таърих ==
{{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}} 

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110&lt;/ref&gt;}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=&lt;ref&gt;''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468&lt;/ref&gt; }}

Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт.

Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт.  

Дар нишебии Путовский (х. И. Сомонӣ) боқимондаҳои шаҳракҳои салтанати [[Давлати Юнонии Балх|Юнону Бохтар]] (охири асри 3 то милод), макони сукунати бостонии давраи Кушониён (асрҳои 7-8) дар соҳили чапи дарёи [[Варзоб (дарё)|Душанбинка]] ёфта шуданд. Шаҳри замони Кушонӣ як ноҳияи муҳими деҳотӣ дошт, ки осори он ҳангоми кофтукови шаҳракҳои ибтидоии асримиёнагӣ пайдо шудааст: Арки Мир (ҳудуди боғи ботаникӣ), Испечактеппа (ҳоло маҳаллаи Испечак), Теппаи Искандарӣ (гузаргохи кӯчаҳои Фучик ва Коргар), шаҳркадаи Шиши Хона (маҳаллаи 83).  

Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. То инқилоб қаламрави Душанбе аз се деҳа худи Душанбе, Сари Осиё (ҳоло маҳалла) ва Шоҳмансур (ҳоло ноҳия) иборат буд. Душанбе дар ҳайати [[аморати Бухоро]] буд. Соли 1920 охирин амири Бухоро [[Амир Олимхон|Сайид Олимхон]] ба ин шаҳр фирор кард, вале дар мохи феврали соли дигар ба муносибати пешравии Артиши Сурх аз ин ҷо ҳам гурехт. Дар ибтидои соли 1922 шаҳрро аскарони [[Босмачиҳо|босмачиён]] таҳти рохбарии [[Анварпошшо|Анвар-пошо]] ишғол карданд, вале 14 июли соли 1922 шаҳр боз баргардонида шуд. 

=== Пойтахти навин ===
[[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, аз қисми ноҳияи Тоҷик-Лоқай (н. Рудакӣ) ҷудо шуда, Душанбе бо аҳолии камтар аз 500 нафар шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. Баҳсҳо барои пойтахти нав зиёд буданд, баъзеҳо [[Қаратоғ]]&lt;nowiki/&gt;ро мегуфтанд, чун он калонтар ва сераҳолитар буд, чун Самарқанду Бухоро ба дасти ҷумҳурии ҳамсоя буданд ва Хуҷанди (Хоҷент) бостон ҳам ҳоло қисме аз ҷумҳурии тоҷикон набуд. Тоҷикистон ягона ҷумҳурие буд, ки пойтахти худро надошт. Интихоб байни Душанбе ва Қаратоғ ба Душанбе монд зеро зарурияти сохти шаҳри (пойтахти) нав бо услуби коммунистӣ ба миён омада буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/24555412.html|title=Душанбе –столица таджиков Мовароуннахра|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;. Худи ҳамон сол дар он аввалин кӯча бо дарозии 3 км бо номи Советӣ (ҳоз. Афсаҳзода) ва дигаре худи Душанбе пайдо шуд, ки собиқ қишлоқи Душанберо ба ду қисм ҷудо мекард. Моҳи апрели соли 1927 Совети Комиссарони Халқии РСС Тоҷикистон «Дар бораи сохтмони шаҳри Душанбе» қарор қабул кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/20170414/tadzhikistan-dushanbe-den-stolitsy-istoriya-1022070011.html|title=История города Душанбе|author=Sputnik Таджикистан|website=Sputnik Таджикистан|date=20170414T1824+0500|lang=ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;.

=== Сталинобод ===
[[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]). Номҳои ноҳияҳои шаҳр баъди қабули истиқлол тағйир дода шуда барои ёддошти бузургон (И. Сомонӣ, Сино, Шоҳ Мансур, Фирдавсӣ) гузошта шуданд. Соли 1929 аввалин роҳи оҳан сохта шуд, ки Душанберо бо Тошканд ва пойтахти СССР — Москва мепайвандад.  Ин ба тараққиёти саноати бофандагӣ, электротехникӣ ва хӯрокворӣ, мошинсозӣ дар шаҳр такони калон бахшид.

== Ҷуғрофия ==
Душанбе — маркази [[Агломератсияи Душанбе]] ва [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]] ба ҳисоб меравад. Душанбе дар баландии 600 м дар водии Ҳисор ҷойгир буда, аз он дарёи Варзоб (онро гӯё, ки ба 2 қисм тақсим мекунад) ва Кофарниҳон (дар қисми Ҷанубӣ) мегузаранд  Шаҳри Душанбе то соли 2018 аз чор тараф бо ноҳияи Рӯдакӣ ҳамсарҳад буд. Пас аз васеъкунии шаҳр аз ҳисоби заминҳои ноҳияи Рӯдакӣ дар шарқ — бо ноҳияи Ваҳдат, дар шимол — бо ноҳияи Варзоб, дар ғарб — бо ноҳияи Ҳисор, дар ҷануб — бо ноҳияи Рӯдакӣ ҳамсарҳад аст. Аз чаҳор ноҳия иборат аст: Сино, Фирдавсӣ, Исмоили Сомонӣ, Шоҳмансур. 

=== Ҳудуди васеъшуда ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;
== Аҳолӣ ==
Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}}

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Шаҳр_насаб=Душанбе
|Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory]
[http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml]
| Янв_м=1.7             | Янв_м_бориш=66
| Фев_м=4.0             | Фев_м_бориш=75
| Мар_м=8.8             | Мар_м_бориш=108
| Апр_м=15.1            | Апр_м_бориш=105
| Май_м=19.7            | Май_м_бориш=66
| Июн_м=24.8            | Июн_м_бориш=6
| Июл_м=27.4            | Июл_м_бориш=3
| Авг_м=25.4            | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=20.3            | Сен_м_бориш=3
| Окт_м=14.2            | Окт_м_бориш=31 	
| Ноя_м=8.6             | Ноя_м_бориш=45
| Дек_м=4.0             | Дек_м_бориш=60
| Сол_м=14.5            | Сол_м_бориш=568
| Янв_м_мин=-0.6        | Янв_м_макс=9.4
| Фев_м_мин=1.7         | Фев_м_макс=10.6
| Мар_м_мин=5.6         | Мар_м_макс=15.6
| Апр_м_мин=9.4         | Апр_м_макс=20.6
| Май_м_мин=13.3        | Май_м_макс=26.1
| Июн_м_мин=17.8        | Июн_м_макс=32.8
| Июл_м_мин=19.4        | Июл_м_макс=35.6
| Авг_м_мин=17.2        | Авг_м_макс=34.4
| Сен_м_мин=12.8        | Сен_м_макс=30.0
| Окт_м_мин=7.8         | Окт_м_макс=23.3
| Ноя_м_мин=3.3         | Ноя_м_макс=15.6
| Дек_м_мин=0.6         | Дек_м_макс=10.6
| Сол_м_мин=9.0         | Сол_м_макс=22.1
| Янв_а_макс=21.6        | Янв_а_мин=-26.6
| Фев_а_макс=23.1        | Фев_а_мин=-17.3
| Мар_а_макс=29.6        | Мар_а_мин=-13.4
| Апр_а_макс=33.8        | Апр_а_мин=-7.8
| Май_а_макс=38.8        | Май_а_мин=1.2
| Июн_а_макс=42.8        | Июн_а_мин=8.4
| Июл_а_макс=49.0        | Июл_а_мин=10.9
| Авг_а_макс=42.8        | Авг_а_мин=8.1
| Сен_а_макс=38.9        | Сен_а_мин=3.0
| Окт_а_макс=36.8        | Окт_а_мин=-4.4
| Ноя_а_макс=29.7        | Ноя_а_мин=-13.5
| Дек_а_макс=24.3        | Дек_а_мин=-19.5
| Сол_а_макс=49.0        | Сол_а_мин=-26.6
|}}

== Тақсимоти маъмурӣ ==
{{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}}

== Саноат ==
Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард.

Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}&lt;/ref&gt; Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.
    
Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.
** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ  бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд&lt;ref name=&quot;spu&quot;&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}&lt;/ref&gt;. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид.
** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд&lt;ref&gt;[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]&lt;/ref&gt;.
** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]&lt;/ref&gt; ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.&lt;ref&gt;[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]&lt;/ref&gt;

== Маркази илмӣ-фарҳангӣ ==
[[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]]

[[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]
[[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]]
[[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]
[[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]]
[[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]]
[[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]]
[[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
[[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]]
[[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]]
{{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}}
Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}&lt;/ref&gt;.

Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

== Маориф ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

=== Даврони шӯравӣ ===
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ====
Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд.

==== Таҳсилоти миёнаи махсус ====
Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;.

==== Муассисаҳои олии таълимӣ ====
{{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}}
Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

==== Тарбияи томактабӣ ====
Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;.

==== Такмили ихтисос ====
Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;.

=== Омори кунунии маориф ===
* Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23;

дар онҳо:

* Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7;
* Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140;

дар онҳо:

* Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124;
* дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;&gt;{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}&lt;/ref&gt;
                                
== Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ ==
* * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»;
* * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]];
* * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]];
* * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]];
* * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]];
* * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев;
* * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]];
* * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий;
* * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]];
* * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]];
* * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]];
* * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ;
* * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»);
* * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;
*

== Осорхонаҳо ==
{{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
* [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст).
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001).
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954).
* Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст)
* Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963).
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963).
* Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968).
* Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974).
* [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981).
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991).
* [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]].
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995).
* [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011).

== Муассисаҳои театрӣ ==
(ба ҳолати 01.07.2019)
* [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500;
* [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502;
* [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223;
* [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280;
* Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Муассисаҳои консертӣ ==
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст)  – 860;   
* [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836.

== Боғу гулгаштҳо ==
* [[Боғи А. Рӯдакӣ]]
* [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]]
* [[Боғи ҳайвонот]]
* [[Кӯли ҷавонон]]
* [[Боғи «Ирам»]]
* [[Боғи Лучоб]]
* [[Боғи Ғалаба]]
* [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]]
* [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]]
* [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]]
* [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]]
* [[Гулбоғи «Бӯстон»]]
* [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]]
* [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]]

== Нашрияҳо ==
Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

* рӯзнома — 37;
* маҷалла — 37.

аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]].

== Тандурустӣ ==
[[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]]
* Теъдоди беморхонаҳо — 43;
* Кати беморони онҳо — 5447;
* Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282;
* Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16.

== Иншоотҳои варзишӣ ==
* Варзишгоҳҳо — 8;
* Толорҳои варзишӣ — 138;
* Ҳавзҳои шиноварӣ — 13;
* Толорҳои теннисбозӣ — 4;
* Майдонҳои футболбозӣ — 79;
* Машқгоҳи тирандозӣ — 5;
* Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158;
* Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
* Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор;
* Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор;
* Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.&lt;ref name=&quot;Шиносномаи шаҳр&quot;/&gt;

== Робитаҳои байналмилалӣ ==
=== Бародаршаҳрҳо ===
Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад&lt;ref&gt;[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;:
* {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]])
* {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]])
* {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]])
* {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]])
* {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]])
* {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]])
* {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]])
* {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]])
* {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]])
* {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]])
* {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]])
* {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]])
* {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]])
* {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) 
* {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]])
Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.&lt;ref&gt;[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}&lt;/ref&gt;

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Донистаниҳо ==
* [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад.
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}&lt;/ref&gt;
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]&lt;/ref&gt;

== Аксҳои Душанбе ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Здание &quot;Dushanbe-Plaza&quot;.JPG|Бинои &quot;Dushanbe-Plaza&quot;
Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]]
Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ
Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе
Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ
Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ

&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед.
 
== Нигаред ==
* [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }}
* [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе]
* [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника]

{{commons|Dushanbe}}
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
{{Тоҷикистон}}
{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Душанбе| ]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>jrceiqbkz22ubzj0joks15w1wpy5cxo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дӯстмурод Алӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4378</id>
    <revision>
      <id>1309752</id>
      <parentid>1300109</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T14:20:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>30618</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7142" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
|замина               =  &lt;!--solo_singer / non_vocal_instrumentalist / non_performing_personnel--&gt;
|ном                  = Дӯстмурод Алиев
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = Dustmurod.jpg
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = Нимпайкараии ҳофизи шинохта Дӯстмуроди Алӣ дар зодгоҳаш деҳаи Кабкрез
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           = 
|таърихи таваллуд     = 19.4.1950
|зодгоҳ               = [[Кабкрез]], {{Зодгоҳ|Файзобод|ноҳияи Файзобод}}, [[ҶШС Тоҷикистон]]
|таърихи даргузашт    = 18.4.1989
|маҳалли даргузашт    = 
|солҳои фаъолият      = 
|кишвар               = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон|1980}}
|касб                 = 
|навъи садо           = 
|асбоб                = 
|сабк                 = 
|номи мустаъор        = 
|гурӯҳ                = 
|ҳамкорӣ              = 
|ношир                = 
|мукофотҳо            = Ҳофизи халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ([[1979]])
|викианбор            = 
|викитека             = 
|вебгоҳ               = 
}}

'''Дӯстмурод Алиев''' ([[19 апрел]]и [[1950]], [[Кабкрез]], [[ноҳияи Файзобод|Файзобод]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[18 апрел]]и [[Соли 1989|1989]], ҳамон ҷо) — овозхони тоҷик. [[Ҳофизи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1979]]).

== Зиндагинома ==
Дӯстмурод Алиев 19 апрели соли 1950 дар [[Кабкрез|деҳаи Кабкрези]] [[ноҳияи Файзобод]] ба дунё омадааст. Хатмкардаи факултети маданию маърифатии Институти давлатии санъати Тоҷикистон (1974). Солҳои 1974—1975 дар сафи Артиши Шӯравӣ хидмат кардааст.

=== Фаъолият ===
Аз соли 1975 то охири умр роҳбари бадеии дастаи ҳунарии Хонаи маданияти ноҳияи Файзобод буд.

=== Даргузашт ===
Дӯстмурод Алиев дар айни камолоти ҳунарӣ 19 апрели соли 1989 бар асари беморӣ даргузашт.

== Эҷодиёт ==
Дӯстмурод Алиев мусаннифи зиёда аз 60 суруду таронаҳост. Аммо аз Дӯстмурод дар фонди тилои радиои тоҷик танҳо 25 суруд боқӣ мондааст&lt;ref&gt;[http://www.ozodi.org/a/2073767.html Садое, ки барои ҳамеша дар дилҳо нишаст] // Озодӣ — 17 июни 2010.&lt;/ref&gt;. Асоси репертуари ӯро мавзӯъҳои мухталифи замони мо доир ба васфи Ватану меҳнат, диёри хушманзар, фидокориҳои мардуми шуҷоатманди мо, тараннуми муҳаббати поки инсонӣ ва ғайра ташкил медиҳанд.

=== Сурудҳо ===
Сурудҳои зер аз оҳангҳои ӯ буда, басо дилнишинанд:

* ''«Баҳор омад»'' (шеъри халқӣ),
* ''«Махзани дурдона»'' (шеъри А. Баҳорӣ),
* ''«Моҳи рухсорат»'' (шеъри [[Сайидои Насафӣ|Сайидо]]),
* ''«Моҳи Файзобод»'' (шеъри [[Усмон Шарифзода]]),
* ''«Ноз», «Мастона ба ноз омадаӣ»'' (шеъри Кошиф),
* ''«Садқаи чашмони ту»'' (шеъри Ш. Ҳайрат),
* ''«Савсани Ҳусн»'' (шеъри А. Воситзода)
* ''«Туро ман дӯст медорам»'' (шеъри [[Лоиқ Шералӣ|Лоиқ]])

=== Нақш дар театр ===
Дӯстмурод Алиев чун актёр низ дар чандин пйесаҳои якпардагӣ як қатор нақшҳо офаридааст, ки беҳтаринашон Зиёпонсад («Оилаи аскар»-и Т. Аҳмадхонов), Ориф («Бародарон»-и С. Саидмуродов), Эшони Иллоанта («Иллоанта»-и А. Атобоев) мебошанд. Ба Ҷумҳурии Демократии Афғонистон (1984) сафари ҳунарӣ кардааст.

== Сабки овозхонӣ ==
Дӯстмурод Алиев чун устодон [[Зафар Нозим]]ов, [[Нигина Рауфова]] ҳофизи нотакрор буда мактаби сарояндагии хешро пайдо кард ва шогирдону пайравонаш бисёриҳо бо услуби ӯ месароянд. Соли 1990, баъди як соли фавти Дӯстмурод дар Файзобод нахустин «Дӯстмуродхонӣ» ташкил шуд, ки пайравонаш аз Қубодиёну Қумсангиру Колхозобод, аз Кӯлобу Вахшу Нораку Ёвон ва дигар гӯшаҳои Тоҷикистон дар ин маҳфил иштирок намуданд&lt;ref&gt;[http://www.nabzifayzobod.tj/index.php/amdijoroni-mo/595-guli-khushb-ji-chaman Гули хушбӯйи чаман]// Набзи Файзобод — 24 апрели 2015.&lt;/ref&gt;.

== Некдошт ==
[[Акс:Дӯстмурод Алӣ.jpg|thumb|Лавҳаи ёдгорӣ дар деҳаи [[Кабкрез]]и ноҳияи Файзобод.]]
Дар ноҳияи Файзобод мактаби санъати ноҳия ва як ҷамоати деҳот (пешина ҷамоати деҳоти Файзобод) номи Дӯстмурод Алиевро доранд. Дар зодгоҳаш деҳаи Кабкрез, наздик ба роҳи Ваҳдат — Файзобод нимпайкараи овозхон гузошта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.ozodi.org/a/2073767.html Садое, ки барои ҳамеша дар дилҳо нишаст] // Озодӣ — 17 июни 2010.
* [http://www.ruzgor.tj/news/9573-jode-az-marhum-dustmurodi-ali-ovozkhoni-ma-rufi-kishvar.html Ёде аз марҳум Дӯстмуроди Алӣ, овозхони маъруфи кишвар] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190127050308/http://www.ruzgor.tj/news/9573-jode-az-marhum-dustmurodi-ali-ovozkhoni-ma-rufi-kishvar.html |date=2019-01-27 }} // Рӯзгор. ТҶ — 24 апрели 2013.

== Сарчашма ==
* ФАЙЗОБОД. Энсиклопедия. Душанбе, 2011. Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик. 392 саҳ.

{{Зиндагинома-хурд}}

[[Гурӯҳ:Ҷамоати Дӯстмурод Алиев]]</text>
      <sha1>cm3doygajxpvkcxk82p4vs452m8ecdp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Донишгоҳҳои Русия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6388</id>
    <revision>
      <id>1309749</id>
      <parentid>1308780</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T13:16:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>30618</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 9 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44240" xml:space="preserve">{{Даъвати Донишҷ
ӯ}}

=== [[Абакан]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии Хака ба номи им. Н.Ф. Катанова]] — http://www.khsu.ru/

=== [[Армавир]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Армавир]] — http://www.agpu.armavir.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060207054518/http://agpu.armavir.ru/ |date=2006-02-07 }}

=== [[Архангелск]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Архангелск]] — http://www.agtu.ru/

=== [[Астрахан]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Астрахан]] — http://www.astu.org/
* [[Донишгоҳи давлатии Астрахан]] — http://www.aspu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120503230045/http://www.aspu.ru/ |date=2012-05-03 }}

=== [[Барнаул]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии аграрии Алтай]]
* [[Донишгоҳи давлатии тиббии Алтай]] — http://www.agmu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Алтай]] ба номи [[Ползунов, Иван Иванович|И. И. Ползунов]] — http://astu.secna.ru
* [[Донишгоҳи давлатии Алтай]] — http://www.asu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Барнаул]] — http://www.bspu.ab.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060209115524/http://bspu.ab.ru/ |date=2006-02-09 }}

=== [[Белгород]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Белгород ба номи В.Г. Шухов]] — http://www.bstu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии Белгород]] — http://bsu.edu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060929044340/http://www.bsu.edu.ru/ |date=2006-09-29 }}

=== [[Бийск]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Бийск]] ба номи [[Шукшин, Василий Макарович|В. М. Шукшин]] — http://www.bigpi.biysk.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070102005551/http://www.bigpi.biysk.ru/ |date=2007-01-02 }}

=== [[Благовешенск (вилояти Амур)|Благовешенск]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии Амур]] — http://www.amursu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Благовешенск]] — http://www.bgpu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии аграрии Шарқи Дур]] —

=== [[Братск]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии Братск]] — http://www.brstu.ru/

=== [[Брянск]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Брянск]] — http://www.tu-bryansk.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии Брянск|Донишгоҳи давлатии Брянск ба номи академик И. Г. Петровский]] — http://www.bgunet.com

=== [[Новгороди Бузург]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии Новгород]] ба номи [[Ярослав Мудрий|Ярослава Мудрий]] — http://www.novsu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061105011659/http://novsu.ru/ |date=2006-11-05 }}

=== [[Владивосток]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии тиббии Владивосток]]
* [[Донишгоҳи давлатии иқтисодиёт ва хидмати Владивосток]] — http://www.vvsu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии технологии Шарқи Дур]] — http://www.festu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060425224350/http://www.festu.ru/ |date=2006-04-25 }}
* [[Донишгоҳи давлатии Шарқи Дур]] — http://www.dvgu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии баҳрии ба номи адмирал Г.И. Невелский]] — http://www.msun.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии иқтисодии Уқёнуси Ором]] — http://www.fesaem.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20170917045242/http://fesaem.ru/ |date=2017-09-17 }}

=== [[Владикавказ]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии аграрии Горский]] —

=== [[Владимир (шаҳр)|Владимир]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Владимир]]
* [[Донишгоҳи давлатии Владимирский]] — http://www.vpti.vladimir.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061008003708/http://www.vpti.vladimir.ru/ |date=2006-10-08 }}

=== [[Волгоград]] ===
* [[Донишгоҳи давлатии меъмори-сохтумонии Волгоград]] — http://www.vgasu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120505185339/http://www.vgasu.ru/ |date=2012-05-05 }}
* [[Волгоградский государственный медицинский университет]] — http://www.volgmed.ru/
* [[Волгоградский государственный педагогический университет]] — http://www.vspu.ru/
* [[Волгоградский государственный технический университет]] — http://www.vstu.ru/
* [[Донишгоҳи давлатии Волгоград]] — http://www.volsu.ru/
&lt;!-- * [[Öàðèöûíñêèé ïðàâîñëàâíûé èíñòèòóò (óíèâåðñèòåò) ïðåïîäîáíîãî Ñåðãèÿ Ðàäîíåæñêîãî]] --&gt;

=== [[Вологда]] ===
* [[Донишгоҳи давлати омӯзгории Вологда]] — http://www.uni-vologda.ac.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060924011216/http://www.uni-vologda.ac.ru/ |date=2006-09-24 }}
* [[Донишгоҳи давлатии техникӣ Вологда]] — http://www.vstu.edu.ru
* [[Академияи давлатии хоҷагии ширӣ Вологда]] — http://molochnoe.ru
* [[Донишкадаи ҳуқуқ ва иқтидосиёти Вологда]] — http://www.vipe-fsin.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20200930173143/https://vipe-fsin.ru/ |date=2020-09-30 }}

=== [[Воронеж]] ===
* [[Воронежский государственный аграрный университет им. К.Д. Глинки]] — http://www.vsau.ru/
* [[Воронежский государственный архитектурно-строительный университет]] — http://www.vgasu.vrn.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061014230435/http://www.vgasu.vrn.ru/ |date=2006-10-14 }}
* [[Воронежский государственный педагогический университет]] — http://www.vspu.ac.ru
* [[Воронежский государственный технический университет]] — http://vorstu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061027173157/http://www.vorstu.ru/ |date=2006-10-27 }}
* [[Воронежский государственный университет]] — http://www.vsu.ru
* [[Университет им. Н.К.Рериха]]

=== [[Горно-Алтайск]] ===
* [[Горно-Алтайский государственный университет]] — http://www.gasu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20201124195723/http://www.gasu.ru/ |date=2020-11-24 }}
  
=== [[Грозний]] ===
* [[Чеченский государственный университет]]

=== [[Екатеринбург]] ===
* [[Гуманитарный университет (Екатеринбург)|Гуманитарный университет]] — http://gu.ur.ru/index2.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070430211832/http://www.gu.ur.ru/index2.html |date=2007-04-30 }}
* [[Российский государственный профессионально-педагогический университет]] — http://www.rsvpu.ru/
* [[Уральский государственный лесотехнический университет]] — http://www.usfeu.ru/
* [[Уральский государственный педагогический университет]] — http://www.uspu.ru/
* [[Уральский государственный технический университет]] — http://www.ustu.ru/
* [[Уральский государственный университет|Уральский государственный университет им. А. М. Горького]] — http://www.usu.ru/
* [[Уральский государственный университет путей сообщения]] — http://www.usart.ru/
* [[Уральский государственный экономический университет]] — http://www.usue.ru/

=== [[Елабуга]] ===
* [[Елабужский государственный педагогический университет]]

=== [[Елетс (шаҳр)|Елетс]] ===
* [[Елецкий государственный университет им. И.А. Бунина]] — http://www.elsu.ru/

=== [[Иваново (вилояти Иваново)|Иваново]] ===
* [[Ивановский государственный университет]] — http://www.ivanovo.ac.ru/
* [[Ивановский государственный химико-технологический университет]] — http://www.isuct.ru/
* [[Ивановский государственный энергетический университет им. В.И. Ленина]] — http://www.ispu.ru/

=== [[Ижевск]] ===
* [[Удмуртский государственный университет]] — http://www.udsu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120430055341/http://udsu.ru/ |date=2012-04-30 }}
* [[Ижевский государственный технический университет]] — http://www.istu.ru/

=== [[Иркутск]] ===
* [[Байкальский государственный университет экономики и права]] — http://www.isea.ru/
* [[Иркутский государственный лингвистический университет]]	— http://www.islu.ru/news.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060822022105/http://www.islu.ru/news.html |date=2006-08-22 }}
* [[Иркутский государственный медицинский университет]]	— http://www.ismu.baikal.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131101023821/http://www.ismu.baikal.ru/ |date=2013-11-01 }}
* [[Иркутский государственный педагогический университет]]	— http://isttu.irk.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061017162243/http://www.isttu.irk.ru/ |date=2006-10-17 }}
* [[Иркутский государственный технический университет]] — http://www.istu.edu/
* [[Иркутский государственный университет]] — http://isu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20100113164733/http://www.isu.ru/ |date=2010-01-13 }}
* [[Иркутский государственный университет путей сообщения]] — http://www.iriit.irk.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061016044929/http://www.iriit.irk.ru/ |date=2006-10-16 }}

=== [[Йошкар-Ола]] ===
* [[Марийский государственный технический университет]] — http://www.marstu.mari.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090909095304/http://www.marstu.mari.ru/ |date=2009-09-09 }}
* [[Марийский государственный университет]] — http://www.marsu.ru/

=== [[Қазон]] ===
* [[Казанский государственный университет]] — http://www.ksu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061009052137/http://www.ksu.ru/ |date=2006-10-09 }}
* [[Казанский государственный энергетический университет]] — http://www.kgeu.ru/
* [[Казанский государственный технический университет им А.Н.Туполева]] — http://www.kai.ru/
* [[Казанский государственный технологический университет]] — http://www.kstu.ru/

=== [[Калининград]] ===
* [[Калининградский государственный технический университет]] — http://www.klgtu.ru/
* [[Российский государственный университет им. И. Канта]] — http://www.albertina.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190310100700/http://www.albertina.ru/ |date=2019-03-10 }}

=== [[Калуга]] ===
* [[Калужский государственный педагогический университет им. К.Э. Циолковского]] — http://kspu.kaluga.ru/

=== [[Кемерово]] ===
* [[Кемеровский государственный университет]] —	http://www.kemsu.ru/
* [[Кемеровский государственный университет культуры и искусств]]
* [[Кузбасский государственный технический университет]] — http://www.kuzstu.ru/

=== [[Киров (вилояти Киров)|Киров]] ===
* [[Вятский государственный гуманитарный университет]] — http://www.vspu.kirov.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20071029143830/http://www.vspu.kirov.ru/ |date=2007-10-29 }}
* [[Вятский государственный университет]] — http://www.riac.ru/vgu{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

=== [[Комсомолск-на-Амуре]] ===
* [[Комсомольский-на-Амуре государственный педагогический университет]] — http://knagpu.kms.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070104204719/http://knagpu.kms.ru/ |date=2007-01-04 }}
* [[Комсомольский-на-Амуре государственный технический университет]] — http://www.knastu.ru/

=== [[Кострома]] ===
* [[Костромской государственный технологический университет]] — http://www.kstu.edu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120423121010/http://www.kstu.edu.ru/ |date=2012-04-23 }}
* [[Костромской государственный университет имени Н.А. Некрасова]] — http://ksu.edu.ru

=== [[Краснодар]] ===
* [[Краснодарский государственный университет культуры и искусств]] -
* [[Кубанский государственный аграрный университет]] — http://www.kubagro.ru/
* [[Кубанский государственный технологический университет]] — http://kubstu.ru/?uid=010010 {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061127132046/http://kubstu.ru/?uid=010010 |date=2006-11-27 }}
* [[Кубанский государственный университет]] — http://www.kubsu.ru/index.php/rus/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060830091124/http://www.kubsu.ru/index.php/rus/ |date=2006-08-30 }}
* [[Кубанский государственный университет физической культуры, спорта и туризма]] — http://www.kgafk.ru/

=== [[Красноярск]] ===
* [[Государственный университет цветных металлов и золота]] — http://gold.krasu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20051217101516/http://gold.krasu.ru/ |date=2005-12-17 }}
* [[Красноярский государственный аграрный университет]] — http://www.kgau.krasedu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060220070213/http://www.kgau.krasedu.ru/ |date=2006-02-20 }}
* [[Красноярский государственный педагогический университет им. В.П. Астафьева]] — http://www.kspu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220403052609/http://www.kspu.ru/ |date=2022-04-03 }}
* [[Красноярский государственный технический университет]] — http://www.krgtu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060208035544/http://www.krgtu.ru/ |date=2006-02-08 }}
* [[Красноярский государственный университет]] — http://www.lan.krasu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061010202655/http://www.lan.krasu.ru/ |date=2006-10-10 }}
* [[Сибирский государственный аэрокосмический университет им. академика М.Ф.Решетнева]] — http://www.sibsau.ru/
* [[Сибирский государственный технологический университет]] — http://www.sibstu.kts.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070706040954/http://sibstu.kts.ru/ |date=2007-07-06 }}

=== [[Курган (шаҳр)|Курган]] ===
* [[Курганский государственный университет]] -

=== [[Курск]] ===
* [[Курский государственный медицинский университет]] -
* [[Курский государственный педагогический университет]] -
* [[Курский государственный технический университет]] -

=== [[Кизил]] ===
* [[Тывинский государственный университет]] -

=== [[Липетск]] ===
* [[Липецкий государственный педагогический университет]] -
* [[Липецкий государственный технический университет]] -

=== [[Магадан]] ===
* [[Северный международный университет]] — http://www.niu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070209205114/http://www.niu.ru/ |date=2007-02-09 }}

=== [[Магнитогорск]] ===
* [[Магнитогорский государственный технический университет]] -
* [[Магнитогорский государственный университет]] -

=== [[Майкоп]] ===
* [[Адыгейский государственный университет]] -

=== [[Махачкала]] ===
* [[Дагестанский государственный педагогический университет]] -
* [[Дагестанский государственный технический университет]] -
* [[Дагестанский государственный университет]] -
* [[Дагестанский исламский университет им.Имама Шафигьии]] -

=== [[Мичуринск]] ===
* [[Мичуринский государственный аграрный университет]] -

=== [[Москва]] ===
: ''Нигаред. мақолаи [[Мактабҳои олии Москвы]]''
* [[Донишгоҳи Ҳарбӣ]] Вазорати мудофиаи ФР — http://www.vumo.ru
* [[Московская государственная юридическая академия]] — http://www.msal.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160714010744/http://msal.ru/ |date=2016-07-14 }}
* [[Московский государственный университет]] имени [[Ломоносов, Михаил Васильевич|М. В. Ломоносова]] — http://www.msu.ru/
* [[Московский физико-технический институт]] (государственный университет) — http://www.mipt.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080311132224/http://www.mipt.ru/ |date=2008-03-11 }}
* [[Московский государственный строительный университет]], бывший «МИСИ» — http://www.mgsu.ru
* [[Московский государственный технический университет им. Н. Э. Баумана]] — http://www.bmstu.ru
* [[Московский государственный университет инженерной экологии]] — http://www.msuie.ru
* [[Московский государственный институт международных отношений (Университет)]] — http://www.mgimo.ru/
* [[Московский инженерно-физический институт]] (государственный университет) — http://www.mephi.ru
* [[Московский технический университет связи и информатики]] — http://www.mtuci.ru/
* [[Российский государственный гуманитарный университет]]— http://www.rsuh.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220326005534/https://www.rsuh.ru/ |date=2022-03-26 }}
* [[Российский государственный медицинский университет]]— http://www.rsmu.ru/
* [[Российский государственный университет нефти и газа имени И. М. Губкина]]— http://www.gubkin.ru
* [[Российский химико-технологический университет]] имени [[Менделеев, Дмитрий Иванович|Д. И. Менделеева]] [http://www.muctr.edu.ru ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20110423141722/http://muctr.edu.ru/ |date=2011-04-23 }}
* [[Московский государственный технологический университет «Станкин»]] — http://www.stankin.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220411233234/https://stankin.ru/ |date=2022-04-11 }}

=== [[Мурманск]] ===
* [[Мурманский государственный технический университет]] -

=== [[Налчик]] ===
* [[Кабардино-Балкарский государственный университет им. Х.М. Бербекова]] -

=== [[Нижний Новгород]] ===
* [[Нижегородский государственный технический университет]] — http://www.nntu.ru
* [[Нижегородский государственный университет]] — http://www.unn.ru/
* [[Нижегородский государственный лингвистический университет]] — http://www.lunn.ru/
* [[Нижегородский государственный педагогический университет]] — http://www.nnspu.ru/
* [[Нижегородский государственный архитектурно-строительный университет]] — http://www.nngasu.ru

=== [[Новокузнетск]] ===
* [[Сибирский государственный индустриальный университет]] — http://www.sibsiu.ru/

=== [[Новосибирск]] ===
* [[Новосибирский государственный университет]] — http://www.nsu.ru/root.php/index.xml {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060924050418/http://www.nsu.ru/root.php/index.xml |date=2006-09-24 }}
* [[Новосибирский государственный технический университет]] — http://www.nstu.ru/
* [[Сибирский государственный университет телекоммуникации и информатики]] — http://www.neic.nsk.su/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060927095330/http://www.neic.nsk.su/ |date=2006-09-27 }}
* [[Новосибирский государственный архитектурно-строительный университет]] — http://www.sibstrin.ru/
* [[Сибирский государственный университет путей сообщения]] — http://www.stu.ru/
* [[Сибирский университет потребительской кооперации]] — http://www.sibupk.nsk.su/
* [[Новосибирский государственный педагогический университет]] — http://www.ngpu.ru

=== [[Омск]] ===
* [[Омский государственный аграрный университет]] -
* [[Омский государственный педагогический университет]] -
* [[Омский государственный технический университет]] -
* [[Омский государственный университет путей сообщения]] -
* [[Омский государственный университет им. Ф.М. Достоевского]] -

=== [[Орҷоникидзе (станитса)|Орҷоникидзе]] ===
* [[Ингушский государственный университет]] -

=== [[Орёл (шаҳр)|Орёл]] ===
* [[Орловский государственный аграрный университет]] -
* [[Орловский государственный технический университет]] -
* [[Орловский государственный университет]] -

=== [[Оренбург]] ===
* [[Оренбургский государственный аграрный университет]] -
* [[Оренбургский государственный педагогический университет]] -
* [[Оренбургский государственный университет]] -

=== [[Пенза]] ===
* [[Пензенский государственный педагогический университет им. В.Г.Белинского]] -
* [[Пензенский государственный университет]] -

=== [[Перм]] ===
* [[Пермский государственный университет]] — http://www.psu.ru
* [[Пермский государственный педагогический университет]] — http://www.pspu.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130818150711/http://pspu.ru/ |date=2013-08-18 }}
* [[Пермский государственный технический университет]] — http://www.pstu.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130805063637/http://pstu.ru/ |date=2013-08-05 }}

=== [[Персиановка]] ===
* [[Донской государственный аграрный университет]] -

=== [[Петрозаводск]] ===
* [[Карельский государственный педагогический университет]] -
* [[Петрозаводский государственный университет]] -

=== [[Петропавловск-Камчатский]] ===
* [[Камчатский государственный педагогический университет]] -
* [[Камчатский государственный технический университет]] -
* [[Камчатский государственный университет]] -

=== [[Пятигорск]] ===
* [[Пятигорский государственный лингвистический университет]] -
* [[Пятигорский государственный технологический университет]] -

=== [[Ростов-на-Дону]] ===
* [[Донской государственный технический университет]] — http://www.dstu.edu.ru
* [[Ростовская государственная академия архитектуры и искусства]]
* [[Ростовская государственная академия сельскохозяйственного машиностроения]]
* [[Ростовская государственная консерватория им. С.В.Рахманинова]]
* [[Ростовский государственный медицинский университет]]
* [[Ростовский государственный педагогический университет]] — http://rspu.edu.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131030202725/http://rspu.edu.ru/ |date=2013-10-30 }}
* [[Ростовский государственный строительный университет]]
* [[Ростовский государственный университет]] — http://www.rsu.ru
* [[Ростовский государственный университет путей сообщения]] — http://www.rgups.ru
* [[Ростовский государственный экономический университет]] (РИНХ) — http://www.rseu.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20110903173428/http://www.rseu.ru/ |date=2011-09-03 }}
* [[Ростовский международный университет экономики и управления]]
* [[Северо-Кавказская академия государственной службы]]

=== [[Рязан]] ===
* [[Рязанский государственный медицинский университет им. академика И.&amp;nbsp;П.&amp;nbsp; Павлова]] -
* [[Рязанский государственный педагогический университет им. С.&amp;nbsp;А.&amp;nbsp; Есенина]] -

=== [[Самара]] ===
* [[Самарский государственный архитектурно-строительный университет]] — http://www.ssaba.smr.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060913175520/http://www.ssaba.smr.ru/ |date=2006-09-13 }}
* [[Самарский государственный аэрокосмический университет|Самарский государственный аэрокосмический университет им. ак. С. П. Королёва]] — http://www.ssau.ru/
* [[Самарский государственный медицинский университет]] — http://www.samsmu.ru/
* [[Самарский государственный технический университет]] — http://www.samgtu.ru/
* [[Самарский государственный университет]] — http://www.ssu.samara.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190831003914/http://www.ssu.samara.ru/ |date=2019-08-31 }}
* [[Самарский государственный экономический университет]] — http://www.sseu.ru/
* [[Самарский государственный социально-педагогический университет]] —http://www.pgsga.ru/

=== [[Санкт-Петербург]] ===
* [[Балтийский государственный технический университет имени Д.&amp;nbsp;Ф.&amp;nbsp;Устинова &quot;Военмех&quot;|Балтийский государственный технический университет имени Д. Ф. Устинова «Военмех»]]&amp;nbsp;— http://www.voenmeh.ru/
* [[Военный инженерно-космический университет им. А. Ф. Можайского]]
* [[Европейский университет в Санкт-Петербурге]]&amp;nbsp;— http://www.eu.spb.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный медицинский университет|Санкт-Петербургский государственный медицинский университет им. акад. И.&amp;nbsp;П.&amp;nbsp;Павлова]]&amp;nbsp;— http://www.spbgmu.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный морской технический университет]]&amp;nbsp;— http://www.smtu.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный политехнический университет]]&amp;nbsp;— http://www.spbstu.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный технологический институт (технический университет)]]&amp;nbsp;— http://gti.spb.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет]]&amp;nbsp;— http://www.spbu.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет информационных технологий, механики и оптики]]&amp;nbsp;— http://www.ifmo.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет культуры и искусств]]&amp;nbsp;— http://www.spbguki.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет путей сообщения]]&amp;nbsp;— http://www.pgups.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет технологии и дизайна]]&amp;nbsp;— http://www.sutd.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет физической культуры имени П. Ф. Лесгафта|Санкт-Петербургский государственный университет физической культуры имени П.&amp;nbsp;Ф.&amp;nbsp;Лесгафта]]&amp;nbsp;— http://lesgaft.spb.ru/, http://pro-lesgaft.spb.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный университет экономики и финансов]]&amp;nbsp;— http://www.finec.ru/
* [[Санкт-Петербургский государственный электротехнический университет]]&amp;nbsp;— http://www.etu.ru/

=== [[Саранск]] ===
* [[Мордовский государственный университет им. Н.П. Огарева]] -

=== [[Саратов]] ===
* [[Саратовский государственный аграрный университет им. Н.И.Вавилова]] -
* [[Саратовский государственный медицинский университет]] -
* [[Саратовский государственный социально-экономический университет]] -
* [[Саратовский государственный технический университет]] -
* [[Саратовский государственный университет им. Н.Г.Чернышевского]] -

=== [[Смоленск]] ===
* [[Смоленский государственный педагогический университет]] -

=== [[Сочи]] ===
* [[Сочинский государственный университет туризма и курортного дела]] -
* [[Федеральный академический экологический университет]] -

=== [[Ставропол]] ===
* [[Северо-Кавказский государственный технический университет]] -
* [[Ставропольский государственный аграрный университет]] -
* [[Ставропольский государственный университет]] -

=== [[Сургут]] ===
* [[Сургутский государственный университет]] -

=== [[Сиктивкар]] ===
* [[Сыктывкарский государственный университет]] -

=== [[Таганрог]] ===
* [[Таганрогский государственный радиотехнический университет]] -

=== [[Тамбов]] ===
* [[Тамбовский государственный технический университет]] — [http://www.tambov.ru/ http://www.tambov.ru/]
* [[Тамбовский государственный университет им. Г.Р.Державина]] — [http://tsu.tmb.ru/ http://tsu.tmb.ru/]

=== [[Твер]] ===
* [[Тверской государственный университет]] — http://university.tversu.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060831020347/http://university.tversu.ru/ |date=2006-08-31 }}
* [[Тверской государственный технический университет]] — http://www.tstu.tver.ru/
* [[Тверская медицинская академия]] — http://www.tvermed.narod.ru/
* [[Тверская сельскохозяйственная академия]] — http://www.tversu.ru/Education/TAA/Overview.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060909134835/http://www.tversu.ru/Education/TAA/Overview.html |date=2006-09-09 }}

=== [[Толятти]] ===
* [[Тольяттинский государственный университет]] -

=== [[Томск]] ===
* [[Томский городской сайт]] — http://tomck.com/
* [[Сибирский государственный медицинский университет]] — http://www.ssmu.ru/
* [[Томский государственный архитектурно-строительный университет]] — http://www.tsuab.ru/
* [[Томский государственный педагогический университет]] — http://www.tspu.edu.ru/
* [[Томский государственный университет]] — http://www.tsu.ru/
* [[Томский государственный университет систем управления и радиоэлектроники]] — http://www.tusur.ru/
* [[Томский политехнический университет]] — http://www.tpu.ru/

=== [[Тула]] ===
* [[Тульский государственный педагогический университет им. Л.&amp;nbsp;Н.&amp;nbsp;Толстого]] -
* [[Тульский государственный университет]] -

=== [[Тюмен]] ===
* [[Тюменский государственный нефтегазовый университет]] — http://www.tsogu.ru/
* [[Тюменский государственный университет]] — http://www.utmn.ru/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061005075929/http://www.utmn.ru/ |date=2006-10-05 }}

=== [[Улан-Удэ]] ===
* [[Бурятский государственный университет]] -
* [[Восточно-Сибирский государственный технологический университет]] — http://www.esstu.ru

=== [[Уляновск]] ===
* [[Ульяновский государственный университет]] — http://www.ulsu.ru/
* [[Ульяновский государственный технический университет]] — http://www.ulstu.ru/
* [[Ульяновский государственный педагогический университет]] — http://www.ulspu.ru/

=== [[Уфа]] ===
* [[Башкирский государственный университет]]
* [[Башкирский государственный медицинский университет]]
* [[Башкирский государственный педагогический университет]]
* [[Уфимский государственный авиационный технический университет]]
* [[Уфимский государственный нефтяной технический университет]]

=== [[Ухта]] ===
* [[Ухтинский государственный технический университет]] -

=== [[Хабаровск]] ===
* [[Хабаровский государственный педагогический университет]] -
* [[Хабаровский государственный технический университет]] -

=== [[Чебоксари]] ===
* [[Чувашский государственный университет]] им. И.&amp;nbsp;Н.&amp;nbsp;Ульянова — http://www.chuvsu.ru/
* [[Чувашский государственный педагогический университет]] им. И.&amp;nbsp;Я.&amp;nbsp;Яковлева — http://www.chgpu.cap.ru {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061225175907/http://chgpu.cap.ru/ |date=2006-12-25 }}

=== [[Челябинск]] ===
* [[ЮжноУральский государственный университет]] — http://www.susu.ac.ru/
* [[Челябинский государственный университет]] — http://www.csu.ru/
* [[Челябинская государственная медицинская академия]] — http://www.vita.chel.su/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060910074225/http://www.vita.chel.su/ |date=2006-09-10 }}

=== [[Череповетс]] ===
* [[Череповецкий государственный университет]] -

=== [[Чита]] ===
* [[Забайкальский государственный педагогический университет им. Н.&amp;nbsp;Г.&amp;nbsp;Чернышевского]] -
* [[Читинский государственный технический университет]] -

=== [[Шахти (шаҳр)|Шахти]] ===
* [[Южно-Российский государственный университет экономики и сервиса]] -

=== [[Шуя]] ===
* [[Шуйский государственный педагогический университет]] -

=== [[Элиста]] ===
* [[Калмыцкий государственный университет]] — http://www.kalmsu.ru/

=== [[Южно-Сахалинск]] ===
* [[Сахалинский государственный университет]] -

=== [[Якутск]] ===
* [[Якутский государственный университет им. М.&amp;nbsp;К.&amp;nbsp;Амосова]] -

=== [[Ярославл]] ===
* [[Ярославский государственный университет]] им. П.&amp;nbsp;Г.&amp;nbsp;Демидова — http://www.uniyar.ac.ru/
* [[Ярославский государственный педагогический университет]] им. К.&amp;nbsp;Д.&amp;nbsp;Ушинского — http://www.yspu.yar.ru/
* [[Ярославский государственный технический университет]] — http://www.ystu.ru/

== [[Ассотсиатсияи донишгоҳҳои классикии Русия]] ==

== Пайвандҳо ==
* [http://abitur.nica.ru/ Ҳамаи мактабҳои олии Русия] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080731054843/http://abitur.nica.ru/ |date=2008-07-31 }}

[[Гурӯҳ:Феҳристи донишгоҳҳо|Русия]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи мактабҳои олии Русия]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Русия|*]]</text>
      <sha1>tpexq0quzpy9qaufchl1mcqfx9wqf2g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ноҳияҳои Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10118</id>
    <revision>
      <id>1309766</id>
      <parentid>1296865</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T21:33:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Душанбе */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24822" xml:space="preserve">{{Асосӣ|Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон}}

Дар [[Тоҷикистон]] дар [[соли 2022]] 58 '''ноҳия (ناحیه‌ه)''', ба ҷуз аз ноҳияҳои Душанбе (4-то) мавҷуд буданд, ки ба вилояти Суғду Хатлону ВМКБ ва тобеи марказ дохиланд. Ноҳияҳо дар навбати худ ба ҷамоатҳо ва шаҳракҳо тақсим мешаванд. Ноҳияи камаҳолитарин [[ноҳияи Мурғоб]] (15.900 нафар аҳолӣ дар соли 2020) ва сераҳолитарин [[ноҳияи Рӯдакӣ]] (518.200 нафар аҳолӣ дар соли 2020) буданд. [[Ноҳияи Мурғоб]] бо майдони 38,5 ҳаз. км² калонтарин аз рӯи масоҳат ва [[ноҳияи Сарбанд]] бо масоҳати 100 км² (ё ноҳияи Шоҳмансури ш. Душанбе бо масоҳати 27,9 км²) хурдтарин буд. Тақсимоти ноҳиявӣ дар даврони шӯравӣ аввалин бор дар Тоҷикистон ворид шуда буд ва онвақт бо имлои куҳна '''район''' (аз рус.) номида мешуд. 
[[Акс:Tajikistan districts numbered.png|мини]]

== Душанбе ==
{{Main|Ноҳияҳои Душанбе}}
Масоҳат тақрибан 100 км², аҳолӣ 724 ҳазор нафар 

[[Акс:Map of Dushanbe (districts).png|мини|Ноҳияҳои Душанбе ]]
# ноҳияи Исмоили Сомонӣ 128 ҳазор нафар 
# ноҳияи Сино 279 ҳазор нафар
# ноҳияи Фирдавсӣ 173 ҳазор нафар
# [[Акс:Административное деление Душанбе.png|мини|Тақсимоти маъмурии ш. Душанбе ]]ноҳияи Шоҳмансур 144 ҳазор нафар


== [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+[[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]
! Номи воҳиди 
маъмурӣ
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;(барӯйхатгирии 21.09.2010)
ҳазор. одамон
! Майдон
ҳазор км²
! Зичии аҳолӣ &lt;br /&gt;одамон / км²
|-
| [[Хоруғ]]
| 28
| 0,0
| маълумот нест
|-
| [[Ноҳияи Ванҷ]]
| 31
| 4.4
| 7.0
|-
| [[ноҳияи Дарвоз]]
| 21
| 2.8
| 7.5
|-
| [[Ноҳияи Ишкошим]]
| сӣ
| 3.7
| 8.1
|-
| [[ноҳияи Мурғоб]]
| чордаҳ
| 38.5
| 0,4
|-
| [[Ноҳияи Роштқалъа]]
| 24
| 4.3
| 5.6
|-
| [[ноҳияи Рӯшон]]
| 24
| 5.9
| 4.1
|-
| [[Ноҳияи Шуғнон]]
| 42 (2016)
| 4.6
| 7.4
|-
| '''Ҳамагӣ'''
| '''206'''
| '''64.2'''
| '''3.2'''
|}
[[Акс:Sughd Province in Tajikistan.svg|мини|Вилояти Суғд]]

== Вилояти Суғд ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+[[Вилояти Суғд]] &lt;ref name=&quot;Агентство по статистике&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|title=Агентство по статистике при Президенте Республики Таджикистан. Регионы Республики Таджикистан. 2010|deadlink=yes|accessdate=2013-01-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924105948/http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|archivedate=2015-09-24}}&lt;/ref&gt; :
! Номи воҳиди&lt;br /&gt;маъмурӣ
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;(31.12.2009)&lt;br /&gt;ҳазор. одамон
! Майдон&lt;br /&gt; ҳазор. км²
! Зичии&lt;br /&gt;аҳолӣ &lt;br /&gt;одамон / км²
|-
| [[Хуҷанд|шаҳри Хӯҷанд]]
| 158.2
| 0,0
| 87.3
|-
| [[Истаравшан|шаҳри Истаравшан]]
| 62.9
|
|
|-
| [[Истиқлол (шаҳр)|шаҳри Истиклол]]
| 13.5
|
|
|-
| [[Исфара|шаҳри Исфара]]
| 42,0
|
|
|-
| [[Гулистон (шаҳр)|шаҳри Гулистон]]
| 40.4
|
|
|-
| [[Конибодом|шаҳри Конибодом]]
| 47,9
|
|
|-
| [[Панҷакент|шаҳри Панҷакент]]
| 36.5
|
|
|-
| Шаҳри Бӯстон
| 27.6
|
|
|-
| [[Ноҳияи Айнӣ]]
| 71.6
| 5.2
| 13.8
|-
| [[Ноҳияи Ашт]]
| 133,0
| 2.8
| 47.5
|-
| [[Ноҳияи Ғафуров]]
| 307,7
| 2.7
| 113,9
|-
| [[Ноҳияи Деваштич]]
| 140,0
| 1.6
| 87,5
|-
| [[Ноҳияи Кӯҳистони Масчо]]
| 21.2
| 3.7
| 5.7
|-
| [[Ноҳияи Ҷаббор Расулов]]
| 115.6
| 0.3
| 385.3
|-
| [[Ноҳияи Зафаробод]]
| 59.8
| 0,5
| 119.6
|-
| [[Ноҳияи Истаравшан]] *
| 160.4
| 0,7
| 318,9
|-
| [[Ноҳияи Исфара]] *
| 189.1
| 0,9
| 288,8
|-
| [[Ноҳияи Конибодом]] *
| 133,0
| 0,8
| 226.1
|-
| [[Ноҳияи Масчо]]
| 101.7
| 1.0
| 101.8
|-
| [[Ноҳияи Панҷакент]] *
| 203.6
| 3.7
| 64,9
|-
| [[ноҳияи Спитамен]]
| 116,8
| 0,4
| 292,0
|-
| [[Ноҳияи Шаҳристон]]
| 34.5
| 1,2
| 28.8
|-
| '''Ҳамагӣ'''
| '''2217.0'''
| '''25.4'''
| '''87.3'''
|-
| * ''аз ҷумла шаҳрҳои тобеи вилоят''
|-
|}

== [[вилояти Хатлон]] ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+[[Вилояти Хатлон]] &lt;ref name=&quot;Агентство по статистике&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|title=Агентство по статистике при Президенте Республики Таджикистан. Регионы Республики Таджикистан. 2010|deadlink=yes|accessdate=2013-01-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924105948/http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|archivedate=2015-09-24}}&lt;/ref&gt;
!Номи воҳиди
маъмурӣ
! Аҳолӣ
ҳазор. одамон
! Майдон&lt;br /&gt; ҳазор. км²
! Зичии&lt;br /&gt;аҳолӣ
одамон / км²
|-
| [[Бохтар (шаҳр)|ш. Бохтар]]
| 72,9
|
|
|-
| ш. [[Кӯлоб]]
| 97,5
|
|
|-
| ш. [[Норак]]
| 24.1
|
|
|-
| ш. [[Левакант]]
| 13.7
|
|
|-
| [[ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ]]
| 136.1
| 0.6
| 226,8
|-
| [[Ноҳияи Балҷувон]]
| 26.7
| 1,3
| 20.5
|-
| [[Ноҳияи Кӯшониён]]
| 220.5
| 0.6
| 367,5
|-
| [[Ноҳияи Вахш]]
| 154.3
| 1.0
| 154.3
|-
| [[Ноҳияи Восеъ]]
| 180.6
| 0,8
| 225,8
|-
| [[Ноҳияи Данғара]]
| 120.7
| 2.0
| 60.4
|-
| [[Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ]]
| 159,9
| 0,9
| 177,7
|-
| [[Ноҳияи Дӯстӣ]]
| 93,9
| 1,2
| 78.3
|-
| [[Ноҳияи Қубодиён]]
| 145,8
| 1.9
| 76,8
|-
| [[Ноҳияи Кӯлоб]] *
| 89.4
| 0.3
| 623,0
|-
| [[Ноҳияи Ҷайҳун]]
| 106.7
| 1.0
| 106.8
|-
| [[Ноҳияи Ҳамадонӣ]]
| 128,9
| 0,5
| 257,8
|-
| [[ноҳияи Муъминобод]]
| 77,5
| 0,9
| 86.1
|-
| [[Ноҳияи Носири Хусрав]]
| 29.6
| 0,8
| 37,0
|-
| [[Ноҳияи Норак]] *
| 27.1
| 0,4
| 127,8
|-
| [[Ноҳияи Панҷ]]
| 99,7
| 0,9
| 110.8
|-
| [[Ноҳияи Левакант]] *
| 25.6
| 0.1
| 393,0
|-
| [[ноҳияи Темурмалик]]
| 60,0
| 1.0
| 59,9
|-
| [[Ноҳияи Фархор]]
| 138.3
| 1,2
| 115.3
|-
| [[Ноҳияи Ховалинг]]
| 48.5
| 1.7
| 28.5
|-
| [[ноҳияи Хуросон]]
| 90.4
| 0,9
| 100.4
|-
| [[Ноҳияи Шаҳритӯс]]
| 103.4
| 1.5
| 68,9
|-
| [[Ноҳияи Шамсиддин Шоҳин]]
| 52.2
| 2,3
| 22.7
|-
| [[Ноҳияи Ёвон]]
| 176.2
| 1.0
| 176.1
|-
| '''Ҳамагӣ'''
| '''2700.2'''
| '''24.8'''
| '''108.9'''
|-
| * ''аз ҷумла шаҳрҳои тобеи вилоят''
|-
|}

== [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ|НТҶ]] ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ|RRP]] &lt;ref name=&quot;Агентство по статистике&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|title=Агентство по статистике при Президенте Республики Таджикистан. Регионы Республики Таджикистан. 2010|deadlink=yes|accessdate=2013-01-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924105948/http://www.stat.tj/ru/img/c6617c2a140f969428b790ea690b13d9_1293210144.zip|archivedate=2015-09-24}}&lt;/ref&gt;
!Номи воҳид&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; маъмурӣ-&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; таксимоти территориявй
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ҳазор. одамон
! Майдон&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ҳазор. км²
! Зичии&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; ахолй&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; одамон / км²
|-
| ш. [[Ваҳдат]]
| 43.2
| 0,0
| 75,8
|-
| ш. [[Роғун]]
| 10.0
| 0,0
| 71.6
|-
| [[Турсунзода (шаҳр)|ш. Турсунзода]]
| 47.2
| 0,0
| 201.3
|-
| [[Ноҳияи Варзоб]]
| 65.7
| 1.7
| 38.6
|-
| [[Ноҳияи Ваҳдат]]
| 237.2
| 3.7
|
|-
| [[Ноҳияи Ҳисор]]
| 248,7
| 1.0
| 248,7
|-
| [[Ноҳияи Лахш]]
| 60,9
| 4.6
| 13.2
|-
| [[ноҳияи Нуробод]]
| 67.1
| 0,9
| 74.4
|-
| [[ноҳияи Рашт]]
| 99.3
| 4.6
| 21.6
|-
| [[Ноҳияи Роғун]]
| 25.8
| 0,5
|
|-
| [[ноҳияи Рӯдакӣ]]
| 347.1
| 1.8
| 192.8
|-
| [[Ноҳияи Сангвор]]
| 19.7
| 6.0
| 3.3
|-
| [[Ноҳияи Тоҷикобод]]
| 38,0
| 0,7
| 54.3
|-
| [[Ноҳияи Турсунзода]]
| 194.4
| 1,2
|
|-
| [[Ноҳияи Файзобод]]
| 83.6
| 0,9
| 92,9
|-
| [[Ноҳияи Шаҳринав|ноҳияи Шахринав]]
| 97,9
| 1.0
| 97,9
|-
| '''Ҳамагӣ'''
| '''1685,8'''
| '''28.6'''
| '''58.9'''
|}

=== 1930—1937 ===
Дар соли 1930, дар [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] ноҳияҳои зерин буданд: Арал, Ашт, Балҷувон, Варзиминор, Ғарм, Ҷиликӯл, Ҷиргатол, Исфара, Қобадиён, Қалаи Хумб, Кангурт, Конибодом, Қизилмазор, Кировобод, Қӯргонтеппа, Кӯлоб, Лоқай-Тоҷик, Мастчоҳ, Мӯъминобод, Нов, Оби Гарм, Фархор, Панҷакент, Тавилдара, Ӯротеппа, Файзобод, Ҳоит, Ховалинг, Хӯҷанд, Шаҳристон, Шаҳринав, Шӯробод, Янги Бозор.

Соли 1932 ноҳияҳои Ҳисор, Данғара, Даштиҷум ташкил карда шуданд. Ҳамзамон дар [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ) тақсимоти ноҳиявӣ ҷорӣ карда шуд: вилоятҳои Бартанг, Вахону Ишкошим, Мурғоб, Рӯшон, Шуғнон.

Соли 1933 ноҳияи Варзиминор Заҳматобод номида шуд. Ноҳияи Вахон ташкил ёфт.

Соли 1934 ноҳияи Варзоб ташкил карда шуд. Ноҳияи Вахон Кагановичобод номида шуд.

Дар соли 1935 ноҳияи Калининобод, Пролетар, Рамитон, Регар, Сталинобод ва ноҳияи Ишкошими ВАУБ ташкил карда шуданд. Хӯҷанд ба Ленинобод, Арал ба Куйбишев, Вахону Ишкошими ВМКБ ба Вахон ивази ном карданд.

Дар соли 1936 дар ҳайати ноҳияҳои Ванҷ, Ворошиловобод, Даҳана-киик, Калъаи Лабиоб, Колхозобод, Комсомолобод, Молотовобод, Норак, Октябр, Пахтаобод, Рохатин, Сангвор, Сари Хосор, Шаҳритуз, Шулмак, Ёвон ва ноҳияи Роштқалъаи ВМКБ ташкил карда шуданд. Ноҳияи Лоқай-Тоҷик — Кӯктош, Қубодиён— Микоянобод, Янги-бозор — Орҷоникидзеобод номида шуданд.

Соли 1937 ноҳияи Ванҷ ба ВАБК дода шуд.
[[Акс:Карта Таджикской ССР -1940 г.png|мини|Тақсимоти маъмурии ҶШС Тоҷикистон дар с. 1940]]
[[Акс:Курган-Тюбинская область, 1988.png|мини|Вилояти Қӯрғонтеппа ]]

=== 1938—1962 ===
Дар соли 1938 РСС Тоҷикистон ба округҳо таксим карда шуд, ки ба ҳайати он ноҳияҳо дохил шуданд:

* дар округи Ғарм — Гарм, Ҷиргатол, Қалъаи Лабиоб, Қалъаи Хумб, Комсомолобод, Сангвор, Тавилдара, Ҳоит, Шулмак;
* дар округи Кӯлоб — Балҷувон, Данғара, Даштиҷум, Кангурт, Қизил-мазор, Колхозобод, Кӯлоб, Муъминобод, Сари Хосор, Фархор, Ховалинг, Шурообод;
* дар округи Ленинобод — Ашт, Заҳматобод, Исфара, Калининобод, Конибодом, Ленинобод, Мастчоҳ, Нов, Панҷакент, Пролетар, Ӯротеппа, Шаҳристон.

Дар соли 1939 ноҳияҳо барҳам дода шуда, РСС Тоҷикистон ба 4 вилоят тақсим карда шуд.

* [[вилояти Ғарм]] — дар ҳудуди собиқ округи Ғарм илова ба ноҳияи Оби-гарм;
* [[вилояти Кӯлоб]] — дар ҳудуди собиқ округи Кӯлоб;
* [[Вилояти Суғд|вилояти Ленинобод]] — дар ҳудуди округи собиқи Ленинобод;
* [[вилояти Сталинобод]] — ноҳияҳои муттаҳидшуда, ки ба ҳайати ноҳияҳо дохил набуданд (Варзоб, Ворошиловобод, Ҳисор, Даҳанакиик, Ҷиликул, Кӯктош, Кагановичобод, Кировобод, Куйбишев, Қӯрғонтеппа, Микоянобод, Молотовобод, Норак, Орҷоникидзеобод, Октябр, Фархор, Регар, Ромит, Роҳатӣ, Сталинобод, Файзобод, Шаҳринав, Шаҳритуз, Ёвон).

Дар соли 1942 дар вилояти Ленинобод ноҳияи Колхозчиён ва Чкалов, дар вилояти Ғарм ноҳияи Нулванд ва дар ВАБК ноҳияи Аличур ташкил карда шуданд.

Дар соли 1944 ноҳияҳои Ворошиловобод, Даҳанакиик, Ҷиликул, Кагановичобод, Кировобод, Куйбршев, Қӯрғонтеппа, Микоянобод, Молотовобод, Октябр, Шаҳритуз аз вилояти Сталинобод ба вилояти нави [[Вилояти Қурғонтеппа|Қӯрғонтеппа]] ва аз вилояти Кӯлоб ноҳияи Данғара дода шуданд. Ноҳияи Обигарм аз вилояти Ғарм ба вилояти Сталинобод дода шуд. Дар вилояти Ленинобод ноҳияи Ғончӣ ташкил карда шуд.

Дар соли 1945 ноҳияҳои Ғончӣ, Заҳматобод, Калининобод, Колхозчиён, Мастчоҳ, Панҷакент, Ӯротеппа ва Шаҳристон аз вилояти Ленинобод ба ҳайати вилояти [[Вилояти Ӯротеппа|Ӯротеппа]]  дода шуданд. Дар вилояти Ленинобод ноҳияи Шӯроб ташкил карда шуд.

Соли 1946 дар вилояти Сталинобод ноҳияи Олмасин ташкил карда шуд.

Дар соли 1947 вилояти Қӯрғонтеппа барҳам дода, ноҳияҳои он ба вилоятхои Сталинобод ва Кӯлоб баргардонда шуданд. Вилояти Ӯротеппа барҳам дода, ҳамаи ноҳияҳои он ба вилояти Ленинобод баргардонда шуданд. Дар ВАБК ноҳияи Аличур, дар вилояти Ленинобод ноҳияи Шӯроб барҳам дода шуд. Ноҳияи Обигарм аз вилояти Сталинобод ба вилояти Ғарм дода шуд.

Соли 1948 дар вилояти Ленинобод ноҳияи Ғончӣ, дар вилояти Сталинобод ноҳияи Олмосин ва дар ВМКБ ноҳияи Вахон барҳам дода шуд &lt;ref&gt;{{Книга|автор=А. И. Кошелева, П. А. Васильев|заглавие=Административно-территориальное деление Таджикистана (исторический очерк)|место=Сталинабад|год=1948|страниц=48}}&lt;/ref&gt; .

Соли 1949 дар вилояти Ғарм ноҳияҳои Қалъаи Лабиоб ва Ҳоит ба ноҳияи Тоҷикобод муттаҳид карда шуданд.

Соли 1950 дар вилояти Кӯлоб ноҳияи Чубек ташкил карда шуд; дар Ленинобод, ноҳияи Чкалов, дар Сталинобод — Ромит барҳам дода шуданд.

10 апрели соли 1951 вилояти Сталинобод барҳам дода, ноҳияиҳои он ба тобеи республика дода шуданд.

Дар соли 1952 дар вилояти Ғарм ноҳияҳои Нулванд ва Сангвор, дар вилояти Кӯлоб ноҳияи Сари-Хосор ва дар ВАБК ноҳияи Бартанг барҳам дода шуданд. Дар вилояти Кӯлоб ноҳияи Чубек ба Москва табдил дода шуд.

Дар соли 1953 дар вилояти Ғарм ноҳияи Шулмак, дар вилояти Кӯлоб ноҳияҳот Балҷувон, Кангурт ва Колхозобод барҳам дода шуданд; ноҳияҳои Ворошиловобод, Норак, Пахтаобод ва Роҳатии тобеи республика низ барҳам дода шуданд. Дар вилояти Кулоб ноҳияи Қизил-мазор ба Совет табдил дода шуд. Дар худи ҳамин давра (аввали солҳои 50-ум) ноҳияи Калининободи вилояти Ленинобод барҳам дода шуд.

Дар соли 1955 вилоятҳои Ғарм ва Кӯлоб барҳам дода, ноҳияҳои онҳо ба тобеи республика дода шуданд. Ноҳияҳои Ҷиликӯл, Кӯктош, Тавилдара, Шаҳритуз низ бархам дода шуданд. Ноҳияи Заҳматободи вилояти Ленинобод номи Айниро гирифт.

Соли 1957 ноҳияи Қалъаи Хумб аз тобеи республика ба ВМКБ дода шуд. Ноҳияи Даштиҷум барҳам дода шуд. Ноҳияи Арали тобеи республика ва ноҳияи Хӯҷанд аз вилояти Ленинобод ташкил карда шуданд. Ноҳияи Кагановичобод ба Колхозобод, Микоянобод ба Шаҳритуз, Молотовобод ба Панҷ табдил дода шуданд &lt;ref&gt;{{Книга|заглавие=Сборник законов Таджикской ССР, указов и постановлений Президиума Верховного Совета Таджикской ССР (1938-1958)|место=Сталинабад|год=1959}}&lt;/ref&gt; .

Дар соли 1958 ноҳияҳои Муъминобод, Ховалинги тобеи республика ва Колхозчиёни вилояти Ленинобод барҳам дода шуданд. Ноҳияи Шаҳристони вилояти Ленинобод ба Ғончӣ табдил дода мешавад.

Дар соли 1959 ноҳияи Варзоб, Даҳанакиик, Кӯлоб, Қӯрғонтеппа, Оби Гарм, Октябр, Регар, Шаҳринав ва Шӯроободи тобеи республика барҳам дода шуданд; ноҳияҳои Исфара, Конибодом, Панҷакент, Ӯротеппа вилояти Ленинобод; ноҳияи Шуғнони ВМКБ барҳам дода шуданд. 

Дар соли 1962 вилояти Ленинобод барҳам дода, ҳамаи ноҳияҳои он ба тобеи республика дода шуданд.

=== Аз соли 1963 ===
4 январи соли 1963 якчанд ноҳияҳои РСС Тоҷикистон аз нав дида баромада шуд. 25 ноҳия ташкил карда шуд: Ашт, Восеъ, Ғарм, Ҳисор, Данғара, Ҷиргатол, Конибодом, Колхозобод, Куйбишев, Қӯрғонтеппа, Ленин, Мастчоҳ, Москва, Нов, Орҷоникидзеобод, Панҷакент, Панҷ, Регар, Ӯротеппа, Шаҳритузи тобеи республикавй; Ванҷ, Ишкошим, Мурғоб ва Шуғнон дар ВМКБ &lt;ref&gt;[http://tojkiston.ucoz.ru/index/ukaz_ot_04_01_1963_g/0-5650 Указ Верховного совета Таджикской ССР от 4 января 1963 года]&lt;/ref&gt; .

6 январи соли 1965 ноҳияҳои Айнӣ, Ғончӣ, Исфара, Қалъаи Хумб (ВМКБ), Комсомолобод, Кӯлоб, Қумсангир, Фархор, Рӯшон (ВМКБ) ва Ёвон ташкил карда шуданд. Вилояти Қӯрғонтеппа ба Вахш табдил дода шуд. Дар охири соли 1965 ноҳияи Зафаробод ташкил ёфт.

Соли 1966 ноҳияи Қӯрғонтеппа ва соли 1969 ноҳияҳои Пролетар, Совет ва Файзобод ташкил карда шуданд.

Соли 1970 вилояти Ленинобод аз нав дар ҳайати РСС Точикистон ташкил карда шуд. Ба он ноҳияҳои Айнӣ, Ашт, Ғончӣ, Зафаробод, Исфара, Конибодом, Мастчоҳ, Нов, Панҷакент, Пролетар, Ӯротеппа, Хӯҷанд дохил мешуданд.

Соли 1973 ноҳияи Кӯлоб дар ҳайати РСС Тоҷикистон аз нав ташкил карда шуд. Аз тобеи республика ба он ноҳияҳои Восеъ, Данғара, Кӯлоб, Москва, Фархор, Панҷ, Совет дохил мешуданд. Инчунин дар ҳайати вилоят ноҳияи Ленинград ташкил карда шуд.

Соли 1977 вилояти Қӯрғонтеппа аз нав дар ҳайати РСС Тоҷикистон ташкил карда шуд. Ба ҳайати он ноҳияҳои Вахш, Колхозобод, Куйбишев, Қумсангир, Қӯрғонтеппа, Шаҳритуз ва Ёвон аз тобеи республика дохил шуданд.

Соли 1978 дар вилояти Қӯрғонтеппа ноҳияи Қубодиён ташкил ёфт. Ноҳияи Регари тобеи ҷумҳурӣ ба Турсунзода табдил дода шуд.

Соли 1979 дар вилояти Қӯрғонтеппа ноҳияи Ҷиликӯл ташкил ёфт. Ноҳияи Панҷ аз вилояти Кӯлоб ба вилояти Қӯрғонтеппа дода шуд.

Соли 1980 дар вилояти Қӯрғонтеппа ноҳияи Қӯрғонтеппа барҳам дода, ноҳияи Коммунистӣ ташкил карда шуд.

Соли 1983 ноҳияи Ховалинги вилояти Кӯлоб ва ноҳияи Иличевски вилояти Қӯрғонтеппа ташкил карда шуданд.

== Эзоҳ ==

[[Гурӯҳ:Ноҳияҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>4gmnr3bpylabubtzvt7c96tvg9w3t2h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Варзоб (дарё)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21978</id>
    <revision>
      <id>1309764</id>
      <parentid>1177953</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T21:28:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2680" xml:space="preserve">{{Дарё
 |Ном                     = Варзоб
  |Номгузории миллӣ       = 
 |Тасвир                  = Varzob river.JPG
  |Зернависи тасвир       = Дарёи Варзоб дар дараи Варзоб
 |Тӯл                     = 71
 |Масоҳати ҳавза          = 1740
 |Ҳавза                   = Кофарниҳон/Амударё/Баҳри Арал
 |Сарфи об                = 
  |Ҷойи ченкунӣ           = 
 |Сарчашма                = Зидде/Майхӯра
  |Мавқеи сарчашма        = 
  |Баландии сарчашма      = 
  |Координатаҳои сарчашма = 39.024835/68.785182
 |Резишгоҳ                = Кофарниҳон
  |Мавқеи резишгоҳ        = 
  |Баландии резишгоҳ      = 
  |Координатаҳои резишгоҳ = 38.490304/68.77497
 |Нишебии дарё            = 
 |Кишвар                   = Тоҷикистон*
  |Минтақа                = 
   |Ноҳия                 = 
 |Харитаи мавзеъ          =
}}

'''Варзоб''' (дар қаламрави Душанбе — '''Душанбедарё''' ё '''Душанбинка''') — шохоби рости [[дарёи Кофарниҳон]] мебошад ва аз дарёи [[Зидде(рӯд)|Зидде]] сарчашма мегирад.

Дарёи Варзоб аз дохили пойтахти [[Тоҷикистон]] шаҳри [[Душанбе]] ҷорӣ мешавад (бинобар ин номи ғайрирасмиаш — Дарёи Душанбе ё Душанбедарё низ аст). Дарёи Душанбе дар натиҷаи ба ҳам пайвасташавии [[дарёи Лучоб]] ва Варзоб (дарё) ба миён омадааст. Дар ҷануби [[Тоҷикистон]] ба [[дарёи Кофарниҳон]] ҳамроҳ мешавад. Дарозии дарё — 71 км аст.

[[File:Река Душанбинка.JPG|thumb|left]]
Дар дохили шаҳри [[Душанбе]] аз болои дарё 7 пул, 1 — пули роҳи оҳан, 1 — пули қубургузар сохта шудааст. Аз оби дарё кӯлҳои Варзоби боло ва поён, Ҷавонон ва [[Силсилаи НБО - и Варзоб]] — НБО Варзоб-1, Варзоб-2 ва Варзоб-3 ва [[Канали калони Ҳисор]] истифода мебаранд.

== Пайвандҳо ==
 
{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Дарёҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>oqym5dl3ajq7v868r4zdquvc9mhcfcc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309765</id>
      <parentid>1309764</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T21:29:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2657" xml:space="preserve">{{Дарё
 |Ном                     = Варзоб
  |Номгузории миллӣ       = 
 |Тасвир                  = Varzob river.JPG
  |Зернависи тасвир       = Дарёи Варзоб дар дараи Варзоб
 |Тӯл                     = 71
 |Масоҳати ҳавза          = 1740
 |Ҳавза                   = Кофарниҳон/Амударё/Баҳри Арал
 |Сарфи об                = 
  |Ҷойи ченкунӣ           = 
 |Сарчашма                = Зидде/Майхӯра
  |Мавқеи сарчашма        = 
  |Баландии сарчашма      = 
  |Координатаҳои сарчашма = 39.024835/68.785182
 |Резишгоҳ                = Кофарниҳон
  |Мавқеи резишгоҳ        = 
  |Баландии резишгоҳ      = 
  |Координатаҳои резишгоҳ = 38.490304/68.77497
 |Нишебии дарё            = 
 |Кишвар                   = Тоҷикистон*
  |Минтақа                = 
   |Ноҳия                 = 
 |Харитаи мавзеъ          =
}}

'''Варзоб''' (дар қаламрави Душанбе — '''Душанбедарё''' ё '''Душанбинка''') — шохоби рости [[дарёи Кофарниҳон]] мебошад ва аз дарёи [[Зидде(рӯд)|Зидде]] сарчашма мегирад.

Дарёи Варзоб аз дохили пойтахти [[Тоҷикистон]] шаҳри [[Душанбе]] ҷорӣ мешавад (бинобар ин номи ғайрирасмиаш — Дарёи Душанбе ё Душанбедарё низ аст). Дарёи Душанбе дар натиҷаи ба ҳам пайвасташавии [[дарёи Лучоб]] ва Варзоб (дарё) ба миён омадааст. Дар ҷануби [[Тоҷикистон]] ба [[дарёи Кофарниҳон]] ҳамроҳ мешавад. Дарозии дарё — 71 км аст.

[[File:Река Душанбинка.JPG|thumb|left]]
Дар дохили шаҳри [[Душанбе]] аз болои дарё 7 пул, 1 — пули роҳи оҳан, 1 — пули қубургузар сохта шудааст. Аз оби дарё кӯлҳои Душанбе, Ҷавонон ва [[Силсилаи НБО - и Варзоб]] — НБО Варзоб-1, Варзоб-2 ва Варзоб-3 ва [[Канали калони Ҳисор]] истифода мебаранд.

== Пайвандҳо ==
 
{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Дарёҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>q7540qyn79xl5j7bz0udq80rp8fta70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Деҳоти Лоиқ Шералӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22068</id>
    <revision>
      <id>1309816</id>
      <parentid>1260291</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T08:44:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5239" xml:space="preserve">{{ВМ
| Ранг1 = #A5D570
| Номи тоҷикӣ = Ҷамоати Лоиқ Шералӣ
| Номи аслӣ = Ҷамоати Лоиқ Шералӣ
| Нишон = 
| Парчам = 
| Бари нишон = 
| Бари парчам = 
| Тавсифи нишон = 
| Тавсифи парчам = 
| Кишвар = {{Парчам|Тоҷикистон}}
| lat_dir = N
| lat_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lon_dir = E
| lon_deg = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| region = TJ
| type = city
| Дараҷа = 
| CoordScale = 
| Суруди миллӣ = 
| Мақом = ҷамоат
| Тобеъи = [[Ноҳияи Панҷакент]]
| Шомили = 7 деҳа
| Пойтахт = [[Ғӯсар]]
| Шаҳри бузургтарин = 
| Шаҳрҳои бузургтарин = 
| Таъсис = 
| Барҳамхӯрӣ = 
| Номҳои пешина = 
| Раис = 
| Шакли роҳбарӣ = Раиси ҷамоат
| Раис2 = 
| Шакли роҳбарӣ2 = 
| Раис3 = 
| Шакли роҳбарӣ3 = 
| ММД = 
| Соли ММД = 
| Ҷой аз рӯи ММД = 
| ММД ба сари аҳолӣ = 
| Ҷой аз рӯи ММД ба сари аҳолӣ = 
| Забон = [[Забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]]
| Забонҳо = 
| Аҳолӣ = 14416   &lt;ref&gt;[http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf Численность населения Республики Таджикистан на 1 января 2015 года. Сообщение Агентства по статистике при Президенте Республики Таджикистан.]&lt;/ref&gt; нафар
| Соли барӯйхатгирӣ = 
| Фоиз аз аҳолӣ = 
| Ҷой аз рӯи аҳолӣ = 
| Баҳодиҳии аҳолӣ = 
| Соли баҳодиҳӣ = 
| Зичӣ = 
| Ҷой аз рӯи зичӣ = 
| Ҳайати миллӣ = [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]], [[ӯзбак|ӯзбекон]]
| Ҳайати динӣ = [[мусулмон]]он-[[суннӣ|сунниҳо]]
| Масоҳат = 
| Фоиз аз масоҳат = 
| Ҷой аз рӯи масоҳат = 
| Баландии бештарин = 
| Баландии миёна = 
| Баландии камтарин = 
| Харита = Location of Panjakent District in Tajikistan.png
| Андозаи харита = 
| Харита2 = 
| Минтақаи замонӣ = UTC+5
| Сарвожа = 
| ISO = TJ.SU.
| Шиносаи ададӣ = 
| Шакли шиноса = 
| Шиносаи ададӣ2 = 
| Шакли шиноса2 = 
| Шиносаи ададӣ3 = 
| Шакли шиноса3 = 
| FIPS = 
| Коди телефон = +992 3475
| Нишонаи почта = 735500
| Домени интернет = tj
| Коди мошинҳо = 02 TJ
| Вебгоҳ = 
| Гурӯҳ дар Commons = &lt;!-- Panjakent District--&gt;
| Эзоҳ = 
}}
'''Ҷамоати Лоиқ Шералӣ''' (то 1 августи 2006 – деҳоти ''Колхозчиён''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=8257|title=Постановление Правительства Республики Таджикистан от 1 августа 2006 года №365 &quot;О ходатайстве Правительства Республики Таджикистан о переименовании дехота Колхозчиён города Пенджикент Согдийской области в дехот Лоик Шерали&quot;|website=www.adlia.tj|accessdate=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;) — [[ҷамоат]]ест дар [[ноҳияи Панҷакент]]и [[вилояти Суғд]]и [[Тоҷикистон]].&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон. — {{Душ.}}: Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2013. — 332 с.&lt;/ref&gt;

== Сохтори маъмурию ҳудудии ҷамоат ==
{{Дар нақша}}

== Шароитҳои табиию иқлимӣ ва захираҳо ==
{{Дар нақша}}

== Мардум ==
{{Дар нақша}}

== Деҳоти ҷамоат ==
{| class=&quot;wikitable&quot; width= &quot;50%&quot;
|-
| colspan=&quot;12&quot; style=&quot;text-align:center; background:#ffdead;&quot;|'''Ҷамоати Лоиқ Шералӣ'''
|-
! width=30% | Деҳа
! width=30% | Аҳолӣ
|-
|[[Ғӯсар]]||
|-
|[[Баҳор (н. Панҷакент)|Баҳор]]||
|-
|[[Варзиканда]]||
|-
|[[Заврон]]||
|-
|[[Қумоқ]]||
|-
|[[Мазори Шариф(деҳа)|Мазори Шариф]]||
|-
|[[Навобод (н. Панҷакент)|Навобод]]||
|-
|}&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;:

== Эзоҳ ==
* [http://tajikngo.centreict.net/-mainmenu-1/item/1424-tsentr-podderzhki-odinokih-zhenschin-nuri-umed/tj/component/k2/itemlist.html Маркази Дастгирии Занҳои Танҳо «Нури умед»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160305152741/http://tajikngo.centreict.net/-mainmenu-1/item/1424-tsentr-podderzhki-odinokih-zhenschin-nuri-umed/tj/component/k2/itemlist.html |date=2016-03-05 }}

{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Ҷамоати Лоиқ Шералӣ| ]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоатҳои ноҳияи Панҷакент]]</text>
      <sha1>n1gfopeexubi2nychp78909j36vrsuw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Криштиану Роналду</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33982</id>
    <revision>
      <id>1309811</id>
      <parentid>1304679</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:58:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>217.11.188.123</ip>
      </contributor>
      <comment>хулоса;роналдо падарочони Файзлочмбончон мебошад.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8375" xml:space="preserve">{{Футболбоз
| ном = Криштиану Роналду
| номи пурра = Криштиа́ну Рона́лду душ Са́нтуш Аве́йру &lt;br&gt; ({{lang-pt|''Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro''}}
| тасвир = Cristiano Ronaldo 2018.jpg
| бар = 300px
| тавсифи тасвир = 
| лақаб = ''CR7''
| таърихи таваллуд = 05.02.1985
| зодгоҳ = {{зодгоҳ|Фуншал}}, [[Португалия|Портуғол]]
| шаҳрвандӣ = {{Парчами Португалия|20px}} [[Португалия|Портуғол]]
| қад = 189&lt;ref name=&quot;fpf.pt&quot;&gt;[https://www.fpf.pt/Jogadores/Cristiano-Ronaldo Cristiano Ronaldo | Web Oficial | Portugal Seleção]&lt;/ref&gt;
| вазн = 85&lt;ref name=&quot;fpf.pt&quot;/&gt;
| мавқеъ = [[Нимҳимоятгар (футбол)|миёнмайдони канорӣ]], [[Ҳамлагар (футбол)|ҳамлагар]]
| даста = {{Парчами Англия|20px}} «[[Манчестер Юнайтед (бошгоҳи футбол)|Манчестер Юнайтед]]»
|шумора            = 7
| бошгоҳҳои ҷавонон = {{маснад дар футбол
|1993—1995|{{Парчами Португалия|20px}} «Андориня»|
|1995—1997|{{Парчами Португалия|20px}} «Насионал»|
|1997—2002|{{Парчами Португалия|20px}} «[[Спортинг Лиссабон (бошгоҳи футбол)|Спортинг Лиссабон]]»|}}
| бошгоҳҳо = {{маснад дар футбол
|2002—2003|{{Парчами Португалия|20px}} «[[Спортинг Лиссабон (бошгоҳи футбол)|Спортинг Лиссабон]]»|25 (3)
|2002|→ {{Парчами Португалия|20px}} «Спортинг Б»|2 (0)
|2003—2009|{{Парчами Англия|20px}} «[[Манчестер Юнайтед (бошгоҳи футбол)|Манчестер Юнайтед]]»|196 (84)
|2009—2018|{{Парчами Испания|20px}} «[[Реал Мадрид (бошгоҳи футбол)|Реал Мадрид]]»|292 (311)
|2018—2021|{{Парчами Италия|20px}} «[[Ювентус (бошгоҳи футбол)|Ювентус]]»|98 (81)
|2021—{{Т. ҳ.}}|{{Парчами Англия|20px}} «[[Манчестер Юнайтед (бошгоҳи футбол)|Манчестер Юнайтед]]»|30 (18)}}
| мунтахаби миллӣ = {{маснад дар футбол
|2001|{{Парчами Португалия}} Портуғол (то 15 сола)|9 (7)
|2001–2002|{{Парчами Португалия}} Портуғол (то 17 сола)|7 (5)
|2002—2003|{{Парчами Португалия}} Портуғол (то 21 сола)|10 (3)
|2003|{{Парчами Португалия}} Портуғол (то 20 сола)|5 (1)
|2003—{{Т. ҳ.}}|{{Парчами Португалия}} [[Тими миллии футболи Портуғол|Портуғол]]|186 (115)
|2004|{{Парчами Португалия}} Портуғол (олимп)|3 (2)}}
| бошгоҳҳои мураббигарӣ =
| медалҳо = {{турнир|[[Ҷоми футболи Урупо]]}}
{{медал|Нуқра|[[Ҷоми футболи Урупо|Портуғол 2004]]}}
{{медал|Биринҷӣ|[[Ҷоми футболи Урупо|Лаҳистон/Укроин 2012]]}}
{{медал|Тилло|[[Ҷоми футболи Урупо|Фаронса 2016]]}}
{{турнир|[[Лигаи миллатҳои Урупо]]}}
{{медал|Тилло|[[Лигаи миллатҳои Урупо|Портуғол 2019]]}}
{{турнир|[[Ҷоми Конфедеросиюнҳо]]}}
{{медал|Биринҷӣ|[[Ҷоми Конфедеросиюнҳо|Русия 2017]]}}
| ҷоиза = 
| викианбор = Cristiano Ronaldo}}

'''Криштиа́ну Рона́лду душ Са́нтуш Аве́йру''' ({{lang-pt|Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro}}; тав. [[5 феврал]]и соли [[1985]], [[Фуншал]], [[Португалия|Портуғол]]) — футболбози [[Португалия|портуғолӣ]], ҳамлавари бошгоҳи «[[Манчестер Юнайтед (бошгоҳи футбол)|Манчестер Юнайтед]]» ва [[Тими миллии футболи Портуғол|тими миллии Портуғол]]. Дорандаи 5 тӯби тиллоӣ&lt;ref&gt;[https://www.sports.ru/cristiano-ronaldo/career/ Криштиану Роналду]&lt;/ref&gt;.

Ягона футболбозест, ки дар Лигабартари Инглистон, [[Чемпионати футболи Испониё|Ла Лигаи Испониё]] ва Силсилаи А-и Итолиё унвони қаҳрамониро соҳиб шудааст. Ӯ аз тарафи федеросиюни футболи Портуғол дар таърихи Портуғол ҳамчун беҳтарин футболбоз эътироф шуд. Дар таърихи бошгоҳи «[[Реал Мадрид (бошгоҳи футбол)|Реал Мадрид]]» ва [[Тими миллии футболи Портуғол|тими миллии Портуғол]] голзани беҳтарин эътироф шудааст.

Роналду бозингари беҳтарини ҷавон дар Чемпионати футболи Аврупо 2004 дониста шуд. Қаҳрамони [[лигабартари Инглистон]] дар мавсими 2006/2007, (бозингари беҳтарин, бозингари беҳтарини ҷавон) –  2007/2008, (бозингари беҳтарин) – 2008/2009. Дорандаи «Кафши тиллоӣ» дар солҳои 2008, 2011, 2014 ва 2015. Соли 2008 аз рӯи интихоби УЕФА футболбози беҳтарини сол дар футболи тимии УЕФА ва [[Лигаи Қаҳрамонҳои УЕФА|Лигаи қаҳрамонҳо]] дониста шудааст, соҳиби «[[Тӯби тило (France Football)|Тӯби тиллоӣ (France Football)]]» ҳамчун футболбози беҳтарини ҷаҳон ва мукофоти «Бозингари сол, ФИФА» гардидааст. Соли [[2015]] се карат дорандаи «[[Тӯби тило (France Football)|Тӯби тиллоӣ (France Football)]]», ҳамчун футболисти беҳтарини ҷаҳон дар соли 2014 дониста шудааст.

== Зиндагинома ==  
Криштиа́ну Роналду [[5 феврал]]и соли [[1985]], ([[Фуншал]]) дар Мадейра, [[Португалия]] ба дунё омадааст. Номи дуюми Криштиану ҳангоми таваллуд (фарзанди чорум дар оила) ''Роналду'', аз рӯи интихоби падараш, ба муносибати номи президенти [[ИМА]] [[Роналд Рейган]], гузошта шудааст.

Падари Роналду соли 2005 аз ҳисоби нушокиҳои спиртӣ вафот кард. Роналду чор фарзанд дорад. 
 
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}} 
== Сарчашма ==
* [[:ru:Роналду, Криштиану|Роналду, Криштиану]] {{ref-ru}} 
* [https://ru.wikipegia.org/wiki/Роналду, Криштиану Аз википедиаи русӣ]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{футбол-зиндагинома-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Мақолаҳои нопурра дар бораи бозингарони футбол]]
[[Гурӯҳ:Футболбозон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Бозигарони БФ «Спортинг Лиссабон»]]
[[Гурӯҳ:Бозигарони БФ «Манчестер Юнайтед»]]
[[Гурӯҳ:Бозигарони БФ «Реал Мадрид»]]
[[Гурӯҳ:Бозигарони БФ «Ювентус»]]
[[Гурӯҳ:Португалия]
Роналдо яке аз футболбози милионертарин дар дуне ба шумор меравад.Ва номи писари роналдо ФАЙЗЛО  чмбон мебошад
Ки дар межинский зиндаги мекунад.</text>
      <sha1>bpmre68c1emvez5yruz70zf53rwla8s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳаёт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117386</id>
    <revision>
      <id>1309817</id>
      <parentid>1195470</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T10:16:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pouria.cha</username>
        <id>35932</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hajot */ Added links</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1244" xml:space="preserve">[[File:Kordan, Alborz, IRAN 03.JPG|thumb|Kordan, Alborz, IRAN 03]]
[[File:Characteristics of life-ru.svg|thumb|200px|right]]


'''зиндагӣ''' ([[порсӣ]]:'''زندگی''') ё 
'''Ҳаёт''' (арабӣ: '''حيات''') умр, зиндагӣ; муқобили '''марг'''.
{{иқтибос|муаллиф=[[Анварии Абевардӣ|Анварӣ]]|Ба [[об]]и [[чашма]]и [[ҳайвон]] '''ҳаёте''' [[Анварии Абевардӣ|Анвари]]ро деҳ,|Ки андар [[оташ]]и [[ишқ]]ат бикуштӣ з-ин ҳавас моро.}}
Ҳаёт (зист, зиндагӣ), фосилаи миёни тавлид то марг; шакли махсус ва фаъоли мавҷудият. Ҳар мавҷуди зинда пас аз тавлид ба рушд ва такомул шурӯъ карда, дар ниҳоят ин раванд тавассути марг ба поён мерасад.

== Сарчашма ==
Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 2 П–Ҷ./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c. 715

[[Гурӯҳ:Биология]]</text>
      <sha1>rhs6zzvr512k1z3c6bkr2ob3esm9ldn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳабибуллоҳи Калаконӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>140480</id>
    <revision>
      <id>1309750</id>
      <parentid>1298705</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T13:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10938" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                = 
| номи аслӣ          = 
| акс                = 
| тавсифи акс        = 
| бар                =
| вазифа             = Амири [[Афғонистон]]
| тартиб             = 
| парчам             = Flag of Afghanistan 1929.svg
| аввалдавр          = [[17 январ]] 
| охирдавр           = [[13 октябр]]и [[1929]]
| пешгузашта         = [[Иноятуллоҳхон]]
| ҷонишин            = [[Муҳаммад Нодиршоҳ]]
}}
'''Ҳабибуллоҳ Калаконӣ''' ({{lang-fa|حبیب‌الله کلکانی}}, ''Бачаи Сақо''; {{СанаиТаваллуд|19|1|1890}}/[[1891]] — {{СанаиМарг|2|11|1929}}) — [[амир]], пешвои шӯришиён, нахустин [[Тоҷикон|тоҷик]], ки дар оғози садаи XX ба тахти шоҳӣ дар [[Афғонистон]] нишастааст.

== Зиндагинома ==
Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ 19 январи соли 1890 дар деҳаи [[Калакон]], чилкилометрии шимоли [[Кобул]], ки бо номи Кӯҳдоман ёд мешавад, дар оилаи деҳқони ангурпарвари тоҷик ба дунё омад. Давраи ҷавонии Ҳабибуллоҳхон дар деҳа сипарӣ шуда, бо маълумоти нопурраи мадраса иктифо менамояд. Барои таъмини маишати зиндагӣ дар бозорҳо ангур мефурӯхт ва машкобӣ мекард. Падараш ҳам ин пешаро дошт. Мегӯяанд, ки падараш Имомуддини деҳқон аз рустоиён буда, ки ҳирфаи обрасонӣ дошта ва дар маҳофилӣ қавми ба меҳмонон об медод, ва аз ҳамин ҷиҳат аст, ки ӯро Саққо меноманд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://rch.ac.ir/article/Details/5910|title=بچه سقا|author=|website=Донишномаи ҷаҳони ислом|lang=fa|date=|publisher=}}&lt;/ref&gt;.

Ҳабибуллоҳхон дар 29-солагӣ ба хидмати аскарӣ рафт ва орзу дошт, ки афсари артиш бошад. Шахси далеру нотарс буд ва шуҷоати фавқулоддае дошт. Вай дар ҷанги сеюми зидди Британия, соли 1919 таҳти роҳбарии генерал Нодирхон ширкат варзида, диловарона меҷангад. Аслан, он вақт афғонҳо чун мусулмони мутаддайин алайҳи аҷнабӣ дар набард буданд. Дар он айём пирӯзии Артиши сурх дар Бухоро ва ғалабаи инқилоби Октябр дар Осиёи Миёна мусулмонони Афғонистонро сахт ба ташвиш оварда буд. Фирори Олимхон ба Афғонистон як ҳаракати аксулинқилобиро алайҳи Шӯравӣ дар ин кишвар тавлид кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.ruzgor.tj/tarih/10068-habibullohkhoni-kalakoni.html|title=Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ|author=Бурҳон Салмонов|website=РӮЗГОР|date=|publisher=www.ruzgor.tj|accessdate=2017-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170813215725/http://www.ruzgor.tj/tarih/10068-habibullohkhoni-kalakoni.html|archivedate=2017-08-13}}&lt;/ref&gt;.

== Ба даст овардани қудрат ==
Чун иқдомоти ислоҳии Амонуллошоҳ бо тундравиҳои ҳамроҳ буд ва бо рӯҳияи мардуми элнишин ва суннатии мардуми Афғонистон созгорӣ надошт, ба шӯриш қабоил, мухолифати рӯҳонёну мардум ва саранҷом суқути ӯ анҷомид. Дар ин миён Ҳабибуллоҳи Калаконӣ, ки як сарбози маъмулии дар артиши Амонуллошоҳ буд, амалкардҳои Амонуллоҳхонро муғоири суннатҳо ва арзишҳои мардумӣ дониста ва бо пуштибонии уламо ва раҳбарони [[нақшбандия]], ки нуфузи бисёр доштанд, даст ба шӯриш зада ва дар Калакон худро фармонравои Афғонистон хонд ва бо қувваи худ рӯй ба Кобул ниҳод. Аз ин рӯ, Амонуллоҳ аз мавзеъҳои худ даст бардошт ва ислоҳотро мутаваққиф кард. [[Амонуллоҳхон]] барои аввалин бор дар таърих кишвар занашро бо либоси ғайримаъмул ба сабки Аврупоӣ рӯи саҳна овард ва аз мардум хост то он шеваро ба унвони улгу бипазиранд. Аммо бо вокунишҳои мардумӣ мувоҷеҳ шуд.

Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ ба ҳайси пешвои мардуми Шимоли Афғонистон бо роҳандозии як қиёми пуршӯри мардумӣ 17 январи соли 1929 шоҳ Амонуллоҳхонро аз тахт дур сохт. Ҳаракате, ки Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ онро сарварӣ кард, сотсиалистӣ набуд, балки он алайҳи наҳзати ислоҳотталабонаи шоҳ ва зулму ситами ҳукумат маҳсуб меёфт. Сарвари ин қиём Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ, бо вуҷуде ки чанд соле дар мадраса хонда буд, аз сиёсати бузург дур ва таҷрибаи давлатдорӣ надошт. Баромади иҷтимоии вай чун шоҳи оянда барои тамоми сокинони Афғонистон, ки дар зулмоту торикии асримиёнагӣ ба сар мебурданд ва кишварро ҷомеаи қавмӣ идора мекард, аз ҳар нигоҳ нақши муҳим мебозид.

Амир Ҳабибуллоҳхон, ки худро «Ходими дини Расулуллоҳ» мегуфт, бар ислоҳоти ғарбгароёнаи Амонуллоҳ хатти бутлон кашид. Қавонини мусавваб бавежа қонуни асосиро лағв сохт ва молиёт ва аворизро ғайришаръӣ хонд ва ҳамаро барчид. Дар оғози кор бештар мардум ба умеди идораи беҳтар ва исломитари кишвар аз Ҳабиболлоҳ ба хубӣ истиқбол карданд, аммо мушкилоти иқтисодӣ ва амнияти кишвар ба тадриҷ боис ошуфтагии авзоъ шуд.

Дар ин вақт генерал Муҳаммад Нодирхон, вазири ҷанги пешин, ки аз вазири мухтор дар Франса истеъфо карда буд ва дар шаҳри Нис зиндагӣ мекард, ба кумаки бародаронаш, гӯё пас аз музокира бо англисҳо дар Ҳинд, қасди Кобул кард ва саранҷом ба кумаки қабоил, махсусан афроди ду қабилаи ҷоҷӣ ва вазирӣ 13 октябри 1929 худро ба онҷо расонид ва шаҳрро дар ихтиёр гирифт.

== Марг ==
Баъди тақрибан даҳ моҳи ҳукумат, тирамоҳи соли 1929, вақте амири нави Афғонистон, Нодиршоҳ, ки бо ёрии Бритониё ва Русия, қудратро ба даст оварда буд, Ҳабибуллоҳхон ва ёрони ӯро ба қатл расонд, аммо иҷоза надод, ки бино бар ойини мусалмонӣ дафн карда шаванд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://aioubzod.wordpress.com/2016/09/01/%d1%82%d0%be%d0%b1%d1%83%d1%82%d0%b8-%d0%be%d1%82%d0%b0%d1%88%d0%b8%d0%bd/|title=Тобути оташин|author=Халилуллоҳи Халилӣ дар бораи Ҳабибуллоҳхон|website=|date=2016-09-01|publisher=Салими Аюбзод|accessdate=2017-07-28}}&lt;/ref&gt;.

== Дафн ==
Намози ҷанозаи Амир Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ, баъди 86 соли қатлаш аз тарафи Нодиршоҳ дар масҷиди Идгоҳи Кобул хонда ва дубора ба хок супурда шуд.

Қарори бахоксупории дубораи Амир Ҳабибуллоҳхони Калаконӣ рӯзи [[31 август]]и&lt;nowiki/&gt; [[соли 2016]] аз тарафи [[Абдуллоҳ Абдуллоҳ]], раиси иҷроияи ҳукумати [[Афғонистон]], содир шуда, маросими дафни ӯ рӯзи якуми сентябр баргузор гардид. Олим Сурурӣ, узви комиссияи бахоксупории Амир Ҳабибуллоҳхон гуфт, «''ин як рӯзи таърихӣ, рисолати виҷдонӣ ва динӣ аст''». Узви дигари комиссия дар суҳбат бо шабакаи «Митронюз» гуфтааст, бахоксупории ҷанозаи Амир Ҳабибуллоҳхон танҳо дафни ӯ нест, «''балки дафни кинаву кудурати қавмӣ дар Афғонистон ҳаст''»&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/habibullah-kalakani-buried-after-86-year-in-kabul/27959336.html|title=Тирандозӣ дар маросими хоксупории Амир Ҳабибуллоҳхон. АКС|publisher=Радиои Озодӣ|accessdate=2017-07-28}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Адабиёт ==
* Все монархи мира. Мусульманский Восток. XV—XX вв. — М.: Вече, 2004. — 544 с.
* 100 великих монархов/ К. В. Рыжов — М.: Вече, 2008. — 480 с.
* Камолудин Абдуллаев История в лицах. Бачаи Сако — удалец из Хорасана
* Файз Мухаммад. Книга упоминаний о мятеже. М.: Наука, 1988.
* Naby, Eden, Magnus, Ralph H. Afghanistan. Mullah, Marx, and Mujahid. Colorado &amp; Oxford: Westview Press, 2002
* Macmunn, George, Afghanistan from Darius to Amanullah, London: G. Bell &amp; Sons LTD, 1929

== Пайвандҳо==
{{ПБ}}</text>
      <sha1>o27gg87zth49ze63ku2qubn7wfoh8yi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мазоришариф</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156015</id>
    <revision>
      <id>1309813</id>
      <parentid>1004615</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T08:29:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>илова, сарчашмаҳо</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3719" xml:space="preserve">{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ = Мазоришариф
|номи аслӣ = 
|акс=
|кишвар = Тоҷикистон
|минтақа= Вилояти Суғд {{!}} Суғд
|шакли минтақа= Вилоят
|ноҳия= Ноҳияи Панҷакент {{!}} Панҷакент
 |шакли ноҳия= Ноҳия
|ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |ҷомеа                   = Деҳоти Лоиқ Шералӣ
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec=
|тақсимоти дохилӣ       = 
|забони расмӣ           = тоҷикӣ
|аҳолӣ                  = 1474
 |соли барӯйхатгирӣ     = 2017
|ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
|ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
|этнохороним            =  
|вақти минтақавӣ        = +5
|коди мошинҳо           = TJ02
 |гурӯҳ дар Commons       = 
|шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла
|роҳбар                  = 
 |latNS=N
|longEW=E
|коди телефон           = +992 3475
}}
'''Мазоришариф''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Лоиқ Шералӣ|деҳоти Лоиқ Шерали]]и [[ноҳияи Панҷакент]]. Аз Мазоришариф то маркази шаҳр 33 км. Дар ҳудуди совхози «Марғедар» ҷойгир аст.  Мактаб, клуб, пункти тиббӣ, мағоза дорад. Соҳаи асосии хоҷагӣ — боғу токдорӣ. Заминҳо аз чашмаи Сари Об обёрӣ мешаванд. Дар деҳа [[мақбараи Муҳаммади Башоро]] (асрҳои XI – XIV) воқеъ аст&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://tojkiston.ucoz.ru/index/dekhai_mazori_sharif/0-506|title=Всё о Таджикистане - Деха Мазори Шариф|website=tojkiston.ucoz.ru|accessdate=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;. Зодгоҳи [[Шоири халқии Тоҷикистон]] [[Лоиқ Шералӣ]] (1941-2000)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Аҳолӣ ==
Аҳолиаш 1474 нафар (2017), тоҷикон. Дар соли 1905 130 хоҷагӣ дошта, дар онҳо 375 мард ва 238 зан зиндагӣ мекарданд. Дорои 3 мактаб буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Таърих ==
Дар соли 1905 ба Империяи Русия, кишвари Туркистон, вилояти Самарқанд, уезди Самарқанд, участкаи Панҷакент, волости Кштут, ҷамоати деҳавии Мазори Шариф дохил буд.

Бо қарори аз 26 сентябри соли 1942 аз ҳисоби хурдкунии ноҳияи Панҷакент ноҳияи Колхозчиён бо марказаш дар деҳаи Мазори Шариф ташкил карда шуд. Ба ҳайати он шӯрои қишлоқҳои Фороб, Моғиён, Шуроб, Шинг, Кулялинг, Колхозчиён ворид шуданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Панҷакент}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Панҷакент]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Лоиқ Шералӣ]]</text>
      <sha1>l6bogbgcvyqkpf2vwrqs251yifq0ysy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309814</id>
      <parentid>1309813</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T08:31:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3800" xml:space="preserve">{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ = Мазоришариф
|номи аслӣ = 
|акс=
|кишвар = Тоҷикистон
|минтақа= Вилояти Суғд {{!}} Суғд
|шакли минтақа= Вилоят
|ноҳия= Ноҳияи Панҷакент {{!}} Панҷакент
 |шакли ноҳия= Ноҳия
|ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |ҷомеа                   = Деҳоти Лоиқ Шералӣ
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec=
|тақсимоти дохилӣ       = 
|забони расмӣ           = тоҷикӣ
|аҳолӣ                  = 1474
 |соли барӯйхатгирӣ     = 2017
|ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
|ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
|этнохороним            =  
|вақти минтақавӣ        = +5
|коди мошинҳо           = TJ02
 |гурӯҳ дар Commons       = 
|шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла
|роҳбар                  = 
 |latNS=N
|longEW=E
|коди телефон           = +992 3475
}}
'''Мазоришариф''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Лоиқ Шералӣ|деҳоти Лоиқ Шерали]]и [[ноҳияи Панҷакент]]. Аз Мазоришариф то маркази шаҳр 33 км. Дар ҳудуди совхози «Марғедар» ҷойгир аст.  Мактаб, клуб, пункти тиббӣ, мағоза дорад. Соҳаи асосии хоҷагӣ — боғу токдорӣ. Заминҳо аз чашмаи Сари Об обёрӣ мешаванд. Дар деҳа [[мақбараи Муҳаммади Башоро]] (асрҳои XI – XIV) воқеъ аст&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://tojkiston.ucoz.ru/index/dekhai_mazori_sharif/0-506|title=Всё о Таджикистане - Деха Мазори Шариф|website=tojkiston.ucoz.ru|accessdate=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;. Зодгоҳи [[Шоири халқии Тоҷикистон]] [[Лоиқ Шералӣ]] (1941-2000)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Аҳолӣ ==
Аҳолиаш 1474 нафар (2017), тоҷикон. Дар соли 1905 130 хоҷагӣ дошта, дар онҳо 375 мард ва 238 зан зиндагӣ мекарданд. Дорои 3 мактаб буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Таърих ==
Дар соли 1905 ба Империяи Русия, кишвари Туркистон, вилояти Самарқанд, уезди Самарқанд, участкаи Панҷакент, волости Кштут, ҷамоати деҳавии Мазори Шариф дохил буд.

Бо қарори аз 26 сентябри соли 1942 аз ҳисоби хурдкунии ноҳияи Панҷакент [[ноҳияи Колхозчиён]] бо марказаш дар деҳаи Мазори Шариф ташкил карда шуд. Ба ҳайати он шӯрои қишлоқҳои [[Деҳоти Фароб|Фороб]], [[Моғиён]], [[Шӯроб|Шуроб]], [[Деҳоти Шинг|Шинг]], Кулялинг, [[Колхозчиён]] ворид шуданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Панҷакент}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Панҷакент]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Лоиқ Шералӣ]]</text>
      <sha1>r09mdkh0iq9d9c2n0rhtm7cc19c6n6z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309815</id>
      <parentid>1309814</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T08:39:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3814" xml:space="preserve">{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ = Мазоришариф
|номи аслӣ = 
|акс=
|кишвар = Тоҷикистон
|минтақа= Вилояти Суғд {{!}} Суғд
|шакли минтақа= Вилоят
|ноҳия= Ноҳияи Панҷакент {{!}} Панҷакент
 |шакли ноҳия= Ноҳия
|ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |ҷомеа                   = Деҳоти Лоиқ Шералӣ
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec=
|тақсимоти дохилӣ       = 
|забони расмӣ           = тоҷикӣ
|аҳолӣ                  = 1474
 |соли барӯйхатгирӣ     = 2017
|ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
|ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
|этнохороним            =  
|вақти минтақавӣ        = +5
|коди мошинҳо           = TJ02
 |гурӯҳ дар Commons       = 
|шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла
|роҳбар                  = 
 |latNS=N
|longEW=E
|коди телефон           = +992 3475
}}
'''Мазоришариф''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Лоиқ Шералӣ|деҳоти Лоиқ Шерали]]и [[ноҳияи Панҷакент]]. Аз Мазоришариф то маркази шаҳр 33 км. Дар ҳудуди совхози «Марғедар» ҷойгир аст.  Мактаб, клуб, пункти тиббӣ, мағоза дорад. Соҳаи асосии хоҷагӣ — боғу токдорӣ. Заминҳо аз чашмаи Сари Об обёрӣ мешаванд. Дар деҳа [[мақбараи Муҳаммади Башоро]] (асрҳои XI – XIV) воқеъ аст&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://tojkiston.ucoz.ru/index/dekhai_mazori_sharif/0-506|title=Всё о Таджикистане - Деха Мазори Шариф|website=tojkiston.ucoz.ru|accessdate=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;. Зодгоҳи [[Шоири халқии Тоҷикистон]] [[Лоиқ Шералӣ]] (1941-2000)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Аҳолӣ ==
Аҳолиаш 1474 нафар (2017), тоҷикон. Дар соли 1905 130 хоҷагӣ дошта, дар онҳо 375 мард ва 238 зан зиндагӣ мекарданд. Дорои 3 мактаб буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Таърих ==
Дар соли 1905 ба Империяи Русия, кишвари Туркистон, вилояти Самарқанд, уезди Самарқанд, участкаи Панҷакент, волости Кштут, ҷамоати деҳавии Мазори Шариф дохил буд.

Бо қарори аз 26 сентябри соли 1942 аз ҳисоби хурдкунии ноҳияи Панҷакент [[ноҳияи Колхозчиён]] бо марказаш дар деҳаи Мазори Шариф ташкил карда шуд. Ба ҳайати он шӯрои қишлоқҳои [[Деҳоти Фароб|Фороб]], [[Моғиён]], [[Шӯроб|Шуроб]], [[Деҳоти Шинг|Шинг]], Кулялинг, [[Колхозчиён]], [[Ворӯ]] ворид шуданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. 

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Панҷакент}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Панҷакент]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Лоиқ Шералӣ]]</text>
      <sha1>q2yf6lvks8muwtfqjjt6t48410vn0im</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рӯихати кишварҳои форсизабони таърихӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>218818</id>
    <revision>
      <id>1309767</id>
      <parentid>1288956</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T00:47:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32767</id>
      </contributor>
      <comment>/* Давраи навтарин */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30284" xml:space="preserve">== Феҳристи давлатҳои таърихии форсизабон ==
Аз асри XII сар карда, [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] на танҳо миқёси истифодабарии хешро зиёд кардааст, балки инчунин ҷойивазкунии забони адабии [[Забони арабӣ|арабӣ]] ва ҷуғрофиёи паҳншавиро ба таври назаррас тавсеа медиҳад. Он забони маъмулии аҳолии Эрони Бузург ва дар тамоми шарқи ҷаҳони ислом, аз [[Осиёи Хурд|Анатолия]] то [[Ҳиндустони Шимолӣ|шимоли Ҳиндустон]] мегардад. Ҳамчун забони расмии сулолаи [[Хуросон]]ии [[Давлати Сомониён|Сомониён]] арзи ҳастӣ намуда маҳз дар замони Сомониён [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] аз 
[[Амирон ва вазирони Сомонӣ|амирони Сомониён]] пуштибонии васеъ дарёфт, ки ин ба азбайнравии забонҳои шарқии эронӣ кумак кард. Форсӣ на танҳо забони идоракунии маъмуриро аз даст надодааст, балки дар [[Адабиёти тоҷик|адабиёти бадеӣ]] ва адабиёти илмӣ дар асрҳои оянда, вақте ки ҳукуматдорони [[Туркҳо|аслашон турктабор]]  (сулолаҳои [[Ғазнавиён]], [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]], [[Имперотурии Усмонӣ|Усмониён]], [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]], [[Темуриён]], [[Бобуриён]], [[Сафавиён]], Коҷориён  ва дигарон) сари қудрат буданд, боқӣ монда нашъу намо кардааст. Маҳз дар давоми  асрҳои Х - XIV эҷодкории дар ҷаҳон машҳур, [[Адабиёти форс-тоҷик|шоирони форсизабон]] аз қитъаҳои гуногуни мамолики шарқ ва [[Мусулмон|ҷаҳони мусалмонон]], мероси оламшумулеро офаридаанд, ки ба мероси классикии адабиёти ҷаҳон ворид гардидааст: [[Рӯдакӣ]], [[Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Носири Хусрав]], [[Низомии Ганҷавӣ|Низомӣ]], [[Саъдӣ]], [[Ҷалолуддини Балхӣ|Ҷалолуддини Румӣ]], [[Аттор]], [[Ҳофиз]], [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Хусрави Деҳлавӣ|Деҳлавӣ]] ва бисёр дигарон.

Забони форсӣ ҳамчун забони муоширати байналмилалӣ ва ҳамчун забони адабӣ ба таври васеъ истифода мешуд, аз ҷумла дар минтақаҳое, ки гӯяндагони он ҳеч гоҳ аксарияти аҳолиро ташкил намедоданд. Дар [[Осиёи Миёна]] лаҳҷаҳои гуфтугӯии тоҷикӣ, ки аз ҷониби [[забонҳои туркӣ]] танг карда мешуданд, сарчашмае ба зеризаминаи [[забонҳои туркӣ]] [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]] ва [[Забони туркманӣ|туркманӣ]] гардиданд ва адабиёти форсӣ ба ташаккули забони адабии чағатойӣ таъсири мустақим дошт. Дар канори дигари ҷаҳони шарқӣ [[Салҷуқиён]] ва ҳокимони [[имперотурии Усмонӣ]], ки баъзеашон шоирони маъруфи форсизабон буданд, дар тӯли асрҳо форсии адабиро сарпарастӣ мекарданд ва таъсири форсӣ ба забони туркии усмонӣ хеле бузург буд. Дар [[Ҳиндустон]], забони форсӣ аз ҷониби султонҳои мусулмон сарпарастӣ карда шуда, аз [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] (асри X) сар карда, ҳамчинчунин наслҳои [[Темуриён]] — [[Бобуриён]] буданд. [[Забони урду]]и Ҳиндустон зери таъсири назарраси [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] рушд кардааст, то кунун ин таъсир дар забони гуфтугӯии аҳолӣ дар саросари Ҳиндустони Шимолӣ намоён аст. Марказҳои аслии забони форсии [[Хуросон]] (асрҳои IX - XII) баъди забтшавии он аз ҷониби [[туркҳо]] ва муғулҳо тадриҷан хароб шуданд. Марказҳои ҳаёти адабӣ ба ғарб, ба Форс, ба &quot;Ироқи форсӣ&quot; (Эрони муосир), [[Озарбойҷон]] ва минбаъд ба [[Осиёи Хурд]] (асрҳои XIII - XVI), ки дар он ҷо лаҳҷаҳҳои хуроснии дарӣ ҳанӯз талаффуз нашуда буданд (лаҳҷаҳои сершумори форсии эронӣ нигоҳ дошта мешаванд ва ҳанӯз ҳам вуҷуд доранд). Забони адабӣ ба тағйирот дучор шуда, &quot;хусусиятҳои ғарбиро&quot; бештар мегирад. Боз як шохаи &quot;шарқии&quot; анъанаҳои ҳаёти адабӣ дар байни мусалмонони Ҳиндустон қавӣ шудааст.

Ин феҳристи давлатҳо ва сулолаҳои таърихиро, сарфи назар аз пайдоиш, ки онҷо забони форсӣ мақоми расмӣ дошт ё ин забон васеъ истифода мешуд, дарбар мегирад.

== Эрони Бузург ==

=== Сулолаҳои форсӣ-тоҷикӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номгузорӣ 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи таърихӣ 
|-
| [[Мулки Истравшан (Усрушана)|Мулки Уструшан]] 
| Бунҷикат 
| Асри IV - [[Соли 893|893]] 
| [[Забони суғдӣ|Суғдӣ]]&lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Transoxiana_8th_century.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҳириён|Давлати Тоҳириён]]&lt;nowiki/&gt;
| [[Марв]] &lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 821|821]] — [[Соли 873|873]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Tahirid_Dynasty_821_-_873_(AD).png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Саффориён]] 
| [[Заранҷ]]&lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 873|873]] — [[Соли 900|900]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|title=Persian Prose Literature|author=World Eras|website=|date=2002|publisher=HighBeam Research (September 3, 2012)|lang=en|deadlink=yes|accessdate=2017-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|archivedate=2013-05-02}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Saffarid_dynasty_861-1003.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Сомониён]] 
| [[Самарқанд]] дар солҳои [[Соли 819|819]] — [[Соли 892|892]], &lt;br /&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[Соли 892|892]] — [[Соли 999|999]] 
| [[Соли 819|819]] — [[Соли 999|999]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;ҳукми расмӣ ва динӣ / забони модарӣ&lt;/small&gt; ),&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{Cite book|last=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;қарори динӣ&lt;/small&gt; ) {{Sfn|Frye|1975|p=145}} 
|
|[[Акс:Samanid dynasty (819–999).GIF|150x150пкс]]
|-
| Давлати Саҷидҳо 
| [[Ардабил]] 
| [[Соли 889|889]] — [[Соли 929|929]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:SajidDynastyMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Давлат Зиёридҳо 
| [[Исфаҳон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;([[Соли 931|931]] – [[Соли 935|935]])&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Рей &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(935–943)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Гургон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(943-1035)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1035-1090)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 930|930]] — [[Соли 1090|1090]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Забони Гилонӣ|Гилонӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Ziyardi_Dynasty_928_-_1043_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
|-
| Давлати Бӯйиҳо 
| [[Шероз]] &lt;br /&gt; [[Теҳрон]] 
| [[Соли 934|934]] — [[Соли 1062|1062]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Buyids_970.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Ғуриён]] 
| Фирузкӯҳ &lt;br /&gt; [[Ҳирот]] &lt;br /&gt; [[Ғазнӣ]] (1170 -121215) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1186-1215) 
| [[Соли 879|879]] — [[Соли 1215|1215]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;''The Development of Persian Culture under the Early Ghaznavids'', C.E. Bosworth, '''Iran''', Vol. 6, (1968), 35;;&quot;''Like the Ghaznavids whom they supplanted, the Ghurids had their court poets, and these wrote in '''Persian'''''&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Ghurids1200.png|150x150пкс]]
|-
| [[Оли Курт|Давлати Куртҳои Ҳирот]]  
| [[Ҳирот]] 
| [[Соли 1244|1244]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Kartid-Kurtdynasty1244-1389.png|150x150пкс]]
|-
| [[Сарбадорон|Давлати Сарбадорон]] 
| [[Сабзавор]] 
| [[Соли 1337|1337]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Sarbadar_map_1345.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Салгуриён 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забонҳои туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]]&lt;nowiki/&gt; 
| [[Ардабил]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;(651-1074)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Сорӣ]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1074-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1238–1349)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 651|651]] — [[Соли 1349|1349]]  
| [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони порсии миёна|Форсии миёна]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;
|
|[[Акс:BavandDynastyIranian.png|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]] 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| Давлати Хотаки 
| [[Қандаҳор]] &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1738|1738]]  
| [[Забони пушту|Пушту]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_of_The_Hotakids.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Падуспанидҳо 
| Номаълум 
| [[Соли 655|655]] — [[Соли 1598|1598]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;Забонҳои Каспий 
|
|[[Акс:PaduspanidsMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Сулолаи Афросиёб 
| [[Омул]] &lt;br /&gt;Фирузкӯҳ 
| [[Соли 1349|1349]] — [[Соли 1504|1504]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Chalav_Government.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Зенд 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1751|1751]] — [[Соли 1794|1794]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:ZanddynastyTrial.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-форсӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] 
| [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ &lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 963|963]] — [[Соли 1151|1151]] )&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Лоҳур]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )&lt;/small&gt; 
| [[Соли 977|977]] — [[Соли 1186|1186]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Қарохониён|Қарохониён]]
| [[Балосоғун]] &lt;br /&gt; [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; Узгенд &lt;br /&gt;[[Шаҳристони Қошғар|Қошғар]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )&lt;/small&gt; 
| [[Соли 940|940]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
[[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии [[Давлати Қарохониён|Қарохониёни Ғарбӣ]] 
| [[Самарқанд]] 
| [[Соли 1040|1040]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Караханидское_государство.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]]  
| [[Нишопур]] (1037-1043) &lt;br /&gt;
[[Рай|Рей]] (1043-1051)  [[Исфаҳон]] (1051–1118)  [[Ҳамадон]] дар (Ғарб) (1118–1194)  [[Марв]] дар (Шарқ) (1118-1153) 
| [[Соли 1037|1037]] — [[Соли 1194|1194]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Seljuk_Empire_locator_map.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]] 
| Гурганҷ 1097-1220  &lt;br /&gt; 1212-1220 [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; 1220-1221 [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ&lt;br /&gt; 1221-1224 [[Деҳлӣ]] &lt;br /&gt; 1224-1231 [[Табрез|Табриз]] 
| [[Соли 1097|1097]] — [[Соли 1231|1231]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| Кара-Коюнлу 
| [[Табрез]] 
| [[Соли 1375|1375]] — [[Соли 1468|1468]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]], Оғузӣ, [[Забони арабӣ|Арабӣ]], [[Забони курдӣ|Курдӣ]], [[Забони арманӣ|Арманӣ]] &lt;ref name=&quot;КемриджИран&quot;&gt;Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том VI, стр. 154:&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png|150x150пкс]]
|-
| Ак-Коюнлу 
| Диярбакир (1453-1471) &lt;br /&gt; [[Табрез]] (1468-1478) &lt;br /&gt; [[Бағдод]] 
| [[Соли 1468|1468]] — [[Соли 1501|1501]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Aq_Qoyunlu_1478-en.png|150x150пкс]]
|-
| [[Темуриён]] 
| [[Самарқанд]] (1370-1405), &lt;br /&gt;[[Ҳирот]] (1405-1507)
| [[Соли 1370|1370]] — [[Соли 1507|1507]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Timurid_Dynasty_821_-_873_(AH).png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Афшориҳо 
| [[Машҳад]] 
| [[Соли 1736|1736]] — [[Соли 1796|1796]]  
| [[Забони порсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ; забони мурофиаи судӣ; маъмурияти шаҳрвандӣ ва молиявӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref name=&quot;Katouzian128&quot;&gt;{{Cite book|first=Homa|last=Katouzian|title=Iranian History and Politics|location=|publisher=Routledge|year=2003|isbn=0-415-29754-0|page=128|url={{Google books |plainurl=yes |id=MYT2mo92KowC |page=128 }}|quote=Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/historiography-vii|title=HISTORIOGRAPHY vii. AFSHARID AND ZAND PERIODS – Encyclopaedia Iranica|quote=Afsharid and Zand court histories largely followed Safavid models in their structure and language, but departed from long-established historiographical conventions in small but meaningful ways.}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] &lt;small&gt;(маъмурияти ҳарбӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|first=Michael|last=Axworthy|author-link=Michael Axworthy|title=The Sword of Persia|location=|publisher=I.B. Tauris|year=2006|isbn=1-84511-982-7|pages=5, 45, 70, 80, 157, 279}}&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Afsharid_(1736-1802)-ru.svg|150x150пкс]]
|-
|-
| [[Давлати Сафавиён|Сафавиён]] 
| [[Табрез]] (1501-1555) &lt;br /&gt;[[Қазвин]](1555-1598) &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] (1598-1736)
| [[Соли 1501]] — [[Соли 1722|1722]] / [[Соли 1736|1736]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Safavid_Empire_1501_1722_AD.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Коҷориён 
| [[Теҳрон]] 
| [[Соли 1789|1789]] — [[Соли 1925|1925]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Iran_1900-en.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-муғулӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| Давлати Хулагуиён
| Мегара&lt;br /&gt; [[Табрез]] &lt;br /&gt; Султониё 
| [[Соли 1256|1256]] — [[Соли 1335|1335]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони муғулӣ|Муғулӣ]] 
|
|[[Акс:Ilkhanate in 1256–1353.PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Хонигарии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1500|1500]] — [[Соли 1785|1785]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1600.png|150x150пкс]]
|-
| [[Аморати Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1785|1785]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1850.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии Қӯқанд 
| [[Қӯқанд (Ӯзбекистон)|Қӯқанд]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1876|1876]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбекӣ]] 
|
|[[Акс:Kokand1850.png|150x150пкс]]
|-
| [[Хонии Хева|Хонии Хива]] 
| Хива 
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Хивинское_ханство.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Осиёи Хурд ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| [[Cултоният]]и Қуниё
| Никеё ( [[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1096|1096]] ) &lt;br /&gt; Қуниё ([[Соли 1096|1096]] — [[Соли 1307|1307]] ), 
| [[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1307|1307]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Anatolia1300.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Қитъаи нимҷазираи Ҳиндустон  ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Cултоният]]и Деҳлӣ 
| [[Лоҳур]] &lt;small&gt;(1206-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Бадайун &lt;small&gt;(1210-1214)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1214-1327)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Давлатобод &lt;small&gt;(1327–1334)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1334-1506)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Агра]] &lt;small&gt;(1506-1526)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 1206|1206]] — [[Соли 1555|1555]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Delhi_History_Map.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултонияти Баҳманӣ]] 
| Гулбарга (1347-1425) &lt;br /&gt; Бидар (1425-1527) 
| [[Соли 1347|1347]] — [[Соли 1527|1527]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Bahamani-sultanate-map.svg|174x174пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бангола 
| Гаур &lt;br /&gt; Сонаргаон &lt;br /&gt; Панду 
| [[Соли 1352|1352]] — [[Соли 1576|1576]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;суд ва дипломатия&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони банголӣ|Бенгалӣ]] ( &lt;small&gt;гуфтугӯй&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;динӣ&lt;/small&gt; ) 
|
|[[Акс:Bengal_Sultanate.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Аҳмаднагар  
| Аҳмаднагар, Харки, Давлатобод 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1636|1636]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;Brian Spooner and William L. Hanaway, ''Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order'', (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; Дакинӣ &lt;br /&gt; Маратҳӣ 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Гуҷарот 
| Анахилвар, [[Аҳмадобод]], Муҳаммадобод 
| [[Соли 1407|1407]] — [[Соли 1573|1573]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; Гуҷароти қадимӣ 
|
|[[Акс:India_in_1525_Joppen.jpg|219x219пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бидар 
| Бидар 
| [[Соли 1527|1527]] — [[Соли 1619|1619 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; )  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Биҷапур 
| Биҷапур 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1686|1686]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/bijapur-capital-city-and-domain-of-the-adelsahi-dynasty|title=BĪJĀPŪR – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|quote=The official language of the court at Bījāpūr during the ʿĀdelšāhī period and until the end of Mughal rule in 1274/1858 was '''Persian'''. Indeed, Yūsof ʿĀdelšāh (895-916/1489-1510) and his son Esmāʿīl themselves wrote poetry in Persian, Esmāʿīl under the pen name Wafāʾī. The ʿĀdelšāhīs established Shiʿism in Bījāpūr and actively encouraged the immigration of Persian writers and religious figures.|publisher=Encyclopedia Iranica|lang=en|accessdate=8 February 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони урду|Декан Урду]] &lt;ref&gt;''Satish Chandra.'' Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 210.&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Bijapur-sultanate-map.svg|159x159пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Голканд 
| Голканд  &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]]
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1687|1687 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ)&lt;/small&gt;  &lt;br /&gt; Телугу &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;br /&gt; Декан 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Бобуриён|Муғулони Бузург]]  
| [[Агра]] (1526-1571) &lt;br /&gt; Фатҳпур Сикри (1571-1585) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1585-1598) &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] (1598-1857) 
| [[21 апрел]]и соли [[Соли 1526|1526]] — [[21 сентябр]]и [[Соли 1858|1858]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ ва судӣ; забони судӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Книга|автор=Elizabeth A. Bohls|заглавие=Romantic Literature and Postcolonial Studies|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=ybhvAAAAQBAJ&amp;pg=PA128&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Edinburgh University Press|год=2013|том=|страниц=206|страницы=128|isbn=0748641998}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Candice Goucher, Linda Walton|заглавие=World History: Journeys from Past to Present|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=O_3fCgAAQBAJ&amp;pg=PA401&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Routledge|год=2013|том=|страниц=768|страницы=401|isbn=1135088284}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;[[Забони Чағатойӣ|Чағатойӣ]]  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;small&gt;(гуфтугӯ)&lt;/small&gt; 
|
|[[Акс:Mughal1700.png|150x150пкс]]
|-
|  [[Давлати Дуронӣ|Имперотурии Дуронӣ]]
| [[Қандаҳор]] (1747-1773 / 1774) &lt;br /&gt; [[Кобул]] (1773 / 1774-1823) 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1823|1823]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Durrani_Empire_1747_1862_AD.png|150x150пкс]]
|-
|  Вилояти Ҳайдаробод 
| [[Аурангобод]] (1724-1763) &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]] (1763-1948) 
| [[Соли 1724|1724]] — [[Соли 1948|1948]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]], телугу, маратҳӣ, каннада 
|
|[[Акс:Hyderabad_princely_state_1909.svg|150x150пкс]]
|-
| Калат (Хонигарӣ) 
| Калат 
| [[Соли 1638|1638]] — [[Соли 1952|1952]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; Брауӣи 
|
|[[Акс:Kalat_Map.gif|150x150пкс]]
|}

== Кишварҳои дигар ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| Хонигарии Талиш 
| [[Лонкоран]] 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1841|1841]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; Талишӣ 
|
|[[Акс:Khanate_of_Talysh_in_the_Map_of_Caucasus_with_the_borders_1801-1813.png|172x172пкс]]
|-
| [[Давлати Шервоншоҳон]] 
| Шемаха 861 - 1192[[Боку]] (1192-1538) 
| [[Соли 861|861]] — [[Соли 1538|1538]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Shaddadid.gif|150x150пкс]]
|-
|}

== Инчунин нигаред ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро|Ҷумҳурии Халқии Советии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1920|1920]] — [[Соли 1924|1924]] 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|[[Акс:Бухарская_НСР.png|150x150пкс]]
|-
| [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон]] 
| [[Бухоро]] (1925); [[Самарқанд]] (1925-1930); 
| Солҳои 1924-1929 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|
|-
|}

=== Давраи навтарин ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Афғонистон]] 
| [[Кобул]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (Дарӣ) &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Afghanistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Эрон]] 
| [[Теҳрон]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Iran_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҷикистон]] 
| [[Душанбе]] 
|
| [[Забони тоҷикӣ|Тоҷикӣ]]
|
|[[Акс:Tajikistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
|}

== Нигаред ==

* [[Давлатҳои бостонии мардуми тоҷик]]
* [[Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)]]
* [[Халқи тоҷик дар ҳайати давлатҳои сулолаҳои турку муғулнажод]] 
* Феҳристи пойтахтҳои таърихии Эрон

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|35em}}

== Адабиёт ==
* {{Cite book|title=The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs|year=1975|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|editor-last=Frye|editor-first=R. N.|last=Frye|first=R. N.|author-link=Richard N. Frye|chapter=The Sāmānids|pages=136–161|isbn=978-0-521-20093-6|chapter-url=https://books.google.com/books?id=hvx9jq_2L3EC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA136#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=Frye}}

[[Гурӯҳ:Кишварҳои форсизабон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>f7wo0houjwd1kkhn6pgcw3ty9tegpo1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309768</id>
      <parentid>1309767</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T00:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32767</id>
      </contributor>
      <comment>/* Осиёи Хурд */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30280" xml:space="preserve">== Феҳристи давлатҳои таърихии форсизабон ==
Аз асри XII сар карда, [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] на танҳо миқёси истифодабарии хешро зиёд кардааст, балки инчунин ҷойивазкунии забони адабии [[Забони арабӣ|арабӣ]] ва ҷуғрофиёи паҳншавиро ба таври назаррас тавсеа медиҳад. Он забони маъмулии аҳолии Эрони Бузург ва дар тамоми шарқи ҷаҳони ислом, аз [[Осиёи Хурд|Анатолия]] то [[Ҳиндустони Шимолӣ|шимоли Ҳиндустон]] мегардад. Ҳамчун забони расмии сулолаи [[Хуросон]]ии [[Давлати Сомониён|Сомониён]] арзи ҳастӣ намуда маҳз дар замони Сомониён [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] аз 
[[Амирон ва вазирони Сомонӣ|амирони Сомониён]] пуштибонии васеъ дарёфт, ки ин ба азбайнравии забонҳои шарқии эронӣ кумак кард. Форсӣ на танҳо забони идоракунии маъмуриро аз даст надодааст, балки дар [[Адабиёти тоҷик|адабиёти бадеӣ]] ва адабиёти илмӣ дар асрҳои оянда, вақте ки ҳукуматдорони [[Туркҳо|аслашон турктабор]]  (сулолаҳои [[Ғазнавиён]], [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]], [[Имперотурии Усмонӣ|Усмониён]], [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]], [[Темуриён]], [[Бобуриён]], [[Сафавиён]], Коҷориён  ва дигарон) сари қудрат буданд, боқӣ монда нашъу намо кардааст. Маҳз дар давоми  асрҳои Х - XIV эҷодкории дар ҷаҳон машҳур, [[Адабиёти форс-тоҷик|шоирони форсизабон]] аз қитъаҳои гуногуни мамолики шарқ ва [[Мусулмон|ҷаҳони мусалмонон]], мероси оламшумулеро офаридаанд, ки ба мероси классикии адабиёти ҷаҳон ворид гардидааст: [[Рӯдакӣ]], [[Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Носири Хусрав]], [[Низомии Ганҷавӣ|Низомӣ]], [[Саъдӣ]], [[Ҷалолуддини Балхӣ|Ҷалолуддини Румӣ]], [[Аттор]], [[Ҳофиз]], [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Хусрави Деҳлавӣ|Деҳлавӣ]] ва бисёр дигарон.

Забони форсӣ ҳамчун забони муоширати байналмилалӣ ва ҳамчун забони адабӣ ба таври васеъ истифода мешуд, аз ҷумла дар минтақаҳое, ки гӯяндагони он ҳеч гоҳ аксарияти аҳолиро ташкил намедоданд. Дар [[Осиёи Миёна]] лаҳҷаҳои гуфтугӯии тоҷикӣ, ки аз ҷониби [[забонҳои туркӣ]] танг карда мешуданд, сарчашмае ба зеризаминаи [[забонҳои туркӣ]] [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]] ва [[Забони туркманӣ|туркманӣ]] гардиданд ва адабиёти форсӣ ба ташаккули забони адабии чағатойӣ таъсири мустақим дошт. Дар канори дигари ҷаҳони шарқӣ [[Салҷуқиён]] ва ҳокимони [[имперотурии Усмонӣ]], ки баъзеашон шоирони маъруфи форсизабон буданд, дар тӯли асрҳо форсии адабиро сарпарастӣ мекарданд ва таъсири форсӣ ба забони туркии усмонӣ хеле бузург буд. Дар [[Ҳиндустон]], забони форсӣ аз ҷониби султонҳои мусулмон сарпарастӣ карда шуда, аз [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] (асри X) сар карда, ҳамчинчунин наслҳои [[Темуриён]] — [[Бобуриён]] буданд. [[Забони урду]]и Ҳиндустон зери таъсири назарраси [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] рушд кардааст, то кунун ин таъсир дар забони гуфтугӯии аҳолӣ дар саросари Ҳиндустони Шимолӣ намоён аст. Марказҳои аслии забони форсии [[Хуросон]] (асрҳои IX - XII) баъди забтшавии он аз ҷониби [[туркҳо]] ва муғулҳо тадриҷан хароб шуданд. Марказҳои ҳаёти адабӣ ба ғарб, ба Форс, ба &quot;Ироқи форсӣ&quot; (Эрони муосир), [[Озарбойҷон]] ва минбаъд ба [[Осиёи Хурд]] (асрҳои XIII - XVI), ки дар он ҷо лаҳҷаҳҳои хуроснии дарӣ ҳанӯз талаффуз нашуда буданд (лаҳҷаҳои сершумори форсии эронӣ нигоҳ дошта мешаванд ва ҳанӯз ҳам вуҷуд доранд). Забони адабӣ ба тағйирот дучор шуда, &quot;хусусиятҳои ғарбиро&quot; бештар мегирад. Боз як шохаи &quot;шарқии&quot; анъанаҳои ҳаёти адабӣ дар байни мусалмонони Ҳиндустон қавӣ шудааст.

Ин феҳристи давлатҳо ва сулолаҳои таърихиро, сарфи назар аз пайдоиш, ки онҷо забони форсӣ мақоми расмӣ дошт ё ин забон васеъ истифода мешуд, дарбар мегирад.

== Эрони Бузург ==

=== Сулолаҳои форсӣ-тоҷикӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номгузорӣ 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи таърихӣ 
|-
| [[Мулки Истравшан (Усрушана)|Мулки Уструшан]] 
| Бунҷикат 
| Асри IV - [[Соли 893|893]] 
| [[Забони суғдӣ|Суғдӣ]]&lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Transoxiana_8th_century.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҳириён|Давлати Тоҳириён]]&lt;nowiki/&gt;
| [[Марв]] &lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 821|821]] — [[Соли 873|873]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Tahirid_Dynasty_821_-_873_(AD).png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Саффориён]] 
| [[Заранҷ]]&lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 873|873]] — [[Соли 900|900]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|title=Persian Prose Literature|author=World Eras|website=|date=2002|publisher=HighBeam Research (September 3, 2012)|lang=en|deadlink=yes|accessdate=2017-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|archivedate=2013-05-02}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Saffarid_dynasty_861-1003.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Сомониён]] 
| [[Самарқанд]] дар солҳои [[Соли 819|819]] — [[Соли 892|892]], &lt;br /&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[Соли 892|892]] — [[Соли 999|999]] 
| [[Соли 819|819]] — [[Соли 999|999]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;ҳукми расмӣ ва динӣ / забони модарӣ&lt;/small&gt; ),&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{Cite book|last=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;қарори динӣ&lt;/small&gt; ) {{Sfn|Frye|1975|p=145}} 
|
|[[Акс:Samanid dynasty (819–999).GIF|150x150пкс]]
|-
| Давлати Саҷидҳо 
| [[Ардабил]] 
| [[Соли 889|889]] — [[Соли 929|929]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:SajidDynastyMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Давлат Зиёридҳо 
| [[Исфаҳон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;([[Соли 931|931]] – [[Соли 935|935]])&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Рей &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(935–943)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Гургон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(943-1035)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1035-1090)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 930|930]] — [[Соли 1090|1090]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Забони Гилонӣ|Гилонӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Ziyardi_Dynasty_928_-_1043_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
|-
| Давлати Бӯйиҳо 
| [[Шероз]] &lt;br /&gt; [[Теҳрон]] 
| [[Соли 934|934]] — [[Соли 1062|1062]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Buyids_970.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Ғуриён]] 
| Фирузкӯҳ &lt;br /&gt; [[Ҳирот]] &lt;br /&gt; [[Ғазнӣ]] (1170 -121215) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1186-1215) 
| [[Соли 879|879]] — [[Соли 1215|1215]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;''The Development of Persian Culture under the Early Ghaznavids'', C.E. Bosworth, '''Iran''', Vol. 6, (1968), 35;;&quot;''Like the Ghaznavids whom they supplanted, the Ghurids had their court poets, and these wrote in '''Persian'''''&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Ghurids1200.png|150x150пкс]]
|-
| [[Оли Курт|Давлати Куртҳои Ҳирот]]  
| [[Ҳирот]] 
| [[Соли 1244|1244]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Kartid-Kurtdynasty1244-1389.png|150x150пкс]]
|-
| [[Сарбадорон|Давлати Сарбадорон]] 
| [[Сабзавор]] 
| [[Соли 1337|1337]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Sarbadar_map_1345.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Салгуриён 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забонҳои туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]]&lt;nowiki/&gt; 
| [[Ардабил]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;(651-1074)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Сорӣ]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1074-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1238–1349)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 651|651]] — [[Соли 1349|1349]]  
| [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони порсии миёна|Форсии миёна]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;
|
|[[Акс:BavandDynastyIranian.png|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]] 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| Давлати Хотаки 
| [[Қандаҳор]] &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1738|1738]]  
| [[Забони пушту|Пушту]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_of_The_Hotakids.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Падуспанидҳо 
| Номаълум 
| [[Соли 655|655]] — [[Соли 1598|1598]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;Забонҳои Каспий 
|
|[[Акс:PaduspanidsMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Сулолаи Афросиёб 
| [[Омул]] &lt;br /&gt;Фирузкӯҳ 
| [[Соли 1349|1349]] — [[Соли 1504|1504]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Chalav_Government.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Зенд 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1751|1751]] — [[Соли 1794|1794]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:ZanddynastyTrial.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-форсӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] 
| [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ &lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 963|963]] — [[Соли 1151|1151]] )&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Лоҳур]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )&lt;/small&gt; 
| [[Соли 977|977]] — [[Соли 1186|1186]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Қарохониён|Қарохониён]]
| [[Балосоғун]] &lt;br /&gt; [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; Узгенд &lt;br /&gt;[[Шаҳристони Қошғар|Қошғар]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )&lt;/small&gt; 
| [[Соли 940|940]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
[[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии [[Давлати Қарохониён|Қарохониёни Ғарбӣ]] 
| [[Самарқанд]] 
| [[Соли 1040|1040]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Караханидское_государство.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]]  
| [[Нишопур]] (1037-1043) &lt;br /&gt;
[[Рай|Рей]] (1043-1051)  [[Исфаҳон]] (1051–1118)  [[Ҳамадон]] дар (Ғарб) (1118–1194)  [[Марв]] дар (Шарқ) (1118-1153) 
| [[Соли 1037|1037]] — [[Соли 1194|1194]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Seljuk_Empire_locator_map.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]] 
| Гурганҷ 1097-1220  &lt;br /&gt; 1212-1220 [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; 1220-1221 [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ&lt;br /&gt; 1221-1224 [[Деҳлӣ]] &lt;br /&gt; 1224-1231 [[Табрез|Табриз]] 
| [[Соли 1097|1097]] — [[Соли 1231|1231]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| Кара-Коюнлу 
| [[Табрез]] 
| [[Соли 1375|1375]] — [[Соли 1468|1468]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]], Оғузӣ, [[Забони арабӣ|Арабӣ]], [[Забони курдӣ|Курдӣ]], [[Забони арманӣ|Арманӣ]] &lt;ref name=&quot;КемриджИран&quot;&gt;Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том VI, стр. 154:&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png|150x150пкс]]
|-
| Ак-Коюнлу 
| Диярбакир (1453-1471) &lt;br /&gt; [[Табрез]] (1468-1478) &lt;br /&gt; [[Бағдод]] 
| [[Соли 1468|1468]] — [[Соли 1501|1501]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Aq_Qoyunlu_1478-en.png|150x150пкс]]
|-
| [[Темуриён]] 
| [[Самарқанд]] (1370-1405), &lt;br /&gt;[[Ҳирот]] (1405-1507)
| [[Соли 1370|1370]] — [[Соли 1507|1507]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Timurid_Dynasty_821_-_873_(AH).png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Афшориҳо 
| [[Машҳад]] 
| [[Соли 1736|1736]] — [[Соли 1796|1796]]  
| [[Забони порсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ; забони мурофиаи судӣ; маъмурияти шаҳрвандӣ ва молиявӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref name=&quot;Katouzian128&quot;&gt;{{Cite book|first=Homa|last=Katouzian|title=Iranian History and Politics|location=|publisher=Routledge|year=2003|isbn=0-415-29754-0|page=128|url={{Google books |plainurl=yes |id=MYT2mo92KowC |page=128 }}|quote=Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/historiography-vii|title=HISTORIOGRAPHY vii. AFSHARID AND ZAND PERIODS – Encyclopaedia Iranica|quote=Afsharid and Zand court histories largely followed Safavid models in their structure and language, but departed from long-established historiographical conventions in small but meaningful ways.}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] &lt;small&gt;(маъмурияти ҳарбӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|first=Michael|last=Axworthy|author-link=Michael Axworthy|title=The Sword of Persia|location=|publisher=I.B. Tauris|year=2006|isbn=1-84511-982-7|pages=5, 45, 70, 80, 157, 279}}&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Afsharid_(1736-1802)-ru.svg|150x150пкс]]
|-
|-
| [[Давлати Сафавиён|Сафавиён]] 
| [[Табрез]] (1501-1555) &lt;br /&gt;[[Қазвин]](1555-1598) &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] (1598-1736)
| [[Соли 1501]] — [[Соли 1722|1722]] / [[Соли 1736|1736]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Safavid_Empire_1501_1722_AD.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Коҷориён 
| [[Теҳрон]] 
| [[Соли 1789|1789]] — [[Соли 1925|1925]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Iran_1900-en.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-муғулӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| Давлати Хулагуиён
| Мегара&lt;br /&gt; [[Табрез]] &lt;br /&gt; Султониё 
| [[Соли 1256|1256]] — [[Соли 1335|1335]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони муғулӣ|Муғулӣ]] 
|
|[[Акс:Ilkhanate in 1256–1353.PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Хонигарии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1500|1500]] — [[Соли 1785|1785]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1600.png|150x150пкс]]
|-
| [[Аморати Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1785|1785]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1850.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии Қӯқанд 
| [[Қӯқанд (Ӯзбекистон)|Қӯқанд]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1876|1876]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбекӣ]] 
|
|[[Акс:Kokand1850.png|150x150пкс]]
|-
| [[Хонии Хева|Хонии Хива]] 
| Хива 
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Хивинское_ханство.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Осиёи Хурд ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| [[Cултоният]]и Қуниё
| Никеё ([[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1096|1096]]) &lt;br /&gt; Қуниё ([[Соли 1096|1096]] — [[Соли 1307|1307]]) 
| [[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1307|1307]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Anatolia1300.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Қитъаи нимҷазираи Ҳиндустон  ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Cултоният]]и Деҳлӣ 
| [[Лоҳур]] &lt;small&gt;(1206-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Бадайун &lt;small&gt;(1210-1214)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1214-1327)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Давлатобод &lt;small&gt;(1327–1334)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1334-1506)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Агра]] &lt;small&gt;(1506-1526)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 1206|1206]] — [[Соли 1555|1555]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Delhi_History_Map.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултонияти Баҳманӣ]] 
| Гулбарга (1347-1425) &lt;br /&gt; Бидар (1425-1527) 
| [[Соли 1347|1347]] — [[Соли 1527|1527]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Bahamani-sultanate-map.svg|174x174пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бангола 
| Гаур &lt;br /&gt; Сонаргаон &lt;br /&gt; Панду 
| [[Соли 1352|1352]] — [[Соли 1576|1576]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;суд ва дипломатия&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони банголӣ|Бенгалӣ]] ( &lt;small&gt;гуфтугӯй&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;динӣ&lt;/small&gt; ) 
|
|[[Акс:Bengal_Sultanate.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Аҳмаднагар  
| Аҳмаднагар, Харки, Давлатобод 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1636|1636]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;Brian Spooner and William L. Hanaway, ''Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order'', (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; Дакинӣ &lt;br /&gt; Маратҳӣ 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Гуҷарот 
| Анахилвар, [[Аҳмадобод]], Муҳаммадобод 
| [[Соли 1407|1407]] — [[Соли 1573|1573]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; Гуҷароти қадимӣ 
|
|[[Акс:India_in_1525_Joppen.jpg|219x219пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бидар 
| Бидар 
| [[Соли 1527|1527]] — [[Соли 1619|1619 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; )  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Биҷапур 
| Биҷапур 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1686|1686]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/bijapur-capital-city-and-domain-of-the-adelsahi-dynasty|title=BĪJĀPŪR – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|quote=The official language of the court at Bījāpūr during the ʿĀdelšāhī period and until the end of Mughal rule in 1274/1858 was '''Persian'''. Indeed, Yūsof ʿĀdelšāh (895-916/1489-1510) and his son Esmāʿīl themselves wrote poetry in Persian, Esmāʿīl under the pen name Wafāʾī. The ʿĀdelšāhīs established Shiʿism in Bījāpūr and actively encouraged the immigration of Persian writers and religious figures.|publisher=Encyclopedia Iranica|lang=en|accessdate=8 February 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони урду|Декан Урду]] &lt;ref&gt;''Satish Chandra.'' Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 210.&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Bijapur-sultanate-map.svg|159x159пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Голканд 
| Голканд  &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]]
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1687|1687 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ)&lt;/small&gt;  &lt;br /&gt; Телугу &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;br /&gt; Декан 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Бобуриён|Муғулони Бузург]]  
| [[Агра]] (1526-1571) &lt;br /&gt; Фатҳпур Сикри (1571-1585) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1585-1598) &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] (1598-1857) 
| [[21 апрел]]и соли [[Соли 1526|1526]] — [[21 сентябр]]и [[Соли 1858|1858]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ ва судӣ; забони судӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Книга|автор=Elizabeth A. Bohls|заглавие=Romantic Literature and Postcolonial Studies|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=ybhvAAAAQBAJ&amp;pg=PA128&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Edinburgh University Press|год=2013|том=|страниц=206|страницы=128|isbn=0748641998}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Candice Goucher, Linda Walton|заглавие=World History: Journeys from Past to Present|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=O_3fCgAAQBAJ&amp;pg=PA401&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Routledge|год=2013|том=|страниц=768|страницы=401|isbn=1135088284}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;[[Забони Чағатойӣ|Чағатойӣ]]  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;small&gt;(гуфтугӯ)&lt;/small&gt; 
|
|[[Акс:Mughal1700.png|150x150пкс]]
|-
|  [[Давлати Дуронӣ|Имперотурии Дуронӣ]]
| [[Қандаҳор]] (1747-1773 / 1774) &lt;br /&gt; [[Кобул]] (1773 / 1774-1823) 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1823|1823]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Durrani_Empire_1747_1862_AD.png|150x150пкс]]
|-
|  Вилояти Ҳайдаробод 
| [[Аурангобод]] (1724-1763) &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]] (1763-1948) 
| [[Соли 1724|1724]] — [[Соли 1948|1948]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]], телугу, маратҳӣ, каннада 
|
|[[Акс:Hyderabad_princely_state_1909.svg|150x150пкс]]
|-
| Калат (Хонигарӣ) 
| Калат 
| [[Соли 1638|1638]] — [[Соли 1952|1952]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; Брауӣи 
|
|[[Акс:Kalat_Map.gif|150x150пкс]]
|}

== Кишварҳои дигар ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| Хонигарии Талиш 
| [[Лонкоран]] 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1841|1841]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; Талишӣ 
|
|[[Акс:Khanate_of_Talysh_in_the_Map_of_Caucasus_with_the_borders_1801-1813.png|172x172пкс]]
|-
| [[Давлати Шервоншоҳон]] 
| Шемаха 861 - 1192[[Боку]] (1192-1538) 
| [[Соли 861|861]] — [[Соли 1538|1538]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Shaddadid.gif|150x150пкс]]
|-
|}

== Инчунин нигаред ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро|Ҷумҳурии Халқии Советии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1920|1920]] — [[Соли 1924|1924]] 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|[[Акс:Бухарская_НСР.png|150x150пкс]]
|-
| [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон]] 
| [[Бухоро]] (1925); [[Самарқанд]] (1925-1930); 
| Солҳои 1924-1929 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|
|-
|}

=== Давраи навтарин ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Афғонистон]] 
| [[Кобул]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (Дарӣ) &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Afghanistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Эрон]] 
| [[Теҳрон]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Iran_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҷикистон]] 
| [[Душанбе]] 
|
| [[Забони тоҷикӣ|Тоҷикӣ]]
|
|[[Акс:Tajikistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
|}

== Нигаред ==

* [[Давлатҳои бостонии мардуми тоҷик]]
* [[Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)]]
* [[Халқи тоҷик дар ҳайати давлатҳои сулолаҳои турку муғулнажод]] 
* Феҳристи пойтахтҳои таърихии Эрон

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|35em}}

== Адабиёт ==
* {{Cite book|title=The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs|year=1975|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|editor-last=Frye|editor-first=R. N.|last=Frye|first=R. N.|author-link=Richard N. Frye|chapter=The Sāmānids|pages=136–161|isbn=978-0-521-20093-6|chapter-url=https://books.google.com/books?id=hvx9jq_2L3EC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA136#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=Frye}}

[[Гурӯҳ:Кишварҳои форсизабон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>5ndbms0yvzou5zj1ojk665rouepn5va</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309769</id>
      <parentid>1309768</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T00:55:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lysenko97</username>
        <id>32767</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сулолаҳои туркӣ-форсӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30277" xml:space="preserve">== Феҳристи давлатҳои таърихии форсизабон ==
Аз асри XII сар карда, [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] на танҳо миқёси истифодабарии хешро зиёд кардааст, балки инчунин ҷойивазкунии забони адабии [[Забони арабӣ|арабӣ]] ва ҷуғрофиёи паҳншавиро ба таври назаррас тавсеа медиҳад. Он забони маъмулии аҳолии Эрони Бузург ва дар тамоми шарқи ҷаҳони ислом, аз [[Осиёи Хурд|Анатолия]] то [[Ҳиндустони Шимолӣ|шимоли Ҳиндустон]] мегардад. Ҳамчун забони расмии сулолаи [[Хуросон]]ии [[Давлати Сомониён|Сомониён]] арзи ҳастӣ намуда маҳз дар замони Сомониён [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] аз 
[[Амирон ва вазирони Сомонӣ|амирони Сомониён]] пуштибонии васеъ дарёфт, ки ин ба азбайнравии забонҳои шарқии эронӣ кумак кард. Форсӣ на танҳо забони идоракунии маъмуриро аз даст надодааст, балки дар [[Адабиёти тоҷик|адабиёти бадеӣ]] ва адабиёти илмӣ дар асрҳои оянда, вақте ки ҳукуматдорони [[Туркҳо|аслашон турктабор]]  (сулолаҳои [[Ғазнавиён]], [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]], [[Имперотурии Усмонӣ|Усмониён]], [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]], [[Темуриён]], [[Бобуриён]], [[Сафавиён]], Коҷориён  ва дигарон) сари қудрат буданд, боқӣ монда нашъу намо кардааст. Маҳз дар давоми  асрҳои Х - XIV эҷодкории дар ҷаҳон машҳур, [[Адабиёти форс-тоҷик|шоирони форсизабон]] аз қитъаҳои гуногуни мамолики шарқ ва [[Мусулмон|ҷаҳони мусалмонон]], мероси оламшумулеро офаридаанд, ки ба мероси классикии адабиёти ҷаҳон ворид гардидааст: [[Рӯдакӣ]], [[Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Носири Хусрав]], [[Низомии Ганҷавӣ|Низомӣ]], [[Саъдӣ]], [[Ҷалолуддини Балхӣ|Ҷалолуддини Румӣ]], [[Аттор]], [[Ҳофиз]], [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Хусрави Деҳлавӣ|Деҳлавӣ]] ва бисёр дигарон.

Забони форсӣ ҳамчун забони муоширати байналмилалӣ ва ҳамчун забони адабӣ ба таври васеъ истифода мешуд, аз ҷумла дар минтақаҳое, ки гӯяндагони он ҳеч гоҳ аксарияти аҳолиро ташкил намедоданд. Дар [[Осиёи Миёна]] лаҳҷаҳои гуфтугӯии тоҷикӣ, ки аз ҷониби [[забонҳои туркӣ]] танг карда мешуданд, сарчашмае ба зеризаминаи [[забонҳои туркӣ]] [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]] ва [[Забони туркманӣ|туркманӣ]] гардиданд ва адабиёти форсӣ ба ташаккули забони адабии чағатойӣ таъсири мустақим дошт. Дар канори дигари ҷаҳони шарқӣ [[Салҷуқиён]] ва ҳокимони [[имперотурии Усмонӣ]], ки баъзеашон шоирони маъруфи форсизабон буданд, дар тӯли асрҳо форсии адабиро сарпарастӣ мекарданд ва таъсири форсӣ ба забони туркии усмонӣ хеле бузург буд. Дар [[Ҳиндустон]], забони форсӣ аз ҷониби султонҳои мусулмон сарпарастӣ карда шуда, аз [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] (асри X) сар карда, ҳамчинчунин наслҳои [[Темуриён]] — [[Бобуриён]] буданд. [[Забони урду]]и Ҳиндустон зери таъсири назарраси [[Забони порсӣ|забони форсӣ]] рушд кардааст, то кунун ин таъсир дар забони гуфтугӯии аҳолӣ дар саросари Ҳиндустони Шимолӣ намоён аст. Марказҳои аслии забони форсии [[Хуросон]] (асрҳои IX - XII) баъди забтшавии он аз ҷониби [[туркҳо]] ва муғулҳо тадриҷан хароб шуданд. Марказҳои ҳаёти адабӣ ба ғарб, ба Форс, ба &quot;Ироқи форсӣ&quot; (Эрони муосир), [[Озарбойҷон]] ва минбаъд ба [[Осиёи Хурд]] (асрҳои XIII - XVI), ки дар он ҷо лаҳҷаҳҳои хуроснии дарӣ ҳанӯз талаффуз нашуда буданд (лаҳҷаҳои сершумори форсии эронӣ нигоҳ дошта мешаванд ва ҳанӯз ҳам вуҷуд доранд). Забони адабӣ ба тағйирот дучор шуда, &quot;хусусиятҳои ғарбиро&quot; бештар мегирад. Боз як шохаи &quot;шарқии&quot; анъанаҳои ҳаёти адабӣ дар байни мусалмонони Ҳиндустон қавӣ шудааст.

Ин феҳристи давлатҳо ва сулолаҳои таърихиро, сарфи назар аз пайдоиш, ки онҷо забони форсӣ мақоми расмӣ дошт ё ин забон васеъ истифода мешуд, дарбар мегирад.

== Эрони Бузург ==

=== Сулолаҳои форсӣ-тоҷикӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номгузорӣ 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи таърихӣ 
|-
| [[Мулки Истравшан (Усрушана)|Мулки Уструшан]] 
| Бунҷикат 
| Асри IV - [[Соли 893|893]] 
| [[Забони суғдӣ|Суғдӣ]]&lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Transoxiana_8th_century.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҳириён|Давлати Тоҳириён]]&lt;nowiki/&gt;
| [[Марв]] &lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 821|821]] — [[Соли 873|873]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Tahirid_Dynasty_821_-_873_(AD).png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Саффориён]] 
| [[Заранҷ]]&lt;br /&gt; [[Нишопур]] 
| [[Соли 873|873]] — [[Соли 900|900]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|title=Persian Prose Literature|author=World Eras|website=|date=2002|publisher=HighBeam Research (September 3, 2012)|lang=en|deadlink=yes|accessdate=2017-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html|archivedate=2013-05-02}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Saffarid_dynasty_861-1003.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Сомониён]] 
| [[Самарқанд]] дар солҳои [[Соли 819|819]] — [[Соли 892|892]], &lt;br /&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[Соли 892|892]] — [[Соли 999|999]] 
| [[Соли 819|819]] — [[Соли 999|999]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;ҳукми расмӣ ва динӣ / забони модарӣ&lt;/small&gt; ),&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{Cite book|last=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;қарори динӣ&lt;/small&gt; ) {{Sfn|Frye|1975|p=145}} 
|
|[[Акс:Samanid dynasty (819–999).GIF|150x150пкс]]
|-
| Давлати Саҷидҳо 
| [[Ардабил]] 
| [[Соли 889|889]] — [[Соли 929|929]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:SajidDynastyMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Давлат Зиёридҳо 
| [[Исфаҳон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;([[Соли 931|931]] – [[Соли 935|935]])&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Рей &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(935–943)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Гургон]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(943-1035)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1035-1090)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 930|930]] — [[Соли 1090|1090]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Забони Гилонӣ|Гилонӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Ziyardi_Dynasty_928_-_1043_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
|-
| Давлати Бӯйиҳо 
| [[Шероз]] &lt;br /&gt; [[Теҳрон]] 
| [[Соли 934|934]] — [[Соли 1062|1062]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Buyids_970.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Ғуриён]] 
| Фирузкӯҳ &lt;br /&gt; [[Ҳирот]] &lt;br /&gt; [[Ғазнӣ]] (1170 -121215) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1186-1215) 
| [[Соли 879|879]] — [[Соли 1215|1215]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;ref&gt;''The Development of Persian Culture under the Early Ghaznavids'', C.E. Bosworth, '''Iran''', Vol. 6, (1968), 35;;&quot;''Like the Ghaznavids whom they supplanted, the Ghurids had their court poets, and these wrote in '''Persian'''''&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Ghurids1200.png|150x150пкс]]
|-
| [[Оли Курт|Давлати Куртҳои Ҳирот]]  
| [[Ҳирот]] 
| [[Соли 1244|1244]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Kartid-Kurtdynasty1244-1389.png|150x150пкс]]
|-
| [[Сарбадорон|Давлати Сарбадорон]] 
| [[Сабзавор]] 
| [[Соли 1337|1337]] — [[Соли 1381|1381]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Sarbadar_map_1345.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Салгуриён 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забонҳои туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]]&lt;nowiki/&gt; 
| [[Ардабил]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;(651-1074)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Сорӣ]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1074-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Омул]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;(1238–1349)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 651|651]] — [[Соли 1349|1349]]  
| [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони порсии миёна|Форсии миёна]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;
|
|[[Акс:BavandDynastyIranian.png|150x150пкс]]
|-
| [[Бовандиён|Давлати Бовандиён]] 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1148|1148]] — [[Соли 1282|1282]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:East-Hem_1025ad.jpg|150x150пкс]]
|-
| Давлати Хотаки 
| [[Қандаҳор]] &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1738|1738]]  
| [[Забони пушту|Пушту]] &lt;br /&gt; [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_of_The_Hotakids.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Падуспанидҳо 
| Номаълум 
| [[Соли 655|655]] — [[Соли 1598|1598]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;Забонҳои Каспий 
|
|[[Акс:PaduspanidsMapHistoryofIran.png|150x150пкс]]
|-
| Сулолаи Афросиёб 
| [[Омул]] &lt;br /&gt;Фирузкӯҳ 
| [[Соли 1349|1349]] — [[Соли 1504|1504]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони Мозандаронӣ|Мозандаронӣ]] 
|
|[[Акс:Chalav_Government.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Зенд 
| [[Шероз]] 
| [[Соли 1751|1751]] — [[Соли 1794|1794]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:ZanddynastyTrial.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-форсӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] 
| [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ &lt;br /&gt; &lt;small&gt;([[Соли 963|963]] — [[Соли 1151|1151]])&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Лоҳур]]&lt;br /&gt; &lt;small&gt;([[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]])&lt;/small&gt; 
| [[Соли 977|977]] — [[Соли 1186|1186]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Қарохониён|Қарохониён]]
| [[Балосоғун]] &lt;br /&gt; [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; Узгенд &lt;br /&gt;[[Шаҳристони Қошғар|Қошғар]] &lt;br /&gt; &lt;small&gt;( [[Соли 1151|1151]] — [[Соли 1187|1187]] )&lt;/small&gt; 
| [[Соли 940|940]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
[[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии [[Давлати Қарохониён|Қарохониёни Ғарбӣ]] 
| [[Самарқанд]] 
| [[Соли 1040|1040]] — [[Соли 1212|1212]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] 
|
|[[Акс:Караханидское_государство.png|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]]  
| [[Нишопур]] (1037-1043) &lt;br /&gt;
[[Рай|Рей]] (1043-1051)  [[Исфаҳон]] (1051–1118)  [[Ҳамадон]] дар (Ғарб) (1118–1194)  [[Марв]] дар (Шарқ) (1118-1153) 
| [[Соли 1037|1037]] — [[Соли 1194|1194]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Seljuk_Empire_locator_map.svg|150x150пкс]]
|-
| [[Давлати Хоразмшоҳиён|Хоразмшоҳиён]] 
| Гурганҷ 1097-1220  &lt;br /&gt; 1212-1220 [[Самарқанд]] &lt;br /&gt; 1220-1221 [[Ғазнӣ|Ғазн]]&lt;nowiki/&gt;ӣ&lt;br /&gt; 1221-1224 [[Деҳлӣ]] &lt;br /&gt; 1224-1231 [[Табрез|Табриз]] 
| [[Соли 1097|1097]] — [[Соли 1231|1231]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_(AD).PNG|150x150пкс]]
|-
| Кара-Коюнлу 
| [[Табрез]] 
| [[Соли 1375|1375]] — [[Соли 1468|1468]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]], Оғузӣ, [[Забони арабӣ|Арабӣ]], [[Забони курдӣ|Курдӣ]], [[Забони арманӣ|Арманӣ]] &lt;ref name=&quot;КемриджИран&quot;&gt;Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том VI, стр. 154:&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png|150x150пкс]]
|-
| Ак-Коюнлу 
| Диярбакир (1453-1471) &lt;br /&gt; [[Табрез]] (1468-1478) &lt;br /&gt; [[Бағдод]] 
| [[Соли 1468|1468]] — [[Соли 1501|1501]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Aq_Qoyunlu_1478-en.png|150x150пкс]]
|-
| [[Темуриён]] 
| [[Самарқанд]] (1370-1405), &lt;br /&gt;[[Ҳирот]] (1405-1507)
| [[Соли 1370|1370]] — [[Соли 1507|1507]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Timurid_Dynasty_821_-_873_(AH).png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Афшориҳо 
| [[Машҳад]] 
| [[Соли 1736|1736]] — [[Соли 1796|1796]]  
| [[Забони порсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ; забони мурофиаи судӣ; маъмурияти шаҳрвандӣ ва молиявӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref name=&quot;Katouzian128&quot;&gt;{{Cite book|first=Homa|last=Katouzian|title=Iranian History and Politics|location=|publisher=Routledge|year=2003|isbn=0-415-29754-0|page=128|url={{Google books |plainurl=yes |id=MYT2mo92KowC |page=128 }}|quote=Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/historiography-vii|title=HISTORIOGRAPHY vii. AFSHARID AND ZAND PERIODS – Encyclopaedia Iranica|quote=Afsharid and Zand court histories largely followed Safavid models in their structure and language, but departed from long-established historiographical conventions in small but meaningful ways.}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони туркӣ|Туркӣ]] &lt;small&gt;(маъмурияти ҳарбӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|first=Michael|last=Axworthy|author-link=Michael Axworthy|title=The Sword of Persia|location=|publisher=I.B. Tauris|year=2006|isbn=1-84511-982-7|pages=5, 45, 70, 80, 157, 279}}&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Afsharid_(1736-1802)-ru.svg|150x150пкс]]
|-
|-
| [[Давлати Сафавиён|Сафавиён]] 
| [[Табрез]] (1501-1555) &lt;br /&gt;[[Қазвин]] (1555-1598) &lt;br /&gt; [[Исфаҳон]] (1598-1736)
| [[Соли 1501]] — [[Соли 1722|1722]] / [[Соли 1736|1736]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Safavid_Empire_1501_1722_AD.png|150x150пкс]]
|-
| Давлати Коҷориён 
| [[Теҳрон]] 
| [[Соли 1789|1789]] — [[Соли 1925|1925]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;[[Забони туркии озарбойҷонӣ|Озарбойҷонӣ]] 
|
|[[Акс:Map_Iran_1900-en.png|150x150пкс]]
|-
|}

=== Сулолаҳои туркӣ-муғулӣ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| Давлати Хулагуиён
| Мегара&lt;br /&gt; [[Табрез]] &lt;br /&gt; Султониё 
| [[Соли 1256|1256]] — [[Соли 1335|1335]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони муғулӣ|Муғулӣ]] 
|
|[[Акс:Ilkhanate in 1256–1353.PNG|150x150пкс]]
|-
| [[Хонигарии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1500|1500]] — [[Соли 1785|1785]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1600.png|150x150пкс]]
|-
| [[Аморати Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1785|1785]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Bukhara1850.png|150x150пкс]]
|-
| Хонигарии Қӯқанд 
| [[Қӯқанд (Ӯзбекистон)|Қӯқанд]] 
| [[Соли 1709|1709]] — [[Соли 1876|1876]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбекӣ]] 
|
|[[Акс:Kokand1850.png|150x150пкс]]
|-
| [[Хонии Хева|Хонии Хива]] 
| Хива 
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1920|1920]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони ӯзбекӣ|Узбек]]&lt;nowiki/&gt;ӣ 
|
|[[Акс:Хивинское_ханство.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Осиёи Хурд ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харитаи 
|-
| [[Cултоният]]и Қуниё
| Никеё ([[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1096|1096]]) &lt;br /&gt; Қуниё ([[Соли 1096|1096]] — [[Соли 1307|1307]]) 
| [[Соли 1077|1077]] — [[Соли 1307|1307]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Anatolia1300.png|150x150пкс]]
|-
|}

== Қитъаи нимҷазираи Ҳиндустон  ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Cултоният]]и Деҳлӣ 
| [[Лоҳур]] &lt;small&gt;(1206-1210)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Бадайун &lt;small&gt;(1210-1214)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1214-1327)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; Давлатобод &lt;small&gt;(1327–1334)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] &lt;small&gt;(1334-1506)&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[Агра]] &lt;small&gt;(1506-1526)&lt;/small&gt; 
| [[Соли 1206|1206]] — [[Соли 1555|1555]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Delhi_History_Map.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултонияти Баҳманӣ]] 
| Гулбарга (1347-1425) &lt;br /&gt; Бидар (1425-1527) 
| [[Соли 1347|1347]] — [[Соли 1527|1527]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Bahamani-sultanate-map.svg|174x174пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бангола 
| Гаур &lt;br /&gt; Сонаргаон &lt;br /&gt; Панду 
| [[Соли 1352|1352]] — [[Соли 1576|1576]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;суд ва дипломатия&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони банголӣ|Бенгалӣ]] ( &lt;small&gt;гуфтугӯй&lt;/small&gt; ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] ( &lt;small&gt;динӣ&lt;/small&gt; ) 
|
|[[Акс:Bengal_Sultanate.png|150x150пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Аҳмаднагар  
| Аҳмаднагар, Харки, Давлатобод 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1636|1636]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;Brian Spooner and William L. Hanaway, ''Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order'', (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; Дакинӣ &lt;br /&gt; Маратҳӣ 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Гуҷарот 
| Анахилвар, [[Аҳмадобод]], Муҳаммадобод 
| [[Соли 1407|1407]] — [[Соли 1573|1573]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; Гуҷароти қадимӣ 
|
|[[Акс:India_in_1525_Joppen.jpg|219x219пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Бидар 
| Бидар 
| [[Соли 1527|1527]] — [[Соли 1619|1619 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; )  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Биҷапур 
| Биҷапур 
| [[Соли 1490|1490]] — [[Соли 1686|1686]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] ( &lt;small&gt;расмӣ&lt;/small&gt; ) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/bijapur-capital-city-and-domain-of-the-adelsahi-dynasty|title=BĪJĀPŪR – Encyclopaedia Iranica|website=www.iranicaonline.org|quote=The official language of the court at Bījāpūr during the ʿĀdelšāhī period and until the end of Mughal rule in 1274/1858 was '''Persian'''. Indeed, Yūsof ʿĀdelšāh (895-916/1489-1510) and his son Esmāʿīl themselves wrote poetry in Persian, Esmāʿīl under the pen name Wafāʾī. The ʿĀdelšāhīs established Shiʿism in Bījāpūr and actively encouraged the immigration of Persian writers and religious figures.|publisher=Encyclopedia Iranica|lang=en|accessdate=8 February 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt; [[Забони урду|Декан Урду]] &lt;ref&gt;''Satish Chandra.'' Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 210.&lt;/ref&gt; 
|
|[[Акс:Bijapur-sultanate-map.svg|159x159пкс]]
|-
| [[Cултоният]]и Голканд 
| Голканд  &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]]
| [[Соли 1512|1512]] — [[Соли 1687|1687 н]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ)&lt;/small&gt;  &lt;br /&gt; Телугу &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;br /&gt; Декан 
|
|[[Акс:Deccan_sultanates_1490_-_1687_ad.png|210x210пкс]]
|-
| [[Бобуриён|Муғулони Бузург]]  
| [[Агра]] (1526-1571) &lt;br /&gt; Фатҳпур Сикри (1571-1585) &lt;br /&gt; [[Лоҳур]] (1585-1598) &lt;br /&gt; [[Деҳлӣ]] (1598-1857) 
| [[21 апрел]]и соли [[Соли 1526|1526]] — [[21 сентябр]]и [[Соли 1858|1858]] 
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;small&gt;(расмӣ ва судӣ; забони судӣ)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;{{Книга|автор=Elizabeth A. Bohls|заглавие=Romantic Literature and Postcolonial Studies|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=ybhvAAAAQBAJ&amp;pg=PA128&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Edinburgh University Press|год=2013|том=|страниц=206|страницы=128|isbn=0748641998}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Candice Goucher, Linda Walton|заглавие=World History: Journeys from Past to Present|ответственный=|ссылка=https://books.google.com.ru/books?id=O_3fCgAAQBAJ&amp;pg=PA401&amp;dq=persian+official+language+of+mughal+empire&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=persian%20official%20language%20of%20mughal%20empire&amp;f=false|место=Edinburgh|издательство=Routledge|год=2013|том=|страниц=768|страницы=401|isbn=1135088284}}&lt;/ref&gt; &lt;br /&gt;[[Забони Чағатойӣ|Чағатойӣ]]  &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]] &lt;small&gt;(гуфтугӯ)&lt;/small&gt; 
|
|[[Акс:Mughal1700.png|150x150пкс]]
|-
|  [[Давлати Дуронӣ|Имперотурии Дуронӣ]]
| [[Қандаҳор]] (1747-1773 / 1774) &lt;br /&gt; [[Кобул]] (1773 / 1774-1823) 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1823|1823]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Durrani_Empire_1747_1862_AD.png|150x150пкс]]
|-
|  Вилояти Ҳайдаробод 
| [[Аурангобод]] (1724-1763) &lt;br /&gt; [[Ҳайдаробод (Покистон)|Ҳайдаробод]] (1763-1948) 
| [[Соли 1724|1724]] — [[Соли 1948|1948]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; [[Забони урду|Урду]], телугу, маратҳӣ, каннада 
|
|[[Акс:Hyderabad_princely_state_1909.svg|150x150пкс]]
|-
| Калат (Хонигарӣ) 
| Калат 
| [[Соли 1638|1638]] — [[Соли 1952|1952]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] &lt;br /&gt; Брауӣи 
|
|[[Акс:Kalat_Map.gif|150x150пкс]]
|}

== Кишварҳои дигар ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита  
|-
| Хонигарии Талиш 
| [[Лонкоран]] 
| [[Соли 1747|1747]] — [[Соли 1841|1841]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; Талишӣ 
|
|[[Акс:Khanate_of_Talysh_in_the_Map_of_Caucasus_with_the_borders_1801-1813.png|172x172пкс]]
|-
| [[Давлати Шервоншоҳон]] 
| Шемаха 861 - 1192[[Боку]] (1192-1538) 
| [[Соли 861|861]] — [[Соли 1538|1538]]  
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (расмӣ) &lt;br /&gt; [[Забони арабӣ|Арабӣ]] 
|
|[[Акс:Shaddadid.gif|150x150пкс]]
|-
|}

== Инчунин нигаред ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро|Ҷумҳурии Халқии Советии Бухоро]] 
| [[Бухоро]] 
| [[Соли 1920|1920]] — [[Соли 1924|1924]] 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|[[Акс:Бухарская_НСР.png|150x150пкс]]
|-
| [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон]] 
| [[Бухоро]] (1925); [[Самарқанд]] (1925-1930); 
| Солҳои 1924-1929 
| Узбекӣ, форсӣ 
|
|
|-
|}

=== Давраи навтарин ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Номҳо 
! Пойтахт 
! Давраи мавҷудият 
! Забонҳо 
!
! Харита 
|-
| [[Афғонистон]] 
| [[Кобул]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] (Дарӣ) &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; [[Забони пушту|Пушту]] 
|
|[[Акс:Afghanistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Эрон]] 
| [[Теҳрон]] 
|
| [[Забони порсӣ|Форсӣ]] 
|
|[[Акс:Iran_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
| [[Тоҷикистон]] 
| [[Душанбе]] 
|
| [[Забони тоҷикӣ|Тоҷикӣ]]
|
|[[Акс:Tajikistan_(orthographic_projection).svg|150x150пкс]]
|-
|}

== Нигаред ==

* [[Давлатҳои бостонии мардуми тоҷик]]
* [[Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)]]
* [[Халқи тоҷик дар ҳайати давлатҳои сулолаҳои турку муғулнажод]] 
* Феҳристи пойтахтҳои таърихии Эрон

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|35em}}

== Адабиёт ==
* {{Cite book|title=The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs|year=1975|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|editor-last=Frye|editor-first=R. N.|last=Frye|first=R. N.|author-link=Richard N. Frye|chapter=The Sāmānids|pages=136–161|isbn=978-0-521-20093-6|chapter-url=https://books.google.com/books?id=hvx9jq_2L3EC&amp;lpg=PP1&amp;pg=PA136#v=onepage&amp;q&amp;f=false|ref=Frye}}

[[Гурӯҳ:Кишварҳои форсизабон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>nhpdj8thg7421jq5y3jten4mr5s3qaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ноҳияҳои Душанбе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>219001</id>
    <revision>
      <id>1309763</id>
      <parentid>1302135</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T21:27:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11355" xml:space="preserve">'''Ноҳияҳои Душанбе''' - номи воҳидҳои маъмурию ҳудудии шаҳри [[Душанбе]].
[[Акс:Map of Dushanbe (districts).png|мини|233x233пкс|Тақсимоти маъмурии Душанбе]]
Шаҳри Душанбе – танҳо шаҳр бо воҳидҳои минтақавӣ дар Тоҷикистон аст, ва дар робита ба ин, Шӯрои вакилони халқ ва Ҳокимияти иҷроия ''(Ҳукумат)'' мақоми минтақавӣ (вилоятӣ) дар доираи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳокимияти давлатӣ дар маҳалҳо»-ро доранд. Ҳокимияти иҷроияро дар ноҳияҳои пойтахт раисони ноҳияҳо намояндагӣ мекунанд. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон &quot;Дар бораи мақоми пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон&quot; шароити ташкилӣ, ҳуқуқӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоиро барои иҷрои вазифаҳои пойтахти Тоҷикистон аз ҷониби шаҳри Душанбе муайян мекунад.&lt;ref name=&quot;ds&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.2shanbe.tj/index/0-48#|title=Душанбе — Неофициальный сайт Душанбе|deadlink=yes|accessdate=2016-03-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160406144929/http://www.2shanbe.tj/index/0-48#|archivedate=2016-04-06}}&lt;/ref&gt;

[[18 июл|18 июли соли]] [[Соли 2013|2013]] нақшаҳои се маротиба зиёд кардани қаламрави Душанбе эълон карда шуданд &lt;ref&gt;[http://www.riarealty.ru/news/20130718/400919364.html Территория столицы Таджикистана расширится втрое за счёт прилегающих районов]&lt;/ref&gt;.
=== Ҳудудҳои нав ===
Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад.
19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]&lt;nowiki/&gt;и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад.
Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст.
Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст.
Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га).
Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони  шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд.
Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд.
Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст.
Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад.
Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд.
Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст.
Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}&lt;/ref&gt;

== Ноҳияҳо ==
Душанбе ба 4 ноҳия тақсим шудааст, ки ҳар яке маъмурияти худро доранд (ҳукумати ''ноҳия''):
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Номи ноҳия
!Номи қаблӣ
!Масоҳат,&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;км² (2019)
!Аҳолӣ,&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;нафар&lt;br /&gt;&lt;br /&gt; (2019)
!Раиси &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;ноҳия
!Эзоҳ
|-
|1.
|{{Nobr|[[ноҳияи Исмоили Сомонӣ|Исмоили Сомонӣ]]}}
|Октябрский
| align=&quot;right&quot; |25,8
| align=&quot;right&quot; |148 700
|Қурбонов &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Аламхон &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Ҷамилович
|ба хотири [[Исмоили Сомонӣ]] номгузорӣ шудааст 
|-
|2.
|[[Ноҳияи Сино|Сино]]
|Фрунзенский
| align=&quot;right&quot; |43,8
| align=&quot;right&quot; |326 100
|Сафаров &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Зафар &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Абдуллоевич
|ба хотири [[Ибни Сино]] номгузорӣ шудааст
|-
|3.
|[[Ноҳияи Фирдавсӣ|Фирдавсӣ]]
|Марказӣ (Центральный)
| align=&quot;right&quot; |29,1
| align=&quot;right&quot; |209 000
|Алиев &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Саиднуриддин &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Акрамович
|ба хотири [[Фирдавсӣ]] номгузорӣ шудааст 
|-
|4.
|[[Ноҳияи Шоҳмансур|Шоҳмансур]]
|Роҳи оҳан (Железнодорожный)
| align=&quot;right&quot; |27,9
| align=&quot;right&quot; |162 600
|Бобоев &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Самандар &lt;br /&gt;&lt;br /&gt;Бобоевич
|ба хотири амири [[Давлати Сомониён|сомонӣ]] – &lt;small&gt;&lt;span lang=&quot;tg&quot; style=&quot;font-style:italic;&quot;&gt;Мансури I ибни Нӯҳ&lt;/span&gt;&lt;/small&gt; (ё аз номи деҳа) номида шудааст 
|-
!
!дар умум
!
!126,6
!846 400
!
!
|}

== Таърих ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
 !миқдори

аноҳияҳо
 !Ном
 !Аҳолӣ
 |-
 | colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; |[[Соли 1941]]
 |-
 | align=&quot;center&quot; |3
 |Дюшамбинский (Душанбе)

Роҳи оҳан (Железнодорожный)

Марказӣ (Центральный)
 | align=&quot;right&quot; |
 |-
 | colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; |[[Соли 1959]]
 |-
 | align=&quot;center&quot; |3
 |Дюшамбе (Дюшамбинский)

Роҳи оҳан (Железнодорожный)

Марказӣ (Центральный)
 | align=&quot;right&quot; |79&amp;nbsp;658

93&amp;nbsp;139

51&amp;nbsp;445
 |-
 | colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; |[[Соли 1989]]
 |-
 | align=&quot;center&quot; |4
 |Роҳи оҳан (Железнодорожный)

Октябр (Октябрьски)

Фрунзе (Фрунзенский)

Марказӣ (Центральный)
 | align=&quot;right&quot; |107&amp;nbsp;855

97&amp;nbsp;816

246&amp;nbsp;369

—
 |-
 | colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; |[[Соли 2010]]
 |-
 | align=&quot;center&quot; |4
 |Исмоили Сомонӣ &lt;small&gt;(пештара&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Октябр)&lt;/small&gt;

Сино &lt;small&gt;(пештара&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Фрунзе)&lt;/small&gt;

Фирдавсӣ &lt;small&gt;(пештара.&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Марказӣ)&lt;/small&gt;

Шоҳмансур &lt;small&gt;(пештара.&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Роҳи оҳан)&lt;/small&gt;
 | align=&quot;right&quot; |
 |}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ноҳияҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>8lblqn8nnbyr9eshty8r3jstoclydmy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арбобхотун</title>
    <ns>0</ns>
    <id>220636</id>
    <revision>
      <id>1309754</id>
      <parentid>1303921</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T17:23:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3195" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Деҳа
 |номи тоҷикӣ             = Арбобхотун
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Рӯдакӣ
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Рӯдакӣ {{!}} Рӯдакӣ
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Чортеппа
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси маҳалла
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 8761
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = 
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3137
 |нишонаи почта           = 735100
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ07
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Арбобхотун''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Чортеппа]]и [[ноҳияи Рӯдакӣ]]. Аз Арбобхотун то маркази ҷамоат 5 км, то маркази ноҳия 23 км. Аҳолиаш 8761 нафар ([[2017]], 2821 дар соли 1976&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tojkiston.ucoz.ru/index/dekha_arbobkhotun/0-5137|title=Всё о Таджикистане - Деха Арбобхотун|website=tojkiston.ucoz.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;), тоҷикон.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Рӯдакӣ}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Чортеппа]]</text>
      <sha1>4af4pd50lk5io8u89bkxacoj09hsvj7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309755</id>
      <parentid>1309754</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T17:27:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3720" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Деҳа
 |номи тоҷикӣ             = Арбобхотун
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Рӯдакӣ
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Рӯдакӣ {{!}} Рӯдакӣ
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Чортеппа
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси маҳалла
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 8761
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = 
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3137
 |нишонаи почта           = 735100
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ07
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Арбобхотун''' — [[деҳа]] (аз соли 2018 маҳаллаи шаҳри Душанбе)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dialog.tj/news/makhallya-arbobkhotun-pereshla-v-sostav-stolitsy-no-detyam-po-prezhnemu-negde-uchitsya|title=Махалля Арбобхотун перешла в состав столицы, но детям по-прежнему негде учиться {{!}} Общество {{!}} Диалог: Таджикистан и мир|author=Диалог|website=www.dialog.tj|date=2021-01-08|lang=ru-ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt; дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Чортеппа]]и [[ноҳияи Рӯдакӣ]]. Аз Арбобхотун то маркази ҷамоат 5 км, то маркази ноҳия 23 км. Аҳолиаш 8761 нафар ([[2017]], 2821 дар соли 1976&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tojkiston.ucoz.ru/index/dekha_arbobkhotun/0-5137|title=Всё о Таджикистане - Деха Арбобхотун|website=tojkiston.ucoz.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;), тоҷикон.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Рӯдакӣ}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Чортеппа]]</text>
      <sha1>80c8xiukejzt2w83j9oiat3y36fwfm9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дунёгирии COVID-19</title>
    <ns>0</ns>
    <id>276103</id>
    <revision>
      <id>1309751</id>
      <parentid>1309133</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T14:08:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>30618</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61317" xml:space="preserve">{{Беморӣ}}
'''Пандемияи COVID-19''' — дунёгирии&lt;ref name=&quot;rt&quot;&gt;{{Cite web|url=https://russian.rt.com/world/news/727461-voz-obyavila-pandemiyu|title=ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире|publisher=RT на русском|lang=ru|accessdate=2020-03-11}}&lt;/ref&gt; сирояти коронавируси COVID-19, ки аз ҷониби SARS-CoV-2 коронавирус ба вуҷуд омадааст.

Пандемия дар охири моҳи декабри соли 2019 дар [[Вуҳон]] маълум шуд, [[Ҳубей|музофоти Хубей]], марказии [[Ҷумҳурии Халқии Чин]] аввалин ҳодисаҳои пневмонияи пайдоиши номаълум дар сокинони маҳаллӣ, ки бо бозори маҳаллии ҳайвоноти баҳрӣ ва алоқаманданд, оғоз ёфт. 31 декабри соли 2019 мақомоти Чин ба [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] дар бораи хуруҷи бемории пневмонияи номаълум хабар доданд. Аз 22 январи соли 2020 дар шаҳри [[Вуҳон]] (заб. русӣ — Ухан) карантин эълон карда шуд; аз 24 январ — ноҳияҳои шаҳрии ҳамшафати Вуҳон&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.hkcna.hk/content/2020/0123/805512.shtml|title=湖北黃岡：城鐵站、火車站離開黃岡市區通道暫時關閉|publisher=www.hkcna.hk|accessdate=2020-01-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200328165717/http://www.hkcna.hk/content/2020/0123/805512.shtml|archivedate=2020-03-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/china-locks-down-two-more-cities-huanggang-and-ezhou-after-wuhan|title=Wuhan virus: China locks down Huanggang, imposes tough travel restrictions in 3 other cities, after Wuhan lockdown|author=hermesauto|date=2020-01-23|publisher=The Straits Times|lang=en|accessdate=2020-01-23}}&lt;/ref&gt;. Вирус дар ҳама бахшҳои маъмурии вилоятии Чин ошкор карда шуд.

== Хурӯҷи COVID-19 дар Чин ==

=== Сабабҳои пайдоиш ===
Бисёре аз беморони аввал муносибат ба бозори Вуҳон, ки маҳсулоти баҳрӣ ва инчунин [[паранда]]гон, [[мор]]ҳо, [[Кӯршабпаракҳо|куршапарак]] ва ҳайвоноти кишоварзиро мефурӯшанд, [[Кӯршабпаракҳо|рабт доштанд]]. Чунин меҳисобиданд, ки вирус танҳо пас аз як мутация дар бадани ҳайвон имконият дошт, ки ба инсон сироят кунад.

COVID-19 сунъисохт будагист&lt;ref name=&quot;EADaily&quot;&gt;{{cite web |author1=Аналитическая редакция EADaily |title=Как в США с помощью ученых Китая создали коронавирус SARS без защиты |url=https://eadaily.com/ru/news/2020/03/23/kak-v-ssha-s-pomoshchyu-uchenyh-kitaya-sozdali-koronavirus-sars-bez-zashchity?fbclid=IwAR2bJ28qlJePcOwfQ3XwIo5rSgCt2aUrV-wNh7X6WBdtDn8wJqWkWTW7LHk |publisher=EADaily |accessdate=30 March 2020 |language=ru |date=23 марта 2020}}&lt;/ref&gt;. Маълум аст, ки соли 2015 олимони [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] ҳамроҳи мутахассисҳои Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии [[вирусшиносӣ|вирусшиносии]] Вуҳон коронавируси сунъӣ эҷод карданд. Шояд COVID-19 аз он вируси сунъӣ пайдо шуда бошад&lt;ref name=&quot;EADaily&quot; /&gt;.

==== Декабри соли 2019 ====
Аввалин ҳисоботҳо дар бораи хуруҷи беморӣ дар Чин 31 декабри соли 2019 пайдо шуданд&lt;ref name=&quot;WHO5Jan2020&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/csr/don/05-january-2020-pneumonia-of-unkown-cause-china/en/|title=Pneumonia of unknown cause – China. Disease outbreak news|first=|last=|website=|quote=|date=2020-01-05|publisher=[[World Health Organization]]|accessdate=2020-01-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200107032945/https://www.who.int/csr/don/05-january-2020-pneumonia-of-unkown-cause-china/en/|archivedate=2020-01-07}}&lt;/ref&gt; ва аввалин зуҳуроти клиникӣ дар беморон қаблан пайдо шуданд — 8 декабри соли 2019&lt;ref name=&quot;Schnirring14Jan2020&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/report-thailands-coronavirus-patient-didnt-visit-outbreak-market|title=Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market|first=Lisa|last=Schnirring|website=CIDRAP|date=2020-01-14|lang=en|accessdate=2020-01-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200114230152/http://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/report-thailands-coronavirus-patient-didnt-visit-outbreak-market|archivedate=2020-01-14}}&lt;/ref&gt;.
[[Акс:李文亮的训诫书.png|алт=|чап|мини| Квитансияи Ли Вэнлян дар бораи он ки вай дар бораи номумкин будани паҳн шудани овозаҳои бардурӯғ, ки полиси Вуҳон гирифтааст, огоҳ карда шудааст]]

== Паҳншавӣ дар рӯи Замин ==

=== Тадбирҳои эпидемиологӣ ва карантинӣ ===
11 марти соли 2020 [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] эълон кард, ки хуруҷи дунёгирии COVID-19 (пандемия) гардид&lt;ref name=&quot;rt&quot;/&gt;, ва пас аз ду рӯз, Аврупо дар маркази дунёгирии COVID-19 буд. Дар ин лаҳза, ҳар рӯз дар он ҷо нисбат ба авҷи эпидемия дар [[Чин]] бештар сироятҳои нав ба қайд гирифта мешуданд. Ҳамзамон, шумораи ҳодисаҳои мавҷуд набудани пайванди эпидемиологӣ барои шарҳ додани манбаи интиқоли [[вирус]] афзоиш меёбад&lt;ref&gt;«There is an increasing number of cases in several EU/EEA countries without epidemiological links to explain the source of transmission» [https://www.ecdc.europa.eu/en/current-risk-assessment-novel-coronavirus-situation Daily risk assessment on COVID-19]{{ref-en}} ECPC, 13 March 2020&lt;/ref&gt;. [[Итолиё|Италия]] дар паҳншавии сироят дар Аврупо пешсаф гардид&lt;ref name=&quot;РИА-13.03&quot;&gt;{{Cite web|url=https://ria.ru/20200313/1568578527.html|title=ВОЗ объявила Европу центром пандемии коронавируса|author=Елизавета Исакова|publisher=[[РИА Новости]] accessdate = 2020-03-19|lang=ru}}&lt;/ref&gt;. То [[16 март]]и [[соли 2020]] шумораи сироятшудагон тақрибан 25 ҳазор нафарро ташкил дод ва шумораи қурбониён аз 1800 нафар зиёд шуд. [[Испания]] аз рӯи шумораи сироятшудагон дар ҷои дуюм қарор гирифт — тақрибан 8 ҳазор ҳолати сироят ва тақрибан 300 фавт. Дар [[Фаронса]] ва [[Олмон]] низ ҳазорҳо сироятҳо ба қайд гирифта шудаанд. [[Михаил Фаворов]] мегӯяд, ки дар кишварҳои минтақаи [[Осиёи Марказӣ]] вуҷуд надоштани коронавирус ба иқлими хос, ҳавои хушк ва гиёҳи [[ҳазориспанд]] вобаста аст&lt;ref&gt;{{cite web |title=ҲАЗОРИСПАНД МЕТАВОНАД АЗ КОРОНАВИРУС МУҲОФИЗАТ НАМОЯД. ЧУНИН ИЗҲОР ДОШТ МУОВИНИ ДИРЕКТОРИ ИНСТИТУТИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ ОИД БА ВАКСИНАҲОИ НАЗДИ СММ МИХАИЛ ФАВОРОВ |url=http://moh.tj/ҳазориспанд-метавонад-аз-коронавиру/ |publisher=moh.tj |accessdate=23 March 2020 |date=Март 13, 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200704161058/http://moh.tj/%D2%B3%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4-%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B4-%D0%B0%D0%B7-%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%80%D1%83/ |archivedate=2020-07-04 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Чоршанбиев |first1=Пайрав |title=Шарҳи сабаби дар [[Осиёи Марказӣ]] вуҷуд надоштани коронавирус |url=https://www.asiaplustj.info/tj/news/opinion/20200313/shari-sababi-dar-osiyoi-markaz-vuud-nadoshtani-koronavirus |publisher=Asia-Plus |accessdate=23 March 2020 |date=13 март}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title=Эпидемиологи рус ҳазориспандро як далели зуҳур накардани коронавирус дар Тоҷикистон гуфт |url=https://sptnkne.ws/BKVk |publisher=Sputnik |accessdate=23 March 2020 |date=13.03.2020}}&lt;/ref&gt;.

== Шумораи гирифторон ба намуди нави коронавируси COVID-19 дар ҷаҳон ==
Ба ҳолати соати 10-и [[30 апрел]]и [[соли 2020]] дар ҷаҳон шумораи гирифторон ба намуди нави коронавируси COVID-19 '''''3 миллиону 220 ҳазору 969 нафар буда, аз онҳо 1 миллиону 1 ҳазору 72 кас шифо ёфтаанд ва 228 ҳазору 251 тан вафот кардаанд.''''' — [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] хабар додаст.&lt;ref name=&quot;khovar.tj&quot;&gt;{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-besh-az-3-2-million-nafar-gardid/|title=COVID-19. Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон беш аз 3,2 миллион нафар гардид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}&lt;/ref&gt;

* Дар Иёлоти Муттаҳида, ки аз рӯи шумораи гирифторони ин вирус дар ҷаҳон дар ҷои аввал қарор дорад, 1 миллиону 64 ҳазору 572 ҳолат тасдиқ шудааст. Теъдоди фавтидагон 61 ҳазору 669 нафар ва шумораи шифоёфтагон 147 ҳазору 411 касро ташкил медиҳад.
* 
* Дар Испания шумораи сироятёфтагон 236 ҳазору 889 нафар буда, давоми шабонарӯзи гузашта 4 771 ҳолати нав тасдиқ гардид. Дар он 24 ҳазору 275 нафар беморони ба ин вирус гирифтор фавтида, 132 ҳазору 929 кас шифо ёфтаанд.
* 
* Дар Италия шумораи мубталоён 203 ҳазору 591 нафар ва теъдоди фавтидагону шифоёфтагон мутаносибан 27 ҳазору 682 нафар ва 71 ҳазору 252 кас мебошад.
* 
* Дар Франсия 166 ҳазору 420 ҳолати сироятёбӣ аз коронавирус тасдиқ гардида, 24 087 ҳолати фавт ва 48 228 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст.
* 
* Шумораи ҳолатҳои гирифторӣ ба коронавирус дар Британияи Кабир 165 ҳазору 221 нафар ва теъдоди ҳолатҳои фавт 26 ҳазору 97 нафар мебошад.
* 
* Дар Германия теъдоди мубталоён 161 ҳазору 539 нафарро ташкил дода, шумораи ҳолатҳои фавт 6 467 ва теъдоди шифоёфтагон 120 400 нафар мебошад.
* 
* Дар Туркия теъдоди гирифторони коронавирус ба 117 ҳазору 589 нафар расида, шумораи ҳолатҳои фавт ва шифоёбӣ мутаносибан 3 081 ва 44 040 нафар мебошад.
* 
* Дар Россия, ки аз рӯи шумораи сироятёфтагон дар ҷаҳон дар ҷойи 8-ум мебошад, дирӯз 5 841 мавриди нав ошкор шуда, шумораи сироятёфтагон ба 99 399 кас расид. Аз ин шумора 10 286 нафар табобат шуда, 972 кас фавтидаанд.
* 
* Шумораи умумии ҳолатҳои тасдиқшудаи сироятёбӣ дар Эрон 93 ҳазору 657 нафарро ташкил дода, аз онҳо 5 ҳазору 957 нафар вафот кардаанд ва 73 ҳазору 791 кас сиҳат шудаанд.
* 
* Дар Чин 82 ҳазору 862 ҳолати сироятёбӣ ба қайд гирифта шуда, аз миёни онҳо 4 633 нафар вафот намудаанд ва 77 610 кас шифо ёфтаанд.
* 
* Дар дигар давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мутақил (ИДМ), аз ҷумла дар Беларус — 13 181 ҳолат, Украина — 9 866, Молдова — 3 771, Қазоқистон — 3 205, Ӯзбекистон — 2 017, Арманистон — 1 932, Озарбойҷон — 1 766 ва Қирғизистон — 746 ҳолати сироятёбӣ ошкор гардид.
* 
* То имрӯз дар Беларус 2 072 нафар, Озарбойҷон — 1 267, Молдова — 1 114, Украина — 1 103, Ӯзбекистон — 1 096, Арманистон — 900, Қазоқистон — 819 ва Қирғизистон — 462 нафар шифо ёфтаанд.
* 
* Илова бар ин, дар Украина 250 нафар беморони гирифтор ба коронавирус, Молдова — 111, Беларус — 84, Арманистон — 30, Қазоқистон — 25, Озарбойҷон — 23, Ӯзбекистон — 9 ва Қирғизистон — 8 нафар фавтидаанд.
* 
* Миёни давлатҳои ИДМ то имрӯз танҳо дар Тоҷикистон ва Туркманистон ягон ҳолати сирояти коронавирус ба қайд гирифта нашудааст.
* 
* Дар Афғонистони ҳамсоя шумораи мубталоён ба коронавирус 1 939 нафар буда, 252 нафари онҳо шифо ёфтаанд ва 60 тани дигар вафот кардаанд.
* 
* Дар байни давлатҳои арабӣ теъдоди зиёди мубталоён дар Арабистони Саудӣ ба қайд гирифта шуда, 21 402 нафарро ташкил медиҳад, ки миёни онҳо 157 ҳолати фавт ва 2 953 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст.
* 
* Дар Қатар 12 564 нафар мубталои коронавирус шуда, аз онҳо 10 кас вафот кардаанд ва 1 243 нафар табобат шудаанд.
* 
* Дар Имороти Муттаҳидаи Арабӣ (Иморот) 11 929 ҳолати сироятёбӣ ошкор гардида, дар он шумораи фавт ва шифоёбӣ нисбат ба Қатар бештар аст — 98 ва 2 329 ҳолат.
* 
* Дар муқоиса бо дигар давлатҳои арабӣ сатҳи фавт дар Миср баландтар аст — 380 нафар. Шумораи сироятёфтагон 5 268 нафар ва шифоёфтагон 1 335 касро ташкил медиҳад.
* 
* Теъдоди мубталоён дар Ироқ 2 003 нафар буда, шумораи фавтидагон 92 нафар ва табобатшудагон 1 346 кас мебошад.
* 
* Дар Баҳрайн низ фавти кам, яъне 8 ҳолат мушоҳида шуда, шумораи умумии ҳолатҳои тасдиқшудаи сироят 2 921 нафарро ташкил медиҳад. Дар он 1 455 кас шифо ёфтаанд.
* 
* Дар Кувайт 24 ҳолати фавт сабт гардида, 3 740 нафар сироят ёфтаанд ва 1 389 кас табобат шудаанд.
* 
* Шумораи мубталоён дар Сурия 43 нафар буда, 3 ҳолати фавт ва 21 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст.
* 
* 11 март [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] хуруҷи COVID-19-ро пандемия эълон карда, имрӯз дар бораи 210 давлату ҳудуд ва ду киштии саёҳатии байналмилалии «Diamond Princess» ва «MS Zaandam», ки дар онҳо ҳолатҳои сироятёбӣ ба қайд гирифта шудаанд, гузориш медиҳад.&lt;ref name=&quot;khovar.tj&quot;/&gt;

== Дунёгирии CОVID-19 дар Тоҷикистон муайян гардид ==
{{main|Дунёгирии COVID-19 дар Тоҷикистон}}
[[30 апрел]]и [[соли 2020]] тибқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон [[29 апрел]]и [[соли 2020]] — 15 ҳодисаи тасдиқшудаи бемории сироятии коронавирусии CОVID-19, аз ҷумла дар вилояти Суғд — 10 (даҳ) ҳодиса ва дар шаҳри Душанбе — 5 (панҷ) ҳодиса аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шудааст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/vmyhabari-favr-dar-to-ikiston-odisai-tasdi-shudai-bemorii-siroyatii-covid-19-az-namuna-oi-biologii-odisa-oi-gumonbar-ba-ajd-girifta-shud/|title=ХАБАРИ ФАВРӢ: Дар Тоҷикистон ҳодисаҳои тасдиқшудаи бемории сироятии CОVID-19 аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шуд|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}&lt;/ref&gt;

=== Омори беморӣ барои кишварҳо ва ҳудудҳо ===
&lt;!-- Не вставляйте пробелы в цифры, это ломает сортировку по столбцам // А что же насчёт ВП:Ч? --&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left&quot;
!{{small|Кишвар}}!!{{small|Беморон}}!!{{small|Дар ҳолати вазнин}}!!{{small|Вафот}}!!{{small|Сиҳатшавӣ}}!!{{small|Сарчашма}}!!{{small|Эзоҳ.}}

|-
|{{Парчам|ИМА}}|| 93415 || 2432 || 1384 || 2424
|&lt;ref name=&quot;k1&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://bnonews.com/index.php/2020/02/the-latest-coronavirus-cases/ |title = Tracking coronavirus: Map, data and timeline |lang =  |website = bnonews.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;|| ||

|-
|{{Парчам|Италия}}|| 86498 || 3732 || 9134 || 10950
|&lt;ref&gt;{{cite web|author =Ministero della Salute |url = http://www.salute.gov.it/portale/nuovocoronavirus/dettaglioContenutiNuovoCoronavirus.jsp?lingua=italiano&amp;id=5351&amp;area=nuovoCoronavirus&amp;menu=vuoto |title = Covid-19 - Situazione in Italia |lang = it |website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;|| ||

|-
|{{Парчам|Чин}}|| 81340 || 1304 || 3292 || 74588
|&lt;ref name=&quot;Китай1&quot;&gt;{{cite web |url = https://3g.dxy.cn/newh5/view/pneumonia |title = 3g.dxy.cn |date = |accessdate = }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Китай2&quot;&gt;{{cite web |url = https://news.qq.com/zt2020/page/feiyan.htm |title = news.qq.com |date = |accessdate = }}&lt;/ref&gt;|| ||

|-
|{{Парчам|Испания}}|| 42058 || 2636 || 2991 || 3794
|&lt;ref&gt;{{cite web|author =Corporación de Radio y Televisión Española |url = https://www.rtve.es/noticias/20200317/mapa-del-coronavirus-espana/2004681.shtml |title = El mapa del coronavirus en España: más de 11.300 casos, casi la mitad en la Comunidad de Madrid |lang = es |website =  |date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Олмон}}|| 32991 || 23 || 159 || 3290
|&lt;ref&gt;[https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Fallzahlen.html COVID-19: Fallzahlen in Deutschland und weltweit]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://interaktiv.morgenpost.de/corona-virus-karte-infektionen-deutschland-weltweit/ Coronavirus: Echtzeit-Karte zeigt Zahl der Infektionen in Deutschland, Europa und weltweit]&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Эрон}}|| 24811 ||  || 1934 || 8913
|&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://tass.ru/obschestvo/7825493 |title = В Иране число заразившихся коронавирусом достигло 47 |publisher =[[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-24 |lang = ru }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Фаронса}}|| 22304 || 2516 || 1100 || 3281
|&lt;ref name=&quot;Франция&quot;&gt;{{cite web |url = https://www.theguardian.com/science/2020/jan/24/coronavirus-chinese-hospitals-in-chaos-as-lockdown-spreads-to-affect-25m-people |title = Coronavirus: China extends lockdown as first cases reported in Europe |website = The Guardian |date = 2020-01-24|accessdate = 2020-01-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200124101602/https://www.theguardian.com/science/2020/jan/24/coronavirus-chinese-hospitals-in-chaos-as-lockdown-spreads-to-affect-25m-people |archivedate = 2020-01-24 |deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;France24JanIndep&quot;&gt;{{cite web |url = https://www.independent.co.uk/news/world/europe/coronavirus-france-china-wuhan-virus-symptoms-outbreak-latest-a9301106.html |title = Coronavirus: France confirms three cases of deadly China virus |website = The Independent |date = 2020-01-24|accessdate = 2020-01-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200125140131/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/coronavirus-france-china-wuhan-virus-symptoms-outbreak-latest-a9301106.html |archivedate = 2020-01-25 |deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://ria.ru/20200215/1564816742.html |title = В Европе зарегистрировали первый случай смерти от коронавируса |lang = ru |website = ria.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Швейтсария}}|| 9877 || 141 || 130 || 131
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}}|| 9137 || 59 || 126 || 3730
|&lt;ref name=&quot;ЮКорея&quot;&gt;{{cite web |url = https://www.cdc.go.kr/board/board.es?mid=a30402000000&amp;bid=0030 |title = List - Press Release - News Room |date =  |website = KCDC |accessdate = 2020-03-11 |lang = en |archiveurl = https://web.archive.org/web/20200229165533/https://www.cdc.go.kr/board/board.es?mid=a30402000000&amp;bid=0030 |archivedate = 2020-02-29 }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Британияи Кабир}}|| 8077 || 20 || 422 || 135
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Нидерландҳо}}|| 5560 || 435 || 276 || 2
|&lt;ref&gt;[https://www.rivm.nl/en/news/current-information-about-novel-coronavirus-covid-19 Current information about the novel coronavirus (COVID-19)]&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Австрия}}|| 5283 || 22 || 28 || 9
|&lt;ref name=&quot;Австрия&quot;&gt;{{cite web |title = Neuartiges Coronavirus (2019-nCov) |url = https://www.sozialministerium.at/Informationen-zum-Coronavirus/Neuartiges-Coronavirus-(2019-nCov).html |website = www.sozialministerium.at |accessdate = 2020-03-18|date = |lang =de }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Белгия}}|| 4269 || 381 || 122 || 461
|&lt;ref name=&quot;Belgium&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://www.info-coronavirus.be/en/news/|title = Coronavirus COVID-19 |lang =en|website =www.info-coronavirus.be|date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Норвегия}}|| 2866 || 44 || 12 || 6
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Канада}}|| 2792 || 7 || 28 || 185
|&lt;ref name=&quot;Канада&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://globalnews.ca/news/6474270/coronavirus-confirmed-toronto/ |title = 2nd case of coronavirus now confirmed in Toronto |lang =  |website = globalnews.ca |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.thestar.com/news/canada/2020/01/28/first-bc-case-of-wuhan-coronavirus-confirmed.html |title = B.C., Ontario on ‘high alert,’ as first Vancouver-area case of coronavirus confirmed |lang =  |website = www.thestar.com |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.rbc.ua/rus/news/kanade-prekratili-lechit-dvuh-lyudey-kotorye-1580512998.html |title = В Канаде прекратили лечить двух людей, которые были заражены коронавирусом |publisher = РБК-Украина |lang = ru |accessdate = 2020-02-01}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Португалия}}|| 2362 || 48 || 33 || 22
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Австралия}}|| 2318 || 11 || 8 || 119
|&lt;ref name=&quot;Австралия&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://www.news.com.au/topics/coronavirus |title = Coronavirus statistics |lang =en  |website =www.news.com.au |date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Шветсия}}|| 2299 || 143 || 40 || 16
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://ria.ru/20200131/1564122734.html |title = В Швеции зафиксировали первый случай заражения коронавирусом |lang = ru |website = ria.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Бразилия}}|| 2247 || 18 || 46 || 2
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www1.folha.uol.com.br/equilibrioesaude/2020/02/brasil-confirma-primeiro-caso-do-novo-coronavirus.shtml|title=Brasil confirma primeiro caso do novo coronavírus|author=|website=www1.folha.uol.com.br|date=|publisher=|lang=pt|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Исроил}}|| 1930 || 34 || 3 || 53
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Туркия}}|| 1892 ||  || 44 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Малайзия}}|| 1624 || 64 || 16 || 183
|&lt;ref name=&quot;Малайзия&quot;&gt;{{cite web |url = https://www.reuters.com/article/us-china-health-malaysia-idUSKBN1ZO065 |title = Malaysia confirms fourth case of coronavirus infection |publisher = Reuters |date = 2020-01-25|accessdate = 2020-01-26}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Дания}}|| 1591 || 69 || 32 || 3
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Чехия}}|| 1394 || 19 || 3 || 10
|&lt;ref name=&quot;Чехия&quot;&gt;{{cite web|author =Ministerstvo zdravotnictví České republiky |url = https://onemocneni-aktualne.mzcr.cz/covid-19 |title = COVID-19: Aktuální počty onemocnění koronavirem v ČR|lang = cs|website = |date = |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Ирландия}}|| 1329 || 29 || 7 || 5
|&lt;ref&gt;{{cite web|author =Department of Health |url = https://www.gov.ie/en/news/7e0924-latest-updates-on-covid-19-coronavirus/|title = Latest updates on COVID-19 (Coronavirus) |lang =en |website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҷопон}}|| 1193 || 54 || 43 || 285
|&lt;ref name=&quot;Япония&quot;&gt;{{cite web|title = Japan confirms 4th coronavirus case|date = 2020-01-26|publisher = Japan Broadcasting Corporation|url = https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20200126_31/|accessdate = 2020-03-25|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200129060353/https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20200126_31/|archivedate = 2020-01-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title = Japan confirms first case of coronavirus that has infected dozens in China |date = 2020-01-16|url = https://www.japantimes.co.jp/news/2020/01/16/national/science-health/japan-first-coronavirus-case/ |publisher = The Japan Times |accessdate = 2020-01-27}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |title = В Японии зафиксировали три новых случая заражения коронавирусом |date = 2020-02-01|url = https://tass.ru/obschestvo/7662703 |publisher = [[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-01|lang = ru }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Люксембург}}|| 1099 || 3 || 8 || 6
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Эквадор}}|| 1082 || 41 || 27 || 3
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Покистон}}|| 972 || 5 || 7 || 18
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Таиланд}}|| 934 || 8 || 4 || 52
|&lt;ref name=&quot;Таиланд&quot;&gt;{{cite web |url = https://www.pptvhd36.com/news/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%99/121118 |title = สธ.พบติดเชื้อ ‘โควิด-19’ เพิ่มอีก 6 ราย  อีกรายยังหาสาเหตุไม่ชัด | website = PPTVHD36 |date = |lang = th |accessdate = 2020-03-11}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Чили}}|| 922 || 7 || 2 || 17
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = Ministerio de Salud|url = https://www.minsal.cl/nuevo-coronavirus-2019-ncov/casos-confirmados-en-chile-covid-19/|title = Casos confirmados en Chile COVID-19 |lang =es |website =  |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Полша}}|| 901 || 3 || 10 || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Руминия}}|| 794 || 15 || 12 || 79
|&lt;ref name=&quot;Румыния&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://www.mai.gov.ro/informare-covid-19-grupul-de-comunicare-strategica-16-martie-ora-18-00/|title = Informare COVID – 19 – Grupul de Comunicare Strategică, 16 martie, ora 18.00 |lang =ro|website =www.mai.gov.ro  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Финляндия}}|| 792 || 13 || 1 || 10
|&lt;ref&gt;{{cite web|author =FINNISH INSTITUTE FOR HEALTH AND WELFARE |url = https://thl.fi/en/web/infectious-diseases/what-s-new/coronavirus-covid-19-latest-updates |title = Coronavirus COVID-19 – Latest Updates |lang =en  |website =  |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Арабистони Саудӣ}}|| 767 ||  || 1 || 28
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гурҷистон}}|| 743 || 35 || 20 || 29
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.moh.gov.gr/articles/ministry/grafeio-typoy|title=Γραφείο Τύπου|author=|website=www.moh.gov.gr|date=|publisher=|lang=el|deadlink=no|accessdate=2020-03-11}}&lt;/ref&gt;||

|-
|[[Акс:BSicon BOOT.svg|left|20px]] [[Diamond Princess]]&lt;ref name=&quot;DP&quot; group=&quot;Комм.&quot;&gt;Круизный лайнер в водах Японии.&lt;/ref&gt;|| 712 || 15 || 10 || 587
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||Круизный лайнер в [[Йокоғама|Йокоғаме]].&lt;br&gt;Изначально 2666 туристов и 1045 членов экипажа на борту&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://rg.ru/2020/02/25/v-iaponii-skonchalsia-chetvertyj-passazhir-kruiznogo-lajnera-diamond-princess.html |title = Еще один пассажир круизного лайнера Diamond Princess скончался в Японии |publisher = Российская газета |lang = ru |accessdate = 2020-02-26}}&lt;/ref&gt;.

|-
|{{Парчам|Индонезия}}|| 686 ||  || 55 || 30
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Исландия}}|| 648 || 13 || 2 || 51
|&lt;ref name=&quot;Исландия&quot;&gt;{{cite web |title = COVID-19 á Íslandi - Tölfræði |url = https://www.covid.is/tolulegar-upplysingar |website = www.covid.is |accessdate = 2020-03-18|date = 2020-03-18}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҳиндустон}}|| 562 ||  || 11 || 40
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1601095 |title = Update on Novel Coronavirus: one positive case reported in Kerala |lang =  |website = pib.gov.in |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Сингапур}}|| 558 || 17 || 2 || 156
|&lt;ref name=&quot;Сингапур&quot;&gt;{{cite web |title = 4th confirmed case of Wuhan virus in Singapore: MOH |url = https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/4th-confirmed-case-of-wuhan-pneumonia-virus-in-singapore-moh-12339912 |website = [[CNA (news channel)|CNA]] |accessdate = 2020-01-26|date = 2020-01-26}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|ЮАР}}|| 554 || 2 ||  || 4
|&lt;ref name=&quot;ЮАР&quot;&gt;{{cite web|author =National Institute for Communicable Diseases|url = http://www.nicd.ac.za/covid-19-update-18/|title = COVID-19 UPDATE |lang =en|website =  |date =2020-03-16 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Филиппин}}|| 552 || 1 || 35 || 20
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.facebook.com/OfficialDOHgov/videos/225636625111007/?__tn__=-R|title=Department of Health (Philippines) - Press Briefing on the novel coronavirus (2019-nCoV).|author=|website=www.facebook.com|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://lenta.ru/news/2020/02/02/philippines/ |title = Зафиксирована первая смерть от коронавируса за пределами Китая |publisher = [[Lenta.ru]] |accessdate = 2020-02-02|lang = ru}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Қатар}}|| 526 ||  ||  || 41
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Русия}}|| 495 ||  || &lt;!-- см. СО --&gt; || 22
|&lt;ref name=&quot;Russia&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://стопкоронавирус.рф/ |title = Коронавирус COVID–19. Все что нужно знать |lang = ru |website = стопкоронавирус.рф |date = |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2020/03/19/tromb/ Врачи уточнили причину смерти россиянки с коронавирусом]&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Словения}}|| 480 || 9 || 4 ||
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.gov.si/teme/koronavirus/ |title = Koronavirus COVID-19 |lang =sl  |website = gov.si |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Панама}}|| 443 || 7 || 6 || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Перу}}|| 416 || 5 || 7 || 1
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://yandex.ru/news/yandsearch?lr=132145&amp;cl4url=https%3A%2F%2Fwww.mk.ru%2Fsocial%2F2020%2F03%2F08%2Fv-peru-soobshhili-o-pyati-novykh-zarazhennykh-koronavirusom.html|title=В Перу сообщили о пяти новых заражённых коронавирусом|publisher=Яндекс.Новости|lang=ru|accessdate=2020-03-08}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Миср}}|| 402 ||  || 20 || 80
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.vesti.ru/doc.html?id=3239947 |title = Коронавирус выявлен в Египте |lang = ru |website = www.vesti.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.dw.com/ru/коронавирус-добрался-до-африки/a-52386656 |title = Коронавирус добрался до Африки &amp;#124; DW &amp;#124; 15.02.2020 |author = Deutsche Welle (www.dw.com) |publisher = DW.COM |lang = ru |accessdate = 2020-02-15}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Баҳрайн}}|| 392 || 4 || 3 || 160
|&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://tass.ru/obschestvo/7830331 |title = Число заразившихся новым коронавирусом в Бахрейне увеличилось до 17 |publisher =[[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-25 |lang = ru }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Гонконг}}&lt;ref name=&quot;HM&quot; group=&quot;Комм.&quot;&gt;Является составной частью КНР.&lt;/ref&gt;|| 387 || 6 || 4 || 98
|&lt;ref name=&quot;Гонконг&quot;&gt;{{cite web |title = China coronavirus: after a two-day break, Hong Kong has three more cases |url = https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3048067/china-coronavirus-after-two-day-lull-hong-kong |website = South China Morning Post |date = 2020-01-29}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Аргентина}}|| 387 || 1 || 6 || 3
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Хорватия}}|| 382 ||  || 1 || 5
|&lt;ref name=&quot;Хорватия&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://civilna-zastita.gov.hr/vijesti/priopcenje-za-medije-stozera-civilne-zastite-republike-hrvatske-od-17-ozujka-2020-u-19-sati/2264 |title = Priopćenje za medije Stožera civilne zaštite Republike Hrvatske od 17. ožujka 2020. u 19 sati |lang =hr  |website = civilna-zastita.gov.hr|date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Колумбия}}|| 378 ||  || 2 || 1
|&lt;ref name=&quot;Колумбия&quot;&gt;{{cite web|author = Instituto Nacional de Salud|url = https://www.ins.gov.co/Noticias/Paginas/Coronavirus.aspx|title = Coronavirus (COVID - 2019) en Colombia |lang =es|website =  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Эстония}}|| 369 || 2 ||  || 4
|&lt;ref&gt;[https://www.terviseamet.ee/ru/COVID-19 Болезнь Коронавирус COVID-19]&lt;/ref&gt;
|
|-
|{{Парчам|Мексика}}|| 367 || 1 || 4 || 4
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Лубнон}}|| 318 || 3 || 4 || 8
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ироқ}}|| 316 ||  || 27 || 49
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Доминиканская Республика}}|| 312 ||  || 6 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сербия}}|| 303 || 4 || 2 || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Алҷазоир}}|| 264 ||  || 19 || 32
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Армения}}|| 249 || 2 ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Иморот}}|| 248 ||  || 2 || 31
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.scmp.com/news/world/middle-east/article/3048057/china-coronavirus-uae-confirms-first-cases-middle-east |title = China coronavirus: UAE confirms four members of Chinese family first cases in Middle East |lang =  |website = www.scmp.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://gulfnews.com/uae/health/how-first-coronavirus-case-in-uae-was-cured-1.1581323524356 |title = Watch: How the first coronavirus case in UAE was cured |lang =  |website = gulfnews.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||
|-
|{{Парчам|Булғористон}}|| 218 || 2
| 3 ||3
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.moreto.net/novini.php?n=416419|title=Още един заразен с коронавирус във Варна|publisher=www.moreto.net|accessdate=2020-03-24}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Тайван}}&lt;ref name=&quot;Т&quot; group=&quot;Комм.&quot;&gt;Частично признанное государство.&lt;/ref&gt;|| 216 ||  || 2 || 26
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
-
|{{Парчам|Литва}}|| 209 || 1 || 2 || 1
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = Lietuvos Respublikos sveikatos apsaugos ministerija|url = http://sam.lrv.lt/koronavirusas|title = Koronavirusas (COVID-19)|lang = lt|website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200311221514/http://sam.lrv.lt/koronavirusas|archivedate = 2020-03-11}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Зеландияи нав}}|| 205 ||  ||  ||
|&lt;ref name=NZ&gt;{{cite web|author = Ministry of Health|url = https://www.health.govt.nz/news-media/media-releases/covid-19-three-new-cases-linked-overseas|title = COVID-19 Three new cases, linked to overseas |lang =en|website =  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Словакия}}|| 204 || 2 ||  || 7
|&lt;ref name=&quot;Slovakia&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://www.korona.gov.sk/|title = Koronavírus na Slovensku - COVID-19 |lang =sk |website =www.korona.gov.sk  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Латвия}}|| 197 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;Latvia&quot;&gt;{{cite web|author = |url = https://arkartassituacija.gov.lv/|title = COVID-19 infekcijas uzliesmojums |lang = lv |website = arkartassituacija.gov.lv |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Кувайт}}|| 191 || 5 ||  || 27
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Уругвай}}|| 189 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сан-Марино}}|| 187 || 12 || 21 || 4
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Маҷористон}}|| 187 || 6 || 9 || 2
|&lt;ref name=&quot;abouthungary&quot;&gt;{{cite web|author = |url = http://abouthungary.hu/news-in-brief/coronavirus-heres-the-latest/|title = CORONAVIRUS: Here's the latest |lang =en|website =abouthungary.hu  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Коста-Рика}}|| 177 || 2 || 2 || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Марокко}}|| 170 || 1 || 5 || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Босния ва Ҳерсеговина}}|| 168 || 1 || 3 || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мақдунияи Шимолӣ}}|| 136 || 1 || 2 || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Андорра}}|| 133 || 2 || 1 || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Иордания}}|| 127 ||  ||  || 1
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://petra.gov.jo/Include/ListNews.jsp?lang=en&amp;name=en_news|title = Jordan News Agency (Petra) |lang =en|website =petra.gov.jo  |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Албания}}|| 123 || 2 || 5 || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ветнам}}|| 123 ||  ||  || 17
|&lt;ref name=&quot;Вьетнам&quot;&gt;{{cite web | url = https://ncov.moh.gov.vn/ |title = Thống kê tình hình dịch bệnh COVID-19 |date = |website = ncov.moh.gov.vn|lang=|accessdate=2020-03-18}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҷазираҳои Форер}}|| 122 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Кипр}}|| 116 || 1 ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Буркина-Фасо}}|| 114 ||  || 4
|
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.burkina24.com/2020/03/16/coronavirus-burkina-un-avion-atterrit-a-ouagadougou-avec-un-cas-suspect/|title = Coronavirus /Burkina : Un avion atterrit à Ouagadougou avec un cas suspect |lang =fr|website =www.burkina24.com |date =2020-03-16 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ria.ru/20200318/1568786329.html|title=В Буркина-Фасо зафиксировали первый случай смерти от коронавируса|date=20200318T1425+0300|publisher=[[РИА Новости]]|lang=ru|accessdate=2020-03-18}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Молдавия}}|| 109 ||  || 1
| 1
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = Agenția Națională pentru Sănătate Publică|url = https://ansp.md/index.php/category/actualizarea-situatiei-privind-coronavirus/|title = Situația epidemiologică prin infecția cu Coronavirusul de tip nou (COVID-19)|lang = mo|website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200328101459/https://ansp.md/index.php/category/actualizarea-situatiei-privind-coronavirus/|archivedate = 2020-03-28}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Малта}}|| 107 ||  ||  || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бруней}}|| 104 || 2 ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Шри-Ланка}}|| 100 || 2 ||  || 3
|&lt;ref&gt;{{cite web|author = |url = https://www.reuters.com/article/us-health-china-sri-lanka/sri-lanka-confirms-first-case-of-coronavirus-health-official-idUSKBN1ZQ1WF |title = Sri Lanka confirms first case of coronavirus: health official |lang =  |website = www.reuters.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Украина}}|| 97 ||  || 3 || 1
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://moz.gov.ua/article/news/operativna-informacija-pro-poshirennja-koronavirusnoi-infekcii-2019-ncov-|title=Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19|date=2020-03-16|publisher=moz.gov.ua|accessdate=2020-03-16|lang=uk|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200406041749/https://moz.gov.ua/article/news/operativna-informacija-pro-poshirennja-koronavirusnoi-infekcii-2019-ncov-|archivedate=2020-04-06}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Тунис}}|| 90 || 7 || 3 || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Камбоҷа}}|| 87 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;Камбоджа&quot;&gt;{{cite web |title = Cambodia confirms first case of Wuhan virus: Health minister |url = https://www.channelnewsasia.com/news/asia/wuhan-virus-cambodia-confirms-first-case-china-health-minister-12358724 |accessdate = 2020-01-25|publisher = |date = }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Сенегал}}|| 86 ||  ||  || 5
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Венесуэла}}|| 84 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Умон}}|| 84 ||  ||  || 13
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Беларусия}}|| 81 ||  ||  || 22
|&lt;ref name=&quot;Bel&quot;&gt;{{Cite web|url=https://t.me/minzdravbelarus/154|title=Официальный Минздрав|date=2020-03-23|publisher= Министерство здравоохранения Республики Беларусь|lang=ru|accessdate=2020-03-23}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Реюнон}}|| 75 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Озарбойҷон}}|| 72 ||  || 1
| 7
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Қазоқистон}}|| 72 ||  ||  ||
|&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://kursiv.kz/news/obschestvo/2020-03/v-kazakhstane-vyyavlen-9-y-bolnoy-koronavirusom|title=В Казахстане выявлен 9-й больной коронавирусом|author=|website=|date=2020-03-15|publisher=|accessdate=2020-03-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.coronavirus2020.kz/ru|title=Ситуация с коронавирусом официально|publisher=www.coronavirus2020.kz|lang=ru|accessdate=2020-03-22}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Гурҷистон}}|| 67 || 1 ||  || 1
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://stopcov.ge/en/|title=Prevention of Coronavirus Spread in Georgia|publisher=|lang=en|accessdate=2020-03-11}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Камерун}}|| 66 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гваделупа}}|| 62 || 4 ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Фаластин}}|| 60 ||  ||  || 17
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мартиника}}|| 53 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Тринидад ва Тобаго}}|| 52 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Лихтенштейн}}|| 51 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ӯзбекистон}}|| 50 ||  ||  ||
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://coronavirus.uz/ru/lists/view/126|title=В настоящее время количество инфицированных коронавирусной инфекцией в Узбекистане составляет 50 человек.|publisher=coronavirus.uz|lang=ru|accessdate=2020-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200324112625/http://coronavirus.uz/ru/lists/view/126|archivedate=2020-03-24}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҷумҳурии Демократии Конго}}|| 45 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Афғонистон}}|| 42 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Қирғизистон}} || 42 ||  ||  ||
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ru.sputnik.kg/incidents/20200318/1047419941/kyrgyzstan-koronavirus-vyyavlen.html|title=В Кыргызстане официально выявлен коронавирус — трое зараженных|publisher=Sputnik Кыргызстан|lang=ru|accessdate=2020-03-18}}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Куба}}|| 40 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Нигерия}}|| 40 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бангладеш}}|| 39 ||  || 4 || 3
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Маврикий}}|| 36 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Майотта}}|| 36 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Руанда}}|| 36 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Пуэрто-Рико}}|| 31 ||  || 2 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гондурас}}|| 30 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гуам}}|| 29 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Черногория}}|| 29 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Боливия}}|| 28 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гана}}|| 27 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Парагвай}}|| 27 || 1 || 2 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Макао}}&lt;ref name=&quot;HM&quot; group=&quot;Комм.&quot;&gt;Является составной частью КНР.&lt;/ref&gt;|| 25 ||  ||  || 10
|&lt;ref name=&quot;Макао&quot;&gt;{{cite web |title = Three new cases of coronavirus infection in Macao |url = https://www.tdm.com.mo/c_news/radio_news.php?id=452507 |website = TDM |date = 2020-01-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Macau22Jan&quot;&gt;{{cite web |url = https://hk.on.cc/hk/bkn/cnt/news/20200123/mobile/bkn-20200123095348297-0123_00822_001.html |title = zh:澳門確診第2宗武漢肺炎 患者為66歲男遊客 |website = HK |lang = zh |date = 2020-01-23|accessdate = 2020-01-23|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200124014056/https://hk.on.cc/hk/bkn/cnt/news/20200123/mobile/bkn-20200123095348297-0123_00822_001.html |archivedate = 2020-01-24 |deadlink = no }}&lt;/ref&gt;||

|-
|{{Парчам|Кот-д’Ивуар}}|| 25 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Монако}}|| 23 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гвианаи Фаронса}}|| 23 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Полинезияи Фаронса}}|| 23 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ямайка}}|| 21 ||  ||  || 2
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гернси}}|| 20 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||
|-
|{{Парчам|Гватемала}}|| 20 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гайана}}|| 20 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Остров Мэн}}|| 20 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Того}}|| 18 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Барбадос}}|| 17 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мадагаскар}}|| 17 || || ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt; ||

|-
|{{Парчам|Американские Виргинские острова}}|| 17 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҷерси}}|| 16 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Кения}}|| 16 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гибралтар}}|| 15 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Малдив}}|| 13 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Аруба}}|| 12 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Танзания}}|| 12 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Эфиопия}}|| 12 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Монголия}}|| 10 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Новая Каледония}}|| 10 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Уганда}}|| 9 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Экваториальная Гвинея}}|| 9 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сен-Мартен}}|| 8 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сейшельские Острова}}|| 7 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бенин}}|| 6 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бермуды}}|| 6 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гаити}}|| 6 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Габон}}|| 6 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Суринам}}|| 6 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Острова Кайман}}|| 5 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сальвадор}}|| 5 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бағамские Острова}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гвинея}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гренландия}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Конго}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Кюрасао}}|| 4 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Намибия}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Фиджи}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Эсватини}}|| 4 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ангола}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Антигуа и Барбуда}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ҷибути}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Замбия}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Зимбабве}}|| 3 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Кабо-Верде}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Либерия}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сен-Бартелеми}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сент-Люсия}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Центральноафриканская Республика}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Чад}}|| 3 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Бутан}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гамбия}}|| 2 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Доминика}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Лаос}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мавритания}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мянма}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Непал}}|| 2 ||  ||  || 1
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Нигер}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Никарагуа}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Синт-Мартен}}|| 2 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Судан}}|| 2 ||  || 1 ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Белиз}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Ватикан}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Гренада}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Либиё}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сурия}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сент-Винсент и Гренадины}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Сомали}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Мозамбик}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Монтсеррат}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Папуа — Новая Гвинея}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Восточный Тимор}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Тёркс ва Кайкос}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|{{Парчам|Эритрея}}|| 1 ||  ||  ||
|&lt;ref name=&quot;k1&quot; /&gt;||

|-
|'''Ҳамагӣ'''||'''574978'''||'''21641'''||'''26369'''||'''129965'''||
|
|}

== Нигаред низ ==
* [https://tg.wikipedia.org/wiki/Портал:Рӯйдодҳои_кунунӣ Портал: Рӯйдодҳои_кунунӣ/ Омори ҳолатҳои ошкоршудаи COVID-19 дар ҷаҳон]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=https://extranet.who.int/publicemergency|title=WHO Health Emergency Dashboard|author=|website=|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}}
* [https://www.rosminzdrav.ru/ministry/covid19 Бахши коронавирус] дар вебсайти Вазорати тандурустии Федератсияи Русия
* [https://www.kommersant.ru/doc/4236071 «Ҳеч кас эпидемияро бекор накардааст.» Коршиносон сатҳи фавти] коронавирус ва зукомро муқоиса мекунанд // Коммерсант, 01/31/2020
* [https://vz.ru/question/2020/3/20/1029910.html Давлатҳо барои вайрон кардани карантин чӣ гуна ҷазо мегиранд?] // 20 марти соли 2020
* [https://iz.ru/989315/vladimir-veretennikov/podkralsia-nezametno-pribaltika-ushla-na-karantin Давлатҳои Балтика карантин шудаанд. Кишварҳои минтақаи Балтика дар пандемия зиндагӣ карданро меомӯзанд] // Известия, 22 марти соли 2020
* {{Cite web|url=https://nextstrain.org/ncov|title=Genomic epidemiology of COVID-19|author=|website=nextstrain.org|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* {{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports/|title=Ежедневные отчёты по ситуации с коронавирусом (COVID-2019)|author=|website=www.who.int|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} Дар сайти [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|ТУТ]] шумораи расмии ҳолатҳои тасдиқшуда дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон дохил карда шавад
* {{Cite web|url=http://who.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/a19d5d1f86ee4d99b013eed5f637232d|title=Ситуация с COVID-19 в Европейском регионе - ВОЗ|author=|website=|date=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}}
* {{Cite web|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/|title=Ситуация по распространению вируса в реальном времени + основная информация|author=|website=worldometers.info|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* {{Cite web|url=https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd|title=Novel Coronavirus (COVID-19) Situation|author=|website=|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}}
* {{Cite web|url=https://cdn.pravda.com/cdn/covid-19/index.ru.html|title=Ежедневная динамика заболевших COVID-19 - графики по странам|website=cdn.pravda.com|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-03-14}}
* {{Cite web|url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|title=Ситуация по распространению вируса в реальном времени|author=|website=gisanddata.maps.arcgis.com|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* {{Cite web|url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|title=Ситуация в мире с распространением вируса на настоящий момент — Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE|author=|website=gisanddata.maps.arcgis.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* {{Cite web|url=http://who.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/a19d5d1f86ee4d99b013eed5f637232d|title=Ситуация по распространению вируса в Европейском регионе по данным ВОЗ|website=who.maps.arcgis.com|date=|publisher=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}}
* [https://nextstrain.org/ncov?d=map&amp;p=full Таърихи сирояти кишвар, модели ҳаракати вирус дар харита дар ҷаҳон]
* [https://yandex.ru/web-maps/covid19 Харитаи паҳншавии коронавирус дар Русия ва ҷаҳон дар Яндекс.] [https://yandex.ru/web-maps/covid19 Харитаҳо &quot;]
* {{Cite web|url=https://wikiway.com/coronavirus/|title=Онлайн-карта распространения коронавируса|website=wikiway.com|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-03-14}}
* {{Cite web|url=https://developer.here.com/coronavirus/|title=Tracking Coronavirus COVID-19|author=|website=developer.here.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* {{Cite web|url=https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19/tree/master/csse_covid_19_data|title=Отчёты на архивные даты — Data Repository by Johns Hopkins CSSE|author=|website=github.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}
* [https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1v1l-fSlyAdSekvK3jEpybqxcMTmtzba3&amp;fbclid=IwAR3MUUKC0HaMoELi9lyfyz02KmGdqD5Es7Zp8Xn076qM5CgQ-9CbvhACBgk&amp;ll=-5.75395919709095%2C0&amp;z=1 В каких странах еще нет коронавируса?]

[[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]]</text>
      <sha1>p588yrcc80r7ksi21hm25kcr0hd2tlv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маколей Калкин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290882</id>
    <revision>
      <id>1309770</id>
      <parentid>1307475</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T04:31:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ҷамшед Ғафуров</username>
        <id>26805</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4741" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Маколей Калкин
|номи аслӣ            = {{lang-en|Macaulay Culkin}}
|тасвир               = Macaulay Culkin 1991 B.jpg
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = Маколей Карсон Калкин
|таърихи таваллуд     = 26.08.1980
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Ню-Йорк}}, [[ИМА]] 
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = {{Парчамбандӣ|ИМА}} 
|касб                 = [[ҳунарпеша]], [[мусиқидон]] 
|солҳои фаъолият      = 1985-1994&lt;br&gt;2003-то ҳол
|самт                 = 
|мукофотҳо            = 
}}

'''Маколей Калкин''' ({{lang-en|Macaulay Culkin}}; тав. [[26 август]]и [[соли 1980]] [[Ню-Йорк]], [[ИМА]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[мусиқидон]]и [[ИМА|амрикоӣ.]] Яке аз муваффақтарин бозигарони кӯдак дар таърихи [[Ҳолливуд]], нақшҳояш дар филмҳои Амаки Бак (1989), &quot;Дар хона танҳо&quot; (1990), &quot;Духтари ман&quot; (1991), &quot;Дар хона танҳо 2: Дар Ню-Йорк гумшуда&quot; (1992), &quot;Писари меҳрубон&quot; (1993), &quot;Баробар бо падар&quot; (1994), &quot;Ричи Рич&quot; (1994) ва &quot;Парвардигори сафҳаҳо&quot; (1994) маълум гаштаанд.  Дар авҷи маъруфияти худ, ӯ пас аз [[Ширлӣ Темпл]] беҳтарин бозигари кӯдак ҳисобида мешуд.

== Зиндагинома ==
Маколей Калкин дар кӯчаи Ист-Сайди Шарқии [[Манҳэттен]]и [[Ню-Йорк]] дар оилаи собиқ актёр бродвейӣ Кристофер Корнелиус Калкин (тав. 6 декабри 1944) ва Патрисия Брентруп таваллуд ва ба воя расидааст. Волидон ҳеҷ гоҳ издивоҷ накарданд ва соли 1974 дар [[Сандэнс (Вайоминг)|Санденс]], ки дар он ҷо Патрисия ба ҳайси нозири ҳаракат кор мекард, вохӯрданд. Маколей ба номи нависанда [[Томас Бабингтон Маколей]] ва генерал [[Кит Карсон]] гузошта шудааст. Ӯ дар оила фарзанди сеюм мебошад, ки онҳо ҳафт нафаранд. Вай чаҳор бародар дорад: Шейн Арлисс (тав. 1976), [[Киран Калкин|Киран Кайл]] (тав. 1982), Кристиан Патрик (т. 1987) ва [[Рорӣ Калкин|Рорӣ Ҳю]] (тав. 1989) ва ду хоҳар: Дакота (1978-2008) ва Куинн Кей (тав. 1984). Вай инчунин хоҳари калонӣ Ҷеннифер Адамсон дошт (1970–2000).  Маколей ҷияни ҳунарпеша [[Боннӣ Беделия]] аст, ки аммааш мешавад&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.filmreference.com/film/20/Bonnie-Bedelia.html |title=Bonnie Bedelia Biography (1952?-)&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2013-01-06 |archive-date=2012-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121017134456/http://www.filmreference.com/film/20/Bonnie-Bedelia.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=ReferenceA&gt;{{cite web |url=http://today24news.com/entertainment/macaulay-culkin-on-his-30th-birthday-photos-with-his-wife-273432 |title=Macaulay Culkin on his 30th Birthday – Photos with His wife |author=Vinay Sojitra |date=2010-08-27 |work=Today24News |lang=en |accessdate=2013-01-07 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DaHFzyna?url=http://today24news.com/entertainment/macaulay-culkin-on-his-30th-birthday-photos-with-his-wife-273432 |archivedate=2013-01-11 }}&lt;/ref&gt;.

== Фаъолият ==
== Ҳаёти шахсӣ ==
== Филмнома ==
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешакӯдакон (мардон)-и ИМА]]
[[Гурӯҳ:Мусиқидонон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>nmzujf7ymaqztcpdgjpzvtpji7zkfd3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Феҳристи сарвазирони Яман</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300094</id>
    <revision>
      <id>1309798</id>
      <parentid>1307543</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:16:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳристи сарвазирони Яман */ ислоҳ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2576" xml:space="preserve">'''Сарвазири Яман —'''  сардори хукумати ин кишвар мебошад. Ин мақом аз ҷониби президент ба мӯҳлати шаш сол таъин мешавад ва бояд аз се ду ҳиссаи порлумон тасвиб шавад, ин вазифаро танҳо мусулмонон метавонанд ишғол кунанд.

Дар зер феҳристии сарвазирони [[Яман]] аз рӯи тартиби солшуморӣ  оварда шудааст:

== Феҳристи сарвазирони Яман ==

* [[Ҳайдар Абубакр Аттос]] — [[22 май]]&lt;nowiki/&gt;и [[Соли 1990|1990]] - [[9 май]]&lt;nowiki/&gt;и [[1994]] 
* [[Муҳаммадсаид Аттор]] (иҷрокунандаи вазифа) — 9 майи 1994 - 6 октябри 1994 
* [[Абдулазиз Абдулғанӣ]] — 6 октябри 1994 - 14 майи 1997  
* [[Фараҷ Саид Ғанем]] — 14 майи 1997 - 29 апрели 1998   
* [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] — 29 апрели 1998 - 7 апрели 2001  
* [[Абдулқодир Боҷамол]] — 7 апрели 2001 - 7 апрели 2007  
* [[Алимуҳаммад Муҷавар]] — 7 апрели 2007 - 10 декабри 2011  
* [[Муҳаммадсалим Басиндва]] — 10 декабри 2011 - 9 ноябри 2014  
* [[Холед Маҳфуз Баҳа]] — 9 ноябри соли 2014 - 3 апрели 2016  
* [[Аҳмад Убайд ибн Даҳр]] — аз 4 апрели соли 2016 - 18 октябри соли 2018  
* [[Моин Абдулмалик Саид]] — аз 18 октябри соли 2018 (Ҳукумат дар муҳоҷират)  
* [[Талол Абдулкарим Ақлан]] — аз 4 октябри соли 2016 (Хусиҳо) 
* [[Абдулазиз ибн Ҳабтур]] — аз 4 октябри соли 2016  (Ҳукумати наҷоти миллӣ)

== Пайвандҳо ==

* [http://www.rulers.org/rulyz.html#yemen Рӯйхати сарвазирони Яман дар ''rulers.org'']{{Ref-en}} &lt;small class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/small&gt;
* [http://www.worldstatesmen.org/Yemen.html Рӯйхати сарвазирони Яман дар ''worldstatesmen.org'']{{Ref-en}} &lt;small class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/small&gt;
[[Гурӯҳ:Феҳристи сарвазирон]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]</text>
      <sha1>9kyi0kt9xognzbeg5ev45s6ta1ibq5r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷумҳурии Ямани Араб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300110</id>
    <revision>
      <id>1309788</id>
      <parentid>1307629</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:47:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5596" xml:space="preserve">{{Кишвар
|common_name=North Yemen
|Парчам=Flag of North Yemen.svg
|Номи тоҷикӣ=Ҷумҳурии Ямани Араб
|Номи аслӣ={{lang-en|Yemen Arab Republic}}&lt;br&gt;{{lang-ar|الجمهورية العربية اليمنية}}
|Нишон=Emblem of Yemen (2).svg
|Шиор= 
|Номи суруди миллӣ=
|Сохтори давлат=[[Ҷумҳурии президентӣ]]
|Дар харита=North Yemen in its region.svg
|Забон=[[забони арабӣ]]
|Рӯзи истиқлол=[[26 сентябр|26 сентябри]] [[1962]]
|Соҳибистиқлол аз=[[Бритониё]] [[6 октябр]]и [[соли 1990]]
|Пойтахт=[[Санъо]]
|Шаҳри калонтарин=[[Аден]], [[Ходейда]], [[Таиз]], [[Ибб]]
|Вазифаи сарварон= [[Президент|Президент]]
|Сарварон=
|Ҷой аз рӯи масоҳат=49
|Масоҳат=195 000
|Фоизи об=-
|Ҷой аз рӯи аҳолӣ= 
|Аҳолӣ=7 160 981 (1990) 
|Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ=1990
|Зичии аҳолӣ= 
|ММД=65,088 млрд
|Соли ҳисоби ММД=2019
|Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД=104
|ММД ба сари аҳолӣ=2057
|Пули миллӣ=[[риёли Ямани Шимолӣ]] (YER)
|Домен=
|Коди телефон=
|Соат=+3
|Эзоҳот=
}}
'''Ҷумҳурии Ямани Араб''' ё '''Ямани Шимолӣ''' ( англисӣ . Yemen Arab Republic, арабӣ . الجمهورية العربية اليمنية‎) — давлатест, ки дар ҷанубу ғарби нимҷазираи Арабистон аз [[26 сентябр|26 сентябри]] [[1962]] то [[22 май|22 майи]] [[1990]] вуҷуд дошт. Масоҳат: 195 ҳазор км². Пойтахт: Санъо (134,6 хазор нафар, маълумот барои соли 1977). Воҳиди пулӣ: риали Яман.

Давлат баъди ба [[Яман|Ҷумҳурии Яман]] муттаҳид шудани Ҷумҳурии Ямани Араб ва  Ҷумҳурии Халқии Демократии Яман [[22 май|22 майи]] [[1990]] аз байн рафт.
== Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб ==
[[Акс:Divided Yemen.svg|thumb|300px|чап|Ямани Шимолӣ (норанҷӣ) ва Ямани Ҷанубӣ (кабуд) то соли 1990.]]
Дар Ямани Шимолӣ дар солҳои 1962—1990 6 президент дар сари қудрат буд.

{|class=&quot;wikitable&quot;
|-
! №
! Номи президент
! Оғоз
! Анҷом
! Ҳизби сиёсӣ
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|1
|[[Абдуллоҳ Салол |Абдуллоҳ Салол]] &lt;br&gt;
|27 сентябри 1962
|5 ноябри 1967 &lt;br&gt;(сарнагун шуд)
|[[Низомӣ]]
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|2
|[[Абдурраҳмон Ориёнӣ |Абдурраҳмон Ориёнӣ]]
|5 ноябри 1967
|13 июни 1974 &lt;br&gt;
|Ғайриҳизб
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|3
|[[Иброҳим Муҳаммад Ҳамдӣ|Иброҳим Муҳаммад Ҳамдӣ]]
|13 июни 1974
|11 октябри 1977 &lt;br&gt;(кушта шуд)
|Низомӣ
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|4
|[[Аҳмад Ҳусейн ал-Ғашимӣ|Аҳмад Ҳусейн ал-Ғашимӣ]]
|11 октябри 1977
|24 июни 1978 &lt;br&gt;(кушта шуд)
|Низомӣ
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|5
|[[Абдулкарим Абдуллоҳ Арашӣ|Абдулкарим Абдуллоҳ Арашӣ]]
|24 июни 1978
|18 июли 1978
|Низомӣ
|- style=&quot;background-color: DarkKhaki&quot;
|6
|[[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]]
|18 июли 1978
|22 майи 1990
|Низомӣ 
|}

== Муттаҳидшавӣ ==
Моҳи майи соли 1988 ҳукуматҳои Ҷумҳурии Ямани Араб ва  Ҷумҳурии Халқии Демократии Яман ба хулоса омаданд, ки муттаҳидшавии давлатҳои араб шиддати вазъиятро хеле паст мекунад. Онҳо ба мувофиқа расиданд, ки баҳсҳои марбут ба муттаҳидшавӣ, таъсиси як минтақаи муштараки истихроҷи нафт дар сарҳади номуайяни худ, аз демилитаризатсияи сарҳад ва иҷозаи убури бидуни маҳдудият ба сарҳади яманӣ дар асоси корти шиносоии миллӣ диҳанд.

Муттаҳидшавии расмии Яман [[22 май|22 майи]] [[1990]] бо як раванди банақшагирифтаи 30 моҳа сурат гирифт, ки бояд моҳи ноябри соли 1992 анҷом шавад. Аввалин мӯҳр бо навиштаҷоти &quot;Ҷумҳурии Яман&quot; моҳи октябри соли 1990 нашр шуд. Дар ҳоле ки вазоратҳои ҳукуматӣ муттаҳид шуданро идома доданд, ҳарду асъор то 11 июни соли 1996 эътибор доштанд. Вале,ҷанги шаҳрвандӣ дар соли 1994 анҷоми якҷояшавии ниҳоиро ба таъхир андохт.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}
[[Гурӯҳ:Яман]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихии Осиё]]</text>
      <sha1>c1osqx5fjwf8135zduhvbc7443rzb61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдурраҳмон Ориёнӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300128</id>
    <revision>
      <id>1309787</id>
      <parentid>1308510</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:47:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12105" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ }}
 
'''Абдурраҳмон ал-Яҳё  Ориёнӣ''' ({{Lang-ar|عبد الرحمن الأرياني}}  {{ТаърихиТаваллуд|||1908}} - [[14 март|14 марти]] [[Соли 1998|1998]] ) - арбоби низомӣ ва давлатии [[Яман]] ; Президенти 2 -юми  [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] ( [[5 ноябр|5 ноябри]] [[Соли 1967|1967]] - [[13 июн|13 июни]] [[Соли 1974|1974]] ).

== Зиндагинома ==
Дар деҳаи Ориён таваллуд шудааст. Падараш қозии аршади Шоҳигарии Мутаваккили Яман ва мутахассиси хеле маъруфи шариат буд ва модараш ба корҳои хайрия машғул буд.

Таҳсилро дар зодгоҳаш оғоз намуда, то синни 16-солагӣ дар онҷо таҳсил намуда, пас аз он ба пойтахти кишвар – [[Санъо|шаҳри Санъо]] рафта, дар мактаби шариат таҳсил мекунад ва таҳсили динӣ гирифтааст. Чанд сол имом-хатиби дарбор (то [[соли 1937]] ) шуда, баъд қозиӣ таъин шуд &lt;ref&gt;Makil Al-Ilm fi Al-Yaman, Ismail Al-Akwa.&lt;/ref&gt;. 
== Фаъолияти сиёсӣ ==
Дар Шоҳигарии Мутаваккиляи Яман раҳбари гурӯҳи мухолифи «ал-Аҳрор» буд Вай дар нахустин ҳукумати миллии Ямани Шимолӣ вазири вақфҳои динӣ буд ва хизматчии давлатӣ буд, дар ҳоле ки қудрат дар дасти низомиён, созмондиҳандагони табаддулоти зидди подшоҳӣ буд  

Вай ба муқобили подшоҳони Мутаваккили Яман фаъолона баромад карда, дар фаъолияти гурӯҳи мухолифини «ал-Ахрор» («Озодӣ»), ки барои барпо намудани сохти ҷумҳуриявӣ мубориза мебурд, иштирок мекард. Моҳи феврали [[соли 1948]] дар «Инқилоби конститутсионӣ»-и «Ҷунбиши Ямани озод» бар зидди имом-шоҳ, ки ҳадафаш таъсиси [[подшоҳии машрута]] буд, иштирок намуда, баъди шикасти он  5 сол ба зиндон маҳкум шуд.

Соли [[Соли 1954|1954]] узви Суди Олии шариатӣ таъин шуд &lt;ref&gt;ARR: Arab Report and Record. Economic Features, Limited, (1967), p. 354.&lt;/ref&gt; .

Соли [[Соли 1955|1955]] барои фаъолиятҳои зиддиподшоҳиаш дар «ал-Ахрор» ӯро ба қатл маҳкум карданд, аммо чанд дақиқа пеш аз қатл ӯ аз имом шоҳ [[Аҳмад Ҳамидаддин]] мӯҳлати бекор кардан гирифт. Ӯро ба зиндон ҳукм намуданд, то 7 сол то фурӯ рафтани ҳукмронии подшоҳӣ ва ғалабаи инқилоб дар он бадарға буд. Дар маҷмӯъ, ӯ то озодии ниҳоӣ дар [[соли 1962]] беш аз 15 солро дар зиндон сипарӣ кард. 

Баъди Инқилоби 26 сентябри соли [[Соли 1962|1962]] — вазири корҳои дин, вазири адлия, ҷонишини сарвазир, аъзои Шӯрои фаҳмондадиҳии инқилобӣ, баъд аъзои Шӯрои президент буд. Аз [[5 октябр|5 октябри ]] [[Соли 1963|соли 1963]] то [[10 феврал|10 феврали ]] [[Соли 1964|соли 1964]] — ҷонишини президент ва Раиси Шӯрои иҷроияи [[ҶЯА]] ([[Сарвазир]]) буд. Аз соли 1964 то соли 1965 аъзои Бюрои Сиёсии [[ҶЯА]], чонишини сарвазир, аъзои Шӯрои президент буд. &lt;ref&gt;''[[Густерин, Павел Вячеславович|Густерин П. В.]]'' Йеменская Республика и её города. — М.: [[Международные отношения (издательство)|Международные отношения]], 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4&lt;/ref&gt; .

== Дар сари ҳокимяти кишвар ==
Дар натиҷаи табаддулоти [[5 ноябр|5 ноябри соли]] [[Соли 1967|1967]] президентАбдулло Ас-Салол барканор шуд, ҷумҳурихоҳони мӯътадил ба сари қудрат омаданд. Барои роҳбарии кишвар Шӯрои ҷумҳуриявӣ таъсис дода шуд, ки ба он Абдурраҳмон Ориёнӣ шомил буд, ки вазифаи раисро гирифт &lt;ref&gt;Крахмалов С. П. &quot;''Йеменская Арабская Республика и ее вооруженные силы''&quot;. Москва: Воениздат, (1977), стр. 25.&lt;/ref&gt; . [[7 ноябр]] ҳукумати нави ҷумҳуриявӣ эълон кард,  ки ба таҳкими низоми ҷумҳуриявӣ идома медиҳад ва ба зудӣ бо сарони қабилаҳои кишвар гуфтушунид  оғоз мешавад,  &lt;ref&gt;The New York Times (November 7, 1967): &quot;[https://www.nytimes.com/1967/11/07/archives/new-yemeni-regime-affirms-republican-line.html?searchResultPosition=3 New Yemeni Regime Affirms Republican Line] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220130111304/https://www.nytimes.com/1967/11/07/archives/new-yemeni-regime-affirms-republican-line.html?searchResultPosition=3 |date=2022-01-30 }}&quot;, By Eric Pace.&lt;/ref&gt; .

Ориёнӣ барои оштӣ додани доираҳои шоҳгароӣ ва ҷумҳуриявӣ кӯшиши асосӣ кард. Ба шарофати фаъолияти ӯ дурнамои воқеии ҳалли осоиштаи ҷанги шаҳрвандӣ пайдо шуд, зеро ӯ омода буд ба муколама бо доираҳои шоҳгароён &lt;ref&gt;Le Monde (07 novembre, 1967): &quot;[https://www.lemonde.fr/archives/article/1967/11/07/yemen-coup-d-etat-militaire-a-sanaa-aden-soixante-dix-morts-au-cours-de-combats-israel-duel-d-artillerie-avec-les-jordaniens-l-elimination-du-marechal-sallal-peut-renforcer-les-cha_3110584_1819218.html YÉMEN: coup d'État militaire à Sanaa]&quot;.&lt;/ref&gt; . Вай дахолати [[Миср]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистони Саудиро]] ба корҳои дохилии Яман, бахусус — кумак расондан ба ҷумҳурихоҳонро шадидан маҳкум кард &lt;ref&gt;Le Monde diplomatique (Novembre, 1968): &quot;[https://www.monde-diplomatique.fr/1968/11/RONDOT/28676 Après cinq années de guerre civile, le Yémen va-t-il enfin trouver son équilibre politique?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220127150625/https://www.monde-diplomatique.fr/1968/11/RONDOT/28676 |date=2022-01-27 }}&quot;.&lt;/ref&gt; .

[[10 декабр|10 декабри]] соли 1967 Ориёнӣ расман [[Арабистони Саудӣ|Арабистони Сауди]]&lt;nowiki/&gt;ро ба дахолат кардан ба корҳои дохилии Яман ва таъмин кардани шоҳгароён бо яроку аслиха ва маблағ айбдор кард.  

Соли [[Соли 1970|1970]] Абдурраҳмон Ориёнӣ бо тарафдорони ҳокимияти шоҳӣ оштии миллӣ ба даст оварда бо [[Арабистони Саудӣ]] равобити расмӣ барқарор кард. Соли [[Соли 1972|1972]] ӯ бо Ямани Чанубӣ дар бораи муттаҳид намудани ду қисми Яман созиши пешакӣ ба даст овард, ки дар асоси он дар [[соли 1990]] муттаҳид шудани ду қисми Яман сурат гирифт. Дар замони ҳукмронии Абдурраҳмон Ориёнӣ дар таърихи кишвар аввалин интихоботи парлумонӣ баргузор шуда, аввалин Конститутсияи кишвар қабул карда шуд &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''[[Густерин, Павел Вячеславович|Густерин П. В.]]'' Йеменская Республика и её города. — М.: [[Международные отношения (издательство)|Международные отношения]], 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4&lt;/ref&gt; .

== Табаддулоти бехун ва истеъфои Ориёнӣ ==
[[13 июн|13 июни соли]] [[Соли 1974|1974]] роҳбарияти артиши Яман дар натиҷаи табаддулоти бехун ҳокимияти давлатиро ба дасти худ гирифт. Радиои давлатии Яман, ки аз истинод ба агентии расмии Миср дар Шарқи Наздик хабар дод, эълон кард, ки барои идораи кишвар Шӯрои 7-нафара ташкил карда шудааст. Бино ба хабари радио, Шӯроро полковник Иброҳим ал-Ҳамдӣ ба он  сарварӣ мекард, ки табаддулотро ташкил карда буд &lt;ref&gt;The New York Times (June 14, 1974): &quot;[https://www.nytimes.com/1974/06/14/archives/military-in-yemen-ousts-government-and-sets-up-junta.html?searchResultPosition=6 Military in Yemen Ousts Government And Sets Up Junta] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20201011054159/https://www.nytimes.com/1974/06/14/archives/military-in-yemen-ousts-government-and-sets-up-junta.html?searchResultPosition=6 |date=2020-10-11 }}&quot;.&lt;/ref&gt; . Худи ҳамон рӯз Ориёнӣ ба хотири ҷилавгирӣ аз хунрезӣ дар шароити афзоиши бӯҳрон дар кишвар ихтиёран истеъфо дод &lt;ref&gt;Fred Halliday, “[https://www.taylorfrancis.com/books/e/9781315744322/chapters/10.4324/9781315744322-13 The Gulf Between Two Revolutions, 1958-1979],” Middle East Report, no. 85 (February 1980).&lt;/ref&gt; .

Ориёнӣ дар [[Сурия]] зиндагӣ карда, соли [[Соли 1998|1998]] (солҳои 1980-1981 дар [[ҶЯА]] зиндагӣ мекард) дар синни 89 солагӣ даргузашт &lt;ref name=&quot;Abdul-Rahman Al-Eryani, Ex-Yemen President&quot;&gt;The New York Times (March 17, 1998): &quot;[https://www.nytimes.com/1998/03/17/world/abdul-rahman-al-iryani-ex-yemen-president-89.html Abdul-Rahman al-Iryani, Ex-Yemen President, 89] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180628045944/https://www.nytimes.com/1998/03/17/world/abdul-rahman-al-iryani-ex-yemen-president-89.html |date=2018-06-28 }}&quot;, By The Associated Press.&lt;/ref&gt; .
== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]
== Пайвандҳо ==
* [https://web.archive.org/web/20121017235235/http://nationalyemen.com/2012/10/16/a-history-of-yemeni-presidents/ Таърихи президентҳои Яман]{{Ref-en}} &lt;small class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/small&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1998]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони 14 март]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1910]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 10 июн]]</text>
      <sha1>5bu049zhxm1x0d1n1j7fw254sgwcqs8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309807</id>
      <parentid>1309787</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:30:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */ гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12159" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ }}
 
'''Абдурраҳмон ал-Яҳё  Ориёнӣ''' ({{Lang-ar|عبد الرحمن الأرياني}}  {{ТаърихиТаваллуд|||1908}} - [[14 март|14 марти]] [[Соли 1998|1998]] ) - арбоби низомӣ ва давлатии [[Яман]] ; Президенти 2 -юми  [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] ( [[5 ноябр|5 ноябри]] [[Соли 1967|1967]] - [[13 июн|13 июни]] [[Соли 1974|1974]] ).

== Зиндагинома ==
Дар деҳаи Ориён таваллуд шудааст. Падараш қозии аршади Шоҳигарии Мутаваккили Яман ва мутахассиси хеле маъруфи шариат буд ва модараш ба корҳои хайрия машғул буд.

Таҳсилро дар зодгоҳаш оғоз намуда, то синни 16-солагӣ дар онҷо таҳсил намуда, пас аз он ба пойтахти кишвар – [[Санъо|шаҳри Санъо]] рафта, дар мактаби шариат таҳсил мекунад ва таҳсили динӣ гирифтааст. Чанд сол имом-хатиби дарбор (то [[соли 1937]] ) шуда, баъд қозиӣ таъин шуд &lt;ref&gt;Makil Al-Ilm fi Al-Yaman, Ismail Al-Akwa.&lt;/ref&gt;. 
== Фаъолияти сиёсӣ ==
Дар Шоҳигарии Мутаваккиляи Яман раҳбари гурӯҳи мухолифи «ал-Аҳрор» буд Вай дар нахустин ҳукумати миллии Ямани Шимолӣ вазири вақфҳои динӣ буд ва хизматчии давлатӣ буд, дар ҳоле ки қудрат дар дасти низомиён, созмондиҳандагони табаддулоти зидди подшоҳӣ буд  

Вай ба муқобили подшоҳони Мутаваккили Яман фаъолона баромад карда, дар фаъолияти гурӯҳи мухолифини «ал-Ахрор» («Озодӣ»), ки барои барпо намудани сохти ҷумҳуриявӣ мубориза мебурд, иштирок мекард. Моҳи феврали [[соли 1948]] дар «Инқилоби конститутсионӣ»-и «Ҷунбиши Ямани озод» бар зидди имом-шоҳ, ки ҳадафаш таъсиси [[подшоҳии машрута]] буд, иштирок намуда, баъди шикасти он  5 сол ба зиндон маҳкум шуд.

Соли [[Соли 1954|1954]] узви Суди Олии шариатӣ таъин шуд &lt;ref&gt;ARR: Arab Report and Record. Economic Features, Limited, (1967), p. 354.&lt;/ref&gt; .

Соли [[Соли 1955|1955]] барои фаъолиятҳои зиддиподшоҳиаш дар «ал-Ахрор» ӯро ба қатл маҳкум карданд, аммо чанд дақиқа пеш аз қатл ӯ аз имом шоҳ [[Аҳмад Ҳамидаддин]] мӯҳлати бекор кардан гирифт. Ӯро ба зиндон ҳукм намуданд, то 7 сол то фурӯ рафтани ҳукмронии подшоҳӣ ва ғалабаи инқилоб дар он бадарға буд. Дар маҷмӯъ, ӯ то озодии ниҳоӣ дар [[соли 1962]] беш аз 15 солро дар зиндон сипарӣ кард. 

Баъди Инқилоби 26 сентябри соли [[Соли 1962|1962]] — вазири корҳои дин, вазири адлия, ҷонишини сарвазир, аъзои Шӯрои фаҳмондадиҳии инқилобӣ, баъд аъзои Шӯрои президент буд. Аз [[5 октябр|5 октябри ]] [[Соли 1963|соли 1963]] то [[10 феврал|10 феврали ]] [[Соли 1964|соли 1964]] — ҷонишини президент ва Раиси Шӯрои иҷроияи [[ҶЯА]] ([[Сарвазир]]) буд. Аз соли 1964 то соли 1965 аъзои Бюрои Сиёсии [[ҶЯА]], чонишини сарвазир, аъзои Шӯрои президент буд. &lt;ref&gt;''[[Густерин, Павел Вячеславович|Густерин П. В.]]'' Йеменская Республика и её города. — М.: [[Международные отношения (издательство)|Международные отношения]], 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4&lt;/ref&gt; .

== Дар сари ҳокимяти кишвар ==
Дар натиҷаи табаддулоти [[5 ноябр|5 ноябри соли]] [[Соли 1967|1967]] президентАбдулло Ас-Салол барканор шуд, ҷумҳурихоҳони мӯътадил ба сари қудрат омаданд. Барои роҳбарии кишвар Шӯрои ҷумҳуриявӣ таъсис дода шуд, ки ба он Абдурраҳмон Ориёнӣ шомил буд, ки вазифаи раисро гирифт &lt;ref&gt;Крахмалов С. П. &quot;''Йеменская Арабская Республика и ее вооруженные силы''&quot;. Москва: Воениздат, (1977), стр. 25.&lt;/ref&gt; . [[7 ноябр]] ҳукумати нави ҷумҳуриявӣ эълон кард,  ки ба таҳкими низоми ҷумҳуриявӣ идома медиҳад ва ба зудӣ бо сарони қабилаҳои кишвар гуфтушунид  оғоз мешавад,  &lt;ref&gt;The New York Times (November 7, 1967): &quot;[https://www.nytimes.com/1967/11/07/archives/new-yemeni-regime-affirms-republican-line.html?searchResultPosition=3 New Yemeni Regime Affirms Republican Line] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220130111304/https://www.nytimes.com/1967/11/07/archives/new-yemeni-regime-affirms-republican-line.html?searchResultPosition=3 |date=2022-01-30 }}&quot;, By Eric Pace.&lt;/ref&gt; .

Ориёнӣ барои оштӣ додани доираҳои шоҳгароӣ ва ҷумҳуриявӣ кӯшиши асосӣ кард. Ба шарофати фаъолияти ӯ дурнамои воқеии ҳалли осоиштаи ҷанги шаҳрвандӣ пайдо шуд, зеро ӯ омода буд ба муколама бо доираҳои шоҳгароён &lt;ref&gt;Le Monde (07 novembre, 1967): &quot;[https://www.lemonde.fr/archives/article/1967/11/07/yemen-coup-d-etat-militaire-a-sanaa-aden-soixante-dix-morts-au-cours-de-combats-israel-duel-d-artillerie-avec-les-jordaniens-l-elimination-du-marechal-sallal-peut-renforcer-les-cha_3110584_1819218.html YÉMEN: coup d'État militaire à Sanaa]&quot;.&lt;/ref&gt; . Вай дахолати [[Миср]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистони Саудиро]] ба корҳои дохилии Яман, бахусус — кумак расондан ба ҷумҳурихоҳонро шадидан маҳкум кард &lt;ref&gt;Le Monde diplomatique (Novembre, 1968): &quot;[https://www.monde-diplomatique.fr/1968/11/RONDOT/28676 Après cinq années de guerre civile, le Yémen va-t-il enfin trouver son équilibre politique?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220127150625/https://www.monde-diplomatique.fr/1968/11/RONDOT/28676 |date=2022-01-27 }}&quot;.&lt;/ref&gt; .

[[10 декабр|10 декабри]] соли 1967 Ориёнӣ расман [[Арабистони Саудӣ|Арабистони Сауди]]&lt;nowiki/&gt;ро ба дахолат кардан ба корҳои дохилии Яман ва таъмин кардани шоҳгароён бо яроку аслиха ва маблағ айбдор кард.  

Соли [[Соли 1970|1970]] Абдурраҳмон Ориёнӣ бо тарафдорони ҳокимияти шоҳӣ оштии миллӣ ба даст оварда бо [[Арабистони Саудӣ]] равобити расмӣ барқарор кард. Соли [[Соли 1972|1972]] ӯ бо Ямани Чанубӣ дар бораи муттаҳид намудани ду қисми Яман созиши пешакӣ ба даст овард, ки дар асоси он дар [[соли 1990]] муттаҳид шудани ду қисми Яман сурат гирифт. Дар замони ҳукмронии Абдурраҳмон Ориёнӣ дар таърихи кишвар аввалин интихоботи парлумонӣ баргузор шуда, аввалин Конститутсияи кишвар қабул карда шуд &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''[[Густерин, Павел Вячеславович|Густерин П. В.]]'' Йеменская Республика и её города. — М.: [[Международные отношения (издательство)|Международные отношения]], 2006. — С. 178. — ISBN 5-7133-1270-4&lt;/ref&gt; .

== Табаддулоти бехун ва истеъфои Ориёнӣ ==
[[13 июн|13 июни соли]] [[Соли 1974|1974]] роҳбарияти артиши Яман дар натиҷаи табаддулоти бехун ҳокимияти давлатиро ба дасти худ гирифт. Радиои давлатии Яман, ки аз истинод ба агентии расмии Миср дар Шарқи Наздик хабар дод, эълон кард, ки барои идораи кишвар Шӯрои 7-нафара ташкил карда шудааст. Бино ба хабари радио, Шӯроро полковник Иброҳим ал-Ҳамдӣ ба он  сарварӣ мекард, ки табаддулотро ташкил карда буд &lt;ref&gt;The New York Times (June 14, 1974): &quot;[https://www.nytimes.com/1974/06/14/archives/military-in-yemen-ousts-government-and-sets-up-junta.html?searchResultPosition=6 Military in Yemen Ousts Government And Sets Up Junta] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20201011054159/https://www.nytimes.com/1974/06/14/archives/military-in-yemen-ousts-government-and-sets-up-junta.html?searchResultPosition=6 |date=2020-10-11 }}&quot;.&lt;/ref&gt; . Худи ҳамон рӯз Ориёнӣ ба хотири ҷилавгирӣ аз хунрезӣ дар шароити афзоиши бӯҳрон дар кишвар ихтиёран истеъфо дод &lt;ref&gt;Fred Halliday, “[https://www.taylorfrancis.com/books/e/9781315744322/chapters/10.4324/9781315744322-13 The Gulf Between Two Revolutions, 1958-1979],” Middle East Report, no. 85 (February 1980).&lt;/ref&gt; .

Ориёнӣ дар [[Сурия]] зиндагӣ карда, соли [[Соли 1998|1998]] (солҳои 1980-1981 дар [[ҶЯА]] зиндагӣ мекард) дар синни 89 солагӣ даргузашт &lt;ref name=&quot;Abdul-Rahman Al-Eryani, Ex-Yemen President&quot;&gt;The New York Times (March 17, 1998): &quot;[https://www.nytimes.com/1998/03/17/world/abdul-rahman-al-iryani-ex-yemen-president-89.html Abdul-Rahman al-Iryani, Ex-Yemen President, 89] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180628045944/https://www.nytimes.com/1998/03/17/world/abdul-rahman-al-iryani-ex-yemen-president-89.html |date=2018-06-28 }}&quot;, By The Associated Press.&lt;/ref&gt; .
== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]
== Пайвандҳо ==
* [https://web.archive.org/web/20121017235235/http://nationalyemen.com/2012/10/16/a-history-of-yemeni-presidents/ Таърихи президентҳои Яман]{{Ref-en}} &lt;small class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/small&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]] 
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1998]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони 14 март]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1910]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 10 июн]]</text>
      <sha1>46usb0qgez3gx6i7ff0fnu950ftgb8r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Феҳристи кӯчаҳои Душанбе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300578</id>
    <revision>
      <id>1309744</id>
      <parentid>1309743</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T12:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14213" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==
Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кучаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кучахои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанхҳи Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Ҷаббор Расулова
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панфилов
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомида Маҳмудов (Фрунзе)
# Хорогская
# Хоруғ (Хосилот)
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдулоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Ҷамила
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>8g9x19dfysn3jka2qvr3gmgyrshkq73</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309745</id>
      <parentid>1309744</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T12:24:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14384" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==
Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кучаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кучахои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанхҳи Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Ҷаббор Расулова
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомида Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хорогская
# Хоруғ (Хосилот)
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдулоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷамила
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>019xdkihsuwqknaw4los14ieit8vy47</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309746</id>
      <parentid>1309745</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T12:28:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Таърих */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14443" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кучаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кучахои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанхҳи Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Ҷаббор Расулова
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомида Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хорогская
# Хоруғ (Хосилот)
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдулоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷамила
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>eucs3zouqs69ogsk7zi8odjdaaenxui</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309747</id>
      <parentid>1309746</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T12:34:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14403" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кучаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кучахои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанхҳи Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>fsedflcy9qezfmp4ebej0720v88dy74</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309748</id>
      <parentid>1309747</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T12:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Таърих */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14403" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>flnt02jbw7cvykqokgrzotf37tafatb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309762</id>
      <parentid>1309748</parentid>
      <timestamp>2022-08-12T19:44:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Илова</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16434" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''

# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилова
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# Ҳисорак
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# Ҳосилот
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Ш. Шоҳин
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 

* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно''
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Меҳробод''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Боло''
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем''
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.

== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>m1dkgwee4xi6rp3jo4mg8z5b2ut1x4q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309774</id>
      <parentid>1309762</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:10:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16689" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 

'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=15em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=15em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно''
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Меҳробод''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Боло''
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод''
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем''
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>ksxnmr96b6aseh0lsypwlmuajvyygk4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309775</id>
      <parentid>1309774</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:11:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Соли 1926 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16730" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 250 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт.  Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=15em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагрин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=15em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно''
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Меҳробод''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Боло''
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод''
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем''
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>54uon5br2rok6jex4l9ge8vi7ejl3fo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309776</id>
      <parentid>1309775</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:13:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16732" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=15em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}


== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно''
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Меҳробод''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Боло''
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод''
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем''
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}
== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>99q9qei2n0yqksgkwjxydicmvbxduc2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309777</id>
      <parentid>1309776</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:15:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҳаллаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16733" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=15em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}


== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно''
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Меҳробод''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем''
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}

== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>fw82q9jfnqezhnww46zopioerhze359</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309779</id>
      <parentid>1309777</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:20:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маҳаллаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16827" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=15em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}


== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>hxij2n3ffhj9o3ztyjhyq1u0307uum5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309780</id>
      <parentid>1309779</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:21:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Соли 1926 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16827" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]]Репин 
# Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Ҳуснобод
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳикмат Ризо
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковской
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}


== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>oi2iq28oljsg9j0lj6gjixdhtdcvb3n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309781</id>
      <parentid>1309780</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:24:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16823" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>117izhplbumnzzvh9wpz0hdglb0svyp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309782</id>
      <parentid>1309781</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:28:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16861" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назиркулова И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Ал Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валаматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>t8detz6k0zybgwai80u4ck4wsw3nmqq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309783</id>
      <parentid>1309782</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:32:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16877" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дакикии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>qiyg1kyawydnhmya6zfdkq3zpckg5xf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309785</id>
      <parentid>1309783</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16965" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулдаст
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# Гулсанг
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дақиқии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Турақул Зеҳнӣ
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Варзоб ГЭС''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>asdtvj4vmm26i6em7r117hffflep0ys</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309786</id>
      <parentid>1309785</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:39:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16989" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Бобо Ҳамдам
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулдаст
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# Гулсанг
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дақиқии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевск  (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Турақул Зеҳнӣ
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Варзоб ГЭС''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>rae7d2088sq8umr3i6lot45xtpqk1h4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309789</id>
      <parentid>1309786</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:47:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Феҳрист */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16994" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}
'''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.'''
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Бобо Ҳамдам
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулдаст
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# Гулсанг
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дақиқии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосиё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевская (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Турақул Зеҳнӣ
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Варзоб ГЭС''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>g7zrbub4u083cadmt3j43ol1vysfl0s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309790</id>
      <parentid>1309789</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:48:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17003" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}

=== '''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.''' ===
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Бобо Ҳамдам
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулдаст
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# Гулсанг
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дақиқии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосиё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевская (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Турақул Зеҳнӣ
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Варзоб ГЭС''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>a93w0hgzx0zlekan3g8jsnkn6z5ju18</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309791</id>
      <parentid>1309790</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:49:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* '''Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд.''' */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16996" xml:space="preserve">Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад.

== Таърих ==


Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд.

==== Соли 1926 ====
{{Div col|colwidth=15em}}
* Майдони Фрунзе
* Майдони 1 Май
* к. Ленин (қабл. Советӣ)
* к. Путовский
* к. Интернатсионалная
* к. Самарқанд (Самаркандская) 
* к. Коммунистӣ 
* к. Бадахшон
* к. Комсомол
* к. Истаравшан 
* к. Карл Маркс
* к. Красная Армия
* к. Қаратоғ (Каратагская)
* к. Деҳқон
* к. Душанбе
* к. Панҷакент
* к. Совет
* к. Пионер
* к. Лоқай
* к. Қӯрғонтеппа 
{{Div col end}}

=== Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанб, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд ===
{{Div col|colwidth=20em}}
# К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ
# К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром
# К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова
# К. Бауман – к. Султон Умаров
# К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров
# К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов
# К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ
# К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо
# К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев
# К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев
# К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов
# К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов
# К. Будённого – к. Акбар Мақсумов
# К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ
# К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов
# К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов
# К. Плеханов – к.Зафар Нозимов
# К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ 
# К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо
# К. Федин –к.Асадулло Ғуломов
# Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон
# Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон
# К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков
# К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева
# К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков
# К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев.
# К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016
# К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016)
{{Div col end}}

== Феҳрист ==
{{Div col|colwidth=15em}}
# Абай
# Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)
# Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ
# Абдулкодирхоҷаи Савдо (Нестерова)
# Абдулло Камандир
# Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)
# Абумуслим (Гризодубовой)
# Авесто (Каленина)
# Азизбеков
# Айнӣ
# Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)
# Х. Ак. Бобоҷон Ғафуров
# Ак. Назаршоев (Шапкина)
# Ак. Назирқулов И. (Мичурина)
# Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)
# Академикҳо
# Абдурайҳони Берунӣ
# Алексей Толстой
# Алишер Навоӣ
# Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)
# Анзоб
# Асирӣ
# Ашур Сафар
# Афзалӣ
# Аҳмади Дониш
# Арғувон
# Бабушкин
# [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон
# Балъамӣ
# Баҳор
# Баҳорӣ
# Беҳзода
# Бинокорон
# Баҳоуддинов
# Бобо Ҳамдам
# Борбад (Жданов)
# Бохтар (Орджоникидзе)
# Бофанда
# Бухоро (Свириденко)
# Варзоб
# Варзоб ГЭС-и боло
# Варзоб ГЭС-и поён
# Ватунин
# Вахш
# Возеҳ (Ушакова)
# Володарск
# [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск
# Восеъ
# Восифӣ
# Гагарин
# Ғалаба
# Ғанӣ Абдулло (Пионерская)
# Гастелло
# Ғаффор Валоматзода (Мазаева)
# Гертсен
# Гипрозем
# Говоров
# Горский (Джерджинского)
# Гочарова
# Гузарбоғ
# Гулдаст
# Гулистон
# Гулрез (қабл. Гончарёв)
# Гулсанг
# [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ
# Ғ. Ғулом
# Дақиқӣ
# Дақиқии Боло
# Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)
# Дарвоз (Кутузова)
# Деваштич
# Деҳи Боло
# Деҳотӣ
# Добролюбов
# Додихудоев
# Деҳнаваки поён
# Деҳнаваки боло
# Достоевский
# Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)
# Есенин
# Жуковский
# Зайнаб-бибӣ
# Закариёи Розӣ
# Зарафшон
# Зардушт (Макарова)
# Заргар
# Зарнисор (Ҷанубӣ)
# Зафар
# Заҳматобод
# Зебуннисо
# Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)
# Зуфирхона Ҷавҳарӣ (Разина)
# Исмоили Сомонӣ (Путовский)
# Испечак
# Истаравшан
# Қабодиён
# Камонгарон (Заводская)
# Канорӣ
# Карамов
# Карин Манн (Коргар)
# Қаротеғин (Каратегинская)
# А. Қосимов
# Камонгарони Боло
# Клара Сеткин
# Клагенфурт
# Коммуналӣ
# Космодемянский
# Котовского
# Кошевского
# Крупской
# Крилов
# Кулубина
# Қазоқон-2
# Қурбон Раҳмонов (Телмана)
# Лоҳутӣ
# Лелинград
# Лермонтов
# Лоиқ Шералӣ
# Лолазор
# Луначарского
# Лутфӣ Обидхоҷаев
# Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)
# Ломоносов
# Лучоб
# Лев Толстой
# М. Султонов
# Малика Собирова
# Мамадалӣ Қурбонов
# Масложир
# Матросов
# Маҳмадулло Холов (Гоголя)
# Махтумкулӣ
# Маяковский
# Менжинский
# Меҳнатобод
# Меҳнат
# Меҳробод
# Мир Алӣ
# Мира
# Мирзобек
# Мирзо Ризо
# Мирзо Турсунзода (Красных партизан)
# [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ.
# Мироненко
# Мирсаид Миршакар (Парвина)
# Молодая гвардия
# Москва (Московский)
# Мунзим
# Муродулло Шерализода (Федчина)
# Муҳандис
# Мушфиқӣ
# Навбаҳор
# Навобод
# Наврӯз
# Нақибхон Туғрал (Боткина)
# Нарзибеков
# Насафӣ
# Наҳимов
# Неъмат Қарабоев
# [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасова
# Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)
# Нисор Муҳаммад (Чехова)
# Нодира (Таги варзоб)
# Носири Хисрав
# Носирҷон Масумӣ (Халтурина)
# Х. Нусратулло Махсум
# Обчакорон
# Овул
# Одина Ҳошим (Тургенева)
# Озод
# Ойгу
# [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск
# Ориёно
# Охунбобев
# Пайрав Сулаймонӣ
# Панҷрӯд
# Панҷшер
# Панфилов
# Пахтаи Комил
# Пахтакор
# Помир
# Плеханова
# Професор Ҳусейнзода (Киров)
# Пӯлод Толис (Пролетарская)
# Пулоди Т (Патриса Лумумбы)
# Пушкин
# Рафиқӣ Абдуллобеков
# Раҳим Ҷалил (Фабричная)
# Раҳимӣ
# Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр)
# [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (Ленин)
# Румӣ
# Рустам Каримов
# Рӯҳафзо
# Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)
# Саид Носир
# Сабзазор
# Саламӣ
# Саломидин Шаропов (Щорса)
# Салтикова-Шедрина
# Самад Ғанӣ (Михайлова)
# Самарқанд
# Само (Томина)
# Санглок
# Саноӣ
# Сариосиё (Чекалина)
# Сафар Амиршоев
# Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)
# Сафо (Шмидта)
# Сахбо
# Севастопол
# Семёнов
# Соатов
# Софи Ковалевская (Таги варзоб)
# Соҳилӣ
# Спитамен (Дунаевского)
# Спортивная
# Суворов
# Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)
# Сурхоб
# Суҳроб Шарипов
# Тактаул
# Танг
# Тахмос
# Тошканд
# Темурмалик
# Теҳрон
# Титова
# Торобӣ
# Туйчӣ Эрҷигитов
# Тунис
# Турдиев
# Турақул Зеҳнӣ
# Убайди Зоконӣ
# Улуғбек
# Умари Хайём
# Умед
# Фадеев
# Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)
# Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)
# Фаридун Атторов (Семашко)
# Фарҳод
# Фархор
# Фирдавсӣ (Коваля)
# Фирӯз
# Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская)
# Фузулӣ
# Фурманова
# Фучик
# Хайрулло Мирзоев
# Хатлон
# Х. Ҳофизи Шерозӣ
# Ҳилолӣ
# Ҳисор (Гиссарская)
# [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]]
# Хоҷаев
# Хоҷамбиёи Боло
# Хоҷамбиёи Поён
# Ховарон
# Хоруғ
# Хуҷандӣ
# Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)
# Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)
# Ҳабиб Юсуфӣ
# Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)
# Ҳаёти Нав
# Ҳазора
# Ҳайрат
# Ҳамадонӣ
# Ҳамдӣ
# Ҳамзалиев
# Ҳамза Ҳакимзода
# Ҳикмат Ризо
# Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)
# Ҳуснобод
# [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]]
# Ҳувайдуллоев
# Чайковская
# Чашмасор
# Чармгарон
# Черняховского
# Чинор
# Чинор Имомов (Камола)
# Чкалов
# Чортеппа
# Чортут
# Чортути поён
# Ҷаббор Расулов
# Ҷавонон
# Ҷалол Икромӣ (Шараф)
# Ҷамила
# Ҷомӣ (х)
# Ҷумъа Одина
# Шамсиддин Шоҳин
# Шамсӣ
# Шарқ
# Шаумян
# Шафақ
# Шевченко
# Шерак (Роҳи нав)
# Шероз (Чапаева)
# Шестапавлов
# Шодӣ
# Шодмонӣ
# Шота Руставели
# Шотемур (Комунистическая)
# Шукуфон
# Эргаш Шарипов
# Юсуфи Вафо
# Яккабоғ
# Яккатут
# Яккачинор (Якка-Чинарская)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - &quot;Ҷумҳурият&quot;|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
{{Div col end}}

== Маҳаллаҳо ==
Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки аз онҳо бисёрашон хонаҳои шахсӣ (ҳавлӣ, бо хати ''каҷ'' нишон дода шудааст) доранд. 
{{Div col|colwidth=10em}}
* Зарафшон 
* Испечак
* 11
* 82
* 84
* 91
* 88
* 18
* 102
* 103
* 104
* 191
* 192
* 64
* 112
* ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)''
* ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)''
* ''Варзоб ГЭС''
* ''Қазоқон''
* ''Армуғоно'' (''Чағатой'')
* ''Лучоб''
* ''Корвон''
* ''Шураксой''
* ''Хоҷамбиё (Шафақ)''
* ''Нодира''
* ''Бунёдкорон (Авул)''
* ''Ободкорон''
* ''Гулбутта''
* ''1-ум Советский (Борбад)''
* ''2-юм Советский''
* ''Ҳаёти Нав'' &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Навободи Поён''
* ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'')
* ''Карамишикор''
* ''Шаҳраки Шифобахш''
* ''Шаҳраки Академикҳо''
* ''Ховарон''
* ''Сари Осиё''
* ''[[Буни Ҳисорак]]''
* ''Зебуннисо'' 
* ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'')
* ''Нагорная''
* ''Шоҳмансур-1''
* ''Чинор''
* ''Чортут''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}&lt;/ref&gt;
* ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'')
* ''Яккачинор''
* ''[[Арбобхотун]]'' ва ғ.
{{Div col end}}


== Эзоҳ ==

{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]]</text>
      <sha1>7z5v383fojzonzxdr9h48104c6w0hwp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Душанбинка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300579</id>
    <redirect title="Варзоб (дарё)" />
    <revision>
      <id>1309759</id>
      <timestamp>2022-08-12T18:36:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Варзоб (дарё)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#равона [[Варзоб (дарё)]]</text>
      <sha1>2mkzvfvgmx6jjrx2dpk5b68r4mcih36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммадсаид Аттор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300580</id>
    <revision>
      <id>1309771</id>
      <timestamp>2022-08-13T05:32:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1101649045|Muhammad Said al-Attar]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1953" xml:space="preserve">[[Акс:Al-Attar_photo.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Al-Attar_photo.jpg/220px-Al-Attar_photo.jpg|мини]]
'''Муҳаммад Саид ал-Аттор''' ( {{Lang-ar|محمد سعيد العطار}}   ) ) (26 ноябри 1927 - 20 ноябри 2005) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.rulers.org/indexa5.html|title=Index At-Az}}&lt;/ref&gt; - иҷрокунандаи вазифаи [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири Яман]] барои панҷ моҳ дар 1994 буд. Ӯ дар тӯли фаъолияти худ дар Яман дар вазифаҳои мухталифи вазирӣ кор мекард ва кишварашро дар [[Созмони Милали Муттаҳид]] намояндагӣ мекард. Аз соли 1974 то соли 1985 Мухаммад Саид Ал-Аттор котиби ичроияи Комиссияи иктисодии [[Созмони Милали Муттаҳид]] оид ба Осиёи Ғарбӣ (холо ESCWA) буд. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.unescwa.org/about-escwa|title=About ESCWA {{!}} United Nations Economic and Social Commission for Western Asia|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305062529/https://www.unescwa.org/about-escwa|archivedate=5 March 2016}}&lt;/ref&gt;

== Карера ==

== Шаъну шараф ==

== Нашрияҳо ==

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳои беруна ==

* [http://www.sabanews.net/ar/news103558.htm Saba Net]
* [https://www.unescwa.org/about-escwa СММ ESCWA]
* [http://www.alhayat.com/article/1870219 Ал-Хаёт]
* [http://www.alhayat.com/article/1888642 Ал-Хаёт]
* [http://www.almotamar.net/pda/25901.htm Almotamar Net]
* [http://www.alhayat.com/article/1241173 Ал-Хаёт]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2005]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1927]]</text>
      <sha1>0cbct2gaxgg5pbu2kwmpe60qrjong47</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309773</id>
      <parentid>1309771</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T05:40:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1884" xml:space="preserve">[[Акс:Al-Attar_photo.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Al-Attar_photo.jpg/220px-Al-Attar_photo.jpg|мини]]
'''Муҳаммад Саид ал-Аттор''' ( {{Lang-ar|محمد سعيد العطار}}   ) ) (26 ноябри 1927 - 20 ноябри 2005) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.rulers.org/indexa5.html|title=Index At-Az}}&lt;/ref&gt; - иҷрокунандаи вазифаи [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири Яман]] барои панҷ моҳ дар 1994 буд. Ӯ дар тӯли фаъолияти худ дар Яман дар вазифаҳои мухталифи вазирӣ кор мекард ва кишварашро дар [[Созмони Милали Муттаҳид]] намояндагӣ мекард. Аз соли 1974 то соли 1985 Мухаммад Саид Ал-Аттор котиби ичроияи Комиссияи иктисодии [[Созмони Милали Муттаҳид]] оид ба Осиёи Ғарбӣ (холо ESCWA) буд. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.unescwa.org/about-escwa|title=About ESCWA {{!}} United Nations Economic and Social Commission for Western Asia|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305062529/https://www.unescwa.org/about-escwa|archivedate=5 March 2016}}&lt;/ref&gt;
== Пайвандҳо ==
* [http://www.sabanews.net/ar/news103558.htm Saba Net]
* [https://www.unescwa.org/about-escwa СММ ESCWA]
* [http://www.alhayat.com/article/1870219 Ал-Хаёт]
* [http://www.alhayat.com/article/1888642 Ал-Хаёт]
* [http://www.almotamar.net/pda/25901.htm Almotamar Net]
* [http://www.alhayat.com/article/1241173 Ал-Хаёт]
{{хурд}}
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2005]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1927]]</text>
      <sha1>bd97a5fiudrxgc89gtc1sens9q3wlu7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммад Саид ал-Аттор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300581</id>
    <redirect title="Муҳаммадсаид Аттор" />
    <revision>
      <id>1309772</id>
      <timestamp>2022-08-13T05:33:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#равона [[Муҳаммадсаид Аттор]]</text>
      <sha1>3fjt9rpzek1uu01fd1x4zkwhme3x9kl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳ Салол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300582</id>
    <revision>
      <id>1309778</id>
      <timestamp>2022-08-13T06:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1050143350|Abdullah al-Sallal]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5435" xml:space="preserve">'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба кувваҳои инқилобие, ки шох Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Вай ба Ҷумҳурии навтаъсиси [[Ҷумҳурии Ямани Араб|Ямани Араб]] (YAR) роҳбарӣ мекард, ки бо равобити наздик бо [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]]  раҳбари [[Миср]], ки ҳамчун муттаҳиди қавитарин [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккилии Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти Яман Абдуллоҳ Ас-Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор шуд ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдулло Солеҳ]] ӯ то  бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки Абдул Латиф Дайфуллоҳро  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳои беруна ==

* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>hk67d4v4ahnl0sbgjbck95wgjdp251p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309784</id>
      <parentid>1309778</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:36:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5548" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба кувваҳои инқилобие, ки шох Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Вай ба Ҷумҳурии навтаъсиси [[Ҷумҳурии Ямани Араб|Ямани Араб]] (YAR) роҳбарӣ мекард, ки бо равобити наздик бо президенти [[Миср]] [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]], ҳамчун муттаҳидии қавитарини [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккили Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти Яман Абдуллоҳ Ас-Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор гардид ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдулло Солеҳ]] ӯ то  бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки Абдул Латиф Дайфуллоҳро  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.

== Пайвандҳои беруна ==
* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>fqenfraqavne6twt5vrkjw447u2k5na</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309792</id>
      <parentid>1309784</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T06:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5511" xml:space="preserve">
'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба қувваҳои инқилобие, ки шоҳ Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Ас-Салол  дар  [[Ҷумҳурии Ямани Араб |Ҷумҳурии навтаъсиси Ямани Араб]] (YAR) ҳамчун президенти кишвар роҳбарӣ мекард, бо равобити наздик бо [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]] раҳбари [[Миср]], ҳамчун иттифоқчии қавитарин дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккилии Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти ҶАЯ Абдуллоҳ Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор шуд ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] ӯ то бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки Абдул Латиф Дайфуллоҳро  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.
== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳои беруна ==

* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>cavevyh6vnnmahr7snxbnji8x3o5d34</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309793</id>
      <parentid>1309792</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:00:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5617" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба қувваҳои инқилобие, ки шоҳ Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Ас-Салол  дар  [[Ҷумҳурии Ямани Араб |Ҷумҳурии навтаъсиси Ямани Араб]] (YAR) ҳамчун президенти кишвар роҳбарӣ мекард, бо равобити наздик бо [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]] раҳбари [[Миср]], ҳамчун иттифоқчии қавитарин дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккилии Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти ҶАЯ Абдуллоҳ Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор шуд ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] ӯ то бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки Абдул Латиф Дайфуллоҳро  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.
== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]

== Пайвандҳои беруна ==
* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>n86im0x2u45o2xrw0zv7t4d6gqwtlmt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309794</id>
      <parentid>1309793</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:02:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фаъолияти сиёсӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5662" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба қувваҳои инқилобие, ки шоҳ Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Ас-Салол  дар  [[Ҷумҳурии Ямани Араб |Ҷумҳурии навтаъсиси Ямани Араб]] (YAR) ҳамчун президенти кишвар роҳбарӣ мекард, бо равобити наздик бо [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]] раҳбари [[Миср]], ҳамчун иттифоқчии қавитарин дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккилии Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти ҶАЯ Абдуллоҳ Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор шуд ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] ӯ то бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки [[Абдуллатиф Дайфуллоҳ |Абдуллатиф Дайфуллоҳро]]  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.

== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]

== Пайвандҳои беруна ==
* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>9sk7i5rifd39lal2lin9589e1kkvzcf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309808</id>
      <parentid>1309794</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */ гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5715" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Абдуллоҳ ас-Салол''' ( {{Lang-ar|عبد الله السلال}}   ; 9 январи 1917 - 5 марти 1994) пешвои инқилоби Ямани Шимолӣ дар соли 1962 буд. Вай аз 27 сентябри соли 1962 то 5 ноябри соли 1967  аввалин [[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президенти]] Ҷумҳурии Ямани Араб буд . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|title='Abd Allah as-Sallal: Encyclopaedia Britannica|website=Encyclopaedia Britannica|accessdate=September 3, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200903155153/https://www.britannica.com/biography/Abd-Allah-al-Sallal|archivedate=September 3, 2020}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Салол дар деҳаи Шаъсани ноҳияи Санҳон таваллуд шудааст. Падараш дар синни ҷавонӣ вафот кард. Ал-Салол ба ягона ятимхона дар [[Санъо]], ки бо номи Мактаби ятимон маъруф аст, пайваст,  мактаби мазкур бо тарбияи бисёре аз ватандӯстони [[Яман]] ва бархе аз бонуфузтарин сиёсатмадорони он даврон машҳур шуд.

Салол ҳарчанд аз узви бонуфузи иҷтимоии Яман набуд, сарфи назар аз писари қассоб будан, касбе, ки пеш аз инқилоб ба назари эътибор намегирифтанд, аз ҷониби ҷомеаи низомӣ ҳамчун [[афсар]]&lt;nowiki/&gt;и босалоҳият ва ҷасур,  эҳтироми васеъ дошт.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[Акс:Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg/220px-Abdullah_al-Sallal_in_a_military_display_March_1963.jpg|чап|мини| Абдуллоҳ Ас-Салол дар намоиши харбӣ марти соли 1963]]
Ас-Салол ба қувваҳои инқилобие, ки шоҳ Мухаммад ал-Бадрро сарнагун карда, шоҳигарии мутваккили Яманро ба охир расонданд, раҳбарӣ мекард. Ас-Салол  дар  [[Ҷумҳурии Ямани Араб |Ҷумҳурии навтаъсиси Ямани Араб]] (YAR) ҳамчун президенти кишвар роҳбарӣ мекард, бо равобити наздик бо [[Ҷамол Абдунносир|Ҷамол Абдулносир]] раҳбари [[Миср]], ҳамчун иттифоқчии қавитарин дар ҷанг бар зидди подшоҳони мутаваккилии Арабистони Саудӣ, ки то соли 1970 идома дошт, хидмат мекард.

Президенти ҶАЯ Абдуллоҳ Салол баъд аз ғалабаи инқилоб бо сардорони қабилаҳо гуфтушунид кард, то ки [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]&lt;nowiki/&gt;ро мустаҳкам кунад. Ӯ баъдан дар як табаддулоти бидуни хун таҳти сарварии [[Абдурраҳмон Ориёнӣ]] барканор шуд ва ба [[Миср]] бадарға шуд ва дар он ҷо то замони ҳукмронии президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ|Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] ӯ то бозгашт дар авоили солҳои 1980, боқӣ монд. &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Abdullah Al-Salal Dies in Yemen at 74; Led 1962 Uprising|url=https://www.nytimes.com/1994/03/06/obituaries/abdullah-al-salal-dies-in-yemen-at-74-led-1962-uprising.html|work=[[The New York Times]]|date=6 March 1994|accessdate=7 November 2019}}&lt;/ref&gt;

Шаш нафари гуногун дар  замони ҳукмронии президент Абдуллоҳ Салол дар [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] вазифаи сарвазириро  ишғол карда буданд, аз ҷумла худи Ас-Салол се маротиба. Ӯ ҳарду мақоми давлатдориро аз замони таъсиси ҷумҳурӣ то 26 апрели соли 1963, вақте ки [[Абдуллатиф Дайфуллоҳ |Абдуллатиф Дайфуллоҳро]]  ба мақоми  сарвазри ҷумҳурӣ  таъин кард, (дар соли 1965 ва аз 18 сентябри соли 1966) то анҷоми давраипрезиденти ҷумҳурӣ ба ӯҳда дошт. [[Абдурраҳмон Ориёнӣ|Абдулраҳмон Ориёнӣ]], вориси Ас-Салол ба мақоми президентӣ дар соли 1967, дар солҳои 1963 ва 1964 дар мақоми сарвазир кор кардааст. [[Ҳасан ал-Амрӣ]] низ се маротиба дар ин мақом кор кардааст.

== Нигаред низ ==
* [[Ҷумҳурии Ямани Араб]]

== Пайвандҳои беруна ==
* {{Commonscat-inline|Abdullah as-Sallal}}
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Ямани Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1994]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1917]]</text>
      <sha1>02demfofubg5n7r0qzdxykzw8xxh0gh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллатиф Дайфуллоҳ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300583</id>
    <revision>
      <id>1309795</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:08:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1094769659|Abdul Latif Dayfallah]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2431" xml:space="preserve">
'''Абдуллатиф Дайфуллоҳ''' ( {{Lang-ar|عبد اللطيف ضيف الله}} ; 1 январи 1930 &amp;#x2013; 27 марти 2019) - афсари низомӣ ва сиёсатмадори яманӣ буд. Ӯ дар вилояти Ибб таваллуд шудааст. Ӯ ба артиши Яман пайваст ва дар Академияи ҳарбии Миср дар [[Қоҳира]] таълими ҳарбӣ гирифт ва дар он ҷо ҳамдардии носириро пайдо кард. Дар замони табаддулоти сентябри соли 1962 ӯ рутбаи генерал-майор дошт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.alyamanalaraby.com/25151|title=اللواء عبداللطيف ضيف الله ثاني رئيس حكومة لليمن بعد الثورة|date=6 April 2017}}&lt;/ref&gt;  ва дар артиши Яман  хизмат мекард. &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Bidwell|first=David|date=12 October 2012|title=Dictionary Of Modern Arab History|url=https://books.google.com/books?id=3CstBgAAQBAJ&amp;q=Abdul+Latif+Dayfallah&amp;pg=PA123|publisher=Routledge|page=123|isbn=9781136162916}}&lt;/ref&gt; Вай дар замони ҳукмпонии[[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президент]] [[Абдуллоҳ Салол|Абдулло Ас-Салол]],  аз 26 апрели соли 1963 то 5 октябри соли 1963 сарвазири [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] буд, . &lt;ref name=&quot;yemen&quot;&gt;{{Cite web|url=http://rulers.org/rulyz.html|title=Yemen|website=rulers.org|accessdate=2011-01-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101218113944/http://rulers.org/rulyz.html|archivedate=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; Дайфуллоҳ дар моҳи январи соли 1975 низ ба ҳайси иҷрокунандаи вазифаи сарвазир нӯҳ рӯз кор кард. &lt;ref name=&quot;yemen&quot; /&gt; Дайфуллоҳ моҳи марти соли 2019 дар синни 89-солагӣ даргузашт &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://almawqeapost.net/news/39304|title=الإعلان عن وفاة ثان رئيس حكومة للجمهورية العربية اليمنية (سيرة ذاتية)|language=ar}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2019]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1930]]</text>
      <sha1>dvofg7wbckjjot7x4tszuetdse5jjxt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309796</id>
      <parentid>1309795</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:10:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2471" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Абдуллатиф Дайфуллоҳ''' ( {{Lang-ar|عبد اللطيف ضيف الله}} ; 1 январи 1930 &amp;#x2013; 27 марти 2019) - афсари низомӣ ва сиёсатмадори яманӣ буд. Ӯ дар вилояти Ибб таваллуд шудааст. Ӯ ба артиши Яман пайваст ва дар Академияи ҳарбии Миср дар [[Қоҳира]] таълими ҳарбӣ гирифт ва дар он ҷо ҳамдардии носириро пайдо кард. Дар замони табаддулоти сентябри соли 1962 ӯ рутбаи генерал-майор дошт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.alyamanalaraby.com/25151|title=اللواء عبداللطيف ضيف الله ثاني رئيس حكومة لليمن بعد الثورة|date=6 April 2017}}&lt;/ref&gt;  ва дар артиши Яман  хизмат мекард. &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Bidwell|first=David|date=12 October 2012|title=Dictionary Of Modern Arab History|url=https://books.google.com/books?id=3CstBgAAQBAJ&amp;q=Abdul+Latif+Dayfallah&amp;pg=PA123|publisher=Routledge|page=123|isbn=9781136162916}}&lt;/ref&gt; Вай дар замони ҳукмпонии[[Феҳристи президентҳои Ҷумҳурии Ямани Араб|президент]] [[Абдуллоҳ Салол|Абдулло Ас-Салол]],  аз 26 апрели соли 1963 то 5 октябри соли 1963 сарвазири [[Ҷумҳурии Ямани Араб]] буд, . &lt;ref name=&quot;yemen&quot;&gt;{{Cite web|url=http://rulers.org/rulyz.html|title=Yemen|website=rulers.org|accessdate=2011-01-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101218113944/http://rulers.org/rulyz.html|archivedate=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; Дайфуллоҳ дар моҳи январи соли 1975 низ ба ҳайси иҷрокунандаи вазифаи сарвазир нӯҳ рӯз кор кард. &lt;ref name=&quot;yemen&quot; /&gt; Дайфуллоҳ моҳи марти соли 2019 дар синни 89-солагӣ даргузашт &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://almawqeapost.net/news/39304|title=الإعلان عن وفاة ثان رئيس حكومة للجمهورية العربية اليمنية (سيرة ذاتية)|language=ar}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони ҶЯА]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2019]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1930]]</text>
      <sha1>gyo5sexrrkaj6t0pg3pcd5f4zrzp0rq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллатиф Дайфаллоҳ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300584</id>
    <redirect title="Абдуллатиф Дайфуллоҳ" />
    <revision>
      <id>1309797</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:11:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Абдуллатиф Дайфуллоҳ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллатиф Дайфуллоҳ]]</text>
      <sha1>dcgc9yef7ckoplzqkc0m1cwnax4wpna</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фараҷ Саид Ғанем</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300585</id>
    <revision>
      <id>1309799</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:18:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1094924951|Faraj Said Bin Ghanem]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="938" xml:space="preserve">
'''Фараҷ Саид ибни Ғанем''' ( {{Lang-ar|فرج سعيد بن غانم}}   ) (таваллуд 1937, вафот 5 августи 2007 &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.al-bab.com/bys/chairman.htm|title=Archived copy|accessdate=2012-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120320004144/http://www.al-bab.com/bys/chairman.htm|archivedate=2012-03-20}}&lt;/ref&gt; ) аз 17 майи 1997 &lt;ref&gt;{{Cite news|title=New government takes oath of office in Yemen|url=https://news.google.com/newspapers?id=geo0AAAAIBAJ&amp;pg=3159,5951867&amp;dq=faraj-said-bin-ghanem&amp;hl=en|work=[[Toledo Blade]]|date=18 May 1997|accessdate=18 February 2011}}&lt;/ref&gt; то 29 апрели 1998 [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири Яман]] буд.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Соли 2007 вафоткардагон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1937]]</text>
      <sha1>e8982oibzr25zcngbwoktrzfim5jz9z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309804</id>
      <parentid>1309799</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:25:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="969" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Фараҷ Саид ибни Ғанем''' ( {{Lang-ar|فرج سعيد بن غانم}}   ) (таваллуд 1937, вафот 5 августи 2007 &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.al-bab.com/bys/chairman.htm|title=Archived copy|accessdate=2012-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120320004144/http://www.al-bab.com/bys/chairman.htm|archivedate=2012-03-20}}&lt;/ref&gt; ) аз 17 майи 1997 &lt;ref&gt;{{Cite news|title=New government takes oath of office in Yemen|url=https://news.google.com/newspapers?id=geo0AAAAIBAJ&amp;pg=3159,5951867&amp;dq=faraj-said-bin-ghanem&amp;hl=en|work=[[Toledo Blade]]|date=18 May 1997|accessdate=18 February 2011}}&lt;/ref&gt; то 29 апрели 1998 [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири Яман]] буд.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Соли 2007 вафоткардагон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1937]]</text>
      <sha1>ftgwmke00cs8xo0jdw4v4cy0e0phpzy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳ ас-Салол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300586</id>
    <redirect title="Абдуллоҳ Салол" />
    <revision>
      <id>1309800</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:18:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Абдуллоҳ Салол]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳ Салол]]</text>
      <sha1>crz69qrfvtgjifpw87gcjqqd24iiqhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳ Ас-Салол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300587</id>
    <redirect title="Абдуллоҳ Салол" />
    <revision>
      <id>1309801</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:19:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳ Салол]]</text>
      <sha1>crz69qrfvtgjifpw87gcjqqd24iiqhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>عبد الله السلال</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300588</id>
    <redirect title="Абдуллоҳ Салол" />
    <revision>
      <id>1309802</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:20:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳ Салол]]</text>
      <sha1>crz69qrfvtgjifpw87gcjqqd24iiqhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ас-Саляль, Абдалла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300589</id>
    <redirect title="Абдуллоҳ Салол" />
    <revision>
      <id>1309803</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:22:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳ Салол]]</text>
      <sha1>crz69qrfvtgjifpw87gcjqqd24iiqhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдулқодир Боҷамол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300590</id>
    <revision>
      <id>1309805</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:27:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1094937744|Abdul Qadir Bajamal]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve"> 

'''Абдулқодир  Боҷамал''' ( {{Lang-ar|عبد القادر باجمال}}   ; 18 феврали 1946 - 7 сентябри 2020) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.saba.ye/en/news3108371.htm|title=Cabinet mourns former Prime Minister Abdul-Qadir Bajammal|date=8 September 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.alayyam.info/news/8BWG2NJ0-RL4PXV-64BB|title=وفاة رئيس الوزراء الأسبق عبدالقادر باجمال}}&lt;/ref&gt; - сиёсатмадори [[Яман|яманӣ]] буд, ки аз 31 марти 2001 то 7 апрели 2007 [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазир]] буд &lt;ref name=&quot;yemen&quot;&gt;{{Cite web|url=http://rulers.org/rulyz.html|title=Yemen|website=rulers.org|accessdate=2011-01-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101218113944/http://rulers.org/rulyz.html|archivedate=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; Ӯ узви ҳизби Конгресси умумихалқӣ буд ва аз ҷониби [[Президенти Яман|президент]] [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] сарвазир таъин шуд. Қаблан аз соли 1998 то 2001 дар вазифаи вазири корҳои хориҷӣ кор кардааст.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2020]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1946]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]</text>
      <sha1>275q0hvqhfwg2n6amz8uraias9082ze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309806</id>
      <parentid>1309805</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:30:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1508" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}} 
'''Абдулқодир  Боҷамал''' ( {{Lang-ar|عبد القادر باجمال}}; 18 феврали 1946 - 7 сентябри 2020) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.saba.ye/en/news3108371.htm|title=Cabinet mourns former Prime Minister Abdul-Qadir Bajammal|date=8 September 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.alayyam.info/news/8BWG2NJ0-RL4PXV-64BB|title=وفاة رئيس الوزراء الأسبق عبدالقادر باجمال}}&lt;/ref&gt; — сиёсатмадори [[Яман|яманӣ]] буд, ки аз 31 марти 2001 то 7 апрели 2007 [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазир]] буд &lt;ref name=&quot;yemen&quot;&gt;{{Cite web|url=http://rulers.org/rulyz.html|title=Yemen|website=rulers.org|accessdate=2011-01-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101218113944/http://rulers.org/rulyz.html|archivedate=18 December 2010}}&lt;/ref&gt; Ӯ узви ҳизби Конгресси умумихалқӣ буд ва аз ҷониби [[Президенти Яман|президент]] [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] сарвазир таъин шуд. Қаблан аз соли 1998 то 2001 дар вазифаи вазири корҳои хориҷӣ кор кардааст.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2020]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1946]]</text>
      <sha1>lg8e48794u9bq6z8suur6fm8grddt0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алимуҳаммад Муҷавар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300591</id>
    <revision>
      <id>1309809</id>
      <timestamp>2022-08-13T07:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1094938413|Ali Muhammad Mujawar]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2060" xml:space="preserve"> 

'''Алӣ Муҳаммад Муҷавар''' ( [[Забони арабӣ|араб]] : علي محمد مجور ; таваллуд 26 апрели 1953 ) аз 7 апрели соли 2007 то 10 декабри соли 2011 дар вазифаи [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири]] [[Яман]] ва пеш аз ин вазири нерӯи барқ буд. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iht.com/articles/ap/2007/03/31/africa/ME-GEN-Yemen-Prime-Minister.php|title=Search – Global Edition – The New York Times|date=March 29, 2009|publisher=International Herald Tribune|accessdate=November 12, 2010}}&lt;/ref&gt;

Дар пайи ошӯби зиддиҳукуматӣ дар Яман, президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] рӯзи 20 марти соли 2011 Муҷавар ва дигар аъзои кобинаи Яманро барканор кард, аммо аз онҳо хост, то замони таъсиси ҳукумати нав боқӣ монанд.  Дар ҷараёни ошӯб, 3 июни соли 2011, Муҷавар дар ҳамон ҳамлае, ки президент Солеҳро шадидан захмӣ кард, сахт маҷрӯҳ шуд. Ӯ дар шаҳри [[Риёз|Риёзи]] [[Арабистони Саудӣ]] табобат гирифт . &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.khaleejtimes.com/DisplayArticle09.asp?xfile=data/middleeast/2011/June/middleeast_June321.xml&amp;section=middleeast|title=Yemen's Saleh health 'bad' a week after blast|author=(AFP)|website=www.khaleejtimes.com|accessdate=4 December 2017}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
&lt;references /&gt;

== Пайвандҳои беруна ==

* Вебсайти расмии [https://web.archive.org/web/20090225225648/http://yemenparliament.com/?lng=english парлумони Яман]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1953]]</text>
      <sha1>s3211xk3v7rhhte471kevhm67fwycw6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309810</id>
      <parentid>1309809</parentid>
      <timestamp>2022-08-13T07:42:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2146" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}} 
'''Алӣ Муҳаммад Муҷавар''' ( [[Забони арабӣ|арабӣ]]: علي محمد مجور ; таваллуд 26 апрели 1953 ) — аз 7 апрели соли 2007 то 10 декабри соли 2011 дар вазифаи [[Феҳристи сарвазирони Яман|сарвазири Яман]] ва пеш аз ин вазири нерӯи барқ буд. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iht.com/articles/ap/2007/03/31/africa/ME-GEN-Yemen-Prime-Minister.php|title=Search – Global Edition – The New York Times|date=March 29, 2009|publisher=International Herald Tribune|accessdate=November 12, 2010}}&lt;/ref&gt;

Дар пайи ошӯби зиддиҳукуматӣ дар Яман, президент [[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ]] рӯзи 20 марти соли 2011 Муҷавар ва дигар аъзои кобинаи Яманро барканор кард, аммо аз онҳо хост, то замони таъсиси ҳукумати нав боқӣ монанд.  Дар ҷараёни ошӯб, 3 июни соли 2011, Муҷавар дар ҳамон ҳамлае, ки президент 
[[Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ | Солеҳро]] шадидан захмӣ кард, сахт маҷрӯҳ шуд. Ӯ дар шаҳри [[Риёз|Ар-Риёзи]] [[Арабистони Саудӣ]] табобат гирифт. &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.khaleejtimes.com/DisplayArticle09.asp?xfile=data/middleeast/2011/June/middleeast_June321.xml&amp;section=middleeast|title=Yemen's Saleh health 'bad' a week after blast|author=(AFP)|website=www.khaleejtimes.com|accessdate=4 December 2017}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
&lt;references /&gt;

== Пайвандҳои беруна ==
* Вебсайти расмии [https://web.archive.org/web/20090225225648/http://yemenparliament.com/?lng=english парлумони Яман]
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Сарвазирони Яман]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Яман]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1953]]</text>
      <sha1>nih41qwjy00bl1sp3mfktozhi4hou90</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мазори Шариф (мазмунҳо)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300592</id>
    <revision>
      <id>1309812</id>
      <timestamp>2022-08-13T08:18:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: '''Мазори Шариф''':  * [[Мазори Шариф]] — шаҳр дар Афғонистон  * [[Мазоришариф]] — деҳа дар Тоҷикистон{{Ибҳомзудоӣ}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" xml:space="preserve">'''Мазори Шариф''':

* [[Мазори Шариф]] — шаҳр дар Афғонистон 
* [[Мазоришариф]] — деҳа дар Тоҷикистон{{Ибҳомзудоӣ}}</text>
      <sha1>8pgkzovtik8lxudi5d2fsmfowtqwwda</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>